KONSPEKT BY KRZYSIEK



BARWIENIE I TYPY PODŁOŻY BAKTERYJNYCH

TYP

BARWIENIA

BARWIENIE, ZASTOSOWANIE

BARWNIK

WYNIK

proste

Löfflera

błękit metylenowy

niebieskie

proste

safranina

czerwone

proste

fiolet krystaliczny

fioletowe

proste

negatywne-barwienie otoczek

nigrozyna (tusz

chiński)

tło-ciemne, otoczki-jasne

złożone

pozytywno-

negatywne

Burri-Ginsa-

barwienie otoczek

nigrozyna,

fuksyna fenolowa

Ziehla

tło-ciemne,

otoczki-jasne, bakterie-

czerwone

Dornera-
barwienie

przetrwalników

nigroazyna,

safranina

tło-ciemne, przetwalniki-

czerwone

złożone

Grama

iolet krystaliczny, płyn

Lugola,

fuksyna zasadowa

Gram(+)-fioletowe,

Gram(-)-czerwone,

Gram-chwiejne-

pośrednie

złożone

Neissera-barwienie ziaren

metachromatycznych (Babes-Ernstea) u

Corynebacterium

Neisser I (błękit

metylenowy),

Neisser II (fiolet

krystaliczny),

chryzoidyna

bakterie-żółto-zielone,

ziarna metachromatyczne-

granatowe

złożone

Waysona-barwienie preparatów

bezpośrednich

Wayson (fiolet

krystaliczny, błękit

metylenowy)

bakterie-

cimnogranatowo, inne

komórki-jasnofioletowo-

granatowe

złożone

Wirtza-Conklina- barwienie

przetrwalników

safranina/fuksyna,

zieleń malachitowa

bakterie-czerwone,

przetrwalniki-zielone

złożone

barwienie bakterii

kwasoopornych

Ziehl-Neelsona

(na gorąco)

fuksyna karbolowa,

błękit metylenowy

bakterie kwasooporne-

czerwone,

tło i bakterie

niekwasooporne-

niebieskie

Tan-Tien-Hok (na

zimno)

Kinyoun,

Gabett

bakterie kwasooporne-

czerwone,

tło i bakterie

niekwasooporne-

niebieskie

Kinyoun (na

zimno)

fuksyna karbolowa,

bakterie kwasooporne-

czerwone,

tło i bakterie

niekwasooporne-zielone

TYP PODŁOŻA

CHARAKTERYSTYKA

PRZYKŁAD

PODŁOŻA

SKŁADNIKI

GATUNKI

CHARAKTERYSTYCZNE

Podłoża proste

Rosną organizmy o niewielkich wymaganiach
odżywczych

Bulion zwykły (płynne),
woda peptonowa
(płynne), agar zwykły
(stałe), żelatyna (stałe)

---

Pozywki
wzbogacane

Rosną bakterie wymagające (wybredne)

Składają się z pożywki prostej i składnika
wzbogacającego

Składnik wzbogacający to np.: krew zwierzęca
(baran), węglowodany, wyciąg z narządów (np.
wątroba barana), surowica krwi, witaminy, jajo
żółtka kurzego

Bulion wzbogacany
(płynne; pekton- produkt
rozpadu białek), agar
wzbogacany (stałe), agar
z krwią (stałe), agar
cukrowy (stałe), podłoże
Mullera- Hintona (stałe;
do antybiogramów-
hydrolizat kazeiny)

---

Podłoża
wybiórczo-
namnażające

płynne lub w których podłoża są płynne lub
stałe, proste lub wzbogacone do których
dodano substancje przyspieszające wzrost
jednych gatunków drobnoustrojów, a hamujące
wzrost innych

Bulion z żółcią

Żółć- hamuje wzrost Gram (+)

Salmonella

Podłoże SF wg. Leifsona Seleniany i fosforany

Salmonella, Shigella

Podłoża wybiórczo
różnicujące

różnicowanie gatunków bakterii na drodze
biochemicznej

obecność lub brak enzymów lub produktów
(pośrednich lub końcowych) przemiany białek,
węglowodanów, alkoholi itp.

składa się z:



podłoża odżywczego (wzrostowego)



substratu na który działa bakteria
(krwinki, sole żelaza, ołowiu,
sacharydy (laktoza, glukoza),
alkohole)



wskaźnika, który dodaje się przed
posiewem bakterii- pokazuje czy
zaszły zmiany pH, obecność lub brak
p.p.m.

Podłoże Chapmana

czynnik wybiórczy: 7,5%
NaCl (gronkowiec jest
halofitem więc rośnie)

czynnik różnicujący:
mannitol- zakwaszenie
pożywki + czerwień
fenolowa daje żółte
zabarwienie

Gronkowce złociste
(szczególnie z kału)

Podłoże McConkey’a

wskaźnik wybiórczy:
dezoksycholan sodu i fiolek
krystaliczny- hamują rozwój
Gram (+)

wskaźnik różnicujący:
laktoza (rozkładające-
różowe; nierozkładające-
przezroczyste)

Pałeczki Gram (-)

