OGÓLNE ZAGADNIENIA DO MATURYZ BIOLOGII
ZAKRES PODSTAWOWY
•
PRZEDMIOT BADAŃ BIOLOGII I NAUKA O CZŁOWIEKU
HASŁO
ZAKRES MATERIAŁU
PROGRAMOWE
śycie przedmiotem badań
•
podstawowe atrybuty życia;
biologii
•
działy biologii;
•
związek biologii z naukami matematyczno-przyrodniczymi;
•
biologia i medycyna - współpraca dla dobra człowieka;
Podstawy metodologii
•
podstawy metodologii badań naukowych; teoria i prawo biologiczne;
obserwacji, badań i
•
źródła danych naukowych i popularnonaukowych;
eksperymentów
•
cechy prawidłowej obserwacji i eksperymentu;
biologicznych
•
przyrządy umożliwiające obserwację mikroświata (mikroskopy optyczne i elektronowe);
•
człowiek obiektem zainteresowań i badań filozofów, biologów i lekarzy;
Komórka - podstawowa
•
budowa i właściwości błony komórkowej;
jednostka funkcjonalna
•
system komórkowych błon plazmatycznych (w tym: siateczka śródplazmatyczna, aparaty organizmu człowieka
Golgiego, lizosomy);
•
skład i funkcje cytoplazmy (cytozolu)
•
budowa i rola mitochondriów;
•
etapy utleniania (oddychania wewnątrzkomórkowego);
•
budowa i rola rybosomów;
•
jądro komórkowe;
•
budowa i rola;
•
chromosomy;
•
podziały komórkowe: przebieg i biologiczna rola mitozy oraz mejozy;
Zarys budowy
•
tkanki jako zróżnicowane strukturalnie i funkcjonalnie zespoły komórek; histologicznej organizmu
•
typy tkanek i ich funkcje: nabłonkowa, łączna (w tym krew), mięśniowa, nerwowa; człowieka
•
nabłonki jednowarstwowe (płaski, sześcienny, walcowaty, wielorzędowy);
•
nabłonki wielowarstwowe (płaski)
•
tkanki łączne właściwe (luźna, zbita, zarodkowa);
•
łączne oporowe (chrzestna, kostna)
•
krew i limfa;
•
tkanka mięśniowa (poprzecznie prążkowana szkieletowa, poprzecznie prążkowana serca, gładka);
•
tkanka nerwowa (w tym glejowa);
Narządy i układy
•
układy wykonawcze: pokarmowy, oddechowy, krążenia, wydalniczy, rozrodczy, ruchu; narządów - organizm
•
układy kontrolno-koordynujące: układ nerwowy, układ dokrewny;
człowieka i homeostaza
•
powłoka wspólna ciała człowieka;
•
organizacja strukturalna i funkcjonalna organizmu ludzkiego jako układu otwartego (metabolizm: katabolizm, anabolizm);
•
- homeostaza stanem dynamicznej równowagi wewnątrzustrojowej organizmu;
Układ pokarmowy
•
budowa i rola układu pokarmowego;
człowieka
•
przystosowania do rozdrabniani trawienia i wchłaniania pokarmów;
• gruczoły trawienne lub wspomagające trawienie (ślinianki, trzustka, wątroba);
•
Fizjologia procesów
•
enzymy trawienne i hydroliza enzymatyczna;
trawienia i wchłaniania
•
rodzaje i działanie enzymów trawiennych;
•
- wchłanianie jako końcowy etap trawienia; krążenie wrotne;
•
regulacja czynności układu pokarmowego i pobierania pokarmu;
•
badania medyczne układu pokarmowego;
•
klasyfikacja chemicznych składników pożywienia człowieka;
organizmu na składniki
•
składniki mineralne - ich źródła oraz rola;
odżywcze, mineralne,
•
klasyfikacja i źródła witamin;
witaminy i wodę
•
awitaminozy i hiperwitaminozy - przyczyny i skutki zdrowotne;
•
składniki organiczne - ich rola oraz źródła;
Racjonalna dieta -
•
dietetyka jako nauka;
usprawnienie
•
dieta pełno- i niepełnowartościowa;
funkcjonowania organi-
•
rodzaje diet, na przykład bezglutenowa, antynowotworowa, wegetariańska itp.; zmu człowieka
•
nieprawidłowe nawyki żywieniowe i ich konsekwencje zdrowotne (np. żywność typu fast food);
•
anoreksja i bulimia - przyczyny, skutki zdrowotne, leczenie;
•
wpływ używek na stan zdrowotny układu pokarmowego oraz przebieg trawienia i wchłaniania;
