PRzeglĄd budowlany

9/2008

44

awaRIe budowlane

a

RT

y

K

u

Ł

y

PR

oble

M

owe

• 

zarządzeń i raportów różnych

organizacji naukowo-technicznych

oraz władz administracyjnych i nor-

malizacyjnych,

• 

szkolenia studentów wyższych

szkół technicznych i podobnych

o profilu budowlanym,

• 

doskonalenia inżynierów, projek-

tantów i wykonawców, właścicieli,

użytkowników oraz menadżerów

budowlanych,

• 

szkolenia nadzoru budowlanego.

Katastrofa budowlana została zdefi-

niowana w Prawie budowlanym. Nie

obejmuje ona awarii budowlanych.

Do katastrofy budowlanej kwalifi-

kuje Powiatowy Inspektor Nadzoru

Budowlanego (PINB) przy nagłym

zniszczeniu obiektu (konstrukcji) lub

jego części (nawet bez ofiar śmiertel-

nych), organizując komisję i docho-

dzenie w celu wyjaśnienia przyczyn

i skutków zaistniałych zniszczeń

w czasie katastrofy.

Dotychczas (od 1995 roku) według

skrótowego formularza – PINB infor-

mowały (pisemnie) Główny Urząd

Nadzoru Budowlanego (GUNB)

o zaistniałych faktach powstania

katastrofy. Następnie, wymienione

skrótowe dane w ankiecie – zawia-

domieniu o katastrofie – wprowa-

dzane były do Rejestru Katastrof

Budowlanych (RKB).

Dane o katastrofie w GUNB obej-

mują dane adresowe i własnościo-

we, typ obiektu, charakterystykę

zasadniczych elementów obiek-

tu, przyczyny i zakres zniszczeń

a także decyzję w sprawie dalszej

eksploatacji.

Nie zawierały one odpowiednich

niezbędnych analiz techniczno-

-eko nomicznych związanych z ka -

tastrofą. Takie analizy później wyko-

Czechach, Słowacji, Niemczech,

Polsce, na Litwie, Ukrainie,

• 

prace krajowych i międzynarodo-

wych komisji specjalistycznych, ta -

kich organizacji jak: CIB, FIB, RILEM,

CICIND, PZITB itp.,

• 

międzynarodowe konferencje

i sympozja w Czechach, Słowacji,

Polsce, Francji, Anglii, Szwecji, USA,

Rosji, na Litwie i Ukrainie,

• 

wydawnictwa zwarte naukowo-

techniczne o zasięgu krajowym

i mię dzynarodowym,

• 

artykuły naukowo-techniczne

w prasie naukowo-technicznej róż-

nych krajów,

• 

specjalistyczne, periodyczne wy -

dawnictwa na temat patologii i awa -

rii budowlanych.

W Polsce problem awarii i katastrof

budowlanych jest przedmiotem:

• 

okresowych (od 1962 roku) analiz

zagrożeń, awarii i katastrof budowla-

nych (bibl. ITB),

• 

wydawnictw książkowych na temat

błędów i awarii konstrukcji betono-

wych, murowanych, stalowych i mie-

szanych,

• 

konferencji naukowo-technicz-

nych obejmujących wybrane zagad-

nienia zagrożeń, uszkodzeń, awarii

i katastrof budowlanych,

• 

sympozjów i konferencji specja-

listycznych na temat „Badanie przy -

czyn i zapobieganie awariom kon-

strukcji budowlanych”, „Awarie budo -

wlane” oraz „Problemy Rzeczo-

znawstwa Budowlanego”, a także

innych [1–3],

• 

artykułów i publikacji w prasie

technicznej na temat różnych przy-

padków stanów zagrożenia, uszko-

dzeń i awarii konstrukcji budow-

lanych („Przegląd Budowlany”,

„Inżynieria i Budownictwo”),

1. Wprowadzenie

Analizy awarii i katastrof budowla-

nych prowadzone są w wielu krajach

od wielu lat. Realizowane są one

przez ciągłe obserwacje (monitoringi),

specjalistyczne analizy techniczno-

ekonomiczne i publikacje w różnych

czasopismach oraz przez naukowo-

techniczne krajowe i międzynarodo-

we sympozja i konferencje.

Wnioski z tych prac służą do dosko-

nalenia programowania, projektowa-

nia, realizacji, użytkowania, ubezpie-

czania i wyceny obiektów budowla-

nych.

