Program doskonalenia technik pracy umysłowej „ Czytam, pamiętam, rozumiem” opracowany dla uczniów ZSZ nr 1 w Skierniewicach.
Opracowała Jolanta Krupińska
Założenia teoretyczne.
Na rynku wydawniczym pojawiło się w ostatnich latach wiele wydawnictw na temat efektywniejszych metod uczenia się i rozwijania zdolności umysłowych.
Większość z nich kierowana jest do dorosłej części społeczeństwa, świadomej wyzwań związanych z nowoczesnym rynkiem pracy i istniejącą tam konkurencją. Niestety mało pozycji jest przygotowywanych dla młodzieży gimnazjalnej i szkół średnich.
Młodzi ludzie nie mając przygotowania do czekających ich zwiększonych wymagań szkolnych, stają przed koniecznością zmiany stylu nauki, który pozwoliłby im sprostać oczekiwaniom nauczycieli. Pragnąc pomóc uczniom klas pierwszych szkoły średniej, od 1996 roku prowadziłam zajęcia na lekcjach przysposobienia czytelniczego z zakresu technik pracy umysłowej. W pracy wykorzystywałam dostępną literaturę opracowując na jej podstawie zestawy ćwiczeń, testów, zadań. Na podstawie wyników ankiet sprawdzających przygotowanie uczniów klas pierwszych do samokształcenia, stwierdziłam potrzebę opracowania programu obejmującego szeroki zakres technik uczenia się.
Sprawność umysłu jest postrzegana przez otoczenie jako zespół umiejętności takich jak: komunikatywność, efektywność w wykonywaniu zadań, planowania i realizacji celów. W związku z tym przeprowadzenie zajęć z młodzieżą w ramach technik pracy umysłowej nie tylko zwiększa ich potencjał umysłowy, ale pozwala również nabrać im pewności siebie, rozwinąć zainteresowania, lepiej funkcjonować w środowisku szkolnym. Ćwiczenia opracowane dla uczniów w ramach programu, pozwalają im rozwinąć możliwości w zakresie pamięci, spostrzegawczości, koncentracji uwagi, czytania, rozumienia i myślenia. Konsekwentne wykonywanie ćwiczeń w trakcie zajęć, a szczególnie ich samodzielna kontynuacja pozwala uczniom udoskonalić większość umiejętności poznawczych.
Warunki realizacji programu
Program przygotowany jest dla uczniów klas pierwszych szkoły średniej, a realizowany będzie w ramach godzin wychowawczych lub jako część ścieżki edukacyjnej w pierwszym semestrze roku szkolnego. Tematy zaplanowano na 15 godzin zajęć, w razie potrzeby możliwe jest rozszerzenie zakresu ćwiczeń w celu dostosowania ich do potrzeb zespołu klasowego.
1
Program oparłam na podstawie programowej kształcenia przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego dla różnych typów szkół z dnia 26.02.2002 r.
Zadania:
1. Poznanie swoich preferencji w odbiorze świata, swoich zdolności i rodzaju inteligencji.
2. Przygotowanie do samokształcenia
3. Wyposażenie w techniki pracy umysłowej ułatwiające proces uczenia się.
4. Budowanie poczucia własnej wartości w oparciu o wzrastający potencjał
intelektualny.
Cele operacyjne:
1. Uczeń poznaje swój dominujący rodzaj inteligencji oraz najważniejszy dla siebie kanał odbioru informacji.
2. Uczeń poznaje techniki poprawiające szybkość czytania oraz czytanie ze zrozumieniem.
3. Uczeń potrafi zastosować mnemotechniki w przyswajaniu wiedzy z różnych przedmiotów.
4. Uczeń potrafi zaplanować naukę i zorganizować warsztat pracy umysłowej.
5. Uczeń poznaje nowe techniki notowania i przygotowywania wypowiedzi ustnej.
Procedury osiągania celów
Warunkami realizacji programu będą:
1. Ścisła współpraca z wychowawcami klas i nauczycielami, u których uczniowie mają trudności z przyswajaniem wiedzy.
2.
