Przygotowanie i podawanie
leków drogą doustną i
doodbytniczą

Udział pielęgniarki w leczeniu
farmakologicznym



Pielęgniarka jest odpowiedzialna za podawanie leków
oraz przygotowanie pacjenta do samodzielnego ich
przyjmowania (p. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej z dnia 2 września 1997 r. DzU Nr
16, poz. 750).

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

1.

Przechowywanie leków

•

leki przechowuje się w oryginalnych opakowaniach,
zamkniętych szafkach, w wydzielonych pomieszczeniach
bez dostępu dla osób nieupoważnionych;

•

szczepionki, czopki – przechowuje się w temperaturze 2-
4 stopni,

•

narkotyki i trucizny podlegają ścisłej ewidencji.

2.

Przygotowanie leku do podania

•

leki należy podawać zgodnie z pisemnym zleceniem
lekarza

•

do przygotowania i podawania leku należy zgromadzić
niezbędny sprzęt: taca, kieliszki z podziałką, miseczki,
bagietki, strzykawki, igły, itp.

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

•

przed przystąpieniem do przygotowania leków do
podania należy umyć ręce;

•

w czasie przygotowywania, przed podaniem należy
trzykrotnie sprawdzić nazwę leku;

•

należy znać lek podawany pacjentowi: nazwę,
dawkę, sposób i częstość podawania, termin
ważności, postać i wygląd leku, działanie i skutki
niepożądane, objawy przedawkowania i nietolerancji
przez pacjenta, odczyny polekowe;

•

należy

przechowywać

i

podawać

leki

nieprzeterminowane o niezmienionym wyglądzie.

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

3.

Podawanie leków

•

przestrzegać ustalonych godzin podawania leków:
zlecone 3 razy dziennie podaje się 30 min po
posiłkach, leki nasenne godzinę przed udaniem się
na nocny odpoczynek, leki przeczyszczające silnie
działające – rano na czczo;

•

leki podaje się właściwą, określoną w przepisie
drogą (na skórę, we wstrzyknięciu domięśniowym,
dożylnym, doustnie);

•

lek

podaje

osobiście

pielęgniarka,

która

przygotowała go do podania;

•

podając lek, należy obserwować pacjenta i jego
reakcję na podany lek;

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

•

poinformować

pacjenta

o

ewentualnych

objawach niepożądanych, np. suchość w jamie

ustnej, zmiana zabarwienia stolca lub moczu;

•

w razie nieobecności pacjenta w sali nie

pozostawiać leku na stoliku przyłóżkowym, lek

należy zabrać, umieścić w apteczce i podać

osobiście pacjentowi;

•

po podaniu leku używany sprzęt, np. kieliszek,

itp., należy umieścić w płynie dezynfekcyjnym;

•

należy udokumentować podanie leku zgodnie

z obowiązującymi przepisami i procedurą

obowiązującą na oddziel.

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

W

warunkach

domowych

wszelki

środki

farmaceutyczne

muszą

być

odpowiednio

przechowywane, tzn.:



w miejscu suchym, chłodnym (zgodnie ze wskazaniem
producenta na ulotce);



w oryginalnych opakowaniach;



niedostępne dla dzieci oraz osób z zaburzeniami
psychicznymi, demencją itp.;



uporządkowane w sposób ułatwiający odszukanie
potrzebnego leku

Ogólne zasady obowiązujące przy
podawaniu leków i wykonywaniu zabiegów

W przypadku długo trwającej farmakoterapii rolą pielęgniarki
jest poinformowanie pacjenta, a często nauczenie zasad i
sposobów przyjmowania leków. W ramach tych działań należy
uwzględnić:



nauczenie dawkowania leku – czas podawania, częstotliwość
podawania, np. przygotowanie dawek rannych i wieczornych w
osobnych, podpisanych pojemnikach;



sposoby przyjmowania leku, np. doustnie – na czczo lub po
jedzeniu; podskórnie, np. insulina; doodbytniczo, np. czopki;



sposoby dokumentowania, np. zapisywanie przyjmowania leków
w przeznaczonym do tego celu zeszycie.
W przypadku gdy podopieczny to starsza osoba z problemami z
zapamiętywaniem,

zachodzi

konieczność

pozostawienia

informacji na piśmie lub wyraźne naniesienie na opakowaniu
leku.

Podawanie leków do układu
pokarmowego



Drogą

pokarmową

podaje się leki przez:



jamę ustną



odbytnicę.



Doustnie podaje się leki
w postaci:



tabletek



drażetek



granulek



kapsułek



emulsji



żeli



roztworów.

Procedury i algorytmy wykonywania
zabiegów i podawania leków do układu
pokarmowego



Nazwa zabiegu



Podawanie leków drogą doustną.



Istota i cel



Wprowadzenie leku przez usta do przewodu
pokarmowego w celu zadziałania miejscowego np. na
błonę śluzową lub ogólnego.



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka na pisemne zlecenie lekarza
samodzielnie dawkuje, przygotowuje i podaje leki
droga doustną.

Procedury i algorytmy wykonywania
zabiegów i podawania leków do układu
pokarmowego



Przygotowanie sprzętu



Taca.



Jednorazowe kieliszki lub wielokrotnego użytku
szklane (jałowe).



Kartki indywidualne zawierające: numer sali, dane
personalne pacjenta, nazwy, dawki i częstość
podawania.



Kroplomierze.