Między innymi służą one do dosko-

nalenia i nowelizacji przepisów te -

chnicznych, norm projektowania,

wytycznych i instrukcji wykonywa -

nia i odbioru obiektów budowla-

nych, a także do doskonalenia

wiedzy technicznej i podnoszenia

kwalifikacji zawodowych i organi-

zacyjnych projektantów, wykonaw-

ców, użytkowników. Służą też przy

ubezpieczaniu działalności budow-

lanej oraz doskonaleniu eksploatacji

i wyceny obiektów budowlanych.

Są one też pomocne w działalności

rzeczoznawców budowlanych.

Wymienione formy działalności

na temat zagrożeń i uszkodzeń

budowlanych realizowane są przez

różne kraje oraz organizacje między-

narodowe. Przykładowo są to m.in.:

• 

monitoringi patologii budownic-

twa w Anglii, Francji, Rosji, Australii,

Japonii, USA, Czechach, Słowacji,

Niemczech, Rumunii, Polsce, na

Litwie i Ukrainie,

• 

naukowo-techniczne konferencje

i sympozja krajowe, między innymi

w Anglii, USA, Francji, Niemczech,

Szwecji, Rosji, Szwajcarii, Rumunii,

Prof. dr hab. inż. leonard Runkiewicz, Instytut Techniki budowlanej,

Politechnika warszawska

Katastrofy i awarie budowlane

– informacje techniczne i wnioski

PRzeglĄd budowlany

9/2008

awaRIe budowlane

45

a

RT
y

K

u

Ł

y

PR
oble

M

owe

rządzane są analizy i zestawienia

statystyczne. Podstawą sporzą-

dzenia tych zestawień mogą być

dane z jednego, poprzedniego roku

oraz ze wszystkich lat ubiegłych.

Każdego roku sporządzane jest

sprawozdanie, które zawiera m.in.

zestawienia statystyczne. Na rysun-

ku 1 pokazano liczby katastrof –

z podziałem na poszczególne lata

– w bazie danych Instytutu Techniki

Budowlanej oraz w rejestrze kata-

strof prowadzonym w Głównym

Urzędzie Nadzoru Budowlanego

(GUNB). Baza danych ITB powstała

wcześniej i zawiera dane od 1989

roku, natomiast rejestr GUNB jest

prowadzony od 1995 roku, a więc

od czasu, gdy ustawa Prawo bu -

dowlane wprowadziła obowiązek

prowadzenia takiego rejestru.

Dane w bazie ITB są wprowadzane

z dokumentów (ankiet), jakie GUNB

udostępnia ITB i uzupełniane są

o dane z innych źródeł (własne

ekspertyzy, rzeczoznawcy w kraju,

czasopisma i konferencje technicz-

ne itp.) Dlatego dane ITB zawierają

większą liczbę rekordów niż rejestry

GUNB.

Przyczyny licznych przypadków

katastrof można upatrywać w tym,

że np. w 2006 roku miały miejsce

znaczne opady śniegu. Nie należy

jednak twierdzić, że były to wyjątko-

wo katastrofalne opady. Opady śnie-

gu spowodowały, że uległy zawale-

niu liczne wyeksploatowane, zużyte,

nieużytkowane i porzucone obiekty

budowlane.

Dane o katastrofach i awariach

podzielono na następujące grupy

zagadnień:

A. Dane ogólne o obiektach (adre-

sy, daty itp. – informacje wyłącz-

nie do wglądu przez administratora

bazy).

B. Dane techniczne o obiektach

(typ obiektu ze względów funkcjo-

nalnych, materiałowych, konstruk-

cyjnych itp.).

C. Dane o każdej awarii, katastrofie

(rodzaj zdarzenia, przyczyny zdarze-

nia itp.).

D. Dane o skutkach i konsekwen-

cjach zdarzeń (rodzaj uszkodzeń,

zakres uszkodzeń, przyczyny zda-

rzenia itp.).

E. Dodatkowe informacje.

Tylko nieliczne dane wprowadzane

są w postaci opisowej, np. adres

obiektu. Zdecydowana większość

danych jest wprowadzana do ba -

zy przez wybranie z listy jednej

z opcji, np. FUNKCJONALNY TYP

OBIEKTU: mieszkalny, publiczny,

przemysłowy itd. Takie rozwiązanie

umożliwia sporządzanie zestawień

statystycznych.

Opisana baza danych jest efektyw-

nie wykorzystywana do gromadze-

nia danych o awariach i katastro-

fach budowlanych oraz do analiz

i sporządzania zestawień statystycz-

nych. Każdego roku wprowadzane

są do bazy dane o awariach z roku

poprzedniego.