Zdiagnozowanie potrzeb poszczególnych uczniów odnośnie ich preferencji odbioru informacji i dominującej inteligencji i przekazanie opracowanych wyników wychowawcom klas.
3. Przeprowadzenie ćwiczeń służących poprawieniu motywacji i wiary w swój potencjał intelektualny.
4. Ćwiczenia poprawiające organizację pracy umysłowej, efektywne wykorzystanie czasu, kształtowanie ambitnej postawy i konsekwentnego dążenia do celu wytyczonego na miarę swoich możliwości 2
5. Wykorzystywanie w zdobywaniu wiedzy technik pracy umysłowej: mnemotechnik, techniki szybkiego czytania, czytania ze zrozumieniem, i innych.
Ewaluacja programu
Każdą jednostkę lekcyjną, w której uczniowie poznają nowe techniki pracy umysłowej rozpoczyna test sprawdzający ich umiejętności. W czasie zajęć uczniowie ćwiczą nowe techniki uczenia się, otrzymują wskazówki i przykłady ćwiczeń do stosowania ich w domu. Po zakończeniu cyklu zajęć uczniowie samodzielnie oceniają w ankiecie przydatność nowych technik w nauce.
3
Lp Cel ogólny
Treści (tematyka i ćwiczenia) Procedury
osiągania
Przewidywane efekty
celów
1. Ustalenie indywidualnego
Określenie na podstawie testu -
Ćwiczenia poprawiające wizualizację. Uczeń rozumie pojęcie odbioru i przetwarzania
dominującego sposobu odbierania Indywidualne rozwiązanie testu wizualizacji i potrafi je
informacji u poszczególnych
świata tj. przez wzrok, słuch, lub preferencji zmysłowych. Oszacowanie zastosować w teście.
uczniów.
ruch.
wyników testu.
Uczeń potrafi zaliczyć się do
Poznanie rodzajów inteligencji
Wypełnienie kwestionariusza.
wzrokowców, słuchowców,
wg H.Gardnera.
Obliczenie wyników z
bądź kinestetyków.
Rozpoznanie na podstawie
kwestionariusza.
Uczeń potrafi określić
kwestionariusza rodzaju
dominujący u siebie rodzaj
inteligencji, która przeważa nad
inteligencji.
pozostałymi.
2. Analiza
własnych
Ustalenie metod i form pracy
Ćwiczenia polegające na dobieraniu
Uczeń potrafi dobrać metody i
predyspozycji i preferencji w
umysłowej optymalnych dla
metod pracy dla wzrokowców,
formy pracy umysłowej
celu ustalenia optymalnego
wzrokowców, słuchowców,
słuchowców, kinestetyków.
pasujące do jego predyspozycji.
sposobu uczenia się.
kinestetyków.
Ćwiczenia poprawiające inteligencję Uczeń rozumie znaczenie Sposoby rozwijania
lingwistyczną i logiczno-
ćwiczeń doskonalących pracę
poszczególnych rodzajów
matematyczną.
umysłu.
inteligencji.
3. Nauka szybkiego czytania.
Poznanie własnego tempa
Test na szybkość czytania.
Uczeń zna swoje tempo cichego
czytania .
Ćwiczenia na polepszenie pracy oczu czytania.
Efektywna praca oczu w trakcie
i zwalczenie fonatyzacji.
Uczeń potrafi rozpoznać u
czytania.
Ćwiczenia ze wskaźnikiem .
siebie nawyki opóźniające
Cechy szybkiego czytania.
Ćwiczenia z tablicami poszerzającymi czytanie.
Błędy opóźniające czytanie.
zakres widzenia.
Uczeń zna metody poprawiające
Sposoby zwalczania złych
tempo czytania.
nawyków czytania.
4
Przegląd, czytanie wybiórcze,
Rozróżnienie i zastosowanie czytania Uczeń potrafi zastosować dostosowywanie do potrzeb
czytanie pobieżne, czytanie
pobieżnego, wybiórczego i uważnego odpowiedni rodzaj czytania.
czytelnika.
uważne.
na podstawie fragmentów podręcznika Uczeń zna pojęcie antycypacji i Pojęcie antycypacji i jej
z języka polskiego.
potrafi ją ćwiczyć.
wykorzystanie.
