Terapia behawioralna i inne rodzaje psychoterapii- zajęcia 5

9.Carson, Butcher, Mineka, Psychologia zaburzeń...(s. 944-978)me

I. Terapie psychodynamiczne.

Terapia psychodynamiczna- to metoda leczenia psychologicznego skupiająca się na dynamice osobowości jednostki, związana z podejściem psychoanalitycznym. Dwie formy praktyki terapeutycznej:

1. Klasyczna psychoanaliza- metoda opra­cowana przez Freuda i jego bezpośrednich następców - to intensywna (co najmniej trzy razy w tygodniu) i długoterminowa procedura Jest ona nastawiona na wydobycie wypar­tych wspomnień, myśli, leków i konfliktów, wynikających z problemów we wczesnym rozwoju psychoseksualnym, oraz na poma­ganie klientom w rozwiązywaniu tych kon­fliktów z uwzględnieniem realiów dorosłego życia. Np. nadmierne przywiązanie do porządku oraz zacięta, pozbawiona poczucia humoru i sztywna samokontrola trak­towane będą prawdopodobnie jako skutek nieprawidłowości we wczesnym treningu czystości.

• Uważa się, że zyskanie wglądu w taki wyparty materiał uwalnia ludzi od koniecz­ności ciągłego marnowania energii na wy­pieranie potrzeby uwolnienia się od dotych­czasowych nawyków i na stosowanie innych mechanizmów obronnych. Dzięki temu mo­gą oni sięgać do swoich zasobów osobowo­ściowych i świadomie zajmować się lękami, które wcześniej uruchomiły mechanizm wy­parcia. Wolni od przymusu utrzymywania zagrażających myśli z dala od świadomości (jak głosi teoria), mogą wykorzystywać swo­ją energię na zwiększanie integracji wew­nętrznej i poprawę swojej sytuacji życiowej.

• Ma tu miejsce bierna postawa psychoana­lityka (głównie słuchającego „wolnych sko­jarzeń" klienta i rzadko proponującego „in­terpretacje")

2. Psychoterapia zorientowana psychoanalitycznie- metoda leczenia i koncepcje, z jakich wyrasta, mogą znacząco od­biegać od zasad i procedur zalecanych przez ortodoksyjną teorię Freudowską. Terapia ta bazuje jednak w jakiś sposób na pojęciach psychoanalitycznych:

• Rzadsze sesje, np. raz w tygod­niu, i rozmawia z klientem, siedząc naprze­ciwko niego, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy klient leży na kozetce, a analityk siedzi poza zasięgiem jego wzroku.

• Aktywny styl konwersacyjny: terapeuta stara się wychwytywać i uściślać zniekształcenia i nieciągłości w sposobie przedstawiania przez klienta źródeł i konsekwencji jego problemów, konfrontując w ten sposób „ar­gumenty obrony", gdy się one ujawniają. Po­wszechnie uważa się, że to bardziej bezpoś­rednie podejście znacząco skraca czas le­czenia.

Omówienie metod terapeutycznych:

Psychoanaliza freudowska:

• Cztery podstawowe techniki tej formy terapii: (1) swobodne (wolne) skojarzenia ,(2) analiza snów, (3) analiza opo­ru, (4) analiza przeniesienia.

(1) swobodne (wolne) skojarzenia,

• Freud na po­czątku swojej pracy korzy­stał z hipnozy, by docierać do myśli pacjen­ta wypartych do nieświadomości. Później zrezygnował z tej metody na rzecz swobod­nych (wolnych) skojarzeń - bardziej bez­pośredniej techniki umożliwiającej zyskanie dostępu do ukrytych myśli i lęków jednostki. Podstawowa zasada wolnych skojarzeń polega na tym, że człowiek mówi wszystko, co przychodzi mu na myśl, niezależnie od te­go, jak bardzo jest to osobiste i bolesne lub pozornie nieznaczące. Zazwyczaj klient leży rozluźniony na sofie i relacjonuje ciąg myś­li, uczuć i pragnień, a jedno wyobrażenie pro­wadzi do kolejnego. Terapeuta siedzi poza zasięgiem jego wzroku, tak aby w żaden spo­sób nie zakłócać lub nie przerywać swobod­nego strumienia skojarzeń.