Na podstawie zgromadzonych

danych o awariach i katastrofach

budowlanych, każdego roku spo-

nują zapewne rzeczoznawcy budow-

lani. GUNB nie posiada danych

dotyczących tych analiz. Zatem RKB

w GUNB pod względem wiadomo -

ści technicznych jest bardzo ograni-

czony, nie obejmując pełnych infor-

macji o katastrofach budowlanych.

Analizy GUNB od kilku lat przedsta-

wiane są na konferencjach „Awarie

budowlane” oraz w czasopismach

technicznych.

Od 2006 roku ze środków Unii

Europejskiej w GUNB tworzony jest

nowy system RKB obejmujący moż-

liwie jak najszerzej problemy admini-

stracyjno-techniczne katastrof. W sys-

temie tym planowany jest udział ITB

w zakresie zagadnień technicznych.

Wykorzystane zostaną dotychcza-

sowe wieloletnie doświadczenia

ITB w zbieraniu i analizie zagadnień

technicznych dotyczących kata-

strof budowlanych. W ITB analizy

katastrof budowlanych realizowane

są od 1962 roku. Od 1989 roku

w ITB prowadzone są analizy zagro-

żeń, awarii i katastrof budowlanych

w oparciu o dane GUNB, wyższych

uczelni technicznych, PZITB, PIIB,

ITB oraz rzeczoznawców działają-

cych indywidualnie. W tym też cza-

sie w ITB stworzony został informa-

tyczny Bank Danych.

2. Zbiory informacji o awariach

i katastrofach

Zbiór informacji zebranych przez

ITB o zagrożeniach, awariach i ka -

tastrofach wprowadzany jest do

komputerowej bazy danych o awa-

riach i katastrofach.

Komputerowa

baza

danych

o awa riach i katastrofach budow-

lanych powstała w Instytucie

Techniki Budowlanej w 1992 roku.

Oprogramowanie użytkowe bazy

o awariach zawiera środowisko

wprowadzania danych. W takiej

strukturze i z takim oprogramowa-

niem baza o awariach i katastrofach

budowlanych funkcjonuje do dzisiaj,

czyli przez ponad 15 lat. W bazie

danych o awariach i katastrofach

budowlanych, w ITB zgromadzo-

nych jest ponad 4 000 danych obej-

mujących wydarzenia od 1989 roku.

Rys. 1. Liczba katastrof (w bazie ITB oraz w rejestrze GUNB) w latach 1989–2006.

Liczba katastrof w latach

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

ITB

GUNB

PRzeglĄd budowlany

9/2008

46

awaRIe budowlane

a

RT

y

K

u

Ł

y

PR

oble

M

owe

W zestawieniu wyraźnie widoczny jest wzrost liczby kata-

strof w roku 2006 w porównaniu z rokiem 2005. Wzrost

jest blisko 3-krotny – GUNB od 132 w roku 2005 do 386

w roku 2006. Wynika to z dużych opadów śniegu i hura-

ganów latem.

Każdego roku baza była uzupełniana o zdarzenia doty-

czące poprzedniego roku. Każdego roku w ITB spo-

rządzane były zestawienia statystyczne obejmujące

informacje za ostatni rok oraz zestawienia statystyczne

obejmujące wszystkie informacje od 1989 roku. Tego

typu zestawienia statystyczne były wielokrotnie przed-

stawiane w sprawozdaniach, wystąpieniach na kon-

ferencjach i w publikacjach. Zestawienia takie można

otrzymać korzystając z danych zawartych w Internecie.

Na stronie www.awarie.jurek.waw.pl (rys. 2) można

wygenerować różne zestawienia. W ramach dostępnych

w Internecie danych można otrzymać zestawienia staty-

styczne wybierając:

– okres czasowy, jakiego ma dotyczyć zestawienie,

– zakres tematyczny zestawienia.

Przykładowo na rysunku 3 pokazano zestawienie za

okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów

ze względów na materiały. Z kolei na rysunku 4 przed-

stawiono przykładowe zestawienie z podziałem na błędy

w czasie projektowania za okres od 1993 do 2003 roku.

Na internetowej stronie dostępny jest również szcze-

gółowy opis komputerowej bazy danych, jej struktury

i zgromadzonych danych.

3. Analiza ogólna awarii i katastrof budowlanych

Na podstawie analiz awarii i katastrof za okres od 1962

roku stwierdza się, że występują one we wszystkich

rodzajach budownictwa, z różnych materiałów, w skali

odpowiedniej do zakresu tych rodzajów budownictwa

i materiałów oraz wieku eksploatacji i różnorodnych

zniszczeń nadzwyczajnych.