Łyżki.



Bagietki.



Dzbanek z wodą.



Nóż do dzielenia tabletek.

Procedury i algorytmy wykonywania
zabiegów i podawania leków do układu
pokarmowego



Sposób wykonania. Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj niezbędny sprzęt: taca, kartki

indywidualne, kieliszki miareczkowane jednorazowe

(lub wielokrotnego użytku jałowe), kroplomierze,

łyżki, bagietki, dzbanek z wodą.

4.

Rozłóż leki do kieliszków zgodnie z dawką,

częstotliwością podawania, pamiętając o zasadzie 3-

krotnego sprawdzenia leku.

5.

Rozłóż leki kolejno dla każdego pacjenta.

6.

W razie konieczności podania mniejszej dawki leku,

np. ½ tabletki, przetnij tabletkę ostrym narzędziem,

przeznaczonym tylko do tego celu.

7.

Zabezpiecz apteczkę, zamknij na klucz.

Procedury i algorytmy wykonywania
zabiegów i podawania leków do układu
pokarmowego

8.

Tacę z lekami połóż na wózku do rozdawania leków,

gdy brak wózka, weź tacę do lewej ręki.

9.

Podaj pacjentowi kieliszek z lekami, upewnij się, czy

podałaś leki właściwemu pacjentowi.

10.

Podaj wodę do popicia leków.

11.

Poczekaj do momentu połknięcia leków przez pacjenta.

12.

Odstaw pusty kieliszek na tacę.

13.

Po podaniu wszystkich zleconych leków zabezpiecz

używane kieliszki: wielokrotnego użytku umieść w

płynie odkażającym; jednorazowe przeznacz do

spalenia.

14.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

15.

Udokumentuj podanie leków w oddziałowym zeszycie

zleceń, indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Procedury i algorytmy wykonywania
zabiegów i podawania leków do układu
pokarmowego



Obowiązujące zasady



Osoba rozkładająca leki powinna również je podać.



Przed przystąpieniem do przygotowania leków sprawdzenie
zlecenia lekarskiego, umycie rąk, przygotowanie niezbędnego
sprzętu.



Przestrzeganie przygotowania i podawania:



właściwego leku (oznakowanie, termin ważności);



właściwej dawki (zlecona ilość);



czasu (godziny podania);



postaci leku.



Zabezpieczenie apteczki (zamykanie szafy) po rozłożeniu leków.



Sprawdzenie danych osobowych pacjenta przed podaniem leku.



Upewnienie się co do przyjęcia leku przez pacjenta.



Udokumentowanie podania leku zgodnie z obowiązującymi
przepisami.

Podawanie leków do układu
pokarmowego



Drogą doodbytniczo (dorektalnie) podaje się leki w
postaci:



czopków



roztworów.



Roztwory podaje się wykonując:



wlewkę,



kroplowy przyspieszony wlew,



lewatywę.

Zabiegi dorektalne – wspólne
zasady dla wszystkich zabiegów

1.

Wykonywane są samodzielnie na pisemne zlecenie lekarza.

2.

Obowiązujące

przygotowanie

pacjenta

do

zabiegu:

psychiczne i fizyczne.

3.

Do wykonania wszystkich zabiegów używane są: jałowe
kanki, wazelina, lignina, podkłady do zabezpieczenia bielizny
pościelowej (gumowy i płócienny), rękawiczki gumowe,
miska nerkowata.

4.

Dobór kanki zależy od stanu odbytnicy (żylaki, stan zapalny).

5.

Ważne jest zapewnienie intymności przy wykonywaniu
zabiegu. U pacjentów chodzących zabiegi można wykonywać
w łazience, pod warunkiem że jest leżanka (konieczna
pozycja leżąca) i łatwy dostęp do toalety (blisko).

Zabiegi dorektalne – wspólne
zasady dla wszystkich zabiegów

6.

Zabiegi wykonywane są w pozycji leżącej, najlepiej
lewobocznej (ze względu na budowę anatomiczną jelita
grubego – łatwiejsze wstrzymanie płynu); kankę
wprowadzamy ruchem obrotowym, delikatnie.

7.

U chorych leżących, unieruchomionych w łóżku – w
toalecie pośladków po zabiegu pomaga pacjentowi
pielęgniarka.

8.

Ważne jest przestrzeganie reżimu sanitarnego.

9.

Obowiązuje udokumentowanie zabiegu.

Zabiegi dorektalne – wspólne
zasady dla wszystkich zabiegów



Przestrzeganie zasad

1.

Używanie jałowej kanki.

2.

Dobranie

kanki

nieuszkodzonej,

odpowiedniego

wymiaru.

3.

Nawazelinowanie kanki.

4.

Wprowadzenie ruchem

obrotowym, delikatnie

na

odpowiednią

głębokość – zależnie od

rodzaju zabiegu.

5.

Sprawdzenie

temperatury

wprowadzanego płynu.



Unikanie

niebezpieczeństw
Wprowadzenie infekcji.
Uszkodzenie mechaniczne

błony śluzowej.

Oparzenie lub oziębienie.

Zabiegi dorektalne – wspólne
zasady dla wszystkich zabiegów



Przestrzeganie zasad

6.

Przestrzeganie

odpowiedniego

stężenia

wprowadzanych

roztworów.

7.

Usunięcie

powietrza

obecnego

w

pojemniku z płynem.

8.

Przygotowanie

psychiczne pacjenta.

