Czynniki przewidywanego i realnego sukcesu

na rynku pracy. Modele radzenia sobie w

sytuacji bezrobocia

Sylwiusz Retowski

„Wokół kształcenia i pracy – wnioski z badań Lubelskiego

Obserwatorium Rynku Pracy. Inspiracje do wsparcia uczniów

i absolwentów”, Lublin – 21.08.2013

Jak psychologia wyjaśnia sposoby radzenia sobie

z bezrobociem?

Retowski, Lublin 21.08.2013

Teoria witaminowa (Peter Warr)

•

Istnieją pewne analogie pomiędzy wpływem witamin na zdrowie fizyczne
a wpływem różnych czynników środowiskowych na zdrowie psychiczne
człowieka.

•

Niektóre z powyższych cech w działaniu witaminę C, czyli działają
według zasady "im więcej, tym lepiej" (dostarczanie pieniędzy,
bezpieczeństwo fizyczne oraz wartościowa pozycja społeczna).

•

Pozostałe cechy przypominają natomiast w działaniu witaminę A i D, co
oznacza, że ich nadmiar bądź niedobór obniża stan zdrowia

psychicznego jednostki

.

Retowski, Lublin 21.08.2013

Teoria witaminowa (c.d.)

Istnieje 9 podstawowych czynników środowiskowych (witamin), które mają

wpływ na zdrowie psychiczne:

•

możliwość kontroli – A/D,

•

możliwość używania posiadanych umiejętności – A/D,

•

zewnętrznie stawiane cele – A/D,

•

zróżnicowanie otaczającego środowiska – A/D,

•

klarowność środowiska (sytuacji) – A/D,

•

dostępność pieniędzy - C

•

bezpieczeństwo fizyczne – C

•

możliwość kontaktów interpersonalnych – A/D,

•

posiadanie cenionej pozycji społecznej – C.

Retowski, Lublin 21.08.2013

Teoria witaminowa a bezrobocie

•

Według modelu witaminowego nie można w sposób jednoznaczny
stwierdzić, że posiadanie pracy zawodowej ma zawsze dobroczynne
skutki na zdrowie psychiczne

człowieka, a bezrobocie negatywne.

•

Wszystko bowiem

zależy od tego, jakie "witaminy" i w jakiej dawce

zawiera

określone środowisko pracy zawodowej.

•

W

związku z tym możemy wyróżnić dobrą i złą pracę, podobnie jak

dobre i

złe bezrobocie.

Retowski, Lublin 21.08.2013

Postrzeganie własnej sytuacji przez osoby bezrobotne

(modele odpowiedzialności Brickmana i

współpracowników)

•

odpowiedzialność za problem jest niezależna od odpowiedzialności za jego

rozwiązanie;

•

odpowiedzialność za problem – pytanie o przyczynę problemu oraz pytanie

o winę za pojawienie się problemu

•

odpowiedzialność za rozwiązanie problemu – pytanie o to, kto kontroluje

możliwe wyniki przyszłych działań bądź kto powinien kontrolować

Retowski, Lublin 21.08.2013

W związku z powyższym istnieją 4 możliwe sytuacje:

•

model w którym ludzie czują się odpowiedzialni za powstanie problemu

oraz za rozwiązanie go – model moralny,

•

model kompensacyjny

, w którym ludzie nie są obwiniani za swoje

problemy, ale czują się odpowiedzialni za rozwiązanie tych problemów,

•

model medyczny

– jednostki nie czują się odpowiedzialne ani za

powstanie problemu, ani za jego rozwiązanie,

•

model oświeceniowy – ludzie czują się odpowiedzialni za powstanie

problemu, ale uważają, że są niezdolni do jego rozwiązania.

Retowski, Lublin 21.08.2013

Modele radzenia sobie Brickmana i współpracowników

Postrzeganie rozwiązań

Postrzeganie przyczyn

Zewnętrzne

Wewnętrzne

Zewnętrzne

Model medyczny

Model kompensacyjny

Wewnętrzne

Model oświeceniowy

Model moralny

Retowski, Lublin 21.08.2013

Z badań wynika, że

:

•

niezwykle ważne jest, aby bezrobotni, czy też potencjalni bezrobotni
rozwinęli u siebie orientację zorientowaną na rozwiązanie problemu
niezależną od tego, czy ktoś czuje się winny (leniwy, źle wykształcony, na
zasiłku) zaistniałej sytuacji czy też nie

•

zaadoptowanie zorientowanego na przyszłość postrzegania osobistej
sytuacji (model moralny, kompensacyjny) powinno iść w parze ze
wskaźnikami lepszego zdrowia psychicznego,

•

Postrzeganie osobistej odpowiedzialności za rozwiązanie są w sposób
oczywisty związane z osiąganiem pozytywnych wyników.