Enterobacteriaceae

Podłoże z azydkiem
sodu (DCA)

czynnik wybiórczy: azydek
sodu- rozną tylko
paciorkowce

czynnik różnicujący:
eskulina- rozkładana przez
Enterococcus feacalis- kolor
czarny

paciorkowce

Podłoża specjalne

bakterie o specjalnie wysokich wymaganiach
odżywczych

żółtka jaj, witaminy, węglowodany

Agar czekoladowy

- zagotowany agar ze zhemolizowaną
krwią- uwolnienie czynników
wzrostowych z krwinek krwi- X i V
(NAD)

Neisseria spp
Haemophillus spp

Podłoże Lofflera

Ścięta surowica końska

Corynobacterium
diphtheriae- maczugowiec
błonicy

Podłoże Lowensteina-
Jensena

Zieleń malachitowa- hamuje wzrost
reszty

Mycobacterium
tuberculosis- prątki
gruźlicy

Podłoże z triglikolanem
sodowym

Triglikolan sodowy 

Clostridium (beztlenowce)

Podłoże Sabourauda

Antybiotyki: chloramfenikol,
cykloheksamid, środowisko kwaśne

grzyby

Podłoża
transportowe

- umożliwiają przeżycie bakterii w czasie transportu

Podłoża
transportowo-
namnażające

- umożliwiają namnażanie w czasie transportu

MORFOLOGIA DROBNOUSTROJÓW

Komórka- podstawowa, zdolna do życia jednostka żywych organizmów

cecha

prokaryota

Eukaryota

Wielkość

1- 10

m

10- 100

m

budowa

1- komórkowe

1- komórkowe, częściej
wielokomórkowe

oddychanie

mezosomy

Mitochondria

błony

cytoplazmatyczne

Jądrowe

organelle

brak

chloroplast, lizosomy,
SER, RER, aparat
Golgiego, wakuole

jądro

brak

Obecne

chromosom

Pojedynczy, kolisty

Zwykle kilka i linearne

histony

brak

Obecne

ploidy

haploidy

Diploidy

Mitoza I mejoza

brak

Obecna

Rozmnażanie płciowe

Zwykle brak

Obecne

rybosomy

70 S (50S+30S)

80 S (60S + 40S w
cytoplazmie;
mitochondria i
chloroplasty mają
rybosomy prokaryota)

cytoszkielet

brak

Mikrotubule i
mikrofilamenty

ściana

Zwykle obecna

Brak u zwierząt,
obecna u grzybów i
roślin

ruch

Prosty; rzęski,
glinding motion

Złożone 9+2; flagella
lub cilia z centriolami

endocytoza

brak

Obecna

różnicowanie

Zwykle brak

Tkanki, narządy

energia

Wiele odmiennych
dróg u różnych
bakterii

Glikoliza w
cytoplazmie, cykl
Crebsa i ETC w
mitochondriach

Metabolizm tlenu

Tlenowy i/lub
beztlenowy

Zwykle tlenowy

sterole

Zwykle brak

Wykorzystywane jako
hormony i składowe
błony

chromosom

pojedynczy

Złożony

Lokalizacja chromosomu

nukleoid

Jądro

jądro

brak

Obecne

Dodatkowy DNA chromosomalny

Plazmidy,
transpozomy,
integrony

Mitochondria i
chloroplasty

Miejsce oddychania komórkowego

mezosomy

Mitochondria

pili

Płciowe lub adhezyjne Brak

Morfologia bakterii

Maczugowiec błonicy- ziarna zapasowe- wyjątek!!!

U bakterii jest błona cytoplazmatyczna a nie komórkowa!!!

Błona zewnętrzna jest tylko u G(-)!!!

Rzęska ma podstawę w błonie cytoplazmatycznej!!!

Jak badamy drobnoustroje??

obserwacja mikroskopowa

izolacjamonokultura = czysta hodowla

ocena właściwości

 morfologicznych

 fizjologicznych
 typ wzrostu, cyklu rozwojowego

 biochemicznych (skład, enzymy, toksyny itp.)

 immunologicznych

 genetycznych

udział w przemianach ekologicznych

 w przebiegu choroby
 w procesie przemysłowym

Ekologia drobnoustrojów

skład chemiczny bakterii:

 woda 70- 86%

 sucha masa 14- 30% w tym:

 węgiel 51- 64 %

 azot 7- 12 %

 popiół 1- 14%

 białka 42- 63% w tym:
 białka rybosomów 4- 9%

 RNA 15- 20%

 DNA

 Wielocukry

 Lipidy

Elementy komórki bakteryjnej
Stałe:

błona zewnętrzna (tylko u G(-))

ściana komórkowa (niekiedy brak- Mycoplasma, Chlamydia)

błona cytoplazmatyczna

cytoplazma

substancja chromatynowa

rybosomy

mezosomy

Zmienne:

otoczka

rzęski

fimbrie/pilie

przetrwalniki

ciała zapasowe

plazmidy

transpozony

integrony

Otoczka

Bacillus antracis- otoczka białkowa!!!