Ogólnie należy stwierdzić, że istniało wiele przyczyn

awarii i katastrof budowlanych zarówno bezpośrednich,

jak i pośrednich, w tym technicznych, organizacyjnych

lub społecznych.

Nie ujmując nic tragedii osób, których dotyczyło dane

zdarzenie należy stwierdzić, że zdecydowana większość

przypadków katastrof budowlanych dotyczyła zdarzeń

najczęściej o lokalnym, niewielkim znaczeniu. Katastrofy

dotyczyły w większości obiektów niewielkich, o małej

wartości finansowej i użytkowej.

Katastrofy dotyczyły bardzo często obiektów nieużytko-

wanych i opuszczonych. Duża część katastrof wynikała

z wybuchu gazu i nadmiernego śniegu. Zdarzenia odno-

siły się zarówno do butli gazowych, jak i komunalnych

instalacji gazowych. Występowała także pokaźna liczba

katastrof wynikająca z uderzenia pojazdów samochodo-

wych w obiekty budowlane.

Odnotowywano też liczne przypadki katastrof (również

z ofiarami śmiertelnymi) w trakcie nielegalnej rozbiórki

Rys. 2. Przykładowa strona internetowa bazy danych

o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych.

Rys. 3. Przykładowe zestawienie awarii i katastrof budow-

lanych za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiek-

tów ze względów na materiały

Rys. 4. Przykładowe zestawienie błędów projektowych,

które wpłynęły na powstanie awarii i katastrof budowlanych

w okresie od 1993 do 2003 roku

PRzeglĄd budowlany

9/2008

awaRIe budowlane

47

a

RT
y

K

u

Ł

y

PR
oble

M

owe

stanu wiedzy oraz złych połączeń

elementów, a następnie złej jakości

i odstępstw wykonawczych od pro-

jektu.

W czasie użytkowania najwięcej

awarii i katastrof wynikało z przyczyn

wyjątkowych, niedbałości użytkow-

ników i nadmiernych obciążeń, oraz

niedostatecznego nadzoru i niedo-

statecznego stanu wiedzy użytkow-

ników.

Liczebność występujących jedno-

cześnie przyczyn awarii i katastrof

w jednym zdarzeniu wynosiła od jed-

nej do dziesięciu.

4. Przyczyny techniczne awarii

i katastrof budowlanych

Błędy i przyczyny złego projekto-

wania, wykonawstwa i eksploatacji

wynikały z wielu przyczyn technicz-

nych w procesie inwestycyjnym.

Do najbardziej powszechnych przy-

czyn technicznych wpływających

na awarie i katastrofy budowli należy

zaliczyć:

W projektowaniu i programowaniu

najczęstszymi błędami wpływający-

mi na powstawanie zagrożeń, awarii

lub katastrof budowlanych były:

• 

niedostateczne lub błędne oceny

właściwości podłoży gruntowych

i warunków wodno-gruntowych,

przez zbyt małą liczbę wierceń

geotechnicznych, nieodpowiednie

badania podłoży lub korzystanie

ze starych niedokładnych badań,

• 

błędne oceny dopuszczalnych

obciążeń na grunt i dopuszczalnych

osiadań dla danego rodzaju i typu

projektowanej konstrukcji, szczegól-

nie przy realizacji plomb w zwartej

zabudowie, przez nieuwzględnienie

zmieniających się grubości poszcze-

gólnych warstw podłoża, zmieniają-

cego się poziomu wody gruntowej

lub wpływu obciążeń istniejących

sąsiednich obiektów,

• 

złe izolacje części podziemnych

budowli, przez nieodpowiednie izo-

lacje w stosunku do istniejących

warunków i wymagań eksploatacyj-

nych oraz brak odpowiednich rysun-

ków i wytycznych wykonania,

• 

złe typy i rodzaje fundamentowa-

nia oraz niewłaściwe ich zaprojekto-

lub uczestniczyły w nich w różnym

zakresie i w różnym czasie.

Analizę ogólną przyczyn katastrof

i awarii przeprowadzano przy wyróż-

nieniu następujących czynników

(uczestników):

• 

projektowanie,

• 

wykonawstwo budowlane (budo-

wa, montaż),

• 

eksploatacja,

• 

inne czynniki (losowe) i obciąże-

nia wyjątkowe – szczególnie ulewne

deszcze, nadmierne śniegi, wichury,

osuwiska i pożary.

