Wychowanie zdrowotne

dzieci i młodzieży

2

Zdrowie według WHO

„Zdrowie to dobrostan

fizyczny, psychiczny i
społeczny a nie wyłącznie
brak choroby bądź
niedomagania”.

3

Pojęcie dobrostanu fizycznego

 dobrostan fizyczny to najkrócej mówiąc

wszystkie czynniki związane z materialnym

środowiskiem człowieka (powietrze, woda,

gleba, żywność, środowisko pracy, środowisko

zamieszkania

Pojęcie dobrostanu psychicznego

 Dobrostan psychiczny obejmuje bardzo ważną

sferę życia dla każdego człowieka

Pojęcie dobrostanu społecznego

 Uświadomienie roli dobrostanu społecznego w

utrzymaniu zdrowia populacji staje się coraz

bardziej powszechne. Konflikty społeczne ,

rosnące bezrobocie, szczególnie wśród

młodzieży, pogłębiające się rozwarstwienie

majątkowe powodują frustracje, które rzutują

na stan zdrowia

4

Model ciągłości, zmienności

i stopniowalności stanów zdrowia

5

Holistyczna koncepcja zdrowia

1.

Zdrowie fizyczne (somatyczne) – prawidłowe

funkcjonowanie organizmu

2.

Zdrowie psychiczne – w obrębie można wyróżnić

 Zdrowie umysłowe ( mentalne) – zdolność do

logicznego i jasnego myślenia

 Zdrowie emocjonalne – zdolność do

rozpoznawania przeżywanych uczuć i

wyróżnienie ich w adekwatny sposób oraz

umiejętności radzenia sobie ze stresem,

napięciami i lękami

3.

Zdrowie społeczne – zdolność do utrzymania

prawidłowych relacji

4.

Zdrowie duchowe – sposób i zasady utrzymania

wewnętrznego spokoju lub związek z wyznawaną

religią

6

Cechy zdrowia według WHO.

Zdrowie jest:

Wartością – która pozwala jednostce lub

grupie realizować swoje aspiracje i potrzebę
satysfakcji oraz aktywnie zmieniać
środowisko

Zasobem – ( bogactwem) gwarantującym

rozwój społeczeństwa i osiągania
odpowiedniej jakości życia

Środkiem – ( a nie celem) do osiągnięcia

lepszej jakości życia - sprawnego
funkcjonowania do późnej starości, większej
wydajności pracy, lepszych zarobków

7

Zdrowie

 Zdrowie - nie jest stanem danym raz

na zawsze, wobec tego należy je

zdobyć tak jak się zdobywa zawód,

wiedzę, dobra materialne

 Posiadanie dobrego zdrowia zwiększa

szansę na osiągnięcie sukcesu w życiu,

w tym sukcesu

 Wraz z przedłużeniem czasu ludzkiego

życia nie musi iść w parze z

przedłużeniem jego jakości; aby to

osiągnąć trzeba inwestować w zdrowie

8

Czynniki warunkujące zdrowie

człowieka

9

Czynniki wpływające na

zagrożenia zdrowia

• Niewłaściwe odżywianie
• Brak ruchu, niedostatek aktywności

fizycznej

• Nałogi
• Zanieczyszczenie środowiska,
• Brak świadomości prozdrowotnej

10

Czynniki warunkujące zdrowie

jednostki

i rodziny.

• Czynniki biologiczne
• Zachowanie indywidualne
• Środowisko fizyczne
• Środowisko psycho-socjo-

ekonomiczne

11

Elementy wiążące czynniki

warunkujące zdrowie

 Styl życia
 System opieki zdrowotnej
 Praca lub jej brak
 Środowisko przekształcone

przez człowieka

12

Edukacja zdrowotna

Edukacja zdrowotna to:

 proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie

własne i społeczności, w której żyją (Williams,

1988)

 proces oparty na naukowych zasadach,

stwarzający sposobność planowego uczenia się i

zmierzający do umożliwienia jednostkom

podejmowania świadomych decyzji dotyczących

zdrowia i postępowanie zgodnie z nimi

(Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej, 1989)

 każda kombinacja różnorodnych doświadczeń

edukacyjnych, ukierunkowanych na

podejmowanie przez ludzi dobrowolnych działań

sprzyjających zdrowiu (Green, Kreuter,1991)