•
znaczenie diety w profilaktyce osteoporozy;
Zdrowa żywność
•
magazynowanie i przechowywanie żywności;
•
przygotowywanie i spożywanie posiłków;
•
zanieczyszczenia i modyfikacje żywności;
Układ oddechowy i jego
•
budowa układu oddechowego;
rola. Wymiana gazowa w
•
przystosowania w budowie układu oddechowego człowieka do wymiany gazowej; płucach
•
mechanika oddychania i wentylacji płuc;
•
ćwiczenia usprawniające oddychanie;
•
transport tlenu oraz dwutlenku węgla w organizmie;
•
•
mechanizm i regulacja oddychania;
•
•
przyczyny i skutki niedotlenienia organizmu, zatrucia co i na przykład cyjankiem lub nikotyną;
•
choroby układu oddechowego;
•
diagnostyka chorób dróg oddechowych i płuc: badania objętości płuc i badania rent-genowskie;
•
profilaktyka niektórych chorób układu oddechowego;
Transport wewnętrzny -
•
funkcje układu krążenia;
rola układu krążenia i
•
budowa i rodzaje naczyń krwionośnych;
układu limfatycznego
•
budowa serca;
•
automatyzm pracy serca;
•
mały i duży obieg krwi;
•
ciśnienie krwi;
•
topografia układu limfatycznego;
•
współdziałanie układu krwionośnego i limfatycznego;
Choroby układu
•
nadciśnienie, miażdżyca, zawał - przyczyny, objawy i skutki;
krwionośnego
•
diagnoza schorzeń serca: ekg, wysiłkowe i całodobowe (tzw. holter), usg;
•
poziom cholesterolu a ryzyko zachorowania, sposoby jego obniżania;
•
profilaktyka i leczenie chorób serca i układu krążenia;
Płyny ustrojowe - krew i
•
główne układy grupowe krwi (a, b, ab, 0), czynnik Rh;
limfa
•
podstawowe zasady transfuzji;
•
mechanizm krzepnięcia krwi;
•
badania podstawowe krwi;
•
bezpieczeństwo kontaktu z krwią;
Mechanizmy obronne
•
rodzaje odporności (nieswoista i swoista);
organizmu
•
limfocyty jako komórki immunokompetentne: antygeny, hapteny i przeciwciała (immunoglobuliny);
•
reakcje antygen - przeciwciało;
•
odporności humoralna (typu b) i komórkowa (typu t); rola cytokin;
•
znaczenie odporności w życiu człowieka;
Odporność sztuczna
•
rodzaje odporności sztucznej;
•
szczepionki i szczepienia ochronne;
•
choroby wywołane brakiem lub obniżeniem naturalnej odporności;
•
reakcje alergiczne organizmu, działanie histaminy, testy;
•
podstawy transplantologii - zgodność tkankowa, leki immunosupresyjne;
Wydalanie. Zachowanie
•
równowaga osmotyczna organizmu - podstawowy warunek homeostazy ustrojowej; równowagi osmotycznej
•
anatomia układu wydalnicze-go człowieka;
•
mechanizm regulacji równowagi wodno-mineralnej płynów ustrojowych;
•
dobowy bilans wody w organizmie człowieka;
Nefron - elementarna
•
wytwarzanie i wydalanie moczu: filtracja, resorpcja i sekrecja;
jednostka strukturalna i
•
właściwości i skład chemiczny moczu pierwotnego i ostatecznego;
funkcjonalna nerek
Skład chemiczny moczu
•
wstępne diagnozowanie cukrzycy, białaczki, żółtaczki na podstawie kontrolnych badań oznaką stanu zdrowia
moczu;
człowieka
•
testy ciążowe;
•
przyczyny chorób i zaburzeń pracy układu wydalniczego;
•
najczęstsze choroby nerek i układu wydalniczego (moczówka prosta, kamica nerkowa, zapalenie miedniczek nerkowych i pęcherza moczowego);
•
profilaktyka chorób nerek i dróg moczowych;
•
współczesne osiągnięcia medycyny - dializa, przeszczepy nerek;
Zachowanie ciągłości
•
rozmnażanie płciowe - mechanizm i korzyści ewolucyjne;
życia
•
budowa anatomiczna układu rozrodczego człowieka;
•
proces oogenezy i spermatogenezy;
•
fazy i regulacja hormonalna cyklu menstruacyjnego;
•