9.

Wykonywanie zabiegu

w

pozycji

leżącej,

najlepiej lewobocznej.

10.

Zabezpieczenie

bielizny pościelowej.



Unikanie

niebezpieczeństw

Chemiczne podrażnienia błony

śluzowej.

Wprowadzenie powietrza do

odbytnicy

zwiększa

m.in.

Objętość

gazów,

utrudnia

wchłanianie (wlewka lecznicza)
Zasłabnięcie pacjenta, uraz

psychiczny.
Trudność

lub

niemożność

wstrzymywanie płynu w pozycji

prawobocznej.
Zalanie, zabrudzenie bielizny

pościelowej.

Zakładanie czopków



Nazwa zabiegu



Zakładanie czopków.



Istota i cel



Wprowadzenie leku w postaci czopka do odbytnicy w
celu miejscowego lub ogólnego zadziałania.



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka samodzielnie wykonuje zabieg na zlecenie
lekarza. Odpowiedzialna jest za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po
wykonaniu zabiegu;



opiekę nad pacjentem w trakcie i po wykonaniu
zabiegu.

Zakładanie czopków



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o istocie, celu i sposobie wykonania zabiegu.



Upewnienie się, czy pacjent potrafi i może sam założyć

czopek – jeżeli nie, to wykonuje to pielęgniarka.



Dzieciom zawsze czopek zakłada pielęgniarka lub któreś z

rodziców.



Ułożenie pacjenta – najlepiej w pozycji lewobocznej, z prawą

nogą swobodnie ugiętą w stawach (biodrowym i kolanowym).



Poinformowanie o konieczności rozluźnienia mięśni okolicy

odbytu i pośladków.



Poinformowanie o konieczności pozostania w łóżku, w pozycji

leżącej i przez zaciśnięcie pośladków powstrzymanie się przez

pewien czas od wypróżnień (20-30 min).



W przypadku wystąpienia silnego parcia zalecane jest

ułożenie na brzuchu i głębokie oddychanie.

Zakładanie czopków



Przygotowanie sprzętu



Rękawiczki jednorazowego użytku.



Lignina.



Czopek.



Miska nerkowata.

Zakładanie czopków



Sposób wykonania. Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj pacjenta (poinformuj o zabiegu).

4.

Przygotuj sprzęt.

5.

Zapewnij intymność (poinformuj o zapewnieniu

intymności i zastosuj np. osłonięcie łóżka parawanem.

6.

Ułóż wygodnie pacjenta w pozycji lewobocznej.

7.

Odsłoń okolicę odbytu.

8.

Nałóż rękawiczki.

9.

Poproś pacjenta o rozluźnienie mięśni okolicy odbytu.

10.

Wprowadź czopek zwężonym końcem poza mięsień

zwieracz odbytu na głębokość 3-4 cm.

Zakładanie czopków

11.

Ułóż wygodnie pacjenta.

12.

Poinformuj o konieczności pozostania w łóżku przez
czas 20-30 min i powstrzymania się w tym czasie od
defekacji. W przypadku silnego parcia pacjent układa
się na brzuchu.

13.

Zabezpiecz używany sprzęt (umieść w płynie
odkażającym lub zabezpiecz do spalenia).

14.

Upewnij się, czy czopek nie został wydalony
bezpośrednio po założeniu – zapytaj o to pacjenta, a
jeśli nie jest w stanie tego ocenić – sprawdź okolicę
odbytu.

15.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

16.

Udokumentuj wykonanie zabiegu – w oddziałowym
zeszycie zleceń, indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Zakładanie czopków



Obowiązujące zasady



Wykonanie zabiegu na zlecenie lekarza.



Ułożenie pacjenta w pozycji lewobocznej.



Zapewnienie intymności.



Posługiwanie się jałowym sprzętem – rękawice.



Wprowadzenie czopka delikatnie, szczególnie przy
zmianach patologicznych, np. hemoroidy, stany
zapalne.



Obserwowanie, utrzymywanie kontaktu słownego i
aktywne reagowanie zależnie od sytuacji.



Skontrolowanie skuteczności zabiegu.



Udokumentowanie wykonania zabiegu.

Sucha rurka do odbytu



Nazwa zabiegu



Sucha rurka do odbytu.



Istota i cel



Wprowadzenie kanki do odbytnicy w celu rozwarcia zwieracza
odbytu i odprowadzenia zalegających gazów. Wskazaniem jest
niemożność wydalenia gazów, np. po zabiegu operacyjnym.
Mechanizm działania polega na rozwarciu kanką zwieracza
odbytu.



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka przygotowuje i wykonuje zabieg. Odpowiedzialna jest
za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po wykonaniu
zabiegu;



wykonanie zabiegu;



opiekę nad pacjentem w trakcie i po wykonaniu zabiegu.

Sucha rurka do odbytu



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o:



istocie, celu i sposobie wykonania zabiegu; należy
wyjaśnić, że:



celem

zabiegu

jest

odprowadzenie

nagromadzonych gazów;



zabieg jest niebolesny;



nawazelinowaną kankę wprowadza się na
głębokość 4-5 cm i pozostawia przez 15-30 min;



sposobie ułożenia (pozycja boczna lub grzbietowa);



konieczności rozluźnienia pośladków i okolicy
odbytu;



zapewnieniu pacjentowi intymności.

Sucha rurka do odbytu



Przygotowanie sprzętu



Jałowa kanka.