• Freud uważał, że sko­jarzenia są zdeterminowane, podobnie jak inne wydarzenia. Twierdził również, że świadomość stanowi zaledwie niewielką część umysłu, podczas gdy przedświadomość i nieświadomość zajmują znacznie większy jego obszar. Celem stosowania metody wol­nych skojarzeń jest dogłębne zbadanie przed-świadomości - części umysłu podlegającej świadomej uwadze, ale zazwyczaj ignorowanej. Uważa się, że przedświadomość zawie­ra treści pochodne z wypartego materiału nieświadomego i jeżeli zostaną one właści­wie „zinterpretowane", pozwoli to na odkry­cie tego właśnie materiału. Interpretacja analityczna polega na tym, że terapeuta łączy -często niezwiązane - wyobrażenia, przeko­nania, działania klienta, tworząc sensowne wyjaśnienia, i pomaga mu w zyskaniu wglądu w związki pomiędzy jego, nieprzystoso­wanymi zachowaniami oraz wypartymi (nie­świadomymi) wydarzeniami i fantazjami, które do tych zachowań prowadzą.

(2) analiza snów

• Inna metoda służąca odkrywaniu materiału nieświadome­go. Gdy człowiek śpi, me­chanizm wyparcia jest osłabiony i zakazane pragnienia i uczucia znajdują swoje ujście w snach. Niektóre motywy są jednak do lego stopnia nie do zaakceptowania przez jednostkę, że nawet w snach nie ujawniają się w otwarty sposób, ale przybierają postać zaszyfrowaną lub symboliczną. Sen ma więc dwa rodzaje treści: (l) treść jawną, w jakiej odbiera go śniący, oraz (2) treść- ukry­tą- złożoną z motywów szukających ekspresji.

• Zadanie terapeuty polega na odkryciu tych zaszyfrowanych znaczeń poprzez badanie wyobrażeń, które pojawiają się w jawnej treści snu klienta, oraz przez badanie jego przedświadomych skojarzeń. Na przykład, sen o tym, że poddawanego terapii porywa fala przypływu, terapeuta może zinterpreto­wać jako przejaw lęku klienta przed przytło­czeniem przez niewystarczająco wyparte lę­ki i/lub wrogość otoczenia.

(3) analiza opo­ru

• Osoba wypowiadająca wolne skojarzenia lub skojarzenia związane ze snem doświadcza czasami oporu . Niechęci lub niezdolności mówienia o pewnych myślach, mo­tywach, przeżyciach. Klient może opowiadać o ważnym przeżyciu z dzieciństwa, a potem nagle zmienić temat, mówiąc na przykład: „To nie jest tak napraw­dę ważne" albo „To zbyt absurdalne, by o tym mówić". Opór może przejawiać się także w ten sposób, że klient sam formułuje zbyt proste interpretacje niektórych skoja­rzeń, spóźnia się na sesję lub w ogóle o niej „zapomina". Opór nie pozwala bolesnym lub zagrażającym treściom przedostać się do nie­świadomości, toteż jego źródła muszą zostać zbadane, jeżeli dana osoba ma skonfronto­wać się z własnymi problemami, by nauczyć się skutecznie sobie z nimi radzić.

(4) analiza przeniesienia

• Relacja między klientem a terapeutą w mia­rę trwania terapii staje się coraz bardziej zło­żona, pojawiają się różne emocje. Często lu­dzie nieświadomie kierują do terapeutów nastawienia i uczucia, które przeżywali w relacji z rodzicami lub innymi bliskimi osobami z przeszłości. Klient może więc reagować wobec terapeuty tak, jak wcześniej rea­gował wobec określonych osób, i może do­świadczać takiej samej miłości, wrogości lub poczucia odrzucenia, jakie przeżywał dawniej.

