UKŁAD NERWOWY (systema nervosum)

Podział anatomiczny:

I. Układ nerwowy ośrodkowy (systema nervosum centrale)

A. mózgowie (encephalon):

• kresomózgowie (telencephalon)

• międzymózgowie (diencephalon)

• śródmózgowie (mesencephalon)

• most (pons)

• rdzeń przedłużony (medulla oblongata) inaczej opuszka (bulbus)

• móżdżek (cerebellum)

Most, rdzeń przedłużony i móżdżek nazywany jest łącznie tyłomózgowiem (rhombencephalon). Pień mózgowia (mózgu) (truncus encephali lub cerebri) obejmuje śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony.

B. rdzeń kręgowy (medulla spinalis)

II. Układ nerwowy obwodowy (systema nervosum periphericum)

1. nerwy czaszkowe (nervi craniales) - 12 par

2. nerwy rdzeniowe (nervi spinales) - 31 par

Gałęzie brzuszne wchodzą w skład splotów:

- gałęzie brzuszne C -C tworzą splot szyjny (plexus cervicalis) 1

4

- gałęzie brzuszne C -Th tworzą splot ramienny (plexus brachialis) 5

1

- gałęzie brzuszne Th -Th

nie tworzą splotów, lecz przebiegają samodzielnie jako nerwy międzyżebrowe (nervi intercostales) 2

12

- gałęzie brzuszne L -L tworzą splot lędźwiowy (plexus lumbalis) 1

4

- gałęzie brzuszne L -Co Co tworzą splot krzyżowy (plexus sacralis): 5

1

3

gałęzie brzuszne S -S tworzą splot sromowy (plexus pudendalis) 3

4

gałęzie brzuszne L -Co Co tworzą splot guziczny (plexus coccygeus) 1

1

3

Podział czynnościowy:

I. Układ nerwowy somatyczny (systema nervosum somaticum)

II. Układ nerwowy autonomiczny (systema nervosum autonomicum) 1. piramidowy (systema nervosum pyramidale)

- część współczulna (pars sympatica)

2. pozapiramidowy (systema nervosum extrapyramidale)

- część przywspółczulna (pars parasympatica)

Ośrodki nerwowe - skupiska neuronów tworzących zespoły czynnościowe: Włókna nerwowe ze względu na kierunek przewodzenia dzieli się na:

•

jądra – z wyraźnymi granicami anatomicznymi, położone w OUN

•

włókna nerwowe czuciowe – dośrodkowe, doośrodkowe,

•

pola, strefy lub obszary – bez wyraźnych granic, położone w OUN (znaczenie wstępujące, aferentne

funkcjonalne, a nie morfologiczne)

•

włókna ruchowe - odśrodkowe, odośrodkowe, zstępujące,

eferentne

•

zwoje – skupiska tkanki nerwowej poza mózgowiem lub rdzeniem kręgowym Sploty nerwów rdzeniowych:

Układ nerwowy obwodowy:

splot szyjny (plexus cervicalis) - gałęzie 4 pierwszych nerwów układ somatyczny

szyjnych (gałęzie ruchowe do mm. szyi i czuciowe do skóry).

nerwy czaszkowe (nervi craniales)

Nerw przeponowy (najdłuższa gałąź) unerwia przeponę,

nerwy rdzeniowe (nervi spinales)

osierdzie, opłucną i otrzewną

zwoje (ganglia)

Czynnościowo wyróżniamy w nim część czuciową

splot ramieniowy (plexus brachialis) - gałęzie przednie dalszych 4

i ruchową (aferentną i eferentną)

nerwów szyjnych i pierwszego piersiowego tworzą poszczególne układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny

nerwy dla mięśni i skóry kończyny górnej

(sympatyczny i parasympatyczny)

nerwy autonomiczne

splot lędźwiowy (plexus lumbalis) – gałęzie przednie 3 nerwów zwoje autonomiczne

lędźwiowych, unerwia mięśnie brzucha i kończyny dolnej

Nerwy czaszkowe (12 par) i rdzeniowe (31 par)

Różnią się powstawaniem, przebiegiem i zakresem czynności: splot krzyżowy (plexus sacralis) - w małej miednicy, unerwia Nerwy czaszkowe

mięśnie obręczy miednicznej oraz większość mięśni kończyny

•

mogą być czuciowe (początek w zwojach), ruchowe (w mózgowiu) lub dolnej. Włókna czuciowe zaopatrują skórę tych okolic

mieszane (czuciowo-ruchowe)

•

pozostają w łączności z mózgiem

splot ogonowy (plexus coccygeus) - szczątkowy, jego włókna

•

w ich przebiegu nie jest zachowana metameryczność

zaopatrują okolice odbytu

Korzenie grzbietowe

•

unerwiają mm. narządów głowy i szyi, w tym mm. wyrazowe i żuchwowe, mm.

poprzecznie prążkowane dróg oddechowych i układu pokarmowego nerw

Gałąź

Nerwy rdzeniowe

rdzeniowy

grzbietowa

•

są zawsze mieszane, zawierają włókna autonomiczne

•

pozostają w łączności z rdzeniem kręgowym

•

w ich przebiegu zachowana jest metameryczność

•

unerwiają mięśnie szkieletowe tułowia i kończyn

Gałąź

brzuszna

Gałęzie łączące

Budowa nerwu rdzeniowego: korzenie grzbietowe (doośrodkowe) i brzuszne (odośrodkowe) łączą się tworząc pień nerwu rdzeniowego. Odchodzą od niego 4 gałęzie: Korzenie brzuszne

• brzuszna czyli przednia (najgrubsza, te gałęzie tworzą sploty)

• grzbietowa (cieńsza, nie tworzy splotów, unerwia głębokie mięśnie i skórę)

• łącząca (biała, wł. przedzwojowe i szara, wł. zazwojowe)

• oponowa (cienka, wraca do kanału kręgowego, unerwia m.in. opony rdzenia kręgowego Uwaga: w przeciwieństwie do korzeni, które są czuciowe lub ruchowe, gałęzie są mieszane (czuciowo-ruchowe)