Wazelina.



Lignina.



Podkłady (płócienny i gumowy) do zabezpieczenia

bielizny pościelowej.



Rękawiczki jednorazowego użytku.



Miska nerkowata.



Worek z odpowietrzaczem lub kaczka na mocz z KMnO

4

(nadmanganian potasu) w celu zlikwidowania zapachu

odprowadzanych gazów. Roztwór nadmanganianu

potasu należy przygotować w następujący sposób:

rozpuścić jedną tabletkę w 200 ml przegotowanej wody.

Roztwór powinien być purpurowy.

Sucha rurka do odbytu



Sposób wykonania. Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj przybory.

4.

Zanieś tacę do pacjenta.

5.

Przygotuj pacjenta:

•

wyjaśnij pacjentowi cel i sposób wykonania zabiegu;

•

osłoń łóżko parawanem;

•

wysuń koszulę spod pośladków;

•

poproś pacjenta o ugięcie kończyn w stawach
biodrowych i kolanowych.

6.

Załóż rękawice.

7.

Nawazelinuj kankę. Zawiń w ligninę.

Sucha rurka do odbytu

8.

Postaw kaczkę między udami pacjenta.

9.

Włóż lejkowaty koniec kanki do kaczki.

10.

Wsuń nawazelinowany koniec kanki do odbytnicy na
głębokość około 4-5 cm.

11.

Pozostaw kankę w odbytnicy na 15-30 min.

12.

Wyjmij kankę z odbytnicy przez ligninę.

13.

Wyjmij kankę z kaczki i odłóż ją do miski nerkowatej.

14.

Zorientuj się o skuteczności zabiegu., o czym
świadczy:

•

charakterystyczny odgłos wydobywania się gazów
przez płyn zawarty w kance;

•

poprawa samopoczucia pacjenta;

•

zmniejszenie napięcia powłok brzusznych.

Sucha rurka do odbytu

15.

Popraw pościel na łóżku.

16.

Wynieś przybory, uporządkuj zestaw, zabezpiecz
używany sprzęt zgodnie z obowiązującymi w
oddziale zasadami. Sprzęt wielokrotnego użytku
umieść

w

płynie

odkażającym,

natomiast

jednorazowego użytku zabezpiecz do spalenia.

17.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

18.

Udokumentuj wykonanie zabiegu w oddziałowym
zeszycie

zleceń,

indywidualnej

dokumentacji

pacjenta.

Sucha rurka do odbytu



Obowiązujące zasady



Wykonanie zabiegu na zlecenie lekarza.



Zapewnienie intymności pacjentowi.



Przygotowanie pacjenta psychicznie i fizycznie do zabiegu:



poinformowanie o istocie i celu zabiegu



ułożenie w pozycji lewobocznej lub grzbietowej.



Przestrzeganie jałowości kanki.



Dobranie rozmiaru kanki do warunków anatomicznych

pacjenta i stanu odbytnicy.



Nawazelinowanie kanki i wprowadzenie ruchem

obrotowym, delikatnie na głębokość 4-5 cm.



Najczęściej używane rozmiary kanek to: Ch/Fg 16, 18, 20.



Pozostawienie kanki w odbytnicy na 15-30 min.



Przestrzeganie reżimu sanitarnego.



Udokumentowanie wykonania i skuteczności zabiegu.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Nazwa zabiegu



Wlewka doodbytnicza przeczyszczająca.



Istota i cel



Wprowadzenie płynu do odbytnicy w celu pobudzenia
perystaltyki jelit, ułatwienia wydalenia nagromadzonych gazów
lub zalegającego stolca. Mechanizm polega na rozmiękczeniu
mas kałowych, a następnie pobudzeniu perystaltyki jelit przez
drażnienie zakończeń nerwów czuciowych poprzez rozciąganie,
różnicę temperatur między płynem a błoną śluzową. W wyniku
tego dochodzi do wydalenia stolca.



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka odpowiedzialna jest za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po zabiegu;



wykonanie zabiegu;



opiekę nad pacjentem w trakcie i po wykonaniu zabiegu.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o istocie i celu zabiegu.



Zapewnienie intymności w czasie zabiegu.



Uzyskanie informacji o możliwości wstrzymania przez
pacjenta podanego płynu; od tego zależy wybór
techniki wykonania zabiegu.



Zapamiętaj! Jeśli pacjent nie może wstrzymać płynu,
zabieg wykonujemy w pozycji grzbietowej, na basenie.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Przygotowanie sprzętu



Zlecony płyn (np. parafina, gliceryna, oliwa) powinien
być ogrzany do temperatury ok. 36 lub 38 stopni. Płyn
należy podgrzewać w podgrzewaczu elektrycznym do
ww. temperatury.
Zapamiętaj: Ponowne sprawdzenie temperatury
płynu polega na polaniu niewielką ilością wewnętrznej
strony przedramienia.
Ilość podawanego we wlewce płynu określa lekarz
(może wynosić 30-200 ml).



Jałowa kanka odbytnicza.



Jałowa strzykawka typu Janeta.



Wazelina.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Lignina.



Miska nerkowata.



Podkłady (płócienny i gumowy) do zabezpieczenia
bielizny pościelowej.



Basen.



Rękawiczki jednorazowego użytku.



Zestaw do toalety ciała (umycie pośladków, rąk
pacjentowi) – tylko gdy pacjent samodzielnie nie
wstaje z łóżka.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Sposób wykonania. Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj przybory.

