Wykład I 20.03.2011 r.
Lit. Anna Dorozumska ' System Ochrony Prawnej UE”
Traktat z Lizbony 13.12.2007 roku :
zlikwidował trójfilarową strukturę UE, co wpłynęło na zmianę jurysdykcji TS UE,
zmienił klasyfikacje aktów prawa wtórnego UE, co wiązało się z koniecznością zmian procedur przed TS,
wprowadzał zmiany systemie instytucji UE, w tym w odniesieniu do sądownictwa
zreformował dwa traktaty:
TUE- Traktat Unii Europejskiej tzw. z Mastricht,
TWE- Traktat Wspólnoty Europejskiej- przekształcił w Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej / TFUE/
Akty prawa UE:
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje- takie były przed wejściem w życie TL.
Obecnie prawo wtórne tworzone przez instytucje UE podzielił na:
prawodawcze / rozporządzenia, dyrektywy, decyzje/
nieprawodawcze / wykonawcze i delegowane np., rozporządzenia wykonawcze, dyrektywy wykonawcze i decyzje wykonawcze,opinie, zalecenia i tp./
Dz.U. 2009 nr 203 poz. 1569.
Sądy UE
Mechnizm instytucjonalny systemu ochrony prawnej tworzą:
Trybunał Sprawiedliwości UE,
Sady państw członkowskich UE
Trybunał Sprawiedliwości UE tworzą:
Trybunał Sprawiedliwości,
Sąd / dawny sąd pierwszej instancji/
Sądy wyspecjalizowane.
Państwa członkowskie UE- obecnie 27
Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, Niemcy,
Dania, Irlandia, Zjednoczone Królestwo,
Grecja,
Hiszpania, Portugalia,
Austria, Finlandia, Szwecja,
Cypr, Czechy, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Włochy,
Bułgaria, Rumunia.
Obowiązują 23 języki oficjalne.
Jurysdykcja TS UE obejmuje:
skargi wniesione przez państwo członkowskie, instytucje, osoby fizyczne lub prawne,
pytania prejudycjalne, wniesione przez sądy państw członkowskich,
sprawy przewidziane w traktatach oraz aktach prawa wtórnego.
Komplementacja TS ma charakter powierzony, a zatem jej granice wyznaczają normy traktatów upoważniających go do wykonywania jego jurysdykcji.
Jurysdykcja TS nie obejmuje rozstrzygania spraw, które nie mają związku z prawem UE tj. spraw o charakterze czysto krajowym lub sprawach z elementem transgranicznym ale nie związanym z prawem UE.
Funkcjonowanie TS UE regulują:
TFUE art. 144, 145, 157 TEWEA i TUE
Statut TS UE
Regulamin postępowania przed TS z dn. 19.06.1991 r /Dz. Urz. UE 2010 L92/12 /
Regulamin dodatkowy z dn. 04.11.1974 r / Dz. Urz. UE 2006 L 72/1 /
Decyja Rady 2004/75L/WE z dn. 02.11.2004 ustanawiająca Sąd ds. Służby Publicznej UE / DZ. Urz. UE 2004 L333/7 /
Regulamin postępowania przed Sądem do spraw Służby Publicznej UE / Dz. Urz. UE 2010 L92/17 /
str. internetowa: http://www.curia.europa.eu
Skład TS / dawniej ETS/
27 sędziów, po 1 z każdego państwa członkowskiego UE oraz 8 rzeczników generalnych. Kadencja trwa 6 lat, co 3 lata następuje częściowa zmiana składu TS /odpowiednio 13 lub 14 członków/.
Rzecznicy generalni /tylko w TS/
Mają za zadanie publiczne przedstawienie przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnionych wniosków w sprawach, które zgodnie ze statutem TSUE wymagają zaangażowania Trybunału.
Sąd
/ do 30.11.2009 roku Sąd nosił nazwę Sądu pierwszej instancji/
art. 19 TUE
art. 254-256 TFUE
Regulacja składu i sposobu powoływania sędziów Sądu jest zbieżna z regulacją dot. TS
W świetle art. 256 TFUE Sąd jest właściwy do rozpoznania:
skarg na nieważność aktu prawnego / art. 263 TFUE/,
skarg na bezczynność instytucji / art. 260 TFUE/
skarg odszkodowawczych / art. 268 TFUE/
sporów pracowniczych / art. 270 TFUE/
oraz
orzekania na mocy klauzuli arbitrażowej / art. 272 TFUE/.
Na mocy art. 267 TFUE Sąd jest właściwy do rozpatrywania pytań prejudycjalnych jednak, jeżeli Sąd uzna, że sprawa wymaga orzeczenia co do zasad, które mogą mieć wpływ na jedność i spójność prawa Unii, może on przekazać tę sprawę do rozpatrzenia TS.
Sądy wyspecjalizowane:
Parlament Europejski i Rada w drodze rozporządzenia na wniosek Komisji lub TS mogą utworzyć przy Sądzie sądy wyspecjalizowane do rozpoznawania spraw w pierwszej instancji niektórych kategorii skarg.
Sąd ds. Spraw Służby Publicznej UE powołany decyzja Rady w dniu 02.11.2004 roku.
Jest właściwy do rozpoznawania spraw między UE a jej pracownikami.
W skład tego sądu wchodzi 7 sędziów mianowanych przez Radę na 6 lat.
W postępowaniu przed TS UE poza organami procesowymi uczestniczą:
strony: skarżący i pozwana instytucja lub organ UE albo państwo członkowskie,
interwenienci: podmioty, które złożyły wniosek o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu,
adwokaci i radcowie prawni,.
