Systemy partyjne i systemy

wyborcze we współczesnych

państwach

Systemy partyjne

• Zasady na których opierają się

wzajemne relacje partii politycznych
w danym państwie (rywalizacja lub
współpraca).

• Określone reguły walki o zdobycie i

utrzymanie władzy przez
uczestniczące w życiu politycznym
ugrupowania partyjne.

Podział systemów partyjnych

ze względu na liczbę partii

politycznych

System
jednopartyjny

-Zakaz zakładania i funkcjonowania
partii innych niż partia rządząca

-Państwa totalitarne

-ZSRR

System partii

hegemonicznej

-Dopuszcza się funkcjonowanie kilku

partii

-Wszystkie partie są podporządkowane
partii hegemona

-PZPR (partie satelickie Zjednoczone
Stronnictwo Ludowe – ZSL, Stronnictwo
Demokratyczne SD)

Systemy
wielopartyjne

Państwa demokratyczne
Więcej niż jedna partia ma możliwość

wygrania wyborów i stworzenia rządu
samodzielnie lub w koalicji

Systemy partyjne ze względu na faktyczną liczbę

partii biorących udział w rządzeniu

System

partii

dominujące

j

-Istnieje pluralizm polityczny

-Tylko jedna partia wygrywa wybory i tworzy rząd

większościowy

-Indie, Meksyk

System

dwupartyjny

Tylko dwie spośród wielu legalnie działających partii mają

szanse na objęcie rządów

USA (Partia Demokratyczna i Partia Republikańska)

System

dwuipółparty

jny

-Istnieją dwie partie zmieniające się u władzy, które nie mają

większości parlamentarnej

-Do rządzenie potrzebna jest trzecia, mała partia

-Niemcy (koalicja SPD na zmianą z CDU/CSU)

System

dwublokowy

Funkcjonuje wiele partii, żadna nie może stworzyć większości

parlamentarnej

Partie tworzą bloki wyborcze i startują w wyborach

Francja

System

kooperacji

partii

Wszystkie partie współpracują ze sobą w celu wspólnego

sprawowania władzy

Konfederacja Szwajcarska

System

rozbicia

wielopartyjn

ego

Wiele partii, żadna nie jest w stanie uzyskać większości

parlamentarnej

Tworzenie koalicji

Polska, Włochy

Kryterium ideologii

Systemy partyjne
zideologizowane

Programy polityczne
akcentują różnice

ideologiczne i na nich
opiera się walka między

partiami
Polska (stosunek do

PRL, religii)

Systemy partyjne
pragmatyczne

Dystans ideologiczny
między partiami nie jest

duży
Walka o władzę odbywa się

wokół
konkretnych haseł

programowych i rozwiązań
personalnych

USA

Systemy wyborcze w

państwach demokratycznych

• System wyborczy – normy regulujące prawo

wyborcze oraz organizację i tryb

przeprowadzenia wyborów w celu

przetworzenia preferencji wyborczych

obywateli na decyzje dotyczące wyboru

reprezentantów do organów

przedstawicielskich

• Są zapisane w ordynacji wyborczej – zbiór

przepisów regulujących sposób

przeprowadzania wyborów, kampanii,

sposobu liczenia głosów oraz przeliczania na

mandaty

System większościowy

• „zwycięzca bierze wszystko”
• Okręgi wyborcze są jednomandatowe
• Wywodzi się z tradycji anglosaskiej

System większościowy

ZALETY

WADY

Silni kandydaci i silne
ugrupowania wygrywają

wybory

Zjawisko „straconych głosów”

Silne partie tworzą bloki –
prowadzi to do stworzenia
dwubiegunowej sceny

politycznej

Głosowanie strategiczne – na
partię ,która ma szansę
zdobyć władzę a nie na partię,

której poglądy odpowiadają
wyborcy

Wyborca ma jasną sytuację

W wyborach przepadają partie

małe, reprezentujące np.
mniejszości narodowe

Kandydaci są bardziej
związani z wyborcami
Łatwość przeliczenia głosów
na mandaty
Stabilizacja sceny politycznej

Proporcjonalny system

wyborczy

• Występuje w RP w wyborach do

Sejmu

• Podział mandatów proporcjonalny do

otrzymanych głosów

• Okręgi wyborcze są wielomandatowe
• Wprowadzenie klauzul zaporowych

(progi wyborcze)

Wady

Zalety

Kandydat, który zdobył

największą liczbę głosów w swoim

okręgu może nie wejść do

parlamentu ponieważ jego partii

nie przysługują żadne mandaty

Wszelkiego rodzaju mniejszości

mają swoją reprezentację

Rozdrobnienie sceny politycznej

Dokładniejsze odzwierciedlenie

preferencji wyborców

Destabilizacja sceny politycznej

Nie ma zjawiska „zmarnowanych

głosów”

Rodzaje cenzusów

wyborczych

• Cenzus wieku
• Cenzus płci
• Cenzus domicylu
• Cenzus majątkowy

Współczesne formy demokracji

bezpośredniej

• Referendum (ma charakter fakultatywny,

obowiązuje gdy udział weźmie połowa obywateli)

zarządza Sejm

W historii III RP Naród wypowiadał się w czterech

referendach ogólnokrajowych. Obywały się one:

• 18 lutego 1996 r. – referendum o powszechnym

uwłaszczeniu obywateli

• 18 lutego 1996 r. – referendum o niektórych

kierunkach wykorzystania majątku państwowego

• 25 maja 1997 r. – referendum konstytucyjne

• 7–8 czerwca 2003 r. – referendum w sprawie

wyrażania zgody na ratyfikację Traktatu

dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej

do Unii Europejskie

• Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej na wypadek zmian w jej

najważniejszych postanowieniach, tj. w:

• rozdziale I Rzeczpospolita

• rozdziale II Wolności, prawa i obowiązki

człowieka i obywatela, oraz

• rozdziale XII Zmiana Konstytucji (który stanowi o

możliwościach zmian poprzednich dwóch rozdziałów)

Upoważnionym do zarządzenia referendum jest

Marszałek Sejmu, który zarządza je w ciągu 60 dni od

otrzymania wniosku. Wniosek składać mogą:

• co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów

• Senat

• Prezydent Rzeczypospolitej

• Powyższy wniosek składać można w ciągu 45 dni od

uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie

Konstytucji.

• Plebiscyt
• Inicjatywa obywatelska