Wydawnictwo C.H.Beck

MONOGRAFIE PRAWNICZE

OchrOna własnOści

nieruchOmOści

przed immisjami

w prawie pOlskim

AnnA Wilk

MONOGRAFIE PRAWNICZE

ANNA WILK • OCHRONA WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI

PRZED IMMISJAMI W PRAWIE POLSKIM

Kup książkę

Polecamy nasze najnowsze publikacje z tej serii:

Marcin Zięba

PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA WSPÓLNOT MIESZKANIOWYCH

Katarzyna Czerwińska-Koral

PODZIAŁ QUOAD USUM NIERUCHOMOŚCI ROLNEJ

Maria Królikowska-Olczak, Beata Pachuca-Smulska (red.)

OCHRONA PRAWNA KONSUMENTA NA RYNKU MEDIÓW
ELEKTRONICZNYCH

Sabina Kubsik

PRZEDKONTRAKTOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ
ODSZKODOWAWCZA Z TYTUŁU NIEUCZCIWYCH
NEGOCJACJI

Aneta Kaźmierczyk

NIERUCHOMOŚĆ WSPÓLNA WŁAŚCICIELI LOKALI.
PROBLEMATYKA PRAWNO-RZECZOWA

www.ksiegarnia.beck.pl

Kup książkę

OCHRONA WŁASNOŚCI

NIERUCHOMOŚCI

PRZED IMMISJAMI

W PRAWIE POLSKIM

WYDAWNICTWO C.H.BECK

WARSZAWA 2016

ANNA WILK

Kup książkę

Wydawca: Natalia Adamczyk

© Wydawnictwo C.H.Beck 2016

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck

Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-8368-2

ISBN e-book 978-83-255-8369-9

Kup książkę

V

Spis treści

Wstęp ...........................................................................................................................

VII

Wykaz skrótów ..........................................................................................................

XIII

Wykaz aktów prawnych ..........................................................................................

XVII

Wykaz literatury .......................................................................................................

XIX

Wykaz orzecznictwa ................................................................................................

XXIX

Rozdział I. Konstytucyjne i aksjologiczne podstawy ochrony własności

nieruchomości przed immisjami ...................................................................

1

§ 1. Uwagi wstępne ...........................................................................................

1

§ 2. Ewolucja poglądów na istotę prawa własności i możliwość jego

ograniczenia w kontekście ochrony przed immisjami ........................

2

§ 3. Własność i jej ograniczenia w ujęciu Konstytucji RP z 1997 r.

a ochrona przed immisjami .....................................................................

8

Rozdział II. Sąsiedztwo nieruchomości i prawo sąsiedzkie ............................

33

§ 1. Pojęcie sąsiedztwa nieruchomości ..........................................................

33

§ 2. Pojęcie i zakres tzw. prawa sąsiedzkiego ...............................................

35

Rozdział III. Pojęcie i rodzaje immisji ...............................................................

41

§ 1. Pojęcie immisji ...........................................................................................

41

§ 2. Rodzaje immisji .........................................................................................

43

1. Immisje bezpośrednie i pośrednie ................................................

43

2. Immisje poprzez działanie i zaniechanie .....................................

50

3. Immisje pozytywne i negatywne ...................................................

59

4. Immisje materialne i niematerialne ..............................................

67

Rozdział IV. Granice wykonywania prawa własności i przesłanki

uznania oddziaływań na nieruchomość za immisje według Kodeksu
cywilnego .............................................................................................................

75

§ 1. Uwagi wstępne ...........................................................................................

75

§ 2. Ustawy i problem pozaustawowych ograniczeń prawa własności ....

77

§ 3. Zasady współżycia społecznego ..............................................................

88

§ 4. Przeciętna miara ........................................................................................

104

1. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości .............

117

2. Stosunki miejscowe .........................................................................

141

Kup książkę

Spis treści

VI

Rozdział V. Cywilnoprawne środki ochrony przed immisjami ....................

147

§ 1. Uwagi wstępne ...........................................................................................

147

§ 2. Roszczenie negatoryjne ............................................................................