Wykonywanie orzeczeń TS UE
Orzeczenia TS UE są wiążące i podlegają wykonaniu:
1/ orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym musi być zastosowane przez sąd krajowy do rozstrzygnięcia sporu, który sprowokował sąd do zadania pytania,
2/ orzeczenie stwierdzające nieważność aktu prawa wtórnego UE- nakłada obowiązek wykonania wyroku na instytucję UE, która wydała ten akt pod rygorem obowiązku odszkodowawczego zgodnie z art. 340 TFUE,
3/ orzeczenie stwierdzające naruszenie zobowiązania ciążącego na państwie członkowskim na mocy traktatów- powoduje obowiązek niezwłocznego podjęcia przez państwo członkowskie środków, które zapewniają wykonanie wyroku Trybunału zgodnie z art. 260 ust. 1 TFUE,
4/ orzeczenia nakazujące wypłatę prze unię albo FBC odszkodowania na podstawie art. 340 TFUE- skutkuje obowiązkiem wypłaty odszkodowania wierzycielowi, zgodnie z ustaleniami stron w zakresie terminu zapłaty lub w terminie ustalonym przez Trybunał.
Postępowanie.
1/ procedura pisemna:
wniesienie skargi w której określa się przedmiot sporu, zwięzłe przedstawienie zarzutów oraz żądania skarżącego,
przeprowadzenie czynności dowodowych,
ustalenie stanu faktycznego i prawnego oraz przygotowanie materiału postępowania do jego oceny, która będzie przedmiotem procedury ustnej.
Część pisemna postępowania / wymiana pism/:
- Skarga,
- odpowiedź pozwanego na skargę,
- replika powoda,
- duplika pozwanego
postępowanie dowodowe
Sygnatury spraw
C- sprawy rozpoznawane przez Trybunał Sprawiedliwości np. C-120/06,
T- sprawy rozpoznawane przez Sąd np. T-19/06
F- sprawy rozpoznawane przez Sąd ds. Służby Cywilnej np. F-23/11
Procedura ustna / rozprawa/
W toku procedury ustnej na pytania prezesa, sędziów i rzeczników odpowiadają:
pełnomocnicy,
doradcy,
adwokaci i radcy prawni stron i interwenientów
opinia rzecznika generalnego zamyka procedurę ustną.
Wyrok.
zapada na naradzie niejawnej i jest ogłoszony publicznie,
jest wiążący od daty jego ogłoszenia i obligatoryjnie zaopatrzony w uzasadnienie,
wyrok sądu zasadniczo wiąże od daty ogłoszenia z wyjątkiem sytuacji, gdy Trybunał Sprawiedliwości zarządzi zawieszenie wykonania wyroku Sądu / art. 278 i 279 TUE oraz art. 157 TEWEA/
język postępowania
Co do zasady język postępowania wybiera skarżący. W przypadku pytania prejudycjalnego- język sądu, który skierował pytanie.
Językiem postępowania może być każdy z 23 języków oficjalnych unii.
Rodzaje orzeczeń.
1/ Wyroki- orzeczenia rozstrzygające sprawę merytorycznie i mające charakter deklaratoryjny lub konstytutywny,
2/ Wyroki zaoczne- wydawane gdy pozwany, któremu prawidłowo doręczono skargę nie złożył odpowiedzi na skargę we właściwej formie i terminie,
3/ Postanowienia- dotyczące kwestii wpadkowych
4/ Zarządzenia- dot. organizacji postępowania,
5/ Opinie - wydawane w przypadkach określonych w traktatach np. art. 218 ust. 1 TFUE
6/ Decyzje prezesa- dot. kwestii proceduralnych o niewielkim znaczeniu.
Apelacja. / postępowanie odwoławcze/
Podstawy odwołania:
brak właściwości sądu
naruszenie procedury w postępowaniu przed Sądem wpływające niekorzystnie na interesy wnoszącego odwołania,
naruszenie prawa Unii przez Sąd
W odwołaniu można domagać się wydania wyroku:
Kasatoryjnego:
tj. uchylającego wydany w pierwszej instancji wyrok w całości lub w części,
Reformatorskiego:
uwzględniającego w całości lub w części żądania przedstawione w pierwszej instancji.
Rewizja / wznowienie postępowania/
Wniosek o rewizję można wnieść do TS jedynie w związku z ujawnieniem okoliczności faktycznej, mogącej mieć decydujące znaczenie , nieznanej w chwili wydania wyroku ani trybunałowi ani stronie żądającej rewizji.
Termin 10 lat od wydania wyroku, ale zarazem 3 miesiące od daty uzyskania informacji o okoliczności stanowiącej podstawę wniosku.
Koszty postępowania
W przypadku orzeczenia wstępnego koszty poniesione w związku z postępowaniem prejudycjalnym określa sąd krajowy, rozstrzygając w postępowaniu głównym zgodnie z przepisami krajowymi
W pozostałych sprawach- zasadą jest, że koszty ponosi strona przegrana.
Dochodzenie roszczeń opartych na prawie UE przed Sądami Krajowymi
Dochodzenie roszczeń opartych na prawie UE odbywa się zarówno przez TS UE, jak i przed sądami krajowymi, jednak skargi podmiotów prywatnych oparte na tym prawie trafiają przede wszystkim do sądów krajowych.
1/ zasada prymatu prawa unijnego,
2/ zasada bezpośredniego skutku prawa UE, która polega na bezpośrednim stosowaniu normy traktatu lub innego aktu UE pod warunkiem, że:
jest wystarczająco jasna i precyzyjna,
ustanawia bezwarunkowe i zupełne zobowiązanie.