• Zadaniem terapeuty jest słuchanie uważne, obiektywne, bez osobistego zaangażowania i interpretacja reakcji emocjonalnych klienta jako rodzaju projekcji nieadekwatnych do obecnej sytuacji, ale odkrywających to, co ważne wżyciu klienta. Jeśli np. klient gwałtownie (choć w istocie bezpodstawnie) oskarża terapeutę o brak troski i zainteresowania jego potrze­bami, będzie to rozumiane jako „przeniesie­nie" na terapeutę postaw ukształtowanych w wyniku dziecięcych (prawdopodobnie rze­czywistych) interakcji z rodzicami lub inny­mi ważnymi osobami. Terapeuta dostarcza mu wglądu w jego reakcje wobec innych.

• Jeżeli osoba poddana terapii spodziewa się odrzucenia i krytyki, terapeu­ta stara się zachować pozycję neutralną nie potwierdzając nieadekwatnych oczekiwań. Dzięki temu klient może uświadomić sobie swoje oczekiwania i „przepracować" konflikt w uczuciach wobec realnego rodzica, uczucie wrogości oraz krytyczną postawę wobec siebie wynikającą z wcześniejszego odrzucenia. Przepracowanie podobnego konfliktu z terapeutą to ponowne przeżywanie patogennych relacji z przeszłości jest pewnym obciążeniem- nosi więc nazwę nerwicy przeniesieniowej.

• Terapeuta także może doświadczać wobec pacjenta różnych uczuć- to przeciwprzeniesienie. Terapeuta reaguje zgodnie z przeniesieniowymi oczekiwaniami klienta niż obiektywnie. Przeciwprzeniesienie powinno być przez terapeutę rozpoznane i wykorzystane, terapeuta musi rozumieć swoje motywy i słabe punkty, pracuje niejako „sobą”.

• Rozwiązanie problemu nerwicy przeniesieniowej sianowi podstawowy warunek psychoanalitycznego „wyleczenia". Możli­we jest ono tylko wtedy, gdy analityk sku­tecznie unika pułapek przeciwprzeniesienia. Musi on więc śledzić własne przeniesienie lub własne reakcje wobec zachowań klienta. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko powtórzenia w relacji terapeutycznej trudno­ści charakteryzujących inne relacje klienta. Analiza przeniesienia i przeciwprzeniesienia stanowi także element współczesnych podejść psychodynamicznych.

• Psychoanaliza w wersji oryginalnej prakty­kowana jest dziś rzadko. Jest to metoda żmudna, wymagająca sporo czasu, inwestycji finansowych, zaangażowania emocjonalne­go. Wielu psychoana­lityków/terapeutów psychodynamicznych opracowało takie modyfikacje procedury, które pozwalają na skrócenie terapii i obniże­nie jej kosztów.

Terapia interpersonalna:

• Współczesne psychodynamiczne podejścia do terapii bardzo silnie koncentrują się na relacjach interpersonalnych. Kładą nacisk na to, co klasyczni freudyści nazywają zjawiskami przeniesieniowymi i przeciwprzeniesieniowymi. Rozszerzają jednocześnie to pojęcie na niemal wszystkie zaburzone relacje danej osoby, nie traktując tych zaburzeń procesu interpersonalnego wyłącznie jako wyniku klasycznej psychoa­nalitycznej sytuacji terapeutycznej.

• W USA podej­ście to sformułował H.S. Sullivan , a jego główne założenie brzmi: każdy z nas, w każdej chwili, inter­pretując to, co dzieje się w bieżących rela­cjach, nieświadomie przywołuje wzorce na­byte w trakcie najwcześniejszych interakcji z innymi ludźmi, na przykład z rodzicami. Jeżeli wcześniejsze relacje były w jakiś spo­sób zaburzone, dochodziło w nich do odrzu­cenia lub wykorzystania, to przyswojone ce­chy partnerów tych wczesnych interakcji mogą na różne sposoby zaburzać zdolność do trafnego i obiektywnego przetwarzania informacji zawartych w aktualnych relacjach interpersonalnych. Oznacza to, że osoba, która dawniej doświadczała nadużycia lub odrzucenia, może funkcjonować, opierając się na ukrytym (nieświadomym) założeniu, że świat jest zasadniczo odrzucający lub/i wykorzystujący. Nieufność towarzysząca ta­kiemu przekonaniu będzie negatywnie wpływać na bieżące relacje, w najgorszym wy­padku prowadząc (w wyniku reakcji innych osób na ostrożność, małomówność lub wro­gość) do potwierdzenia przez klienta jego obrazu świata jako miejsca nieprzyjaznego lub wręcz wrogiego, co stanowi przykład samospełniającej się przepowiedni.