4.

Przygotuj pacjenta:

•

wyjaśnij pacjentowi cel i sposób wykonania

zabiegu;

•

osłoń łóżko parawanem;

•

wysuń koszulę spod pośladków;

•

podłóż podkłady pod pośladki;

•

ułóż pacjenta najlepiej w pozycji lewobocznej z

ugiętymi kolanami.

5.

Załóż rękawice.

6.

Nawazelinuj kankę, zabezpiecz ligniną.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca

7.

Sprawdź temperaturę płynu termometrem i na
wewnętrznej stronie przedramienia.

8.

Odsłoń okolicę odbytu, poleć rozluźnić mięśnie
okolicy odbytu i pośladków.

9.

Wprowadź delikatnie kankę do odbytnicy ruchem
obrotowym na głębokość 10-12 cm.

10.

Nabierz zlecony płyn do strzykawki Janeta z
pojemnika, w którym był podgrzewany, w ilości
zleconej przez lekarza (30-200 ml).

11.

Połącz strzykawkę Janeta z kanką.

12.

Wprowadź płyn w szybkim tempie utrzymując
kontakt słowny z pacjentem. Upewnij się, czy jest w
stanie wstrzymać płyn.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca

13.

Usuń kankę z odbytnicy.

14.

Poleć jak najdłużej wstrzymać płyn.

15.

Podłóż basen, pozostaw pacjenta przez kilka minut na basenie.

16.

Zabezpiecz zużyty sprzęt. Sprzęt wielokrotnego użytku umieść
w płynie odkażającym, a sprzęt jednorazowego użytku
przeznacz do spalenia.

17.

Sprawdź skuteczność zabiegu. Czy został osiągnięty cel, np.
wydalenie stolca, wydalenie gazów.

18.

Wynieś basen.

19.

Pozostaw podkłady na łóżku na 20-30 min. Zabezpieczy to
bieliznę pościelową przez zanieczyszczeniami w przypadku
niekontrolowanego wypróżnienia.

20.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

21.

Udokumentuj wykonanie zabiegu w oddziałowym zeszycie
zleceń, indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Obowiązujące zasady



Zapewnienie pacjentowi warunków intymności.



Jeżeli stan pacjenta na to pozwala, zabieg można
wykonać w łazience, pod warunkiem ze znajdzie się tam
leżanka i zapewnimy pacjentowi skorzystanie z toalety
(musi znajdować się w pobliżu).



Przygotowanie pacjenta psychicznie i fizycznie do
zabiegu:



poinformowanie o istocie i celu zabiegu;



ułożenie w pozycji lewobocznej lub grzbietowej na basenie.



Przestrzeganie jałowości kanki.



Dobranie rozmiaru kanki do stanu odbytnicy, np. jeśli
występują zmiany patologiczne, stan zapalny, żylaki
odbytu, należy użyć cienkiej kanki – Ch/Fg 16.

Wlewka doodbytnicza
przeczyszczająca



Nawazelinowanie kanki przed wprowadzeniem i
wprowadzenie ruchem obrotowym, delikatnie, na
głębokość 10-12 cm.



Temperatura podawanego płynu powinna wynosić 36
lub 38 stopni. Nie może być równa temperaturze
ciała, ponieważ płyn nie będzie działał drażniąco, lecz
pozostanie wchłonięty.



Podawanie płynu w szybkim tempie.



W czasie zabiegu utrzymywanie kontaktu słownego z
pacjentem, upewnienie się, czy pacjent jest w stanie
wstrzymać płyn.



Przestrzeganie reżimu sanitarnego.



Udokumentowanie wykonania i skuteczności zabiegu.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Nazwa zabiegu



Wlewka doodbytnicza lecznicza



Istota i cel



Podanie leku w postaci płynnej do odbytnicy w celu
zadziałania miejscowego (na błonę śluzową) lub ogólnego
(np.. przeciwgorączkowego, przeciwbólowego). Mechanizm
działania polega na zadziałaniu leku miejscowo lub
wchłonięciu się leku o działaniu ogólnym do krwiobiegu w
obrębie jelita grubego.



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka

wykonuje

zabieg

na

zlecenie

lekarza.

Odpowiedzialna jest za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po zabiegu;



wykonanie zabiegu;



opiekę nad pacjentem w trakcie i po wykonaniu zabiegu.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o istocie i celu zabiegu.



Zapewnienie intymności w czasie zabiegu.



Uzyskanie informacji o możliwości wstrzymania przez
pacjenta płynu.



Pacjent przed zabiegiem powinien się wypróżnić.



W przypadku nieoddania stolca obowiązuje wykonanie
na ½ - 2 h przed zabiegiem wlewki przeczyszczającej.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Przygotowanie sprzętu



Zlecony płyn, podgrzany do temperatury 37 stopni w

podgrzewaczu elektrycznym lub wstawiony na kilka minut

do naczynia z wodą o temperaturze ok. 40 stopni.
Uwaga. Nie zwalnia to pielęgniarki od sprawdzenia

temperatury leku tuż przed podaniem na wewnętrznej

stronie przedramienia (polanie niewielką ilością).
Dawka leku uwarunkowana zleceniem lekarskim.
We wlewce można podawać:



fenobarbital (Luminal) – lek o działaniu uspokajającym,

nasennym, przeciwdrgawkowym;



metamizol

(Pyralginum)

–

lek

o

działaniu

przeciwbólowym, przeciwgorączkowym;



siemię lniane – działa osłaniająco na błonę śluzową



węgiel aktywowany – absorbuje trucizny i gazy;



gastrotrombinę – lek o działaniu przeciwkrwotocznym.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Jałowa strzykawka lub strzykawka typu Janeta (wielkość

strzykawki zależy od objętości leku).