13

Edukacja zdrowotna c.d.

 całokształt działań zmierzających do kształtowania

zachowań zdrowotnych ludzi, by mogli prowadzić

zdrowy styl życia i przyczyniać się do umacniania

zdrowia oraz rozwijać kompetencje skutecznego

wpływania na zdrowie własne i społeczności, w

której żyją (Charońska, 1997)

 podejmowanie wysiłków na rzecz wzrostu

kompetencji jednostek i grup w sferze

samodzielnego działania na rzecz zdrowia, na

różnych poziomach życia społecznego (Słońska,

1999)

 proces pedagogiczno-społeczny wykorzystujący

metody i techniki stosowane w naukach

społecznych (pedagogice, psychologu, socjologii,

ekonomii, prawodawstwie itd.) w kie- runku

zmiany zachowań o charakterze prozdrowotnym

osób i grup społecznych (Krawański, 2003)

 każda planowana działalność ukierunkowana na

uczenie się o zdrowiu i chorobie (Tones, Green,

2004)

14

Edukacja zdrowotna c.d.

Edukacja zdrowotna jest całożyciowym

procesem uczenia się ludzi jak żyć, aby:

• zachować i doskonalić zdrowie własne

i innych

• w przypadku wystąpienia choroby lub

niepełnosprawności aktywnie
uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie
i zmniejszać jej negatywne skutki

11.05.23

16

Edukacja zdrowotna c.d.

Cele edukacji zdrowotnej:

 Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności

związanych z funkcjonowaniem organizmu,

zapobieganiem i radzeniem sobie w

sytuacjach trudnych

 Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności

w zakresie korzystania z systemu opieki

zdrowotnej

 Podnoszenie poziomu świadomości

odnośnie czynników wpływających na

zdrowie człowieka zarówno w aspekcie

pozytywnym , jak i negatywnym

17

Edukacja zdrowotna c.d.

Cele edukacji zdrowotnej c.d.

 Wyrabianie odpowiedzialności za zdrowie

własne i najbliższych

 Kształtowanie umiejętnosci
 Pobudzanie pozytywnych zainteresowań

zdrowiem

 Kształtowanie/zmiana postaw np..

Rozbudzenie potrzeby działania pozbycia się

nadwagi

 Zmiana zachowań zdrowotnych na

sprzyjające zdrowiu

 Kształtowanie poczucia własnej wartości

11.05.23

11.05.23

20

Edukacja zdrowotna c.d.

Edukacja zdrowotna dąży, aby każdy

człowiek:

 Chciał i umiał zdrowie chronić,

doskonalić

i ratować

 Wiedział kiedy i jak korzystać z pomocy

służby zdrowia, a kiedy i w jaki sposób

radzić sobie samemu, czyniąc to w

sposób właściwy

 Usiłował stworzyć sobie i swoim bliskim

warunki bytowania sprzyjające zdrowiu

 Chciał i umiał rozwiązywać powstające,

w związku ze stanem zdrowotnym jego

otoczenia lub środowiska, problemy

społeczne, ekonomiczne i kulturowe

21

Etapy edukacji zdrowotnej wg

M.Demela

W dzieciństwie i młodości proces edukacji zdrowotnej

przebiega od fazy bierności do samowychowania.

1.

Heteroedukacja – przewaga zabiegów typu pielęgnacja i

opieka, dziecko w roli „przedmiotu” reagującego na

oddziaływania dorosłych

2.

Etap pośredni- udział dziecka w staraniu o swoje zdrowie

jest większy, rozwija się świadomość i poczucie

odpowiedzialności, stopniowe upodmiotowienie

3.

Autoedukacja- dziecko świadomym (w różnym stopniu)

współtwórcą własnego zdrowia

4.