Ćwiczenia na poprawienie antycypacji Uczeń potrafi eliminować Kształcenie umiejętności selekcji w czasie czytania cichego.
zbędne słowa w szybkim
materiału.
Ćwiczenie pozwalające na eliminację czytaniu i zna zasady czytania słów zbędnych.
selektywnego.
5. Czytanie ze zrozumieniem
Wprowadzenie naczelnej zasady
Test na zrozumienie tekstu.
Uczeń potrafi korzystać ze
ważnym etapem w
w uczeniu się: treści zrozumiałe
Ćwiczeni w odgadywaniu na
słowników i encyklopedii.
przygotowaniu się do
zapamiętujemy lepiej.
podstawie definicji pasujących pojęć. Uczeń potrafi czytać ze egzaminu maturalnego.
Praca ze słownikami i
zrozumieniem.
encyklopediami.
6. Nawyki sprawnego uczenia
Znaczenie pozytywnej motywacji Ankieta dotycząca postaw uczniów Uczeń rozumie znaczenie
się
w czasie nauki.
wobec nauki.
pozytywnej motywacji w
Organizacja pracy i warsztatu
Test sprawdzający nawyki uczenia
procesie uczenia się.
ucznia.
się.
Uczeń zna zasady organizacji
pracy umysłowej.
Uczeń potrafi przygotować swój
warsztat pracy.
7. Pamięć wzrokowa i
Rola koncentracji uwagi w
Ćwiczenia poprawiające koncentrację. Uczeń potrafi samodzielnie umiejętność koncentracji.
rozumieniu i zapamiętywaniu
Gry i zabawy ćwiczące pamięć
ćwiczyć koncentrację uwagi.
treści nauczania.
wzrokową i spostrzegawczość.
Uczeń rozumie znaczenie
Wpływ pamięci wzrokowej i
Technika relaksacji – topniejący
pamięci wzrokowej i
spostrzegawczości na umiejętność bałwanek.
spostrzegawczości.
uczenia się.
Uczeń zna technikę relaksacji.
5
sprzyjające dobremu Rodzaje pamięci i jej
Test sprawdzający pamięć uczniów.
Uczeń zna zasady dobrego
zapamiętywaniu.
właściwości.
Ćwiczenia poprawiające pamięć.
zapamiętywania.
Elementy zakłócające pamięć.
Uczeń potrafi ćwiczyć swoją
Zasady dobrego zapamiętywania.
pamięć.
9. Mnemotechniki i zabawy z
Rodzaje mnemotechnik: słowa
Tworzenie akronimów i akrostychów. Uczeń zna techniki pamięciowe.
pamięcią.
haki, łańcuszkowa metoda
Ćwiczenia z wykorzystaniem technik Uczeń potrafi wykorzystać skojarzeń, zakładkowa metoda
pamięciowych.
techniki pamięciowe do nauki
skojarzeń.
różnych przedmiotów.
Wykorzystywanie technik
pamięciowych w nauce różnych
przedmiotów.
10. Rozwiń twórcze myślenie.
Rodzaje myślenia:
Test „Brakujące ogniwo” ćwiczący
Uczeń zna rodzaje myślenia.
konwergencyjne,
odnajdywanie analogii i rozwijający
Uczeń potrafi wyszukać
dywergencyjene, analityczne,
myślenie konwergencyjne.
analogie między przedmiotami i
syntetyczne.
Test „ Korowód skojarzeń” ćwiczący zjawiskami.
Doskonalenie myślenia
kojarzenie i myślenie dywergencyjne. Uczeń potrafi szybko kojarzyć i konwergencyjnego.
zna zasady według których
Doskonalenie myślenia
skojarzenie powstało.
dywergencyjnego.
11. Planowanie i rozwiązywanie
Wykorzystywanie planowania w
Praktyczne rozwiązywanie
Uczeń zna zasady planowania
problemów.
procesie uczenia się.
problemów zgodnie z podaną
nauki własnej.
Etapy rozwiązywania problemów. strategią.
Uczeń potrafi zaplanować
rozwiązanie problemu.