czynniki wpływające na regularność i przebieg cyklu menstruacyjnego;
Początki życia - rozwój
•
zapłodnienie;
zarodkowy i płodowy
•
rozwój zarodkowy i płodowy człowieka;
człowieka
•
budowa i funkcje łożyska;
•
przebieg i mechanizmy fizjologiczne porodu;
•
genetyczna determinacja płci, ciąża bliźniacza;
•
leczenie bezpłodności i zaburzeń ciąży (zapłodnienie pozaustrojowe);
Od narodzin do śmierci -
•
okresy rozwojowe człowieka;
rozwój osobniczy
•
dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna;
człowieka
•
charakterystyka zmian towarzyszących pokwitaniu;
•
okres dojrzałości – dorosłość;
•
charakterystyka zmian towarzyszących przekwitaniu;
•
śmierć procesem kończącym życie;
•
wzrost zgonów uwarunkowany czynnikami cywilizacyjnymi;
•
eutanazja;
Układ ruchu i jego rola w
•
biologiczne znaczenie ruchu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka; prawidłowym
•
część bierna układu ruchu i jej rola;
funkcjonowaniu ciała
•
właściwości i budowa kości;
człowieka
•
połączenia kości;
•
część czynna układu ruchu i jej rola;
•
fizjologia pracy mięśni;
•
antagonizm pracy mięśni szkieletowych (zginacze i prostowniki);
Higiena układu ruchu
•
zmęczenie mięśni
•
odpoczynek bierny i czynny
•
ćwiczenia fizyczne podstawą zachowania zdrowia
•
trening fizyczny a indywidualne możliwości organizmu
•
szkodliwość dopingu
•
urazy i choroby układu ruchu (m.in. krzywica, skolioza, osteoporoza)
•
podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy przy urazach układu ruchu
Percepcja bodźców -
•
bodźce i ich klasyfikacja;
narządy zmysłów
•
typy i lokalizacja receptorów;
•
wrażenia wzrokowe, słuchowe i smakowe;
•
mechanizm widzenia a budowa oka; widzenie przestrzenne;
•
słuch i równowaga a budowa ucha - słyszenie przestrzenne;
•
węch i smak;
•
wady i choroby narządów zmysłu;
•
badania oraz leczenie wad i chorób wzroku oraz słuchu;
Układ nerwowy -
•
pobudliwość jako jeden z przejawów życia;
koordynacja procesów
•
podział układu nerwowego (ośrodkowy, obwodowy; somatyczny, wegetatywny); życiowych
•
zjawiska elektrochemiczne zachodzące w błonie neuronu;
•
synapsy;
•
wpływ leków i trucizn na funkcjonowanie połączeń synaptycznych;
•
choroby centralnego układu nerwowego;
Odruchy - fizjologia
•
odruch jako jednostka czynnościowa układu nerwowego;
układu nerwowego
•
łuk odruchowy, neurony czuciowe i ruchowe;
•
typy odruchów: odruchy warunkowe i bezwarunkowe;
• mechanizm tworzenia i wygasania odruchów warunkowych według koncepcji Pawłowa;
Mózg - nadrzędny ośrodek
•
organizacja strukturalna i czynnościowa mózgowia (rdzeń przedłużony, móżdżek, kontrolno-integracyjny
podwzgórze, kresomózgowie);
•
pola czynnościowe kory mózgowej (czuciowe, ruchowe, asocjacyjne);
•
badania stanu czynnościowego mózgu (eeg);
Uczenie się, pamięć,
•
uczenie i zapamiętywanie;
rozumowanie - wyższe
•
formy uczenia się;
czynności nerwowe
•
pamięć jako zapis doświadczeń w ośrodkowym układzie nerwowym, materialne podłoże
pamięci;
•
pierwszy i drugi układ sygnałów;
•
myślenie abstrakcyjne;
•
elementy psychologii uczenia się (indywidualne wzorce myślenia - uczenia się, techniki szybkiego i efektywnego czytania, techniki pamięciowe, umiejętność koncentrowania się, kreatywne myślenie, motywacja);
Higiena układu
•
rozwój emocjonalny człowieka;
nerwowego
•
zewnętrzne i wewnętrzne czynniki stresogenne;
•
fazy zespołu ogólnej adaptacji;
•
trudności adaptacyjne i choroby o podłożu stresowym;
•
aktywny wypoczynek;
•
fizjologia snu;
•