Heteroedukacja odwrócona- dziecko oddziaływuje na

środowisko rodzinne, występuje w roli wychowawcy

Nie ma wyraźnych granic między etapami i nie zawsze

występują w takiej kolejności.

11.05.23

11.05.23

24

Edukacja zdrowotna c.d.

Modele edukowania na rzecz

zdrowia:

model zorientowany na

zapobieganie wystąpienia
określonych chorób

model koncentrujący się na

eliminacji lub minimalizacji
czynników ryzyka wielu chorób

25

Edukacja zdrowotna c.d.

Podejścia w edukacji zdrowotnej i

ich charakterystyka

Podejście

: medyczne

Cel

: zapobieganie chorobom

i niepełnosprawności

Kierunek działania:

eksponowanie

medycznej interwencji w
zapobieganiu lub zmniejszaniu
skutków chorób

26

Edukacja zdrowotna c.d.

Podejście

: behawioralne

Cel

: kształtowanie zachowań

zmniejszających ryzyko chorób

Kierunek działania:

zachęcanie do

zmiany postaw i zachowań w
kierunku prozdrowotnego stylu
życia

27

Edukacja zdrowotna c.d.

Podejście

: edukacyjne

Cel

: przekazywanie wiedzy, pomoc w

zrozumieniu spraw związanych z ze zdrowiem
jako podstawy do podejmowania decyzji
i działania

Kierunek działania:

informowanie o przyczynach

i skutkach czynników zagrażających zdrowiu;
klaryfikacja wartości i postaw; kształtowanie
umiejętności niezbędnych dla zdrowego życia

28

Edukacja zdrowotna c.d.

Podejście

: zorientowane na jednostkę

Cel

: praca z poszczególnymi

osobami, ukierunkowana na ich
indywidualne potrzeby

Kierunek działania:

pomoc w

identyfikowaniu własnych
problemów, dokonywaniu wyborów i
podejmowaniu działań; wzmacnianie

(upodmiotowienie) jednostki

29

Edukacja zdrowotna c.d.

Podejście

: środowiskowe

Cel

: zmiany w środowisku

fizycznym
i społecznym umożliwiające
prozdrowotny styl życia

Kierunek działania:

zachęcanie do

działań politycznych i społecznych
w środowisku fizycznym i
społecznym

30

Edukacja zdrowotna c.d.

Czynniki warunkujące skuteczność edukacji

zdrowotnej:

 Środowisko, w którym przebiega proces

edukacji,

 Nadanie sprawom zdrowia wysokiej rangi w

działaniach np. szkoły

 Zapewnienie realizacji programu w ramach

integracji nauczania innych przedmiotow

 Przestrzeganie zasad nauczania w edukacji

zdrowotnej

 Kwalifikacje i stopień zaangażowania, a także

autorytety i wzory osobowe osób

prowadzących proces edukacji

 Powszechną zgodność oddziaływania

edukacyjnego co wskazuje, iż powinno się ono

odbywać w domu i szkole

31

Edukacja zdrowotna c.d.

Prowadząc edukację zdrowotną

należy mieć na uwadze to, że
niewłaściwie propagowana wiedza
medyczna, chwiejność zaleceń, ich
rozbieżność sprzyjać mogą
kształtowaniu niewłaściwych
postaw wobec zdrowia

32

Edukacja zdrowotna c.d.

W celu uzyskania zmiany postawy istotne

jest aby:

 osoba przekazująca treści była

wiarygodna, cieszyła się zaufaniem

osób objętych procesem edukacji

 treści były pozytywnie odbierane , z

akceptacją odbiorców

 osoba przekazująca treści odbierana

była jako niosąca pomoc, a nie krytykę

 przekazywane treści miały charakter

racjonalny i / lub emocjonalny

 przekazywanie treści kończyło się

wyciągnięciem wniosków

33

Środki dydaktyczne w edukacji.

Stosowanie środków i pomocy

dydaktycznych wpływa na podniesienie
atrakcyjności oddziaływań oświatowych i
uzyskanie lepszych wyników w procesie
edukacyjnym.