Teoria relacji z obiektem, psychologia SELF i inne odmiany podejścia interpersonalnego

• Koncepcja relacji z obiektem („obiekty" w żargonie psychoa­nalitycznym oznaczają innych ludzi).

• Terapeuci psychodynamiczni zoriento­wani interpersonalnie koncentrują uwagę na różnych okresach życia człowieka: czasami skupiają się na wydarzeniach z odległej prze­szłości, czasami na bieżących sytuacjach (ro­zgrywających się „tu i teraz") i impasach in­terpersonalnych, lub też łączą te dwie per­spektywy. Większość stara się jednak wy­dobyć, uświadomić i zmodyfikować skutki dawnych źródeł trudności, z jakimi klient bo­ryka się obecnie. Terapie te realizują więc cel klasycznej psychoanalizy, czyli zrozumienie teraźniejszości poprzez to, co wydarzyło się w przeszłości.

Ocena terapii psychodynamicznej

• Jest kosztowna i czasochłonna (szczególnie tradycyjna)

• Nie ma wiarygodnych dowodów skuteczności, za dużo odniesień do przeszłości

• Odpowiednia dla ludzi szukających głębszego wglądu w siebie, przemiany charakterologicznej, uwolnienia od lęków, konfliktów

• Krótkoterminowa terapia psychodynamiczna- dobre efekty w leczeniu depresji i bulimii, poprawa relacji interpersonalnych

II. Terapia behawioralna

• W ujęciu behawioralnym osoba zaburzona (o ile nie mu uszkodzeń mózgu) różni się od innych ludzi tylko tym, że: (1) nie nabyła umiejętności niezbędnych do radzenia sobie z problema­mi życiowymi, (2). wyuczyła się nieprawi­dłowych reakcji lub wzorców radzenia so­bie, które są podtrzymywane przez jakieś wzmocnienie, lub (3) i jednym, i drugim.

• Terapeuci o orientacji behawioralnej zaczyna­ją pracę od bardzo dokładnego opisu nieprzystosowanego zachowania, które na­leży modyfikować, oraz docelowego za­chowania przystosowanego, a także konkretnych zasad i procedur, które będą wykorzystywane w celu osiągnięcia pożą­danego rezultatu.

• Terapeuta behawioralny, zamiast analizować traumatyczne wydarze­nia z przeszłości lub wewnętrzne konflikty, stara się bezpośrednio zmieniać problema­tyczne zachowania, wygaszając je lub przewarunkowując reakcje nieprzystosowane, takie jak lęk, albo też manipulując warunka­mi zewnętrznymi, czyli nagradzając, odbie­rając nagrody, a czasami stosując kary, aby w ten sposób doprowadzić do wystąpienia pożądanych zachowań. Ortodoksyjny behawiorysta wręcz nie uznaje pojęcia „osobo­wość", chyba że na określenie zespołu na­wyków.

• Techniki terapii behawioralnej są szczególnie sku­teczne w zmienianiu nieprzystosowanych zachowań, gdy wzmocnienie następuje po wystąpieniu reakcji pożądanej i gdy osoba poddana terapii wie, czego się od niej ocze­kuje i dlaczego pojawiło się wzmocnienie.