Jałowa kanka.



Wazelina, lignina, miska nerkowata.



Podkłady (gumowy i płócienny) do zabezpieczenia

pościeli.



Rękawiczki jednorazowego użytku.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Sposób wykonania. Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie. Upewnij się, czy pacjent w dniu

zabiegu oddał stolec (przy prawidłowym odżywianiu).

Jeżeli nie, to należy na ½ - 2 h przed wykonaniem

wlewki leczniczej wykonać wlewkę przeczyszczającą.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj przybory.

4.

Przygotuj pacjenta:

•

wyjaśnij istotę, cel i sposób wykonania zabiegu;

•

osłoń łóżko parawanem;

•

wysuń koszulę spod pośladków;

•

podłóż podkłady pod pośladki;

•

ułóż pacjenta najlepiej w pozycji lewobocznej z

ugiętymi nogami.

Wlewka doodbytnicza lecznicza

5.

Załóż rękawiczki jednorazowego użytku.

6.

Nawazelinuj kankę, zabezpiecz ligniną.

7.

Nabierz lek do strzykawki wyjmując go z pojemnika,

w którym był podgrzewany, sprawdź temperaturę

na wewnętrznej stronie swojego przedramienia

(wykonaj to w obecności pacjenta).

8.

Odsłoń okolicę odbytu.

9.

Wprowadź delikatnie, ruchem obrotowym kankę do

odbytnicy na głębokość 10-12 cm.

10.

Usuń powietrze ze strzykawki.

11.

Połącz strzykawkę z kanką.

12.

Wprowadź powoli lek.

13.

Utrzymuj kontakt z pacjentem. Upewnij się, czy

pacjent jest w stanie wstrzymać lek.

Wlewka doodbytnicza lecznicza

14.

Usuń kankę z odbytnicy.

15.

Poleć pacjentowi wstrzymywanie płynu.

16.

Ułóż wygodnie pacjenta.

17.

Zużyty sprzęt wielokrotnego użytku umieść w płynie

odkażającym,

a

sprzęt

jednorazowego

użytku

przeznacz do spalenia.

18.

Pozostaw podkłady (gumowy i płócienny) na okres 20-

30 min. Zabezpiecza to bieliznę pościelową przed

zanieczyszczeniem w przypadku niekontrolowanego

wydalenia płynu lub kału.

19.

Sprawdź skuteczność zabiegu. Upewnij się, czy pacjent

nie wydalił leku.

20.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

21.

Udokumentuj wykonanie zabiegu w oddziałowym

zeszycie zleceń, indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Obowiązujące zasady



Wykonywanie zabiegu na zlecenie lekarza.



Przygotowanie pacjenta psychicznie i fizyczni:



poinformowanie o istocie i celu zabiegu;



w

przypadku

braku

wypróżnienia

przed

zabiegiem wykonanie wlewki przeczyszczającej.



Zapewnienie warunków intymności.



Przestrzeganie

jałowości

kanki,

strzykawki

i

wprowadzonego leku.



Przestrzeganie podania właściwego leku co do
dawki, objętości i stężenia.



Wprowadzenie leku powoli.

Wlewka doodbytnicza lecznicza



Temperatura wprowadzonego leku powinna być
zbliżona do temperatury odbytnicy, tzn. 37 stopni.



Kanka powinna być cienka, długa.



Utrzymywanie kontaktu słownego z pacjentem,
mobilizowanie do wstrzymywania płynu.



Udokumentowanie zabiegu.

Lewatywa



Nazwa zabiegu



Lewatywa – enema.



Istota i cel



Szybkie wprowadzenie płynu do odbytnicy w celu

oczyszczenia dolnego odcinka przewodu pokarmowego z mas

kałowych:



w przypadku zaparć;



jako przygotowanie do zabiegu operacyjnego;



jako przygotowanie do porodu;



jako przygotowanie do badań diagnostycznych w obrębie

jelita grubego, np. rektoskopii.

Mechanizm działania polega na rozmiękczeniu mas kałowych,

a następnie pobudzeniu perystaltyki jelit przez drażnienie

zakończeń nerwów czuciowych poprzez rozciąganie, różnice

temperatur między płynem a błoną śluzową jelita oraz skład

płynu użytego do zabiegu (np. woda lub 0,9% roztwór NaCl);

w wyniku tego dochodzi do wydalenia rozrzedzonego stolca.

Lewatywa



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka

przygotowuje

i

wykonuje

zabieg.

Odpowiedzialna jest za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po
wykonaniu zabiegu;



wykonanie zabiegu;



opiekę w trakcie i po wykonaniu zabiegu.



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o istocie, celu i sposobie wykonania
zabiegu.



Zapewnienie intymności w czasie zabiegu.



Poinformowanie o konieczności wstrzymania płynu.

Lewatywa



Przygotowanie sprzętu



Zlecony płyn o temperaturze 36 lub 38 stopni w ilości dla osoby

dorosłej 500-2000 ml, dla dziecka 100-500 ml. Różnica temperatur

między płynem a błonami śluzowymi powinna wynosić 1 stopień.