Warstwa substancji sluzowej na zewnątrz komórki

Skład zależy od szczepu:

 różnice między szczepami tego samego gatunku

zbudowane z:

 cukrów- glukoza, galaktoza, mannoza, fruktoza, rybitol
 aminocukrów

 kwasów uronowych

ok. 90 typów serologicznych otoczek jest znanych

funkcje:

 właściwości antygenowe- indukcja swoistych przeciwciał

 ochrona przed wysychaniem

 utrudnia penetrację antybiotyków i substancji toksycznych

 udział w adhezji

 procesy regulacyjne - namiastka wydalania

diagnostyka mikrobiologiczna

 identyfikacja drobnoustrojów (klasyfikacja)

 cele epidemiologiczne- typowe serologicznie

W adhezji i kolonizacji biorą również udział polisacharydy nie będące warstwą komórkową,
tzw. glikokaliks, mikrootoczka, śluz, egzopolisacharyd (P. aeruginosa)

Rzęski

spiralne, nawinięte na siebie 2- 3 łańcuchy flageliny, puste w środku, spiralne
filamenty o długości kilka razy większej od długości komórki, cecha gatunkowa,
czasem zależna od temperatury wzrostu np. LMO, YPS, YEN 37 st.C / MOB(-) ; 22-
30 st.C/MOB(+)

organ ruchu- zasada śmigła (20- 30

m/s)

właściwości antygenowe

wykrywanie obecności:

 w mikroskopie świetlnym

 barwienie bejcą- powiększenie średnicy rzęsek
 ruch postępowy bakterii w kropli niszczącej (?)

 w mikroskopie elektronowym

na podłożach stałych- pełzanie

Pili

Skłądają się z białka piliny i znajdują się na zewnątrz ściany komórkowej

Błona zewnętrzna

bariera selektywna

bariery dla cząstek hydrofilowych

receptor dla fagów

znaczenie chorobotwórcze:

 stabilizuje łączenie komórek

 utrzymuje enzymy w warstwie periplazmatycznej

Ściana komórkowa

sztywna, różnej grubości

zasadniczy składnik- mureina (polimer glkopeptydowy)

protoplasty- G(+)

sferoplasy- G(-)

Błona cytoplazmatyczna

Cienka, delikatna, otacza cytoplazmę

Fizyczna i metaboliczna bariera

Bariera osmotyczna komórki

Istotna rola w procesach przemiany materii

Wybiórcza:

 półprzepuszczalna
 permeazy- system aktywnego transportu

 zawartość lipidów

bakteryjny system transportu elektronów- cytochromy

rola w systemie ściany komórkowej

Opis osobników pierwszego rzędu

wynik barwienia (G(-) lub G(+))

wielkość (0,2- 60

m)

kształt

układ

obecność i ułożenie rzęsek

obecność otoczki

obecność ciał zapasowych

obecność, kształt, wielkość, ułożenie przetrwalników

U G(-) występuje lipopolisacharyd (LPS)- występuje na zewnątrz komórki, jest
antygenem, doprowadza do choroby!!!

właściwość

G(+)

G(-)

Grubość ściany komórkowej

20- 80

m

Zawartość peptydoglikanów w ścianie

>50%

10- 20%

Zawartość lipidów/lipoprotein w ścianie

0-3%

58%

Zawartość białek w ścianie

Zawartość aminokwasów w ścianie

10- 22%

2- 8%

Rodzaje aminokwasów

kilka

Wiele

Kwasy tejchojowe

Błona zewnętrzna

LPS

13%

Wrażliwość na penicylinę

Wrażliwość na lizozym

Rodzaje wytwarzanych toksyn

Białkowe
egzotoksyny

Endotoksyny
LPS

Kształt:

kuliste- ziarenkowce

cylindryczne- pałeczki, laseczki

spiralne- krętki, przecinkowce

Układ komórek względem siebie:

poledyncze

pary (S. pneumoniae)

krótkie lub długie łańcuszki

nieregularne skupiska

w kaształcie liter (X, Y, V) palisady

Opis osobników II rzędu- koloni bakteryjnych

czas pojawienia się koloni: szybko i wolno rosnące

warunki wzrostu: rodzaj podłoża, dostęp tlenu

wielkość

kształt- okrągły, gwiazdkowaty, z wyniosłością

brzeg: równy, falisty, postrzępiony, wyżarty

powierzchnia

wyniosłość

barwa

konsystencja

przejrzystość

struktura

otoczenie

wrastanie w podłoże

zapach

zawieszalność

kształt i wygląd koloni na podłożu stałym

ROZMNAŻANIE I METODY HODOWLI
DROBNOUSTROJÓW, ROZMNAŻANIE I METABOLIZM

Rozmnażanie

podstawowa funkcja organizmu zapewniająca kontynuacje i ewolucję życia

odtworzenie identycznego lub prawie identycznego osobnika

Wzrost

zwiększenie objętości i masy pojedynczej komórki do określonej genetycznie i
środowiskowo granicy

komórki dzilą się częściej niż co 30 min

błona cytoplazmatyczna- kluczowy składnik w pobieraniu pokarmu

 autotrofy- samożywne- energia świetlna z utleniania związków

 heterotrofy- energia z przemian organicznych
 fototrofy- jedno połaczenie węgla np. metan

 saprobionty- martwa materia

metabolizm = całokształt przemian materii

dwie grupy procesów:

 anabolizm

 katabolizm

typy utleniania biologicznego z w zależności od składu enzymatycznego:

 oddychanie tlenowe

 fermentacja

 oddychanie beztlenowe

fermentacja; oddychanie beztlenowe

 elektrony odbywają dłuższą wędrówkę

 brak katalazy, peroksydazy

 dominują w naszej florze

czysta hodowla- szczególne wymagania odżywcze oraz warunki wzrostowe

pasożyty:

 żyją na lub w komórkach

 w miarę przystosowywania się mikroorganizmów do pasożytniczego trybu

życia w podłożu muszą być coraz bardziej zróżnicowane związki chemiczne
lub hodowle komórkowe

 podłoże Lovensteina- podłoże z jaj kurzych- prątki

zbyt mało lub zbyt dużo składników odżywczych hamuje lub uniemożliwia wzrost
drobnoustrojów

najlepsze pH: 6,8- 7,8

Lactobaccilus: pH= 4

bakterie tlenowe:

 stężenie atmosferyczne lub niższe
 potencjał okso- redukcyjny pożywek +0,2 - +0,4 V przy pH=7

 liczne gatunki

bakterie względnie beztlenowe- stężenie tlenu 8%

bakterie bezwzględnie beztlenowe- stężenie tlenu <0,5%

bakterie wymagające zmniejszonego stężenia tlenu (mikroaerofile)- stężenie tlenu ok.
5%- wymagaja tlenu jako końcowego akceptora elektronów

bakterie wymagające atmosferę wzbogaconą w CO

GENETYKA DROBNOUSTROJÓW

Genom- kompletny materiał genetyczny komórki.
Genotyp- zbiór genów- zespół potencjalnych możliwości zapisanych w DNA.
Fenotyp- ekspresja genów => zespół cech ujawniających się => wpływ środowiska.

Genotyp określa granice fenotypu!!!

Materał genetyczny bakterii:

chromosom

czynniki pozachromosomalne:

 plazmidy

 transpozony
 integrony

 bakteriofagi

prokaryota => uszkodzenie genotypu => zmiana fenotypu

Źródłem zmian są mutacje i rekombinacje.
Modyfikacja ≠ mutacja

Modyfikacje- zmiany ograniczone do jednego pokolenia, nie przekazywane potomstwu w
ciągu życia.
mutacja => spontaniczna lub indukowana => mutageny => mutageneza => mutant

Koniugacja:

proces jednokierunkowy

dwie komórki łączą się ze sobą za pomocą pili koniugacyjnych (komórka dawca i
komórka biorca)

Plazmidy:

jedna lub więcej kopii w komórce

różna wielkość (0,1- 10% wielkości chromosomu)

zawsze dwunicienny DNA

koniugacyjne lub niekoniugacyjne

mogą się replikować

plazmidy skryte- nie mają wpływu na fenotyp

koliste

synteza

- laktamaz

plazmid może się wkomponować w chromosom

Transformacja:

wykorzystanie czystego DNA

wykorzystanie wolnych cząstek DNA bez kontaktu komórka- komórka

zachodzi w określonych warunkach- komórka musi być w stanie kompetencji

Pasażowanie- utrata otoczki

szczep otoczkowy zabity + mysz => mysz żyje

szczep bezotoczkowy żywy + mysz => mysz żyje

szczep otoczkowy martwy + szczep bezotoczkowy żywy + mysz => no niestety... :-(

Transdukcja

przenoszenie materiału genetycznego przez fagi- DNA fagowy może ulegać integracji
z genoforem

bakteriofagi zarażają komórki dawcy i niszczą je

Jedną komórkę mogą dotknąć wszystkie trzy procesy

Transpozony

wędrówka genów plazmidowych

odcinki DNA długości 2500- 20500 pz => jeden lub kilka genów

może wkomponować się w chromosom

stosowane w medycynie:

 produkcja insuliny

 produkcja innych hormonów
 produkcja czynników krzepnięcia krwi

 produkcja interferonów

 produkcja szczepionek

 terapia antygenowa

Czynniki wirulencji

bakteria mutuje pod wpływem środowiska

Nie każde wtargnięcie drobnoustroju nawet potencjalnie chorobotwórczego prowadzi do
zakażenia!!

Kolonizacja/ nosicielstwo

źródło zakażenia dla innych chorych lub zakażenia endogennego

Zjadliwośc/wirulencja:

zakaźność

toksyczność

inwazyjność

czynniki wirulencji

zakaźność

zdolność do wnikania do tkanki gospodarza

zapoczątkowanie zakażenia i utrzymywanie się w nich

inwazyjność

zdolność drobnoustrojów do przenikania przez bariery ochronne organizmu

rozprzestrzenianie się i rozmnażanie w organizmie gospodarza

Warunkują ją morfologiczne i metaboliczne właściwości drobnoustrojów!!!

Toksyczność

Zdolność do wytwarzania toksyn

Uszkodzenie tkanek

Wystąpienie objawów chorobotwórczych

Działanie toksyczne mogą wywoływać produkty pochodzące z metabolizmu i/lub
rozpadu drobnoustrojów!!!