148

1. Legitymacja czynna .........................................................................

149

2. Legitymacja bierna ...........................................................................

168

3. Charakter, treść i przesłanki roszczenia negatoryjnego .............

173

§ 3. Roszczenie posesoryjne ............................................................................

188

§ 4. Roszczenie odszkodowawcze ...................................................................

200

§ 5. Roszczenie o ochronę dóbr osobistych ..................................................

223

§ 6. Roszczenie o zapobieżenie szkodzie (art. 439 KC) ..............................

229

§ 7. Roszczenia cywilnoprawne wynikające z PrOchrŚrod ........................

238

§ 8. Roszczenie o wstrzymanie budowy (art. 347 KC) ................................

249

§ 9. Roszczenie z art. 16 WłLokU ...................................................................

256

§ 10. Roszczenie z art. 13 OchrLokU ...............................................................

259

§ 11. Zabezpieczenie i egzekucja roszczeń związanych z immisjami ..........

263

Rozdział VI. Ochrona przed immisjami w świetle PrBud ..............................

273

§ 1. Uwagi wstępne i podstawowe pojęcia PrBud istotne dla

problematyki ochrony przed immisjami ...............................................

273

§ 2. Możliwości ochrony interesów właścicieli i osób korzystających

z nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania
obiektu budowlanego ................................................................................

275

Podsumowanie i wnioski ........................................................................................

289

Indeks rzeczowy ........................................................................................................

301

Kup książkę

VII

Wstęp

Problemu uciążliwego sąsiedztwa doświadcza wielu właścicieli nieruchomości

oraz osób korzystających z nieruchomości na podstawie różnych tytułów prawnych.
W znacznej mierze wiąże się to z pojęciem tzw. immisji, którym to terminem określa
się w nauce prawa uciążliwe i szkodliwe oddziaływania z zewnątrz na nieruchomości,
ograniczające możliwość swobodnego korzystania z nich i naruszające prawo własno-
ści. W miarę rozwoju gospodarczego, postępu technologicznego i zwiększania się gę-
stości zabudowy, narastanie konfliktów sąsiedzkich związanych z immisjami jest zja-
wiskiem nieuchronnym i przybierającym na sile, co można zaobserwować w praktyce.
Rodzi to pytanie o skuteczność poszczególnych przewidzianych przez prawo środków
ochrony przed tego typu oddziaływaniami.

Do podjęcia tej problematyki skłania zatem jej społeczna doniosłość oraz prak-

tyczne znaczenie, a także potrzeba przeglądu i aktualizacji dotychczasowego dorobku
polskiej literatury prawniczej w tym zakresie. Takie czynniki jak postęp technologiczny,
procesy urbanizacyjne, zmiany społeczne i gospodarcze wpływają bowiem na sposób
rozwiązywania sporów sąsiedzkich związanych z immisjami, a także na sposób inter-
pretacji przesłanek, którymi ustawodawca nakazuje posługiwać się w celu oceny, czy
dane oddziaływania stanowią immisje. Warto przy tym zauważyć, iż immisje stanowią
wyraz konfliktu pomiędzy prawem własności właściciela nieruchomości będącej ich
źródłem, a prawem własności właściciela nieruchomości, na której odczuwalne są ich
skutki. Rozstrzygnięcie takiego sporu wymaga zatem w istocie ustalenia, czyje prawa
i interesy mają pierwszeństwo przed prawami i interesami drugiej strony. Nie ma jed-
nej, uniwersalnej recepty na rozwiązywanie tego typu konfliktów, dlatego też refleksja
naukowa nad tą problematyką musi uwzględniać aktualne realia społeczno-polityczne
i ekonomiczne.

Dotychczasowa literatura poruszająca problematykę immisji obejmuje przede

wszystkim komentarze do Kodeksu cywilnego, podręczniki, a także szereg publikacji
artykułowych w czasopismach prawniczych, omawiających to zagadnienie bądź ogól-
nie, bądź też w wybranych jego aspektach. Natomiast jeżeli chodzi o monografie, pod-
stawową i w zasadzie jedyną w powojennej polskiej bibliografii prawniczej pozycją po-
święconą wyłącznie tej tematyce jest monografia „Ochrona własności nieruchomości
przed naruszeniami pośrednimi” autorstwa W.J. Katnera z 1982 r. Warto natomiast od-
notować, iż w 2014 r. wydane zostało w formie pozycji książkowej krótkie opracowanie
dotyczące problematyki immisji – „Niedopuszczalne immisje” autorstwa T.J. Olejka,
jednakże z uwagi na jego niewielką objętość i zakres omawianych kwestii nie można
go uznać (aczkolwiek jest to pozycja cenna) za kompleksową monografię. Zagadnie-