• Celem ostatecznym jest wystąpienie pożądanych reakcji i poddanie ich kontroli jednostki

Sterowana ekspozycja

Teoria behawioralna zakłada, że większość ludzi cierpią­cych na zaburzenia lękowe uruchamia naby­tą (wyuczoną, klasycznie uwarunkowaną) reakcję lękową w odpowiedzi na - w istocie niegroźne - bodźce wewnętrzne lub zew­nętrzne. Osoby cierpiące na zabu­rzenia lękowe często uczą się złożonych i przemyślnych sposobów unikania konfron­tacji z tymi budzącymi niepokój bodźcami, a wzmocnieniem dla takich działań okazuje się szybka redukcja przewidywanego niepo­koju. Jednak w ten sposób tracą szansę odu­czenia się (wygaszenia) reakcji lękowych. Sterowana ekspozycja na te budzące lęk bodźce to technika mająca na celu oduczenie reak­cji lękowych. Metoda la występuje w dwóch podstawowych odmianach:

1. systematyczna desensytyzacja

2. terapia oparta na ekspozycji w warunkach naturalnych

1. Systematyczna desensytyzacja (odwrażliwianie)

• Wygaszanie nieprzystosowanych zachowań można stosować w wypadku zachowań wzmacnianych i pozytywnie, i negatywnie. Trudniej zmienić zachowania wzmacniane negatywnie (poprzez skuteczne unikanie bo­lesnej sytuacji), gdyż — jak już wcześniej wspomnieliśmy - klient nie wierzy, że prze­widywane nieprzyjemne konsekwencje rze­czywiście nie wystąpią.

• Elementem techniki, która okazała się użyteczna w wygaszaniu negatywnie wzma­cnianych zachowań, jest wzbudzania reakcji antagonistycznej, czyli przeciwnej. Ponie­waż trudne (lub wręcz niemożliwe) jest jed­noczesne przeżywanie uczuć przyjemnych i lęku, metoda systematycznej desensytyzacji (odwrażliwiania) polega na uczeniu osoby relaksowania się lub zachowania w inny sposób niż lęk, w obecności realnych lub wyobrażonych bodźców ten lęk wzbudzających (rodzaj procedury przewarunkowującej).

• Określenie „systematyczna" oznacza ostroż­ną, stopniową ekspozycję na budzące lęk bodźce. Procedura ta jest przeciwieństwem niektórych form techniki implozywnej.

Pierwszym przykładem systematycznej desensytyzacji był klasyczny eksperyment Mary Cover Jones (1924), której udało się wyeliminować strach małego chłopca przed białymi królikami i innymi zwierzętami fu­terkowymi. Badaczka ta zaczęła terapię od tego, że stanęła z królikiem w drzwiach na drugim, odległym krańcu pokoju, w czasie gdy mały Piotr jadł. W trakcie kolejnych dni królik był przynoszony coraz bliżej chłopca, aż w końcu dziecko mogło go pogłaskać jedną ręką, podczas gdy drugą ja­dło. Joseph Wolpe (1958) opisał procedurę opracowaną przez Jones i nadal jej nazwę systematycznej desensytyzacji.

W terapii tej klient najpierw uczy się wchodzić w stan relaksu oraz opracowuje z terapeutą listę wyobrażonych scen na dany temat budzący lęk- od najmniej do najbardziej zagrażającej sceny. W stanie relaksu klient wyobraża sobie po kolei sceny. Sesje można przerwać i zacząć od sceny oswojonej, jeżeli następna zaczyna budzić zbyt duży lęk. Terapia trwa dopóki wszystkie elementy z listy mogą być wyobrażone bez lęku.

• Sesje trwaja ok. 30 min, 2-3 x w tygodniu

• Można ja sktócić, do relaksu wykorzystać hipnozę

2. Terapia oparta na ekspozycji w warunkach naturalnych (in vivo)

• Terapeuci skłaniają pacjentów do powtarzania wielokrotnego w sytuacjach realnych (nie wyobrażeniowych) sytuacji i czynności wywołujących reakcje łękowe- technika implozywna.

