CZAS WOLNY

• Wśród teoretyków (nie tylko tych od czasu

wolnego) panuje na ogół zgoda co do tego,

że zjawisko spędzania czasu jako takiego

jest jednym z zasadniczych elementów

odróżniających naszą epokę od przeszłości.

• coś takiego jak „czas wolny” nie było

miejsca w przednowoczesnych strukturach

społecznych, ponieważ nie wyodrębniano

wtedy pracy czy obowiązku z całości życia.

• Dla ówczesnych ludzi obce były odczucia

spędzania czasu dla samego siebie, po

prostu czas istniał wyłącznie w formie już

wypełnionej, nawet czas święty, który

przecież należało święcić.

• W społeczeństwach przemysłowych czas wolny

staje się obszarem zajmującym określone

miejsce, wyróżnione w opozycji do pracy.

• Proces industrializacji wytworzył swobodny czas

po pracy ale i umożliwił powstawanie nadwyżki

dochodów przeznaczanych na swobodną

konsumpcję.

• Wymusiło to instytucjonalizację nowego rytmu

życia, gdzie po pracy człowiek staje się wolny i

może robić z pozostałym czasem

• Dzisiejszy człowiek nauczył się kategoryzować

czas i traktować pewne jego odcinki w czasie

dnia, tygodnia i roku jako czas wolny.

• Czas wolny pozostał pewną niezbywalną

własnością wyodrębnioną z całości życia i jest to

zjawisko z gruntu nowoczesne.

• Wszystkie ludzkie działania przebiegały w

określonym cyklu, były ze sobą sprzężone. Do
tej pory w taki właśnie sposób żyją ludzie w
kulturach tradycyjnych.

• Dopiero z nastaniem ery kapitalizmu i

powstaniem przemysłu praca oderwała się od
innych aktywności życiowych człowieka, stając
się działalnością produkcyjną lub usługową o
charakterze ekonomicznym.

• To spowodowało, że poszczególne ludzkie

aktywności życiowe oddalają się od siebie:
twórczość artystyczna, praktyki religijne, nauka,
wypoczynek mają dziś swój własny czas.

Historia czasu wolnego

• Społeczeństwo tradycyjne (feudalne)

(preindustrialne)

• - małe skupiska wiejskie
• - miejsce zamieszkania było miejscem pracy
• - czas wolny był przemieszany z czasem pracy
• - praca i czas wolny był zdeterminowany rocznym

cyklem przyrody (pory roku) oraz świętami
religijnymi

• - podział społeczeństwa na klasy społeczne, gdzie

szlachta miała więcej czasu wolnego niż chłopi

Społeczeństwo nowoczesne

(przemysłowe, industrialne)

• - wyjazdy ludzi do pracy do dużych miast
• - rozdział miejsca zamieszkania i miejsca

pracy

• - podział czasu na pracę i czas wolny
• - praca była wyznacznikiem stylu życia
• - rozwój wiedzy,
• - powszechność edukacji

Społeczeństwo usługowe

(postindustrialne)

• - rozwój medycyny (dłuższe życie) -

rozwój sfery usług,

• - rozwój komunikacji
• - szybki rozwój wiedzy
• - nowe zawody
• - zwiększenie ilości czasu wolnego.

• Pojęcie i problem czasu wolnego pojawił się

wraz ze społeczeństwem przemysłowym i
związaną z nim standaryzacją produkcji.

• W społeczeństwie tradycyjnym problem ten

nie był istotny, nie rozgraniczano czasu
wolnego i czasu pracy.

• W dużej mierze na pojawienie się tego

problemu, miało miejsce wykonywania
pracy, różne od miejsca poza pracą, co z
kolei wiązało się z przebywaniem w dwóch
różnych społecznościach w obu
przypadkach.

• Aktywność ludzka także zmieniała się

poprzez stulecia:

• - aktywność umysłowa z każdym

stuleciem rosła, najszybciej od XIX
wieku

• - aktywność fizyczna maleje z

każdym stuleciem wraz z rozwojem
technologii

Kategorie czasu

wolnego:

• 1. czas wolny krotki - kilka godzin w ciągu dnia na

swoje własne zajęcia

• 2. czas wolny średni - obejmuje weekendy i dni

wolne od pracy

• 3. czas wolny długi - obejmuje urlopy, wakacje,

ferie.

• Takie rozgraniczenie ma uzasadnienie w

przypadku form turystycznych i rekreacyjnych
(uprawianych w czasie wolnym), które najczęściej
rozpatrywane są w kategoriach dnia, tygodnia,
lub sezonu (najczęściej rocznego).

Funkcje czasu wolnego:

• 1. funkcja regeneracyjna

(wypoczynkowa)

• 2. funkcja rozrywkowa
• 3. funkcja rozwojowa

Determinanty

podejmowania zachowań

wolnoczasowych:

• 1. czynniki biologiczne:
• stan zdrowia
• poziom sprawności fizycznej
• typ budowy somatycznej

• 2. czynniki psychiczne:
• osobowość
• temperament
• inteligencja
• wartości, zainteresowania,

potrzeby

• 3. czynniki społeczno-demograficzne:
• płeć
• wiek
• wykształcenie
• pozycja społeczna
• styl życia

• 4. czynniki gospodarczo-

ekonomiczne:

• sytuacja materialna
• dochody
• ilość czasu wolnego
• dostępność do urządzeń

rekreacyjnych

W czasie wolnym organizacja i

rodzaj zajęć zależy między innymi

od:

• preferencji, zainteresowań,

przyzwyczajeń danej osoby

• wieku
• rodzaju wykonywanej pracy
• innych obowiązków
• ilości dostępnego czasu (dzień

powszedni, weekend, urlop, wakacje)

• możliwości finansowych

Czas wolny przeznaczany jest zazwyczaj

na rożnego rodzaju zajęcia:

• wypoczynek czynny i bierny,
• rozrywka,
• rozwijanie zainteresowań,
• turystykę.

