INWENTARZ DO OCENY PŁCI PSYCHOLOGICZNEJ IPP
ALICJI KUCZYŃSKIEJ
I. PODSTAWY TEORETYCZNE
IPP - opracowany na podstawie TEORII SCHEMATÓW PŁCIOWYCH Sandry Lipsitz Bem (Gender Schema Theory), zgodnie z którą płeć psychologiczna definiowana jest jako spontaniczna gotowość do posługiwania się wymiarem płci w odniesieniu do siebie i świata.
Teoria ta wyjaśnia proces kształtowania się cech psychicznych związanych z płcią w oparciu o funkcjonujące w danej społeczności definicje kobiecości i męskości.
1. Jak kształtują się schematy płci?
Od najmłodszych lat dziecko uczy się kulturowych definicji kobiecości i męskości obowiązujących w społeczeństwie, w którym żyje. Przyswajając sobie treści w nich zawarte dziecko uczy się stosowania tej siatki skojarzeń do oceny i asymilacji nowych informacji.
Schemat jest strukturą poznawczą, siatką skojarzeń, która selekcjonuje, organizuje i ukierunkowuje indywidualną percepcję.
Funkcjonuje on jako struktura antycypacji, tj. gotowości do poszukiwania i asymilacji dopływających informacji zgodnie z pewnymi, istniejącymi już w schemacie wymiarami.
Dlatego też schemat płci powoduje spontaniczne klasyfikowanie elementów otaczającego nas świata (osób, atrybutów i zachowań) do kobiecej lub męskiej kategorii.
2. Jak kształtuje się schemat płci w odniesieniu do własnej osoby?
Dziecko uczy się zastosowania schematycznej selektywności wobec siebie samego, wybierając spośród wielu możliwych wymiarów ludzkiej osobowości jedynie te, które odpowiadają jego płci i włączają je do tworzącej się koncepcji własnej osoby.
Zaczyna ono oceniać siebie stosując ów schemat i od zgodności ze schematem zależy jego samoocena.
Zinternalizowany schemat płciowy uruchamia czynnik motywacyjny, który skłania jednostkę do regulacji swego zachowania w taki sposób, aby było ono zgodne z kulturową definicją kobiecości czy męskości.
3. Cztery główne konfiguracje cech psychicznych związanych z płcią:
OSOBY OKREŚLONE SEKSUALNIE - charakteryzujące się cechami psychicznymi odpowiadającymi ich płci biologicznej (kobiece kobiety i męscy mężczyźni)
OSOBY ANDROGYNICZNE - charakteryzujące się w dużym stopniu zarówno cechami kobiecymi jak i męskimi, niezależnie od swej płci biologicznej
OSOBY NIEOKREŚLONE SEKSUALNIE - które w niewielkim stopniu mają ukształtowane cechy kobiece i męskie (niezależnie od swej płci biologicznej)
OSOBY KRZYŻOWO OKREŚLONE SEKSUALNIE - które charakteryzują się cechami psychicznymi odpowiadającymi przeciwnej płci niż płeć biologiczna (kobiecy mężczyźni i męskie kobiety).
II. INTERPRETACJA WYNIKÓW
UWAGA!!!
Interpretując uzyskane wyniki należy pamiętać, że IPP pozwala ocenić, w jakim stopniu koncepcja własnej osoby badanej jednostki pozostaje pod wpływem kulturowych definicji męskości i kobiecości.
Osoby określone seksualnie i osoby krzyżowo określone seksualnie posługują się w opisie siebie charakterystykami zgodnymi ze społeczną definicją kobiecości bądź męskości. W tym przypadku wymiar płci jest ważnym wymiarem własnego „ja”.
Natomiast osoby androgyniczne i osoby nieokreślone seksualnie charakteryzują się koncepcją własnej osoby ukształtowaną poza stereotypem płci.
!!!Zatem wyniki uzyskane w obu skalach nie są miarą stopnia intensywności kobiecości czy męskości, lecz miarą gotowości do posługiwania się we własnym opisie wymiarem płci.
Z badań wynika, że:
Osoby określone seksualnie znacznie częściej niż osoby androgyniczne wybierają zachowania zgodnie z ich schematami płciowymi. Podejmując zachowania niezgodne z własnym schematem czują się zdenerwowane i niezadowolone.
Osoby określone seksualnie nie tylko dążą do zgodności swych zachowań ze społecznymi definicjami kobiecości i męskości, ale także reprezentują bardziej spójne i zgodne ze schematem płciowym zachowania niewerbalne niż osoby androgyniczne.
Osoby określone seksualnie bardziej niż osoby androgyniczne różnicują ludzi ze względu na ich fizyczną atrakcyjność, wykazując w kontakcie z osobami atrakcyjnymi większe ożywienie i entuzjazm.
Osoby nieokreślone seksualnie w porównaniu z androgynicznymi mają niższą samoocenę, wykazują mniejszą otwartość, charakteryzują się mniejszą wrażliwością i opiekuńczością.
Badania nad niezależnością jako cechą kulturowo związaną z płcią męską stwierdzono, że osoby androgyniczne nie podlegają sytuacji nacisku społecznego.
Osoby androgyniczne dysponują szerszym repertuarem zachowań oraz lepiej organizują informacje obejmujące wymiar płci.
Osoby androgyniczne w porównaniu z pozostałymi typami płci psychologicznej, mają większe możliwości konstruktywnego działania, w związku z tym proponuje uznać psychologiczną androgynię za wzorzec właściwy dla zdrowia psychicznego.
Co powodują schematy „ja”?
Schematy płciowe można potraktować jako specyficzny rodzaj schematów „ja” opisywanych przez Hazel Markus. Według niej schematy te działają jako baza interpretowania i kategoryzowania nowej informacji. Można więc oczekiwać, że osoby, u których wykształcił się schemat w jakiejś dziedzinie:
przetwarzają informacje o sobie z tej dziedziny (formułują sądy, podejmują decyzje)
lepiej pamiętają własne zachowania związane z tą dziedziną
przewidują przyszłe zachowania w tej dziedzinie
opierają się informacjom niezgodnym z tą dziedziną
oceniają nowe informacje z punktu widzenia zawartości schematu