Terapia awersyjna

• Polega na zmianie zachowań przez karanie( np. antabus+ alkohol = mdłości)

• Jedna z metod to strzelanie gumka recepturkę w rękę przy pojawieniu się niepożądanej myśli lub reakcji

• Zmiany są krótkotrwałe, jednak można w tym czasie wprowadzać i wzmacniać pożądane inne zachowania

• Metoda dobra w leczeniu dewiacji seksualnych, narkomanii, alkoholizmu

• Uwrażliwianie ukryte- wariant metody- niesmak, mdłości kojarzy się z bodźcami pociągającymi, a patologicznymi

Modelowanie

• To uczenie się umiejętności przez naśladowanie innej osoby prezentującej dane zachowanie (np. rodzic lub terapeuta)

• Do uczenia upośledzonych prostych czynności, do uczenia nieśmiałych, zachęcając do naśladowania, myśląc na głos- uczy się dzieci podejmowania decyzji

• Bandura: modelowanie braku lęku w połączeniu z instrukcjami i sterowana ekspozycji jest bardzo skuteczne w leczeniu fobii (np. wobec węży)

Systematyczne stosowanie wzmocnień

• Kształtowanie reakcji- pozytywne wzmocnienia, np. metoda stopniowego przybliżania- można nauczyć dziecko autystyczne noszenia okularów bez niszczenia ich kojarząc stopniowo dźwięk dzwonka, słodycze i oprawki bez szkieł, potem wzmacniając noszenie ich.

• Ekonomia żetonowa-są to wzmocnienia wymierne, które można wymienić na jakieś inne przedmioty lub przywileje, gdy nie wystarcza wzmocnienie pochwałą (np. pacjenci w szpitalach psychiatrycznych-schizofrenicy- wysoko cenili słuchanie płyt, kino, za właściwe zachowanie dostawali żetony wymienne na te zajęcia).

• Kontrakt odnoszący się do zachowania- stosuje się dla zwiększenia prawdopodobieństwa zmian zachowania. To umowa między stronami zawierająca zobowiązanie klienta, (tez małżonka, dziecka) do zmiany w zachowaniu w zamian za coś cennego, zawarta pisemnie. Dobra skuteczność techniki.

• Terapia oparta na biologicznym sprzężeniu zwrotnym- kontrola nad reakcjami fizjologicznymi na podstawie otrzymanej informacji zwrotnej, pomaga w leczeniu stanów lękowych, w których jest silny czynnik fizjologiczny, leczy jąkanie, bóle głowy. Klient obserwuje reakcje fizjologiczne przekładane komputerowo na obraz, -następuje sygnalizowanie kiedy reakcja się zmniejsza, zapamiętanie tego stanu, kontrola nad nim.

Ocena terapii behawioralnej:

• Jest to podejście precyzyjne

• Nie wymaga dużych nakładów czasowych i finansowych

• Dobra skuteczność- na pewno łatwo ją zmierzyć

• Dobra dla krótkotrwałych problemów, nie głęboka

• Rzadko w zaburzeniach osobowości wykorzystywana

• Szczególnie skuteczna w zaburzeniach lękowych, fobiach

III. Terapia poznawcza i poznawczo- behawioralna

• Podkreśla wpływ myśli na zachowania

• Założenia: Procesy poznawcze wpływają na emocje, motywacje i zachowania

• Wykorzystanie technik poznawczych i behawioralnych do zmiany zachowań

• Treść sesji terapeutycznych i zadania domowe dla klienta przypominają eksperymenty, w których terapeuta i klient wykorzystują zasady uczenia się, by zmienić niefunkcjonalne przekonania klienta oraz na bieżąco oceniają wpływ tych zmian na myśli, uczucia. Analizowanie przyczyn przekonań klienta i testowanie tych hipotez w zachowaniach w życiu realnym.

• Omówienie i korekta błędnych zachowań

• Zaakcentowanie związku między emocjami, procesami poznawczymi i zachowaniem: Zaburzone procesy poznawcze stanowią istotny element patologicznych zachowań i emocji

Odmiany terapii poznawczo- behawioralnej:

1. Behawioralna terapia racjonalno - emotywna Alberta Ellisa

2. Trening uodparniający na stres Donalda Meichenbauma

3. Terapia poznawcza Aarona Becka

1. Behawioralna terapia racjonalno - emotywna Alberta Ellisa

• Za jej pomocą próbuje się zmienić nieprzystosowany proces myślowy klienta np. nierealistyczne przekonania i perfekcjonistyczny system wartości- poczucie bezwartościowości: „wszyscy powinni mnie kochać” , „wszystko powinno się udać”.