Kup książkę

Wstęp

VIII

nie immisji i środków ochrony przed nimi poruszone zostało jednak także w innych
pozycjach książkowych – tytułem przykładu warto wskazać następujące publikacje:
„Ochrona własności w polskim prawie cywilnym” T. Dybowskiego czy też „Prewen-
cyjna ochrona praw rzeczowych” R. Mikosza. Istnieją również komentarze obejmujące
szczególną gałąź prawa cywilnego, do której zalicza się także przepisy dotyczące im-
misji – prawo sąsiedzkie. Najważniejszą pozycją tego typu jest „Sąsiedztwo nierucho-
mości. Problematyka prawna” S. Rudnickiego, choć warto również odnotować pojawie-
nie się nowej (z 2014 r.) publikacji „Sąsiedztwo nieruchomości. Komentarz”, autorstwa
M. Balwickiej-Szczyrby, G. Karaszewskiego i A. Sylwestrzak. Powyższe publikacje ujmują
jednak immisje jako jedno z wielu omawianych w nich zagadnień, na szerszym tle ogól-
nej problematyki ochrony własności bądź prawa sąsiedzkiego, natomiast jedyną kom-
pleksową monografią poświęconą wyłącznie tej kwestii jest wspomniane już opraco-
wanie W.J. Katnera. Jest to pozycja niezwykle cenna, stanowiąca w istocie fundament
dla późniejszych publikacji z tego zakresu, jednakże z uwagi na mające miejsce już po
jej wydaniu istotne przekształcenia ustrojowe, istnieje potrzeba nowego spojrzenia na
opisaną w niej problematykę, uwzględniającego zasadniczą zmianę poglądów na kwe-
stie gospodarcze i własnościowe, jaka zaszła w polskiej doktrynie prawniczej i judyka-
turze po 1989 r. Tę potrzebę widać także po analizie literatury artykułowej poświęconej
zagadnieniu immisji, z której znaczna część pochodzi z okresu przed zmianą ustrojową
w Polsce. Nie oznacza to oczywiście deprecjonowania wartości tych publikacji; wręcz
przeciwnie – są one bardzo wartościowe, a wiele z wyrażonych w nich poglądów zacho-
wuje aktualność również obecnie, jednakże przeglądając literaturę z zakresu ochrony
przed immisjami, można odnieść wrażenie, iż współcześnie nie jest ona zbyt często po-
dejmowana. Ten fakt implikuje pytanie, na ile cywilnoprawna regulacja ochrony przed
immisjami, która w zasadniczej części nie była zmieniana od momentu wejścia w życie
aktualnie obowiązującego Kodeksu cywilnego, tj. od 1965 r., jest dostosowana do obec-
nych realiów społeczno-gospodarczych. W moim przekonaniu, wobec, jak się wydaje,
zbyt małego zainteresowania najnowszej doktryny tą kwestią, warto objąć ją refleksją
naukową.

Znaczna jest natomiast liczba orzeczeń sądowych w sprawach konfliktów sąsiedz-

kich związanych z immisjami, co zdaje się potwierdzać tezę o zwiększającej się praktycz-
nej doniosłości tego problemu. Warto przy tym odnotować, iż do przepisów z zakresu
prawa cywilnego, dotyczących immisji, coraz częściej odwołują się sądy administra-
cyjne, co jest wyrazem wzajemnego przenikania się prawa publicznego i prywatnego.
Problematyka immisji, jak również prawa rzeczowego w ogóle, była zresztą ze swej
istoty zawsze powiązana z normami o charakterze administracyjnym (np. z zakresu
budownictwa czy ochrony środowiska). Stosunek regulacji cywilnoprawnych do admi-
nistracyjnych w kwestii ochrony przed immisjami zostanie zatem również omówiony
w niniejszej pracy.