12. Twórcze notowanie, czyli
Zapoznanie z rodzajami notatek.
Ćwiczenie polegające na zapisaniu w Uczeń potrafi zastosować rodzaj mapy umysłowe.
Przedstawienie zalet map
postaci mapy myślowej przeczytanego notatki do nauki różnych myślowych wg Tony Buzana.
wcześniej tekstu.
przedmiotów.
Uczeń umie zapisać
najważniejsze informacje w
postaci map umysłowych.
6
Złe nawyki w pisaniu tekstu
Zabawa zbiorowa w dopisywanie
Uczeń potrafi rozwijać swoje
własnego.
zdania do słowa kończącego
słownictwo.
Etapy pisania własnego tekstu.
poprzednie.
Uczeń umie zaplanować
Cechy dobrze napisanego tekstu.
Ćwiczenia poprawiające płynność
napisanie własnego tekstu.
słowną.
Zaplanowanie pracy pisemnej „Moja
wymarzona podróż”
14. Sztuka mówienia
Zwalczanie tremy.
Ćwiczenia z treningu mentalnego.
Uczeń zna metody zwalczania
Właściwe oddychanie w trakcie
Ćwiczenia na brzmienie głosu i
tremy.
mówienia.
wymawianie trudnych głosek.
Uczeń zna ćwiczenia
Poprawienie brzmienia głosu i
Praca nad własną postawą.
poprawiające wymowę i
postawy ciała.
Zaplanowanie i próby wygłoszenia
brzmienie głosu.
Przygotowywanie się do
wypowiedzi ustnej „Problemy
Uczeń potrafi zaplanować
wypowiedzi ustnej.
uczniów klas pierwszych w szkole
własną wypowiedź ustną i ją
ponadgimnazjalnej”.
wygłosić.
7
Bibliografia:
1.ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU z dnia 26 lutego 2002 r.w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458 oraz z 2003 r. Nr 210, poz. 2041)obowiązuje od dnia 1 września 2002 r.
1. H.
Adler , NLP Umieję tność realizowania swoich marzeń, Łódź, 1997.
2. G.
Azzopardi,
Rozwiń swoją inteligencję, 1996.
3. V. F. Birkenbihl, Siano w głowie. Czyli jak z właś ciciela mózgu stać się jego uż ytkownikiem? , Katowice, 1997.
4. Z.W.
Brześkiewicz, Superczytanie, jak uczyć się trzy razy szybciej?, Katowice,1997.
5. Z. W. Brześkiewicz, Supersłuchanie, jak uczyć się trzy razy szybciej?, Katowice, 1997.
6. Z. W. Brześkiewicz, Superpamięć , jak uczyć się trzy razy szybciej? , Katowice1998.
7. T.
Buzan,
Rusz głową, Łódź, 1997.
8. Z.
Czarniecka
-Rodzik,
Czytanie ze zrozumieniem, Warszawa, 2000.
9. P. Carter, K. Russell, Równowaga umysłu. Ć wiczenia, łamigłówki i zabawy podnoszą ce sprawność obu półkul mózgu, Warszawa, 2002.
10. G. Dryden, J. Vos , Rewolucja w uczeniu, Poznań, 2000.
11. R. Fisher, Uczymy jak się uczyć, Warszawa, 1999.
12. R. Fisher, Uczymy jak myś leć, Warszawa, 1999.
13. K. Gozdek – Michaelis, Supermoż liwoś ci twojego umysłu. Jak uczyć się trzy razy szybciej, Katowice, [br].
14. A. Kołat, Czytanie ze zrozumieniem dla licealistów, Warszawa, 2001.
15. S. Lehrl, Trening pamię ci, Katowice, 2000.
16. H. Lorayne, Superpamięć dla uczą cych się, Łódź, 1998.
17. M. Łukasiewicz, Mistrzostwo. Jak pobijać własne rekordy w szybkim i skutecznym uczeniu, Poznań, 2000.
18. Z. Stankiewicz, Trening umysłu. Ć wiczenia na doskonalenie pamię ci, koncentracji i spostrzegawczoś ci, Katowice, 1999.
8