• Ellis twierdzi, że większość problemów psychologicznych to konsekwencja irracjonalnych przekonań

• Celem behawioralnej terapii racjonalno-emotywnej jest przebudowanie systemu przekonań jednostki i sposobu oceniania sie­bie, zwłaszcza nieracjonalnych „powinie­nem", „należy" i „musze", które uniemożli­wiających budowę poczucia własnej wartości oraz twórcze i emocjonalnie satysfakcjonu­jące życie. W tym celu wykorzystuje się kil­ka metod. Jedna nich polega na podwa­żaniu fałszywych przekonań poprzez ra­cjonalną konfrontację, inne na realizacji zadań domowych.

2.Trening uodparniający na stres Donalda Meichenbauma

• Terapia uodporniająca na stres- SIT - rodzaj treningu w generowaniu wewnętrznych poleceń, koncentrującego się na zmianie stwierdzeń pod adresem własnej osoby, jakie jednostka automatycznie formu­łuje w sytuacjach stresowych. Podejście to ma na celu zmianę tych stwierdzeń, by po­prawić funkcjonowanie w sytuacjach streso­wych

• U pod­staw terapii uodporniającej na stres leży założenie, że problemy jednost­ki wynikają z nieprzystosowanych przeko­nań, prowadzących do negatywnych stanów emocjonalnych i do nieprzystosowanych zachowań.

• Terapia składa się z trzech etapów. W pierwszej fazie - przygotowania poznaw­czego - klient i terapeuta wspólnie analizują przekonania i postawy klienta wobec sytua­cji problemowych oraz wynikające z nich stwierdzenia na własny temat. Uwagę sku­piają na wpływie wewnętrznego monologu klienta na jego późniejsze osiągnięcia i za­chowania. Opracowują też listę nowych, bar­dziej przystosowanych stwierdzeń dotyczą­cych klienta. W drugiej fazie - fazie nabywania umiejętności i wypróbowywania ich - uczy się bardziej przystosowanych stwierdzeń, wypróbowuje je. Np. osoba próbu­jąca radzić sobie z „uczuciem onieśmiele­nia" będzie ćwiczyć następujące stwierdze­nia pod własnym adresem: „To nie jest najgorsza rzecz, jaka może ci się przydarzyć. Pomyśl o czymś innym. Zrób coś, co pozwoli ci nie myśleć o lęku, Opisz to, co dzieje się wokół ciebie. W ten sposób nie będziesz myśleć o nie­pokoju.” Trzecia faza - zastosowania i praktyki - za­kłada wykorzystywanie nowych strategii ra­dzenia sobie w rzeczywistych sytuacjach. Praktyka jest planowana w taki sposób, że najpierw klient konfrontuje się z sytuacjami łatwiejszymi, po czym stopniowo przechodzi do sytuacji coraz bardziej stresujących -w miarę nabywania poczucia pewności, że poradzi sobie z nimi.

3.Terapia poznawcza Aarona Becka

• Opracowana do leczenia depresji, ale też zaburzeń lękowych, odżywiania, zachowania u dzieci.

Podstawo­wym założeniem leżącym u podstaw terapii Becka jest przekonanie, że problemy takie jak depresja są wynikiem nielogicznego my­ślenia pacjentów o samych sobie, o świecie, w którym żyją, i o przyszłości.

• Najpierw klienci uświadamiają sobie istnienie związku pomiędzy ich wzorcami myślenia i reakcjami emocjonalnymi

• Uczą się rozpoznawania automatycznych myśli i błędów logicznych

• Błędy logiczne spra­wiają, że osoby (l) wybiórczo postrzegają świat jako krzywdzący, a pomijają dowody świadczące przeciwnie; (2) wyciągają nad­miernie uogólnione wnioski, opierając się na pojedynczych wydarzeniach, na przykład postrzegają siebie jako osoby całkowicie bezwartościowe z powodu zwolnienia z pra­cy; (3.) przeceniają znaczenie niepożądanych wydarzeń - na przykład traktują utratę pracy, jakby to był koniec świata; (4) myślą w spo­sób arbitralny, na przykład przerysowują znaczenie umiarkowanie krytycznych uwag i traktują je jako dowód na to, że utraciły swoje zalety i stały się całkowicie bezwarto­ściowe.