Jest to jeden z czynników pobudzających perystaltykę jelit.



Jałowy, jednorazowego użytku irygator.



Jałowa kanka (cienka Ch/Fg 16 dla dzieci, grubsza Ch/Fg 18, 20 dla

dorosłych).



Wazelina, lignina.



Podkłady do zabezpieczenia bielizny pościelowej (gumowy i

płócienny).



Rękawiczki jednorazowego użytku.



Miska nerkowata.



Stelaż, wieszak do zawieszania pojemnika z płynem.



Basen.



Zabieg może być wykonywany również przy użyciu enemy – płynu

zawartego w miękkim, plastikowym pojemniku zaopatrzonym w

jałową kankę, przygotowanego fabrycznie. Płynu tego nie należy

podgrzewać.

Lewatywa



Sposób wykonania. Algorytm. (Lewatywa przy użyciu
irygatora).

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj pacjenta.

4.

Przygotuj zestaw.

5.

Załóż rękawiczki jednorazowego użytku.

6.

Zanieś basen i pozostałe przybory do łóżka pacjenta.

7.

Zapewnij intymność (osłoń łóżko parawanem).

8.

Przygotuj pacjenta:

•

wysuń koszulę spod pośladków;

•

podłóż podkłady;

•

otwórz basen i podłóż go pod pośladki pacjenta, jeżeli nie
może on wstrzymać płynu; jeżeli może-ułóż go na lewym
boku.

•

poinformuj o konieczności wstrzymania płynu.

Lewatywa

9.

Zaciśnij dren irygatora zaciskaczem.

10.

Zawieś irygator na stelażu, wlej płyn do pojemnika
irygatora.

11.

Nawazelinuj kankę.

12.

Usuń powietrze z irygatora, kanki i z drenu. Wypełnij dren i
kankę płynem, poluzowując zaciskacz.

13.

Wprowadź kankę do odbytnicy pacjenta.

14.

Zwolnij zaciskacz i wprowadź płyn.

15.

Utrzymuj kontakt słowny z pacjentem. Pytaj, czy może
wstrzymywać płyn; jeśli nie może utrzymać, zmniejsz
ciśnienie i szybkość wprowadzania przez obniżenie
pojemnika z płynem.

16.

Zaciśnij zaciskacz na drenie po podaniu płynu, gdy płyn
znajduje się jeszcze w drenie.

17.

Usuń kankę z odbytu, odłóż ją na miskę nerkowatą.

Lewatywa

18.

Podłóż basen pod pośladki chorego.

19.

Pozostaw pacjentowi dzwonek przyłożkowy w celu
poinformowania o wypróżnieniu. Pozostaw pacjenta
samego na czas wypróżnienia.

20.

Wyjmij basen po wypróżnieniu, gdy pacjent nie
odczuwa już parcia.

21.

Sprawdź skuteczność zabiegu (zawartość basenu).

22.

Wykonaj toaletę pośladków.

23.

Uporządkuj i zabezpiecz zużyty sprzęt. Sprzęt
wielokrotnego użytku umieść w płynie odkażającym, a
sprzęt jednorazowego użytku przeznacz do spalenia.

24.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

25.

Udokumentuj wykonanie zabiegu w oddziałowym
zeszycie zleceń, indywidualnej dokumentacji pacjenta.

Lewatywa



Obowiązujące zasady



Przygotowanie pacjenta do zabiegu psychicznie i
fizycznie.



Zgromadzenie niezbędnych przyborów i basenu.



Wykonanie zabiegu w pozycji leżącej, lewobocznej lub
grzbietowej na basenie.



Zapewnienie intymności.



Używanie jałowej kanki, nawazelinowanej.



Delikatne wprowadzenie kanki na głębokość ok. 7 cm.



Dobranie grubości kanki do stanu odbytnicy.



Wprowadzenie płynu o temperaturze 36 lub 38 stopni.



Wprowadzenie płynu szybko i pod ciśnieniem.

Lewatywa



Utrzymywanie kontaktu z pacjentem odnośnie do
możliwości wstrzymywania płynu.



Przestrzeganie reżimu sanitarnego w trakcie i po
wykonaniu zabiegu.



Udokumentowanie wykonania i skuteczności zabiegu.

Wlew doodbytniczy



Nazwa zabiegu



Wlew doodbytniczy – kroplowy przyspieszony wlew

doodbytniczy.



Istota i cel



Wprowadzenie metodą kroplową płynu do odbytnicy w celu:



ułatwienia wydalenia stolca;



ułatwienia wydalenia nagromadzonych gazów;



pobudzenia perystaltyki jelit po zabiegu operacyjnym.

Mechanizm działania polega na rozmiękczeniu mas

kałowych (przy zaparciu) oraz pobudzeniu perystaltyki jelit

(przez

drażnienie

zakończeń

nerwów

czuciowych,

rozciąganie, różnicę temperatur – płynu i błony śluzowej

jelita oraz środek użyty do zabiegu). Stosowane środki to:

0,9% roztwór NaCl lub 5-10% roztwór NaCl w ilości do 500

ml.

Wlew doodbytniczy



Zadania i kompetencje pielęgniarki



Pielęgniarka

przygotowuje

i

wykonuje

zabieg.