Powyższe względy zadecydowały o wyborze tematyki niniejszego opracowania, któ-

rego przedmiotem będzie zdefiniowanie samego zjawiska immisji, omówienie ich ro-
dzajów oraz kryteriów uznania określonych oddziaływań za immisje, jak również cha-

Kup książkę

Wstęp

IX

rakterystyka poszczególnych środków ochrony przed immisjami. Celem pracy i jej za-
sadniczym problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy aktualne regulacje
prawne w tym zakresie odpowiadają rzeczywistym potrzebom w zakresie właściwego
wyważenia interesów właścicieli nieruchomości generujących immisje i nieruchomo-
ści, na których odczuwalne są ich skutki; czy też należy rozważyć ich modyfikację po-
przez zmiany legislacyjne bądź też zmianę wykładni poszczególnych przepisów.

Rozprawa niniejsza składa się z sześciu rozdziałów. Rozdział pierwszy poświęcony

jest konstytucyjnym i aksjologicznym podstawom ochrony własności przed immisjami.

W rozdziale tym zaprezentowany został zarys zmian koncepcji ochrony własności

na przestrzeni dziejów, jak również aktualny kształt regulacji Konstytucji RP w tym za-
kresie. Szczególną uwagę poświęcono konstytucyjnemu unormowaniu dopuszczalno-
ści ograniczeń prawa własności. Prawo do ochrony przed uciążliwymi oddziaływaniami
jest bowiem elementem sfery uprawnień właściciela, jednakże w niektórych sytuacjach
można od niego wymagać znoszenia pewnych zakłóceń przez wzgląd na konieczność
ochrony społecznie uznanych wartości. Dlatego też warto rozważyć, w jaki sposób pro-
blem ten ujmuje ustawa zasadnicza i jak jej unormowania w tej kwestii mogą wpływać
na wykładnię przepisów Kodeksu cywilnego, dotyczących ochrony przed immisjami.

W rozdziale drugim omówiono podstawowe dla tematyki niniejszej pracy poję-

cie sąsiedztwa nieruchomości oraz prawa sąsiedzkiego jako pewnej szczególnej gałęzi
prawa cywilnego, a ściślej rzeczowego, regulującej sposób wykonywania prawa własno-
ści nieruchomości w stosunkach sąsiedzkich.

Rozdział trzeci poświęcony jest samej definicji immisji oraz charakterystyce wyod-

rębnianych w doktrynie podziałów tych oddziaływań. Zawiera on także refleksje doty-
czące zasadności tych podziałów i ewentualnej konieczności wprowadzenia nowych,
a także szczególnych problemów związanych z poszczególnymi rodzajami immisji.

Treścią rozdziału czwartego jest omówienie kryteriów uznania określonych zakłó-

ceń w wykonywaniu prawa własności nieruchomości za immisje na tle przewidzia-
nych w Kodeksie cywilnym ograniczeń wykonywania prawa własności. Nieodzowna
jest tu zatem szczegółowa charakterystyka poszczególnych przesłanek oceny oddzia-
ływań, określonych w art. 144 KC, a zatem przede wszystkim przesłanki przeciętnej
miary, którą należy rozpatrywać przez pryzmat dwóch kryteriów: społeczno-gospodar-
czego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych. Konieczne jest jed-
nak także odwołanie się do treści art. 140 KC jako podstawowego przepisu regulują-
cego treść i zakres prawa własności, bowiem przy określaniu, czy dane oddziaływania
stanowią niedozwolone immisje, często niezbędne będzie rozważenie również wskaza-
nych w tym przepisie ograniczeń w wykonywaniu prawa własności, a mianowicie ustaw
(a także szczególnych, wynikających z nich możliwości ograniczenia prawa własności)
oraz zasad współżycia społecznego.

W związku z faktem, iż zarówno treść art. 144, jak i 140 KC jest obiektem krytyki

w doktrynie z uwagi na posługiwanie się kryteriami wywodzącymi się z marksistow-
skiej koncepcji własności (chodzi o zasady współżycia społecznego i społeczno-gospo-
darcze przeznaczenie nieruchomości), podjęta zostanie także refleksja na temat zasad-

Kup książkę

Wstęp

X

ności proponowanych w literaturze zmian tych przepisów, jak również ewentualnego
wpływu tych zmian na sytuację prawną właścicieli nieruchomości w zakresie ochrony
przed immisjami.