• Terapia poznawcza Becka .nie próbuje zmieniać przekonań metodą dyskusji i per­swazji, jak to ma miejsce w behawioralnej terapii racjonalno-emotywnej. Raczej, klienci są zachęcani do gromadzenia informacji na własny temat. Wspólnie z terapeutą identyfikują przekona­nia i oczekiwania i nadają im postać hipotez, które mają być sprawdzane. Następnie okre­ślają sposoby sprawdzania przez klienta tych hipotez w realnym świecie. Doświadczenia podważające prawdziwość hipotez mają za­pewnić klientowi poczucie sukcesu i w ten sposób przerwać destrukcyjny sposób myślenia. Kolejność tych doświadczeń zależy od stopnia trudności; zadania łatwiejsze lub mniej ryzykowne powinny być realizowane przed podejmowaniem zadań trudniejszych.

• W przypadku leczenia depresji pacjent i terapeuta opracowują - niekiedy bardzo szczegółowy - plan dnia. Taki plan stanowi ważny element terapii osób depresyjnych, ponieważ pobudzenie ich do aktywności przerywa myślenie o sobie. Ważnym elemen­tem programu dnia jest planowanie wydarzeń przyjemnych, jako że wielu pacjentów depre­syjnych traci zdolność czerpania przyjemno­ści z własnych działań.

IV. Terapie humanistyczno- doświadczalne

• Wyrosły po II wojnie światowej

• W opozycji do podejścia psychodynamicznego

• Skupiają się przede wszystkim na problemach egzystencjalnych człowieka

• Psychopatologia to skutek alienacji, depersonalizacji, samotności, braku poczucia sensu i prawdziwego spełnienia

• Opierają się na złożeniu , ze możemy wpływać na nasze zachowania i jesteśmy za nie odpowiedzialni

• Klient bierze większą odpowiedzialność za terapię, terapeuta wspomaga i towarzyszy, doradza

• Cel terapii: poszerzenie świadomości klienta

Terapia skoncentrowana na kliencie

• Autorem jest Carl Rogers

• Założenie: organizm ma wrodzoną zdolność do samoleczenia

• Odrzucenie tezy Freuda o prymacie instynktów

• Ludzie narzucają sobie nierealne wymagania i nie pozwalają przeżywać uczuć

• Ujawnianie uczuć w trakcie terapii

• Technika odzwierciedlania i klaryfikacji

• Pojecie aktywnego Ja- zdolnego do dokonywania wartościowych wyborów

• Empatia terapeuty do klienta

Terapia egzystencjalna

• Podkreśla się znaczenie sytuacji postrzeganej przez jednostkę

• Zdecydowanie kim się chce być, ustalanie własnych możliwości

• Niepowtarzalność jednostki

• Brak sztywnych procedur

• Terapeuta dzieli się swoimi odczuciami, wartościami

• Terapeuta ma być sobą, reagować wg swojego systemu wartości

• Skupienie uwagi na „tu i teraz”

Terapia Gestalt (całość)

• Kładzie nacisk na jedność umysłu i ciała

• Podkreśla konieczność integrowania myśli, uczuć i działań

• Twórca: Fritz Perls

• Uczenie ludzi dopuszczania do świadomości procesów w ciele i emocji

• Cel: zwiększenie samoświadomości i samoakceptacji klienta

• W grupach terapeutycznych skupienie na kliencie

• Odgrywanie fantazji związanych z konfliktami ( metoda pustego krzesła)

• Świadomość doznań w danym momencie

• Konfrontacja różnych punktów widzenia

• Analiza snów

• Narastanie świadomości własnego ja i otoczenia

• Technika przepracowania nierozwiązanych konfliktów: „zajmowanie się niedokończonymi sprawami”- zamknięcie spraw, ponieważ rozgrywanie na nowo takich sytuacji niedokończonych w kolejnych związkach zaburza relacje.

1

---