Retowski, Lublin 21.08.2013

Czynniki przewidywanego i realnego sukcesu na rynku

pracy

– wyniki metaanaliz wielu wyników badań

•

Rola osobowości

-

cechy wielkiej piątki

-

osobowość zależna

-

pozostałe cechy (samoocena, poczucie własnej skuteczności)

- predyktory

motywacyjne (potrzeba finansowa, przywiązanie do

zatrudnienia)

-

wsparcie społeczne

- cechy socjodemograficzne

Retowski, Lublin 21.08.2013

Osobowość a sukces osób bezrobotnych

Wyniki metaanalizy

Działania w kierunku podjęcia pracy

Cechy osobowości

Osoby bezrobotne

Ekstrawersja
Neurotyzm
Otwartość
Ugodowość
Sumienność

++

-

+
+

++

Retowski, Lublin 21.08.2013

Osobowość a sukces osób bezrobotnych

Wyniki metaanalizy

Osobowość zależna:

Charakterystyka osób bezrobotnych

Motywacja
Postrzeganie siebie
Emocje
Zachowanie

Potrzeba wspierania i aprobaty ze strony innych

Jestem bezsilny i nieskuteczny

Lęk w sytuacji samodzielnego działania

Poszukiwanie pomocy, ustępowanie innym

Retowski, Lublin 21.08.2013

Osobowość a sukces osób bezrobotnych

Wyniki metaanalizy

Działania w kierunku podjęcia pracy

Cechy osobowości

Osoby wchodzące na

rynek pracy

Osoby, które utraciły pracę

Ekstrawersja
Neurotyzm
Otwartość
Ugodowość
Sumienność

++

-

BZ
BZ

++

+

-

BZ
BZ

+

Retowski, Lublin 21.08.2013

Cechy jednostki a sukces osób bezrobotnych

Wyniki metaanalizy

Działania w kierunku podjęcia pracy

Cechy jednostki

Osoby wchodzące na

rynek pracy

Osoby, które utraciły pracę

Wiek
Płeć = kobieta
Wykształcenie
Staż

BZ

-

+
+

BZ

-

+

-

Retowski, Lublin 21.08.2013

Czynniki przewidywanego i realnego

sukcesu na rynku pracy

– wyniki badań

własnych

Retowski, Lublin 21.08.2013

Cechy jednostki a sukces osób bezrobotnych

Wyniki badań własnych w likwidowanej firmie

(badanie podłużne)

Efekty po 9 miesiącach od I etapu badań

(6 miesięcy od likwidacji firmy)

Plany osób bezrobotnych na
przyszłość

Bez pracy

Podjęcie pracy

Praca w innym oddziale
Własna firma
Zasiłek i pomoc z PUW
Prowadzenie domu

30%
37%
92%

100%

70%
63%

8%
0%

Retowski, Lublin 21.08.2013

Rola poczucia odpowiedzialności za wyjście z bezrobocia

Realne zatrudnienie

Postrzeganie szans na zatrudnienie

Poczucie odpowiedzialności za wyjście z bezrobocia

Wewnętrzne poczucie kontroli

Retowski, Lublin 21.08.2013

Czynniki przewidywanego i realnego sukcesu na rynku

pracy.

Cechy osób bezrobotnych

Łatwe warunki

Trudne warunki

Poziom inteligencji
Poziom ugodowości
Zadowolenie z relacji
rodzinnych
Poczucie odpowiedzialności
za wyjście z bezrobocia

Gorsza

ocena

własnego

życia

++

BZ
BZ

++

++

+++

++
++

BZ

BZ

Wyniki badań własnych osób bezrobotnych uczestniczących w
programie interwencyjnym.

Rola warunków na rynku pracy:

Wnioski

1.

Dobrze udokumentowane, chociaż zróżnicowane konsekwencje braku
pracy

2.

Predyktory

sukcesu osób poszukujących pracę: osobowość, inteligencja,

przekonania na własny temat i swojej roli w poszukiwaniu pracy

3.

Rola kształtowania poczucia odpowiedzialności

4.

Jak i kiedy kształtować poczucie odpowiedzialności za wyjście z
bezrobocia?

5.

Kontrola nad własnym życiem – warunek konieczny do kształtowania
poczucia odpowiedzialności

6.

Specyfika osób wchodzących na rynek pracy: rola poziomu wykształcenia i
wczesnych doświadczeń zawodowych

l

Retowski, Lublin 21.08.2013

Dziękuję za uwagę

Kontakt:

[e-mail]

Wykład oparto na publikacji:

Sylwiusz Retowski „Bezrobocie i odpowiedzialność”