Rozdział piąty koncentruje się na charakterystyce poszczególnych cywilnopraw-

nych środków ochrony przed immisjami. Szczególna uwaga poświęcona jest oczywiście
roszczeniu negatoryjnemu (art. 222 § 2 KC), jednakże przedmiotem omówienia są także
pozostałe środki zarówno zapobiegania uciążliwym oddziaływaniom, jak i naprawienia
szkód przez nie spowodowanych bądź zapobiegania tym szkodom, przewidziane przez
Kodeks cywilny oraz przez przepisy odrębne, a mianowicie:

1) roszczenie posesoryjne z art. 344 KC;
2) roszczenie odszkodowawcze, oparte na przepisach dotyczących czynów niedo-

zwolonych (art. 415 i n. KC);

3) roszczenie o ochronę dóbr osobistych, oparte na art. 23 i 24 KC, które może

znaleźć zastosowanie w sytuacjach, gdy immisje stanowią jednocześnie narusze-
nie dóbr osobistych;

4) roszczenie o wstrzymanie budowy z art. 347 KC;
5) roszczenie o odwrócenie grożącego niebezpieczeństwa i zapobieżenie szkodzie,

określone w art. 439 KC;

6) szczególne środki cywilnoprawnej ochrony przed immisjami zagrażającymi śro-

dowisku naturalnemu, ustanowione w art. 129–132 oraz art. 323–327 ustawy
z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232);

7) roszczenia znajdujące zastosowanie w przypadku immisji pochodzących z lo-

kali mieszkalnych, określone w art. 16 ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali
(t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1892) oraz art. 13 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie
praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego
(t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150 ze zm.).

Treść rozdziału piątego obejmuje nie tylko roszczenia przysługujące właścicielom

nieruchomości, ale również środki ochrony prawnej podmiotów korzystających z nie-
ruchomości na podstawie różnorakich stosunków prawnych o charakterze rzeczowym
i obligacyjnym. Dodatkowo poruszone są także wybrane problemy zabezpieczenia i eg-
zekucji roszczeń związanych z immisjami.

Rozdział szósty poświęcony jest ochronie przed immisjami w świetle przepisów

ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.). Cho-
ciaż rozprawa niniejsza jest opracowaniem z zakresu prawa cywilnego, to jednak nie
można pominąć faktu coraz silniejszego przenikania się prawa prywatnego i publicz-
nego. Problematyka immisji, jak i prawa sąsiedzkiego w ogóle, jest z natury powiązana
z normami z zakresu prawa administracyjnego, szczególnie dotyczącymi szeroko po-
jętego budownictwa i gospodarki nieruchomościami. Kwestie wpływu tych norm na
sposób rozstrzygania cywilnoprawnych konfliktów sąsiedzkich są wielokrotnie poru-
szane we wszystkich rozdziałach niniejszej pracy. Szczegółowe omówienie wszystkich
administracyjnoprawnych możliwości ochrony przed immisjami przekraczałoby oczy-
wiście ramy tego opracowania. Wybór jednego, szczegółowego problemu z tego zakresu

Kup książkę

Wstęp

XI

uzasadniony był przede wszystkim praktyczną doniosłością tego zagadnienia, bowiem
spora liczba przypadków immisji związana jest z wzniesieniem na nieruchomości są-
siedniej budowli będącej źródłem uciążliwych oddziaływań. Natomiast znaczna liczba
orzeczeń sądów administracyjnych z tego zakresu świadczy o coraz większej świado-
mości właścicieli nieruchomości co do możności poszukiwania ochrony prawnej przed
immisjami nie tylko w drodze procesu cywilnego, ale również na drodze administracyj-
nej. Możliwość uczestniczenia przez sąsiadów planowanej inwestycji budowlanej w po-
stępowaniu administracyjnym w przedmiocie pozwolenia na budowę w charakterze
strony jest zresztą o tyle istotna, że pozwala na zapobieżenie uciążliwym oddziaływa-
niom zanim jeszcze one powstaną, podczas gdy ewentualny proces cywilny może za-
zwyczaj mieć miejsce dopiero post factum. Te właśnie okoliczności przesądziły o wy-
borze tego właśnie zagadnienia z zakresu prawa administracyjnego, które zostało omó-
wione w niniejszej pracy.