techniki obniżania napięcia (relaksacja, masaż, medytacja, kinezjologia edukacyjna)
Układ dokrewny -
•
rodzaje i lokalizacja gruczołów dokrewnych;
hormonalna koordynacja i
•
swoistość działania hormonów;
regulacja procesów
•
mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego; nadrzędna rola przysadki mózgowej; życiowych
•
powiązania strukturalne i funkcjonalne układu hormonalnego z nerwowym;
•
regulacja hormonalna wzrostu i rozwoju, gospodarki wodno-elektrolitowej, rozrodu (w tym cyklu menstruacyjnego);
•
hormonalna regulacja rytmów i cykli biologicznych;
•
choroby wynikające z niedoczynności lub nadczynności gruczołów dokrewnych;
•
poradnictwo endokrynologiczne;
Skóra jako
•
skóra i jej funkcje (ochronna i termoregulacyjna);
wyspecjalizowany narząd
•
mechanizm termoregulacji;
ochronny i czuciowy
•
budowa skóry i jej wytwory;
•
skóra jako swoisty narząd czucia: dotyk i ucisk, ból, zmiany temperatury;
•
higiena skóry i jej wytworów;
•
choroby skóry i ich profilaktyka;
Stan zdrowia i choroby
•
choroba wynikiem zachwiania homeostazy organizmu;
•
klasyfikacja czynników chorobotwórczych;
•
choroby społeczne;
•
choroby cywilizacyjne;
•
choroby dziedziczne;
•
urazy i zatrucia;
•
profilaktyka chorób cywilizacyjnych i społecznych;
•
zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej;
Trucizny i ich wpływ na
•
trucizny pochodzenia naturalnego: roślinne, grzybowe i zwierzęce (jady); zdrowie człowieka
•
środki halucynogenne i zatrucia grzybami;
•
toksykologiczne zanieczyszczenia wód, gleby i powietrza;
•
elementy profilaktyki w zakresie ochrony przed zatruciami;
Środki psychoaktywne
•
klasyfikacja środków psychoaktywnych;
•
leki nasenne i uspakajające (barbiturany);
•
alkoholizm, narkomania i lekomania;
•
biologiczne i społeczne skutki uzależnień fizycznych i psychicznych;
•
profilaktyka i leczenie uzależnień;
Choroby nowotworowe i
•
czynniki mutagenne i kancerogenne;
ich profilaktyka
•
cechy komórek nowotworowych;
•
nowotwory złośliwe u kobiet i mężczyzn (m.in. w Polsce);
•
badania profilaktyczne;
•
metody leczenia nowotworów;
•
genetyczne podłoże chorób nowotworowych;
Choroby wywołane przez
•
mikroorganizmy patogenne: wirusy, bakterie i grzyby;
wirusy i mikroorganizmy
•
mechanizmy infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych;
•
choroby wirusowe (aids, żółtaczki typu a i b, grypa, ospa prawdziwa, opryszczka);
•
choroby bakteryjne (dur plamisty, choroby weneryczne, płonica, zgorzel, tężec, płonica, błonica);
•
selekcyjne działanie antybiotyków oraz negatywne skutki ich nadużywania;
•
budowa antygenowa retrowirusa hiv;
•
źródła i drogi zakażenia aids;
•
pierwotne i wtórne objawy zakażenia wirusem hiv;
•
objawy aids;
•
sukcesy i porażki w leczeniu aids
•
profilaktyka hiv/aids;
Choroby inwazyjne
•
pierwotniaki, robaki i stawonogi wywołujące choroby inwazyjne
•
przyczyny i skutki wybranych inwazji pasożytniczych: toksoplazmoza, rzęsistkowica, pełzakowica, malaria, robaczyce, świerzb
•
zasady profilaktyki i ochrony w zakresie chorób pasożytniczych
Profilaktyka zdrowotna
•
edukacja zdrowotna - promocja zdrowia, kultura zdrowotna;
(podsumowanie)
•
system opieki zdrowotnej - profilaktyka, terapia, opieka paliatywna;
•
postęp w medycynie - propagowanie osiągnięć farmakologii, transplantologii i immu-nologii;
HASŁO
ZAKRES MATERIAŁU
PROGRAMOWE
Podstawowe pojęcia i
• Ekologia jako nauka – obiekty badań ekologicznych (populacje, biocenozy, koncepcje ekologiczne
ekosystemy)