Rola środków i pomocy dydaktycznych :
 Ułatwiają odbiór przekazywanych treści
 Ułatwiają zapamiętanie i rozumienie

podstawowych treści

 Pobudzają do uczenia się
 Aktywizują procesy myślenia

34

Środki dydaktyczne stosowane

przez pielęgniarkę środowiskową

 Filmy dydaktyczne na płytach CD i DVD
 Modele
 Siatki centylowe i nomogramy do

oceny masy ciała

 Broszury tematyczne
 Rysunki i plansze
 Diagramy
 Opisy
 Opracowania graficzne
 Dyplomy

35

Formy edukacji zdrowotnej

1. Działania zorganizowanie
2. Działania towarzyszące

 za pomocą „ żywego słowa”

 demonstrując wykonanie czynności (np.

kąpiel noworodka)

 Wykorzystując opracowania graficzne,

broszury i ulotki informacyjne

 Stosowane formy artystyczno – rozrywkowe

 (np. gry , zabawy , współzawodnictwo)

 Spotkania przy ognisku połączone ze

śpiewem, zabawą, muzyką i licznymi

konkursami o tematyce zdrowotnej

36

Metody edukacji zdrowotnej

To systematycznie stosowane sposoby

postępowania polegające na
oddziaływaniu, na motywację w celu
kształtowania i podtrzymywania
pożądanych form zachowania, zgodnych z
celami edukacji zdrowotnej:

Metody edukacji zdrowotnej

 Oddziaływanie poprzez świadomość
 Pobudzanie zachowań korzystnych dla

zdrowia

 Oparte na obserwacji i działalności

praktycznej

37

Zasady wychowania

zdrowotnego

• Wytwarzanie nawyków związanych ze

zdrowiem

• Wyrobienie sprawności fizycznej,

psychicznej i społecznej

• Kształtowanie postaw prozdrowotnych
• Wyrobienie motywacji i nastawienie woli
• Pobudzenie zainteresowania wiedzą o

swoim organizmie

38

Ocena efektów edukacji

zdrowotnej

Ocena jest dokonywana poprzez

porównanie stanu wyjściowego z
końcowym, po przeprowadzeniu
cyklu działań edukacyjnych
zorientowanych na określony cel w
wyznaczonym do jego realizacji
terminie zawartym w planowaniu.

Narzędzia ewaluacyjne np..

Kwestionariusze

39

Ocena efektów edukacji

zdrowotnej c.d.

Ocena w edukacji dotyczy:
 Przekształceń w sferze

świadomości osób objętych
procesem edukacji

Ich zachowań zdrowotnych
Korzystnych zmian analizowanych

parametrów zdrowotnych

40

Ocena efektów edukacji

zdrowotnej c.d.

Podczas dokonywania oceny pielęgniarka

określa:

 przyczyny nieosiągnięcia celu, biorąc pod

uwagę dobór zadań do realizacji, środków
dydaktycznych

 aktywność podopiecznego, jego rodziny

Właściwie przeprowadzona ocena pozwala

na uwzględnienie w przyszłości bardziej
trafnych działań sprzyjających osiągnięciu
celu.

41

Edukacja zdrowotna c.d.

W edukacji zdrowotnej istotne jest aby:

Cel edukacji wynikał ściśle z

rzeczywistych potrzeb środowiska

Planowanie uwzględniało możliwości

realizacji zadań

Stosowane metody pracy wpływały na

świadomość, emocje i motywacje osób

objętych procesem edukacji

Stosowane formy pracy w procesie

edukacji pozwalały na prezentowanie

właściwych treści za pomocą poprawnie

dobranych środków realizacji

42

Edukacja zdrowotna c.d.

Osiągnięcie sukcesu w dziedzinie

wychowania zdrowotnego uzależnione
jest od:

Motywacji
Argumentacji
Sprawności uczenia się
Sposobu przekazywania informacji
Doboru właściwych metod i form

działania