Rozprawę zamykają wnioski z przeprowadzonych rozważań, stanowiące próbę od-

powiedzi na pytanie będące głównym problemem badawczym pracy, a mianowicie czy
aktualny stan prawny zapewnia właścicielom oraz innym osobom korzystającym z nie-
ruchomości dostateczną ochronę przed immisjami i jakie ewentualne zmiany legisla-
cyjne należałoby przedsięwziąć w celu wzmocnienia tej ochrony.

Tematyka niniejszego opracowania, obejmująca przede wszystkim analizę istnieją-

cych uregulowań prawnych w kwestii ochrony przed immisjami, zdeterminowała wy-
bór podstawowej metody badawczej, którą jest metoda formalno-dogmatyczna, oparta
na językowo-logicznej analizie przepisów prawa i wyciąganiu na tej podstawie wnio-
sków co do ich wykładni. Przedmiotem badań jest jednak również orzecznictwo z za-
kresu ochrony przed immisjami. Analiza poszczególnych przypadków rozpoznawa-
nych przez judykaturę pozwala na dokonanie pewnych uogólnień co do linii orzecz-
niczej kształtującej się w określonych kwestiach, a także na ukazanie praktycznych
skutków zastosowania obowiązujących regulacji prawnych. Uwzględniony został rów-
nież aspekt aksjologiczny ochrony własności. Na podstawie wniosków płynących z do-
konanych rozważań sformułowane zostały propozycje de lege ferenda, obejmujące po-
stulowane sposoby wykładni poszczególnych regulacji prawnych, jak również zmiany
legislacyjne w tym zakresie.

Praca niniejsza stanowi uzupełnioną i uaktualnioną wersję rozprawy doktorskiej

obronionej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Dlatego też szczególne podziękowania autorka pragnie skierować do Promotora pracy,
Pana Prof. Leszka Ogiegły, za życzliwą i cierpliwą opiekę naukową, a także do Re-
cenzentów – Pana Prof. Edwarda Gniewka z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Pana
dr hab. Michała Warcińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, za cenne uwagi i wska-
zówki.

Anna Wilk

Cieszyn, marzec 2016 r.

Kup książkę

Kup książkę

XIII

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

EKPCz ............................................. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawo-

wych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61,
poz. 284 ze zm.)

GospNierU ..................................... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomo-

ściami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.)

KC .................................................... ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U.

z 2014 r. poz. 121 ze zm.)

Konstytucja RP .............................. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.

(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)

KPA ................................................. ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania admi-

nistracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23)

KPC ................................................. ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cy-

wilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.)

KPP .................................................. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

z 30.3.2010 r. (Dz.Urz. UE C 83, s. 389)

KRO ................................................. ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuń-

czy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082)

KRSU ............................................... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądo-

wym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1142 ze zm.)

KWU ............................................... ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipo-

tece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.)

OchrLokU ....................................... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów,

mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Ko-
deksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150 ze
zm.)

OchrPrzyrU .................................... ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U.

z 2015 r. poz. 1651 ze zm.)

OchrZwU ........................................ ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 856 ze zm.)

PDPCz ............................................. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka; rezolucja

Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217A(III) przyjęta
10.12.1948 r., www.unesco.pl

Kup książkę

Wykaz skrótów

XIV

PlanZagospU .................................. ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospo-

darowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2015 r.
poz. 199 ze zm.)

PPM ................................................. ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzyna-

rodowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1792)

PrBud .............................................. ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1409 ze zm.)

PrŁow .............................................. ustawa z 13.10.1995 r. – Prawo łowieckie (t.j. Dz.U.

z 2015 r. poz. 2168 ze zm.)

PrOchrŚrod .................................... ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska

(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.)