Przyczyny powodujące awarie

i katastrofy należały do błędów tech-

nicznych, szkoleniowych, organiza-

cyjnych, ekonomicznych, a także

do przyczyn losowych. Najczęściej

były to błędy ludzkie występują-

ce we wszystkich sferach procesu

inwestycyjnego (ponad 80%).

Generalnie, w analizowanych latach,

w awariach i katastrofach stwierdza-

no liczbę błędów w kolejności:

• 

w użytkowaniu obiektów – od 30

do 50% wszystkich błędów,

• 

w wykonawstwie – od 20 do 40%

wszystkich błędów,

• 

w projektowaniu – od 10 do 30%

wszystkich błędów.

Występujące błędy były różnej

wagi, zależne od różnych czynni -

ków i powodowały bardzo zróżni-

cowane skutki.

Błędy złego projektowania, wyko-

nawstwa i użytkowania wpływające

na zagrożenia, katastrofy i awarie

konstrukcji budowlanych są sumą

wielu konkretnych błędów mających

swoje przyczyny.

Są to niedostateczne, złe bądź błęd-

ne:

• 

programowanie i projektowanie,

• 

wykonawstwo budowlane,

• 

eksploatacja obiektów.

W czasie projektowania najwięcej

błędów (przyczyn awarii i katastrof)

wynikało ze złych założeń projek-

towych, niedbałości projektantów,

niedostatecznego stanu wiedzy oraz

źle przyjmowanych obciążeń i złego

wykonywania projektów.

W czasie realizacji najwięcej awa-

rii i katastrof wynikało z niedosta-

tecznych kwalifikacji, niedbałości

wykonawców, niedostatecznego

i kradzieży – najczęściej stalowych

elementów konstrukcyjnych obiek-

tów budowlanych.

W okresie letnim występowały przy-

padki katastrof zakwalifikowanych

jako wynik oddziaływania wiatru

(huraganu) i ulewnych deszczy.

W okresie zimowym występowa-

ły przypadki katastrof w wyniku

oddziaływania obciążeń śniegiem.

Dotyczyły one w większości przy-

padków niewielkich, starych i zuży-

tych technicznie obiektów gospo-

darczych lub hal stalowych.

Wyłączając z całej grupy opisane

przypadki ocenia się, że około 40%

dotyczyło „prawdziwych” katastrof

budowlanych wynikających z błę-

dów projektowych, wykonawczych

czy eksploatacyjnych. Mając na

uwadze ogólną liczbę eksploato-

wanych obiektów budowlanych,

a także znaczną liczbę nowych

obiektów budowanych należy stwier-

dzić, że liczba „prawdziwych” kata-

strof budowlanych była na poziomie

porównywalnym do innych krajów.

Można przypuszczać, że część

zdarzeń o charakterze katastrof

budowlanych nie została zgłoszona

do organów administracji państwo-

wej i nie była objęta zgłoszeniem

władz administracyjnych.

Z przeprowadzonych analiz wyni-

ka, że na powstanie katastrofy lub

awarii wpływali uczestnicy procesu

inwestycyjnego i eksploatacyjnego.

Są to:

• 

wykonawcy budowlani (budowa,

montaż),

• 

wykonawcy pozabudowlani (inne

przemysły),

• 

projektanci,

• 

wytwórcy materiałów i prefabry-

katów,

• 

użytkownicy,

• 

inne czynniki losowe i obciąże-

nia wyjątkowe, takie jak: ulewne

deszcze, nadmierne śniegi, poża-

ry, wybuchy gazu, drgania parasej-

smiczne itp.

Najczęściej na powstanie awarii lub

katastrofy wpływało kilka grup pro-

cesu inwestycyjnego lub eksploata-

cyjnego, a także czynniki losowe.