Czynniki wirulencji:

cechy charakterystyczne umożliwiające wywoływanie chorób

drobnoustroje mogą mieć jeden lub kilka czynników wirulencji

mogą być jednakowe/wspólne dla wszystkich bakterii danego rodzaju lub gatunk9u:

 mogą być charakterystyczne dla danego patogennego szczepu

 wydają się korzystne dla przeżycia bakterii

 zostały prawdopodobnie wyselekcjonowane w czasie ewolucji
 zmienne dla pewnych szczepów bakterii
 zostały nabyte w wyniku wymiany materiału genetycznego

 zwykle transdukcja lub konigacja

 ich obecność nie wiąże się ze szczególnymi korzyściami

ich znajomość umożliwia:

 zrozumienie patogenezy chorób

 zapobieganie chorobom

 zastosowanie zmodyfikowanych czynników wirulencji w produkcji

szczepionek

 użycie w immunoprofilatyce bakterii rekombinowanych tj. bez genów

odpowiadających za czynniki zjadliwości

mogą obejmować takie procesy jak:

 adhezja

 kolonizacja

 inwazja

 ewazja- unikanie mechanizmów obronnych gospodarza
 wytwarzanie specyficznych czynników

 struktury powierzchniowe
 enzymy/toksyny

 egzotoksyny

 endotoksyny

 egzopolisacharydy
 siderofory- pozwalają zdobyć żelazo

 zdolność drobnoustrojów do utrzymania się i odpowiedzi na stymulację

środowiska

Adhezyny

różnego rodzaju

różna lokalizacja

mechanizmy działania:

 adhezym- receptor

 tropizm, powinowactwo
 oddziaływanie niespecyficzne

 interakcje specyficzne

pili/fimbrie

 struktury nitkowate- białko

 wytwarzane w sposób ciągły

 ponownie tworzone po uszkodzeniu

 zmiana antygenowa po odpowiedzi immunologicznej (zmiana fazy z

fimbrialnej w afimbrialną)

 koniuszek adheruje do molekuły gospodarza- zwykle glikoproteina, glikolipid
 pośredniczą w kontaktach komórka- bakteria

adhezyny niefimbrialne

 G(+)

 Zlokalizowane w strukturach wewnątrzkomórkowych

 Struktury fimbripodobne

Ewazja obrony gospodarza:

konkurencja z florą naturalną

wykorzystanie produktów miejscowych

zahamowanie wzrostu flory przez czynniki bakteryjne

kolonizacja przy zniszczeniu flory np. przez antybiotyki

zdolność do ruchu i chemotaksji

drobnoustroje ruchliwe penetrują przez warstwę śluzu

uszkodzenie funkcji nabłonka rzęskowego

unikanie immunoglobulin i makrofagów

uszkodzenie ciągłości tkanek (ciała obce, niedrożność)

Inwazja:

pokonanie naturalnych barierna poziomie komórki i/lub mikroorganizmu

produkcja inwazyn np. toksyna krztuśca Bordeteklla pertussis (?)

klasy enzymów inwazyjnych

Czynniki promujące/hamujące proces zakażenia:

właściwości anatomiczne- hamowanie rozprzestrzeniania

filtracja na naczyniach chłonnych

bariera krew- mózg => ochrona OUN

bariera łożyska- czasami zapobiega inwazji na płód

drobnoustroje dające mało wczesnych (?) uszkodzeń tkanki mogą pobudzać
miejscową reakcję zapalną

ruchliwość/chemotaksja

wytwarzanie toksyn:

 DNAza- zmniejsza gęstość ropy

 Elastaza, kolagenaza

 Keratynaza- ułatwia rozprzestrzenianie w/przez skórę

czynniki odżywcze- ułatwiają rozprzestrzenianie i rozmnażanie in vitro

 ograniczenie dostępu do jonów żelaza

 drobnoustroje w danej niszy mogą wykorzystywać inny pokarm

czynniki fizyczne:

 stężenie i ciśnienie tlenu

 pH

 temperatura

 uszkodzenia mechaniczne

 przeszkoda życiowa

uszkodzenie komórek i śmierć zależy ostatecznie od:

 rodzaju komórek: w mózgu, sercu, skórze

 liczby komórek zakażonych
 przebiegu zakażenia

uszkodzenia bez wytwarzania toksyn:

 mechanizm niejasny

 liczne przypadki

samobójcza odpowiedź immunologiczna:

 powikłania zakażeń paciorkowcowych (nerki, stawy, mięsień sercowy)

Otoczka

udział w adhezji

obrona przed fagocytozą

ochrona przed lizą komórki z udziałem komplementu

 gruba ściana komórkowa G(+)

 LPS G(-)

Egzoenzymy

enzymy wydzielnicze

odgrywają rolę w patogenezie dzięki różnym mechanizmom działania

 enzymy rozkładające kolagen (kolagenaza) i włóknik

enzymy rozkładające materiał komórkowy

 enzymy modyfikujące i inaktywujące antybiotyki  laktamowe, enzymy

moodyfikujące aminoglikozydy

Egzotoksyny

G(+) i G(-)

Zwykle wydzielane na zewnątrz

Zwykle białka

Silne antygeny

Wysoce toksyczne

Tkankowo swoiste

Stosunkowo ciepłolabilne

Słabe toksoidy (?)