• Autekologia i synekologia,
• Związek ekologii z praktyką (leśnictwo, rolnictwo, przemysł) ekologia a ochrona środowiska,
Tolerancja organizmów na
• Tolerancja ekologiczna (prawa Liebiga oraz Shelforda),
czynniki fizyczne i
chemiczne
• Nisza ekologiczna,
• Tolerancja organizmów jako wynik dziedziczenia i ewolucji,
Populacja
• Krzywa rozkładu naturalnego,
• Cechy populacji (struktura i stosunki ilościowe):
o
struktura przestrzenna i terytorializm,
o
struktura ilościowa i mechanizmy regulacji liczebności,
o
struktura wieku i krzywe przeżywania,
o
struktura płci,
o
struktura socjalna,
Biocenoza
• Stosunki pomiędzy populacjami:
• antagonistyczne (pasożytnictwo zewnętrzne i wewnętrzne,
drapieżnictwo, konkurencja międzygatunkowa, amensalizm, allelopatia),
• nieantagonistyczne (mutualizm, protokooperacja, komensalizm),
• neutralizm,
Struktura troficzna
• Łańcuchy i sieci zależności pokarmowych,
biocenozy
• Poziomy troficzne (producenci, konsumenci, destruenci i reducenci),
• Rola różnorodności biologicznej w utrzymaniu struktury troficznej biocenoz,
• Przepływ energii w biocenozach,
• Równowaga ekologiczna,
Ekosystem
• Struktura i funkcjonowanie ekosystemu,
• Przepływ energii w ekosystemach,
• Produktywność (pierwotna i wtórna) ekosystemów,
• Obieg materii,
Przemiany i rozwój
• Typy sukcesji: pierwotna, wtórna,
ekosystemów
• Stadia sukcesji (sera, klimaks),
• Znaczenie sukcesji w przyrodzie,
• Wpływ antropopresji na stabilność ekosystemów,
Lądowe strefy życia
• Biosfera jako całość,
• Biomy i czynniki kształtujące ich rozmieszczenie,
• Państwa roślinne (strefy klimatyczno-roślinne) i zwierzęce,
Wodne strefy życia
• Ekosystemy wodne,
• warunki fizykochemiczne zbiorników słodkowodnych i morskich,
• zróżnicowanie strefowe ekosystemów wodnych
• zakłócenia w funkcjonowaniu ekosystemów wodnych,
• zanieczyszczenia i eutrofizacja,
Człowiek jako element
• Zanieczyszczenia wód, powietrza i gleby; niszczenie pokrywy roślinnej i erozja; ekosystemu.
wymieranie gatunków roślin i zwierząt; dziura ozonowa i efekt cieplarniany,
• Rozwój zrównoważony, uzasadnienie idei ochrony przyrody,
• Rola człowieka w kształtowaniu biosfery,
• Zapoznanie uczniów z historycznymi przemianami biosfery pod wpływem działalności człowieka,
• Zagrożenia, jakie niesie dla biosfery rozwój gospodarczy,
• Idea rozwoju zrównoważonego,
Formy ochrony
• Związek człowieka z środowiskiem naturalnym. Istota harmonijnego współżycia środowiska naturalnego.
z otaczającą przyrodą.
Ekologia i ochrona
• Różnorodność form ochrony środowiska.
środowiska w
• Jak chronić przyrodę w gospodarstwie domowym.
gospodarstwie domowym.
Zagrożenia środowiska
• Dziura ozonowa.
naturalnego i sposoby
• Efekt cieplarniany.
przeciwdziałania im.
• Kwaśne deszcze.
• Erozja gleby.
• Gospodarstwa rolne.
• Bioróżnorodność.
Ochrona środowiska W
• Gospodarka zasobami środowiska naturalnego,
moim otoczeniu.
• Działania podejmowane na rzecz ochrony środowiska,
GENETYKA
DNA jako podstawowy
• Budowa chemiczna i przestrzenna DNA.
nośnik informacji
genetycznej.
• Rodzaje DNA.
• Lokalizacja DNA na terenie komórki.
Kopiowanie informacji
• Etapy i przebieg replikacji.
genetycznej.
• Znaczenie procesu replikacji.
Gen jako podstawowa
• Historyczne i współczesne definicje genu.
jednostka dziedziczności.
• Geny prokariontów i eukariontów.
• Geny nakładające się.
Kod genetyczny.
• Budowa chemiczna i przestrzenna RNA.
• Cechy kodu genetycznego.
• Tabela kodu genetycznego.