Były one często równoczesnymi

inicjatorami katastrofy lub awarii,

PRzeglĄd budowlany

9/2008

48

awaRIe budowlane

a

RT

y

K

u

Ł

y

PR

oble

M

owe

stwa od projektu połączeń elemen-

tów żelbetowych, braki zbrojenia

w węzłach, stosowanie złej jakości

spoin, braki śrub w połączeniach,

a także nieodpowiednie połączenia

na kołki,

• 

stosowanie materiałów nieate-

stowanych oraz bez certyfikacji

i deklaracji zgodności, np. stosowa-

nie materiałów zastępczych, inno-

wacyjnych i tańszych, szczególnie

przy indywidualnym zastosowaniu,

• 

najczęściej pochodzenia zagra-

nicznego,

• 

niedostateczne kontrole jakości

materiałów, atestów oraz niewła-

ściwe kontrole międzyoperacyjne,

np. niekontrolowanie robót zanika-

jących, szczególnie w elementach

żelbetowych, połączeń w węzłach

oraz połączeń lekkich elementów

warstwowych,

• 

niedotrzymywanie zasad sztuki

budowlanej oraz braki w nadzo-

rze technicznym, np. wykonywanie

robót bez stosowania wytycznych

projektanta lub wytycznych produ-

centów, a także złe wykonywanie

robót bez nadzoru i kontroli (inspek-

tora nadzoru),

• 

niedostateczne zrozumienie przez

wykonawców pracy konstrukcji oraz

warunków jej użytkowania oraz

dopuszczanie niewłaściwych zmian

realizacji w stosunku do projektu,

przez wprowadzanie dodatkowych

przegubów lub podparć oraz likwi-

dowanie ścian usztywniających,

• 

częste braki współpracy wyko-

nawców z projektantami obiektów,

np. stosowanie zastępczych rozwią-

zań bez konsultacji z projektantem,

wprowadzając zmiany na własną

rękę lub usuwając na własną rękę

usterki i braki wykonawcze,

• 

złe procedury przetargowe

na roboty budowlane, wymuszają-

ce pośpieszne wykonywanie robót

oraz ich wczesne obciążenia bez

zabezpieczeń, usuwanie wczesne

rusztowań i szalunków, złą pielę-

gnację wykonanych elementów,

nieodpowiednie wykonywanie ro -

bót przy obniżonych lub wysokich

temperaturach,

• 

złe organizacje budów itp.,

np. wykonywanie obiektu w niewła-

kie pobyty na budowach oraz bar-

dzo mały kontakt z użytkownikami

w czasie eksploatacji,

• 

nieuwzględnianie procesów wyko-

nawczych, opinii inwestorów i użyt-

kowników przy powtarzalnych reali-

zacjach konstrukcji,

• 

złe organizacje procesów projek-

towania, często bez weryfikacji lub

weryfikacji pobieżnej i pozornej,

• 

złe procedury przetargów na robo-

ty budowlane, przez małe uwzględ-

nianie (punktację) jakości projektu,

dobrych referencji oraz preferowa-

nie niskich wycen przetargowych,

a później zatrudnianie niewykwalifi-

kowanych studentów,

• 

zbyt szybkie umowne terminy

realizacji, niewłaściwe kontrakty z in -

westorami itp., przez cząstkowe

realizowanie projektów, projektowa-

nie na „życzenie” inwestora, projek-

towanie w czasie realizacji lub częste

zmiany „życzeń” inwestorów.

W procesie wykonawstwa błędami

takimi były:

• 

zmiany warunków fundamento-

wania konstrukcji oraz brak dosta-

tecznych badań zmian właściwości

gruntu przed rozpoczęciem budo-

wy obiektu, szczególnie przy reali-

zacji plomb w zwartej zabudowie,

przez niedostateczne wymiany lub

zagęszczanie gruntu, a także zamia-

ny projektowanych fundamentów,

np. zamianę płyt na indywidualne

stopy pod słupami,

• 

niedostateczne jakości wbudowy-

wanych betonów oraz materiałów

i wyrobów budowlanych, szczegól-

nie betonu i stali, a także izolacji,

przez niedostateczne wibrowanie

i pielęgnacje betonów, złe składy

mieszanek, stosowanie kruszywa

z recyklingu, zamiany klasy a nawet

średnicy prętów zbrojeniowych oraz

zamiany izolacji lub złe układanie

tych izolacji,

• 

wbudowywanie uszkodzonych

elementów oraz wyrobów, np. wbu-

dowywanie elementów lub wyrobów

uszkodzonych w czasie transportu

lub zamiany elementów lub wyro-

bów na gorszą klasę,

• 

złe wykonywanie połączeń żel-

betowych i stalowych elementów

prefabrykowanych, przez odstęp-

wanie, bez uwzględnienia rzeczywi-

stej współpracy konstrukcji obiektu

z podłożem gruntowym, przez zbyt

oszczędne projektowanie funda-

mentów, stosowanie stóp indywidu-

alnych zamiast odpowiednich płyt

fundamentowych,

• 

nieodpowiednie rodzaje konstruk-

cji przyjęte dla projektowanego

obiektu i dla określonych technolo-

gii, typu fundamentowania, eksplo-

atacji oraz warunków użytkowania

przez niedostateczną ilość ścian

usztywniających lub nadmierne sto-

sowanie murów niezbrojonych bez

pionowych spoin w ścianach kon-

strukcyjnych,

• 

błędne interpretacje norm, aprobat

technicznych, wytycznych i instruk-

cji przedmiotowych dla projektowa -

nych warunków technicznych obiek-

tu, przy trudnych projektach i indy-

widualnym stosowaniu wyrobów,

często wyrobów sprowadzanych

z zagranicy,

• 

odstępstwa od norm, aprobat

technicznych i wytycznych przy pro-

jektowaniu konstrukcji w wa run kach

nietypowych i specjalnych, bez ba -

dań i analiz,

• 

błędne rozpoznania pracy kon-

strukcji obiektów przy złożonych

i nietypowych obciążeniach, np.:

w przypadku dużych rozpięto-

ści, obciążeń parasejsmicznych,

wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem,

temperaturą itp., nie uwzględniając

wszystkich kombinacji obciążeń

oraz odkształceń skurczowych,

• 

błędy inżynierskie i techniczne

przy projektowaniu stężeń, połączeń

elementów, zbrojenia przeciwskur-

czowego w konstrukcjach żelbeto-

wych i całych konstrukcji budow-

lanych, szczególnie przy nieczytel-

nych wydrukach komputerowych

i braku ich kontroli,

• 

nieodpowiednie lub błędne dobo-

ry technologii wykonania i rodzaju

materiałów, zarówno w konstrukcjach

żelbetowych, jak i stalowych, a także

całych elementów konstrukcyjnych

oraz wykończeniowych, bez odpo-

wiednich analiz i badań materiało-

wych, korozyjnych i starzeniowych,

• 

niedostateczny kontakt z realiza-

torami (wykonawcami), przez rzad-

PRzeglĄd budowlany

9/2008

awaRIe budowlane

49

a

RT
y

K

u

Ł

y

PR
oble

M

owe

wymaga przystosowania do infor-

macji internetowej.

5. Wnioski ogólne i propozycje

Realizowane od wielu lat analizy awa -

rii i katastrof budowlanych są efek-

tywną formą szkolenia studentów,

doskonalenia inżynierów i rzeczo-

znawców oraz administracji rządowej

i samorządowej. Dotychczasowe ana-

lizy i ich reprezentatywność nie mogą

być w pełni wiarygodnie i powszech-

nie wykorzystywane. Często wnioski

z nich nie mogą być uogólniane

na szerszy obszar zagadnień, ponie-

waż dotyczą zagadnień bardzo roz-

ległych i złożonych. Istniejące sys-

temy rejestru katastrof budowlanych

powinny być zintegrowane zgodnie

z ustaleniami Unii Europejskiej.

Porównując odpowiednie działania

w innych krajach oraz uwzględnia-

jąc własne doświadczenia uwa-

żam, że bardziej przydatna baza

danych powinna być przystosowana

do potrzeb zainteresowanych oraz

dostępna w formie internetowej.

Zbieranie informacji powinno być

realizowane technikami komputero-

wymi. System zbierania informacji

powinien obejmować:

– dane GUNB i PINB,

– informacje od rzeczoznawców

za pośrednictwem Polskiej Izby

Inżynierów Budownictwa i PZITB,

– analizy materiałów konferencyj-

nych,

– analizy publikacji w czasopis-

mach,

– informacje z wyższych uczelni.

Wzajemny przepływ informacji powi-

nien się odbywać drogą internetową

pomiędzy zainteresowanymi jednost-

kami. Upowszechnianie zbioru infor-

macji powinno się odbywać nowo-

czesnymi środkami poprzez szko-

lenia, sympozja, konferencje, prasę

techniczną oraz wykłady na wyż-

szych uczelniach technicznych.

BIBLIOGRAFIA

1. Materiały Konf. „Problemy rzeczoznaw-

stwa budowlanego”, wyd. ITB, 1989–2008.

2. Materiały Konf. „Awarie budowlane”, wyd.

Politechnika Szczecińska, 1980–2007.