Neutralizowane przez przeciwciała

Specyficzny model działania, często nieznany

Mogą być wspólne dla wszystkich szczepów danego gatunku lub rodzaju

Mogą być charakterystyczne dla szczepów patogennych

Toksyny są kodowane przez szczepy chromosomalne

Toksyny wytwarzane przez szczepy patogenne:

 Większość ma dwie domeny strukturalne:

 Domenę wiążącą
 Domenę nieaktywną

 klasyfikacja

 enterotoksyny(?) (przewód pokarmowy- ciepłochwiejne, ciepłostałe)
 neurotoskyny (układ nerwowy(toksyna botulinowa, tężcowa))
 cytotoksyny (komórki różnych tkanek (toksyna błonicy, toksyna A P.

aeruginosa, hemolizyna

)

Endotoksyny

G(-)

Są LPS pochodzące ze ściany komórkowej

Wszystkie bakterie mają endotoksyny w błonie zewnętrznej

 Endotoksyny różnych bakterii różnią się siłą i zdolnością do wywoływania

charakterystycznych objawów

nie są wydzielane aktywnie, a uwalniane w czasie lizy komórki

są pierwotnie odpowiedzialne za rozwój posocznicy i wstrząsu septycznego (spadek
ciśnienia, gorączka, leukopenia, zahamowanie fagocytozy, ciężka biegunka =>
wysoka śmiertelność)

stosunkowo ciepłostałe i mało toksyczne

nie przechodzą w toksoid

rzadko są neutralizowane przez przeciwciała

podobna toksyczność wobec większości tkanek i komórek

znaczenie w patologii;

 induktor reakcji zapalnej

 aktywują drogę dopełniacza

 są toksyczne dla większości ssaków

 letalne w wysokiej dawce

 promują (?) wiązanie białek

o interakcja z CD14 na monocytach i makrofagach
o hamowanie wyzwalania cytokin, akt. komplementu i

kaskady koagulacji

 działanie pirogenne i mitogenne
 w niskich stężeniach niegroźne

 dzielą się na:

 enterotoksyny
 neurotoksyny
 histotoksyny

 uszkadzają błonę komórkową

 hamują syntezę białka

 enzymy:

 hialuronidaza, proteaza, DNAza, fosfolipaza

 wytwarzane jako protoksyny

 klasyfikacja:

 wytwarzanie powiązane z lizogenią (?)

 toksyna błonicy

 toksyny erytrogenne S. pyogenes

 liczne toksyny są nadzwyczaj silne

 toksyna botulinowa 3 mln x silniejsza niż strychnina

 toksyna tężca: dawka letalna < niż dawka immunizacyjna

 w niektórych zakażeniach są bardzo ważne:

 błonica: 1 cz. zabija 1 komórkę w ciągu 1 min.
 tężec
 botulina

 w niektórych zakażeniach nie są jedynymi czynnikami wirulencji

 toksyna gronkowcowa, paciorkowcowa, Clostridium perfringens
 egzotoksyna A P. aeruginosa

Patogeneza wstrząsu toksycznego

LPS

Aktywacja makrofagów

Uwolnienie licznych mediatorów => pytokiny prozapalne, TNF-

, IL-1, IL-6, IL-8

Objawy wstrząsu

Mobilizacja komórek fagocytarnych

Usunięcie drobnoustroju (nie zachodzi in vivo (?))

Endotoksyny

Egzotoksyny

Źródło

G(-)

G(-) i G(+)

Skład chemiczny

LPS

Białko

Toksyczna część

Lipid A

Domena aktywna

Związek z komórką

Składnik błony zewnętrznej

Wydzielanie pozakomórkowe

Uwalnianie z komórki

Liza komórki

aktywne

Antygen, toksoid

LPS

Białko

Wrażliwość na temperaturę

stabilna

Labilna

100 st. C

nie

Tak

Siła działania

niska

Wysoka

Swoistość gatunkowa

niska

Wysoka

Aktywność enzymatyczna

nie

Tak

pirogenność

tak

rzadko

Superantygeny:

S. pyogenes

Superantygeny mogą powodować podobne reakcje w postaci chorób
autoimmunologicznych

Produkty wirusów, bakterii, grzybów

 Fragmenty peptydoglikanu

 Kwasy tejchojowe
 Składnik ściany komórkowej Candida spp.

Bakterie fakultatywnie wewnatrzkomórkowe- mogą żyć na zewnątrz i wewnatrz
komórki

Salomonella spp.

Shigella spp.

Neisseria spp.

Legionella

Mycobacteria spp.

Listeria monocytogenes

Bordetella pertussis (?)

Bakterie obligatoryjnie wewnątrzkomórkowe

Rickettsia spp.

Chlamydia

Coxictta

Bakterie zewnątrzkomórkowe

Mycoplasma spp.

Pseudomonas aeruginosa

Vibrio cholerae

Staphyllococcus aureus

Staphyllococcus pyogenes

Haemophillus influenzae

Baccilius antracis

Czynniki a etapy zakażenia:

wniknięcie:

 zdolność do poruszania się a chemotaksja
 adhezja (adhezyny fimbrialne i niefimbrailne)

 kolonizacja

 proteazy stg A

 penetracja przez komórki nabłonkowe- inwazyny

 otoczka
 zdolność do przeżycia wewnątrz fagocytów

rozprzestrzenianie się:

 destrukcja komórek/tkanek przez enzymy i/lub toksyny

 penetracja do naczyń krwionośnych lub limfatycznych

 rozsiew komórek krążących

namnażanie się

 zdolność nabycia jonów żelaza (siderofory)

 zmienność antygenowa

 ewazja oporności immunologicznej

 maskowanie się

uszkadzanie

 toksyny

 nadmierna reakcja gospodarza (nadważliwość)