Protokół Nr 1 i Nr 4 ..................... Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw

człowieka i podstawowych wolności, sporządzony
w Paryżu 20.3.1952 r. oraz Protokół Nr 4 do
powyższej Konwencji, sporządzony w Strasburgu
16.9.1963 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175 ze zm.)

PrRzeczD ........................................ dekret z 11.10.1946 r. – Prawo rzeczowe (Dz.U.

Nr 57, poz. 319 ze zm.)

SpółMieszkU .................................. ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkanio-

wych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 ze zm.)

SwobDziałGospU .......................... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności go-

spodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.)

SzkodUpPłRolR ............................. rozporządzenie Ministra Środowiska z 8.3.2010 r.

w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu
szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w upra-
wach i płodach rolnych (Dz.U. Nr 45, poz. 272)

WarTechBudR ............................... rozporządzenie

Ministra

Infrastruktury

z 12.4.2002 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytu-
owanie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1422)

WłLokU .......................................... ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U.

z 2015 r. poz. 1892)

ZagPrzestU ..................................... ustawa z 7.7.1994 r. o zagospodarowaniu prze-

strzennym (t.j. Dz.U. Nr 15, poz. 139 ze zm.)

ZapSzkodŚrodU ............................. ustawa z 13.4.2007 r. o zapobieganiu szkodom

w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U. z 2014 r.
poz. 1789 ze zm.)

2. Instytucje, organy, sądy

ETPCz ............................................. Europejski Trybunał Praw Człowieka

Kup książkę

Wykaz skrótów

XV

ETS .................................................. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie

TSUE)

GKA ................................................ Główna Komisja Arbitrażowa
NSA ................................................. Naczelny Sąd Administracyjny
ONZ ................................................ Organizacja Narodów Zjednoczonych
SA .................................................... Sąd Apelacyjny
SN .................................................... Sąd Najwyższy
SO .................................................... Sąd Okręgowy
SR ..................................................... Sąd Rejonowy
TK .................................................... Trybunał Konstytucyjny
TSUE ............................................... Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
WSA ................................................ Wojewódzki Sąd Administracyjny

3. Czasopisma, publikatory

AUL ................................................. Acta Universitatis Lodziensis
AUWr ............................................. Acta Universitatis Wratislaviensis
Dz.U. ............................................... Dziennik Ustaw
Dz.Urz. UE ..................................... Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
GSP .................................................. Gdańskie Studia Prawnicze
KPP .................................................. Kwartalnik Prawa Prywatnego
Nier. ................................................. Nieruchomości
NP .................................................... Nowe Prawo
OSNC .............................................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
OSP .................................................. Orzecznictwo Sądów Polskich
OSPiKA ........................................... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażo-

wych

Pal. ................................................... Palestra
PiP ................................................... Państwo i Prawo
PL ..................................................... Przegląd Legislacyjny
PS ..................................................... Przegląd Sądowy
PUG ................................................. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
PWPMEP ........................................ Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodo-

wego, Europejskiego i Porównawczego

Rej. ................................................... Rejent
RPEiS ............................................... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
Rzeczp. ............................................ Rzeczpospolita
RZNP .............................................. Rozprawy z Zakresu Nauk Prawnych
SC ..................................................... Studia Cywilistyczne
SI ...................................................... Studia Iuridica
SP ..................................................... Studia Prawnoustrojowe
SPE ................................................... Studia Prawno-Ekonomiczne

Kup książkę

Wykaz skrótów

XVI

Zb.Orz. ............................................ Zbiór Orzeczeń
ZNSA ............................................... Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego
ZNUŁ .............................................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego

4. Inne skróty

art. .................................................... artykuł
LED .................................................. Lighting Emitting Diode
m.in. ................................................ między innymi
n. ...................................................... następny (-a, -e)
niepubl. ........................................... niepublikowany (-e)
np. .................................................... na przykład
Nr ..................................................... numer
pkt .................................................... punkt
por. .................................................. porównaj
post. ................................................. postanowienie
poz. .................................................. pozycja
r. ....................................................... rok
s. ....................................................... strona (-y)
t. ....................................................... tom
t.j. ..................................................... tekst jednolity
tj. ...................................................... to jest
tzw. .................................................. tak zwany (-a, -e)
uchw. ............................................... uchwała
UE .................................................... Unia Europejska
ust. ................................................... ustęp
w zw. ............................................... w związku
zd. .................................................... zdanie
ze zm. .............................................. ze zmianami
zob. .................................................. zobacz

Kup książkę

XVII

Wykaz aktów prawnych

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka; rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ

217A(III) przyjęta 10.12.1948 r., www.unesco.pl

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U.

z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)

Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

sporządzony w Paryżu 20.3.1952 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175 ze zm.)