Realizowanie informacji
• Przebieg transkrypcji.
genetycznej (synteza białek).
• Rola aparatu translacyjnego.
• Przebieg i etapy translacji.
• Znaczenie biologiczne procesów transkrypcji i translacji.
Genom człowieka.
• Definicja genomu.
• Wielkość genomu człowieka.
• Genotyp i kariotyp człowieka.
Mutacje i czynniki
• Definicja i podział mutacji.
mutagenne.
• Czynniki mutagenne.
• Skutki różnych mutacji.
• Znaczenie mutacji w ewolucji organizmów.
Choroby dziedziczne
• Choroby wywołane mutacjami genowymi, w tym:
człowieka i ich diagnostyka.
o
bloki metaboliczne (galaktozemia, fenyloketonuria, alkaptonuria, albinizm), o
hemofilia,
o
anemia sierpowata,
o
daltonizm,
o
pląsawica Huntingtona.
• Choroby wywołane zmianami genomowymi:
o
zespół Downa,
o
zespół Turnera
o
Choroby wielogenowe.
• Diagnostyka chorób dziedzicznych:
o
analiza rodowodowa,
o
analiza kariotypu płodu,
o
testy DNA płodu,
o
testy pourodzeniowe.
Inżynieria genetyczna.
• Definicja inżynierii genetycznej.
• Wykorzystanie enzymów restrykcyjnych.
• Plazmidy i wirusy jako wektory.
Wykorzystanie techniki
• Metody i techniki inżynierii genetycznej:
inżynierii genetycznej w
o
hodowle komórkowe i tkankowe,
biotechnologii.
o
klonowanie organizmów,
o
organizmy transgeniczne.
Znaczenie genetyki w
• Nowe odmiany i rasy oraz ich znaczenie:
rolnictwie i hodowli zwierząt.
o
sztuczna selekcja w hodowli,
o
chów wsobny i heterozja.
Bezpośrednie znaczenie
• W medycynie:
genetyki dla człowieka.
o
terapie genowe,
o
wykorzystanie zmienionych genetycznie mikroorganizmów do produkcji
szczepionek i leków,
o
wykorzystanie organizmów transgenicznych i klonowanych do „produkcji"
ludzkich tkanek oraz organów do przeszczepów.
• W sądownictwie:
„ odcisk palca DNA",
o
ustalanie pokrewieństwa (np. ojcostwa).
EWOLUCJONIZM I ANTROPOGENEZA
Poglądy dotyczące
• Poglądy na powstanie organizmów różnicowanie życia:
powstania życia na Ziemi.
o
biogeneza,
o
hipoteza samorództwa,
o
hipoteza kreacjonistyczna,
o
hipoteza panspermii,
o
teoria ewolucji,
• Lamarkizm a Darwinizm,
• Dowody ewolucji
o
pośrednie,
o
bezpośrednie,
Różnorodność organizmów
• Podstawowe taksony systematyczne
zamieszkujących Ziemię
• Współczesny podział systematyczny organizmów na 5 królestw
• Charakterystyka podstawowych taksonów
Rodzaje i źródła zmienności
• Zmienność jako podstawowa cecha życia:
w przyrodzie
o
zmienność fenotypowa (modyfikacyjna),
o
zmienność rekombinacyjna,
o
zmienność mutacyjna
o
Ewolucja jako źródło bioróżnorodności
Pochodzenie człowieka
• Definicja i główne etapy antropogenezy dowody ewolucji hominidów
• Drzewo rodowe hominidów
Człowiek jako gatunek
• Cechy wspólne człowieka i małp człekokształtnych
biologiczny i istota
• Charakterystyczne cechy gatunkowe człowieka
społeczna
• Rasy ludzkie
• Ewolucja komunikacji, techniki i kultury
Ewolucja roślin
• Charakterystyka budowy i życia roślin w poszczególnych okresach ewolucji.
Ewolucja bezkręgowców
• Charakterystyka budowy i życia bezkręgowców w poszczególnych okresach ewolucji.
Ewolucja kręgowców
• Charakterystyka budowy i życia kręgowców w poszczególnych okresach ewolucji.
Ewolucja układów
• Ewolucja układu:
- oddechowego,
- krwionośnego,
- kostnego,
- nerwowego,
Ewolucja - wirusy, bakterie,
• Charakterystyka budowy i życia:
grzyby, pierwotniaki
- bakterii,
- grzybów,
- wirusów,
- pierwotniaków,