ekspozycja gospodarza na kontakt fizyczny z :

 komórkami drobnoustroju

 produktami toksyczności

 wydalanymi przez komórki drobnoustroju
 powstałymi w wyniku ich rozpadu

Rozwój zakażenia zależy od:

dawki LD

zależnej od;

 wzrostu wirulencji lub spadku odporności gospodarza

 spadku wirulencji lub wzrostu odporności gospodarza

Czynniki wpływające na rozwój zakażenia

warunki środowiskowe

czynniki powiązane z drobnoustrojem

czynniki powiązane z gospodarzem

METODY IMMUNLOGICZNE

1. metody w których zachodzi bezpośrednie łączenie antygenu z przeciwciałem
2. odczyny w których zachodzą różne reakcje fizykochemiczne lub uczestniczą

dodatkowe enzymy

3. interakcje trzeciorzędowe

REAKCJE PRECYPITACJI

antygeny=precypitynogeny

przeciwciała=precypityny

antygeny muszą być wielowartościowe

2 etapy:

 antygen reaguje z przeciwciałem => hydrofobowy kompleks

 wytrącenie powstałego kompleksu => precypitat; musi być duże

stężenie Ag i Ig; układ w postaci siatki

drugi etap zależy od:

 równowagi stężeń Ag i Ig- tylko tam wypadnie precypitat- strefa

ekwiwalencji; w przypadku nadmiaru Ag lub Ig powstają
rozpuszczalne kompleksy; prozona- nadmiar Ig; postzona- nadmiar
Ag

 optymalna przy 6,4- 8,5

 temperatury

należy stosować surowice zinaktywowane- pozbawione dopełniacza-
dopełniacz może rozpuszczać precypitat

odczyny można dzielić na:

 ilościowe i jakościowe
 w środowisku stałym lub płynnym

Odczyn precypitacji pierścieniowej

jakościowa

wykonujemy w probówce

dodajemy surowice odpornościową i nawarstwiamy roztwór z antygenem =>
na granicy powstaje precypitat w postaci pierścienia

Odczyn precypitacji szkiełkowej

jakościowa

nakraplamy roztwór Ag i roztwór surowicy i intensywnie mieszamy =>
precypitat w postaci wyraźnego strontu

Odczyn flokulacyjny- kłaczkowy

diagnostyka kiły

test VDRL- zianktywowaną surowicę nakraplamy do szkiełka Lindnera i
dodajemy zawiesinę antygeny kardiolipinowego; wynik oglądamy pod
mikroskopem; kłaczki => wynik pozytywny

test USR- mikroflokulacyjny- dodajemy do antygeny chlorek choliny-
inaktywacja dopełniacza

Immunodyfuzja

środowisko stałe

zjawisko dyfuzji rozpuszczonego Ag i Ig w żelu

żel agarowy, agarozowy, poliakrylamidowy

 immunodyfuzja probówkowa- agar 0,3%

 podwójna immunodyfuzja płytkowa- agar 1,5%

na granicy zetknięcia się dyfundujących Ag i IG powstają łuki precypitacyjne

pojedyncza- gdy jeden reagent dyfunduje a drugi jest z najduje się w podłożu a
jego stężenie jest stałe

podwójna- gdy oba reagenty są w żelu

Pojednycza immunodyfuzja probówkowa

można prowadzić w dwóch układach:

 jeden Ag i jedna surowica mono- lub poliwalentna => jeden pierścień

 Ag niejednorodny i surowica poliwalentna => kilka pierścieni

wykonanie

 agar + Ig do zestalenia

 nawarstwiamy roztwór Ag => dyfuzja do agaru => pierścień

Podwójna immunodyfuzja probówkowa

wykonanie:

 na dno agar z Ig => do zestalenia

 następnie warstwa samego agaru (do zestalenia)

 następnie roztwór Ag
 dyfuzja zarówno Ig z dołu jak i Ag z góry => tam gdzie się spotykają

powstaje pierścień precypitacyjny

Pojedyncza immunodyfuzja płytkowa- radialna wg metody Manciniego

ilościowa

przeciwciałą o znanym stężeniu miesza się z agarem i wylewa na płytkę

po zastygnięciu wycinamy rynienki i dodajemy roztwór Ag

Ag dyfunduje do agaru

 blisko rynienki stężenie Ag jest wysokie- brak pierścienia

 dalej od rynienki stężenie Ag = Ig- powstaje pierścień

gdy stężenie Ig= const. I jest znane to wielkość pierścienia jest wprost
proporcjonalna do stężenia Ag