Odpowiada za:



przygotowanie pacjenta;



przygotowanie sprzętu i jego zabezpieczenie po
zabiegu;



opiekę w trakcie i po zabiegu;



Przygotowanie pacjenta



Poinformowanie o istocie, celu i sposobie wykonania
zabiegu.



Zapewnienie warunków intymności.



Poinformowanie o konieczności wstrzymywania płynu w
odbytnicy.

Wlew doodbytniczy



Przygotowanie sprzętu



Butelka ze zleconym płynem podgrzanym do temperatury

36 lub 38 stopni, np. 0,9% roztwór NaCl, 5-10% roztwór

NaCl w ilości 300-500 ml. Płyn podgrzewany w

podgrzewaczu elektrycznym ustawionym na odpowiednią

temperaturę lub w pojemniku z ciepłą wodą o temp. ok.

40 stopni przez kilkanaście minut.



Jałowy aparat do jednorazowego przetaczania płynów.



Jałowa kanka.



Wazelina, lignina.



Przylepiec, nożyczki.



Podkłady (gumowy i płócienny) do zabezpieczenia

bielizny pościelowej.



Stelaż.

Wlew doodbytniczy



Termofor z ciepłą wodą (ok. 50 stopni) do ogrzania
płynu na przebiegu drenu.



Basen.



Ewentualnie zestaw do toalety pośladków i rąk
pacjenta (miska, dzbanek z ciepłą wodą, mydło,
ręcznik, podkłady).



Rękawiczki jednorazowego użytku.

Wlew doodbytniczy



Sposób wykonania, Algorytm.

1.

Sprawdź zlecenie.

2.

Higienicznie umyj ręce.

3.

Przygotuj pacjenta.

4.

Przygotuj sprzęt w pokoju zabiegowym.

5.

Załóż rękawiczki jednorazowego użytku.

6.

Zanieś wszystkie przybory do łóżka pacjenta.

7.

Zapewnij intymność (osłoń łóżko, np. parawanem).

8.

Wyjmij przy pacjencie aparat do jednorazowego
przetaczania płynów z opakowania i zdejmij osłonkę z
igły.

9.

Wbij igłę aparatu w butelkę z płynem wlewowym.

10.

Zaciśnij zaciskacz aparatu.

Wlew doodbytniczy

11.

Zawieś butelkę na stelażu.

12.

Uciskaj komorę kroplomierza w celu wprowadzenia

płynu do ½ objętości.

13.

Zdejmij osłonkę z końcówki aparatu.

14.

Trzymaj końcówkę aparatu w lewej ręce nad miską

nerkowatą, a prawą ręką poluzuj zaciskacz w celu

usunięcia powietrza przez wyprowadzany z aparatu

płyn.

15.

Po usunięciu powietrza zaciśnij zaciskacz.

16.

Wyjmij kankę z opakowania,

17.

Nawazelinuj kankę, używając wazeliny naniesionej na

ligninę.

18.

Ułóż pacjenta.

19.

Wprowadź kankę do odbytnicy na głębokość ok. 12 cm.

Wlew doodbytniczy

20.

Końcówkę kanki połącz z końcówką aparatu.

21.

Zwolnij zaciskacz, ustalając szybkość przepływu (80-

120 kropli/min).

22.

Na przebiegu drenu ułóż termofor z ciepłą wodą.

23.

Zabezpiecz kankę przed wysunięciem z odbytu i

rozłączeniem się z aparatem (połącz przylepcem z

końcówką aparatu i zamocuj przylepcem do pośladka

lub uda pacjenta.

24.

Usuń kankę z odbytu po podaniu płynu.

25.

Poinformuj pacjenta o konieczności wstrzymania

płynu.

26.

Podłóż basen bezpośrednio pod wykonaniu zabiegu.

27.

Pozostaw pacjentowi dzwonek alarmowy.

28.

Po wypróżnieniu wyjmij basen.

Wlew doodbytniczy

29.

Sprawdź skuteczność zabiegu.

30.

Wykonaj toaletę pośladków.

31.

Uporządkuj i zabezpiecz zużyty sprzęt. Sprzęt
wielokrotnego użytki umieść w płynie odkażającym,
a sprzęt jednorazowego użytku przeznacz do
spalenia.

32.

Zdezynfekuj i umyj ręce.

33.

Udokumentuj wykonanie zabiegu w oddziałowym
zeszycie

zleceń,

indywidualnej

dokumentacji

pacjenta.

Wlew doodbytniczy



Obowiązujące zasady



Przygotowanie pacjenta psychicznie i fizycznie.



Zgromadzenie niezbędnych przyborów.



Wykonywanie zabiegu w pozycji lewobocznej lub

grzbietowej na basenie.



Zapewnienie intymności.



Wprowadzenie nawazelinowanej, jałowej kanki na

głębokość ok. 12 cm, delikatnie.



Szybkie wprowadzenie płynu o temperaturze 36 lub

38 stopni.



Zapewnienie stałej temperatury wprowadzanego

płynu – ułożenie na przebiegu drenu termoforu z

ciepłą wodą (ok. 50stopni).

Wlew doodbytniczy



Utrzymywanie kontaktu z pacjentem odnośnie do
możliwości wstrzymywania płynu.



Zabezpieczenie podkładami bielizny osobistej i
pościelowej przed zabrudzeniem.



Przestrzeganie reżimu sanitarnego w trakcie i po
wykonaniu zabiegu.



Udokumentowanie

wykonania

i

skuteczności

zabiegu.