3. Materiały Konf. „Ekologia a budownictwo”,

Bielsko-Biała, wyd. PZITB, 1988–2007.

bek blacharskich oraz zacieków ole-

jowych od maszyn i urządzeń,

• 

dopuszczanie do powstawania

awarii instalacji sanitarnych, gazo-

wych lub elektrycznych, a szczegól-

nie awarii instalacji wodociągowych

w podłożach, przez powolne usuwa-

nie awarii instalacji, szczególnie wod-

no-kanalizacyjnych, a także awarii

instalacji gazowych i elektrycznych

wywołujących wybuchy i pożary,

• 

niezgodne ze sztuką budowlaną

realizowane remonty i modernizacje,

często bez właściwych projektów,

jedynie na bazie zaleceń wykonaw-

ców nieposiadających odpowiednie-

go przeszkolenia, np. powierzanie

wykonywania remontów i napraw

ekipom bez odpowiedniej praktyki

i wyszkolenia według metod „cha-

łupniczych”,

• 

niedostateczna znajomość zasad

remontów, modernizacji i wzmoc-

nień nowoczesnymi technikami

i materiałami, np. stosowanie mate-

riałów niewiadomej jakości i pocho-

dzenia bez odpowiednich gwarancji

i dokumentów technicznych.

Dotychczasowe prace analityczne

na temat zagrożeń, awarii i katastrof

budowlanych realizowane od wielu

lat przez ITB, a także GUNB dawa-

ły dostateczną ogólną informację

nt. charakteru, zakresu i przyczyn

powstawania zagrożeń, awarii i kata-

strof. W ostatnich latach z powodu

decentralizacji działalności gospo-

darczej oraz nieodpowiednich

warunków zbierania danych, ana-

lizy zagrożeń, awarii i katastrof są

coraz mniej skuteczne i mało repre-

zentatywne. Ponadto bazy danych

na podstawie kart informacyjnych

GUNB i ITB nie są w pełni zadowala-

jące i wiarygodne.

Ponieważ prace takie są niezbędne

i dobrze służą zarówno gospodarce,

jak i nauce oraz administracji pań-

stwowej i samorządowej powinny

być zmienione i dostosowane pod

kątem zakresu kart informacyjnych

oraz niezbędnych informacji o jed-

nostkowych zdarzeniach.

Komputerowa baza danych dotych-

czas nie była szeroko i dostatecznie

wykorzystywana przez środowisko

budowlane. Dalsza jej realizacja

ściwej kolejności bez zapewnienia

bezpieczeństwa na każdym etapie,

szczególnie przy robotach rozbiór-

kowych, remontowych lub moderni-

zacyjnych.

W czasie eksploatacji oraz przy

remontach i modernizacjach obiek-

tów budowlanych zagrożenia, awa-

rie i katastrofy spowodowane były

najczęściej przez:

• 

niewykonywanie przeglądów tech-

nicznych – rocznych i pięcioletnich

(zgodnie z Prawem budowlanym),

ponieważ bardzo często wykony-

wane przeglądy są nieprofesjonalne

– bez wniosków i zaleceń,

• 

niewykonywanie zaleceń przeglą-

dów – badań i analiz; ze względów

ekonomicznych wnioski i zalecenia

nie są realizowane, brak jest dal-

szych ocen i ekspertyz dotyczących

jakości elementów i obiektów,

• 

dopuszczanie do uszkodzeń

obiektów wskutek dodatkowych

obciążeń konstrukcji, przez sto-

sowanie dodatkowych rozwiązań

remontowych lub „modernizacyj-

nych”, np. dodatkowe warstwy izo-

lacyjne, dodatkowe podparcia lub

dodatkowe obciążenia urządzenia-

mi, instalacjami i maszynami,

• 

niedostateczne konserwacje, złe

malowania i zabezpieczenia kon-

strukcji przed erozją i korozją, przez

oszczędne malowania i zabezpie-

czania nieodpowiednimi materiałami

i wyrobami bez certyfikatów lub nie-

właściwe naprawy izolacji czy osu-

szanie występujących zawilgoceń,

• 

osłabienia lub uszkodzenia połą-

czeń lub istotnych fragmentów kon-

strukcji, np. niewłaściwe wykonywa-

nie otworów w ścianach i stropach,

uszkodzenia transportem lub pod-

wieszania instalacji do stropów,

• 

dopuszczanie do powstawania

nadmiernych rys, a często pęknięć

elementów w konstrukcji, oraz nie-

wykonywanie diagnostyk i zaleceń

z nich wynikających, np. niestoso-

wanie monitoringów ich zachowa-

nia, ocen i odpowiednich zabezpie-

czeń oraz wzmocnień,

• 

powstawanie oraz nieusuwanie

zacieków i ich przyczyn, np. dopusz-

czanie do przecieków z nieszczel-

nych pokryć, źle wykonanych obró-