• Historia czasu wolnego w takim

rozumieniu tego słowa sięga roku 1919.
Wtedy to Międzynarodowa Organizacja
Pracy uchwaliła w Waszyngtonie
pierwszą konwencję o czasie pracy.

• Zgodnie z nią tydzień pracy trwać miał

sześć dni i wynosić 48 godzin.

• 40-godzinny tydzień pracy jako pierwsze

wprowadziły Stany Zjednoczone w 1939
roku, za nimi osiem lat później poszła
Australia, a następnie Kanada.

• W Europie to dopiero lata 50. i 60. XX

wieku.

• Dwudniowe weekendy to wynalazek

jeszcze młodszy – zdobycz lat 60. i 70.

• W Polsce w 1974 roku wprowadzono

eksperymentalnie 6 wolnych sobót
rocznie, potem – 12. Wydłużanie
urlopów to też lata 70. XX wieku.

• Dziś najkrócej pracują Francuzi – ich

tydzień pracy to 35 godzin.

• Mimo wolnego czasu większość z nas

żyje w ciągłym niedoczasie, łudząc się,
że za kilka dni, tygodni będzie lepiej.

• Wolny czas to pojęcie, któremu każdy z

nas nadaje inny sens

• satysfakcjonującego wykorzystywania

wolnego czasu trzeba się nauczyć

• Podczas pierwszej rewolucji technologicznej

chodziło o oszczędność czasu, zmniejszanie
wysiłku wkładanego w pracę.

• Konsumeryzm, który jest ostatnim

przejawem tej rewolucji, zajmuje się
„marnowaniem „ czasu, który
zaoszczędziliśmy, a główną instytucją
służącą temu celowi jest telewizja

• Wolny czas staje się coraz bardziej

skomercjalizowany.To czas na sprzedaż.
Walczą o niego coraz to nowe gałęzie
przemysłu rozrywkowego

NOWE TRENDY

KONSUMENCKIE

• masowe dążenie do odmładzania
• życie według idei Wellness
• zmiana cech rodziny
• zmiana statusu luksusu
• indywidualizm
• „kokonizacja”
• konsumpcja doznań

Przyszłość

KLAPKI Z TRAWĄ DLA
TĘSKNIĄCYCH ZA NATURĄ
("RELAX INSTANT")

MODUŁOWE TRAWNIKI I STAWY
PRZENIOSĄ CIĘ BLIŻEJ NATURY, NIE
ZABIERAJĄC CENNEGO CZASU

Aktywność fizyczna Polaków

( na podstawie

reprezentacyjnego badania ankietowego GUS „Stan zdrowia ludności Polski w

2004r.”)

• Większość dorosłych Polaków spędza czas wolny w

sposób bierny

• Jedynie 70% ogółu dorosłych Polaków deklaruje

niezbyt intensywny ruch w czasie wolnym, ale
niezbyt długo - średnio 8 godzin tygodniowo

• Tylko co 3. dorosły Polak wykazuje większą aktywność

ruchową: biega, pływa, pracuje na działce

• Intensywny trening lub sport wyczynowy uprawia co

piąty dwudziestolatek i co 20 dwudziestolatka

• Poza lekcjami w – f sport, w ramach zorganizowanych

zajęć, uprawia nieco ponad 30% dzieci

TERMIN „leisure”

• pojęcia „leisure” nie wyczerpuje sam

termin „wolny czas”, w zależności od
kontekstu może ono przecież oznaczać
„wypoczynek”, „relaks”, „rozrywka”,
„rekreacja”, „próżnowanie”, „leniwy” itd.

• Ten fakt nieostrości pojęcia okazał się dla

socjologów na swój sposób użyteczny
poznawczo, pozwalał na generalizację
pewnych zauważalnych, globalnych
tendencji za pomocą jednego terminu.

• termin „leisure”, scharakteryzował K.

Roberts jako „specyficzny fenomen

współczesnego życia , który jednostka

odczuwa jako obszar względnej wolności

wyboru”.

• Teoretyczne przesłanki ku przyjęciu tej

definicji znajdujemy już w książce S.

Parkera z 1976 roku, gdzie zauważa on, że

w odróżnieniu od katolickiej

protestancka myśl społeczna traktuje

czas wolny jako postawę, stan ducha i

dyspozycję, nie zaś jako konieczny

rezultat nadwyżki czasowe

• Franklin tak ujmował CZAS w Radach

dla młodego kupca: „Pamiętaj, że czas to
pieniądz. Ten, kto mógłby zarobić
dziesięć szylingów dziennie swoją pracą,
a idzie sobie na pół dnia na spacer […]
ten, choćby wydał tylko sześć pensów w
czasie swojej bezczynności rozrywki, nie
powinien uważać tego za swój jedyny
wydatek; naprawdę bowiem wydał, a
raczej wyrzucił pięć jeszcze szylingów”

• David Riesman w Samotnym tłumie

podtrzymuje opinię, że główną cechą
człowieka zewnątrzsterownego jest
konsumpcja czasu wolnego, oraz że
inne nowoczesne instytucje, jak na
przykład szkoła, będą musiały
dostosować się do tych nowych
orientacji, by nadal efektywnie
funkcjonować.