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z 30.3.2010 r. (Dz.Urz. UE C 83, s. 389)
Ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r.

poz. 23)

Ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082)
Ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)
Ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze

zm.)

Ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze

zm.)

Ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1892)
Ustawa z 7.7.1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 199 ze

zm.)

Ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.)
Ustawa z 13.10.1995 r. – Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2168 ze zm.)
Ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1142 ze

zm.)

Ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 856 ze zm.)
Ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1774 ze

zm.)

Ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.)
Ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy

i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150 ze zm.)

Ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U.

z 2015 r. poz. 199 ze zm.)

Ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1651 ze zm.)
Ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r.

poz. 584 ze zm.)

Kup książkę

Wykaz aktów prawnych

XVIII

Ustawa z 13.4.2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U.

z 2014 r. poz. 1789 ze zm.)

Ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1792)
Ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych

ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 443)

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.4.2002 r. w sprawie warunków technicz-

nych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2015 r.
poz. 1422)

Rozporządzenie Ministra Środowiska z 8.3.2010 r. w sprawie sposobu postępowania

przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach
rolnych (Dz.U. Nr 45, poz. 272)

Kup książkę

XIX

Wykaz literatury

Agopszowicz A., Obowiązek zapobieżenia szkodzie, Wrocław 1978
Agopszowicz A., Roszczenie o odwrócenie grożącego niebezpieczeństwa (art. 439 k.c.),

PiP 1973, Nr 4

Armata M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1992 r., I CRN 188/92,

OSP 1994, Nr 4

Balwicka-Szczyrba M., Karaszewski G., Sylwestrzak A., Sąsiedztwo nieruchomości. Ko-

mentarz, Warszawa 2014

Banaszkiewicz B., Konstytucyjne prawo do własności, w: M. Wyrzykowski (red.), Kon-

stytucyjne podstawy systemu prawa, Warszawa 2001

Bielecki M., Roszczenia właściciela nieruchomości związane z hałasem emitowanym

przez lotnisko, Nier. 2013, Nr 7

Bieniek G., Ciepła H., Dmowski S., Gudowski J., Kołakowski K., Sychowicz M., Wiśniew-

ski T., Żuławska C., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia – Zobowią-
zania, t. 1, Warszawa 2011

Bieniek G., Marmaj Z., Własność lokali. Komentarz, Warszawa 2008
Bieniek G., Rudnicki S., Nieruchomości. Problematyka prawna, Warszawa 2011
Bladowski B., Gola A., Spory sąsiedzkie właścicieli nieruchomości, Warszawa 1983
Bogdanowicz P., Interes publiczny w prawie energetycznym Unii Europejskiej, Legalis

2012

Bogusławski W., Roszczenie o zapobieżenie szkodzie, NP 1981, Nr 4
Bojarski M., Warunki techniczne i usytuowanie budynków. Zagadnienia administra-

cyjnoprawne, Warszawa 2009

Bończak-Kucharczyk E., Ochrona praw lokatorów i najem lokali mieszkalnych. Komen-

tarz, Warszawa 2013

Bończak-Kucharczyk E., Własność lokali i wspólnota mieszkaniowa. Komentarz, War-

szawa 2012

Borysiak W., Ochrona własności a nadużycie prawa, SI 2010, Nr 52
Breyer S., Glosa do orzeczenia GKA z 15.12.1962 r., BO 7209/62, PiP 1963, Nr 12
Buczek J., Cywilnoprawna problematyka hodowli pszczół, PS 2003, Nr 2
Ciechanowicz-McLean J., Bukowski Z., Rakoczy B., Prawo ochrony środowiska. Komen-

tarz, Warszawa 2008

Ciemniewski J., Niektóre problemy konstytucyjnej regulacji prawa własności, w: M. Zu-

bik (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa
2006

Kup książkę