Podwójna immunodyfuzja płytkowa (PDA)

porównanie białek-= testy identyczności i nieidentyczności

oba reagenty dyfundują w żelu- w miejscach ustalenia się równowagi
pojawiają się linie precypitacyjne

analiza jakościowa i półilościowa

Immunoelektroforeza

łączy elektroforezę w żelu i podwójną immunodyfuzję

do rozdzielania mieszaniny białek

ruchliwość zależy od masy, ładunki i kształtu

immunoelektroforeza wg metody Scheideggera:

 pierwszy etap to rozdział elektroforetyczny

 do roztworu dodajemy następnie antysurowicę, która dyfunduje w

agarze => powstają pierścienie precypitacyjne

immunoelektroforeza przeciwprądowa

 szybka w wykonaniu

 jakościowa

 naprzeciwlegle wycinamy dwie studzienki- w jednej roztwór Ag a w

drugiej roztwór Ig

 nastepnie elektroforeza- warunki tak dobrane że poruszają się

zarówno Ag jak i Ig => tworzą się linie precypitacyjne

Zastosowanie precypitacji

obecność Ag

szybka identyfikacja szczepów bakterii

identyfikacja niedoborów odpornościowych

identyfikacja antygenów bakteryjnych w płynach ustrojowych

identyfikacja toksyn

identyfikacja białek nowotworowych

REAKCJE AGLUTYNACJI

Immunochemiczna agregacja cząstek opłaszczonych antygenami lub
przeciwciałami

Aglutynogeny- upostaciowane elementy biorące udział w reakcji aglutynacji

Aglutyniny- przeciwciała

Czulsza niż reakcja precypitacji- występuje przy wysokich rozcieńczeniach
przeciwciał- można przeprowadzić oznaczanie półilościowe na podstawie
najmniejszego stężenia przeciwciał, przy których zachodzi reakcja

Aglutynacja typu O- somatyczna ( przeciwciała anty-O)

Aglutynacja typu H- rzęskowa ( aglutynacja antygenu rzęskowego z
przeciwciałami anty-H)

Aglutynacja mieszana- agregaty kompleksów aglutynacji typu O i H

Reakcja dwuetapowa:

 wiązanie aglutynogenu z aglutyniną (etap swoisty)

 wypadanie kompleksów w postaci agregatów- aglutynaty (w

obecności elektrolitów)

czynniki od których zależą reakcje aglutynacji

 właściwości antygenu- wielkość ilość i rodzaj determinant

antygenowych, ich umiejscowienie, gęstość ładunku
powierzchniowego

 efekt prozony- hamujący

 0,15 mol NaCl

 pH- 6,8- 7,2

 temperatura

 trzeba zneutralizować powierzchniowy ładunek elektrostatyczny

aglutynacja bezpośrednia (czynna)- Ig reaguje z Ag naturalnie występującymi
na powierzchni komórki

aglutynacja pośrednia (bierna)- Ig reagują z Ag rozpuszczalnym uprzednio
opłaszczonym na nośniku

 nośniki: krwinki, lateks, bentonit

wykorzystywana do oznaczania poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko
antygenom rozpuszczalnym

aglutynacja bierna odwrócona- cząstki nośnika opłaszczone przeciwciałami

Aglutynacja bezpośrednia

Metoda szkiełkowa

w zagłębieniu umieszczamy kroplę aglutynogenu i aglutyniny
(zinaktywowanej)

aglutynaty tworzą w kropli wyraźny stront

może być ilościowa i jakościowa

odczyn Fletschera- diagnostyka leptospinozy

oznaczanie grup krwi układu AB0

oznaczanie nieznanych antygenów za pomocą swoistych surowic

Salmonella spp., Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus pneumoniae, S.
pyogenes, Haemophillus infuenze i in.

Metoda probówkowa

pozwala określić miano danych przeciwciał surowicy (półilościowa)

do szeregu probówek kolejne rozcieńczenia danej surowicy

następnie do każdej probówki taką samą ilość aglutynogenu => wynik zależy
od stężenia Ig

do najbardziej znanych odczynów najleżą:

 odczyn Widala- dur brzuszny, salmonellozy, pałeczki gram (-) z

rodziny Enterobacteriaceae

 odczyn Wrighta- bruceloza (Brucella spp.)

 odczyn Weil- Felixa- dur plamisty oraz inne riketsjozy; nie jest

swoisty; z pałeczkami rodzaju Proteus

 odczyn Weigla (mikroaglutynacja)- dur plamisty

aglutyniny ciepłe- silnie aktywne aglutyniny zlepiające erytrocyty
temperaturze 37 st. C; pojawiają się w czasie transfuzji niezgodnej grupowo
krwi

aglutyniny zimne- pojawiają się w zakażeniachMycoplasma pneumoniae w
temp 4 st C

Aglutynacja pośrednia

Odczyn lateksowy (LA)

lateks (także bentonit, kolodium, węgiel drzewny) może adsorbować różne
grupy antygenów

białka tworzą z lateksem wiązania kowalencyjne

lateks= rdzeń polistyrenowy + polimer otaczający rdzeń

odczyn sprawdzamy na ciemnym tle

test jakościowy, ew. półilościowy

na kartoniku umieszczamy kroplę antygenu (badanego) i dodajemy lateks
opłaszczony Ig

wykrywanie antygenów drobnoustrojów z płynów ustrojowych:

 drobnoustroje wywołujące zapalenie opon mózgowych (S.

pneumoniae, H. influenzae)

 antygeny rotawirusów, wirusów Herpens i in.

 Bakterii Streptococcus spp. i Salmonella spp.

Odczyn hemaglutynacji (IHA)

przeciwciała znajdują się na powierzchni RBC

aglutynacja może nie wystąpić z powodu ładunku ujemnego erytrocytów-
neutralizacja ładunku poprzez dodanie albuminy, dekstranu, trypsyny, papainy

hemaglutyniny- przeciwciała powodujące aglutynacje

odczyn bardzo czuły

erytrocyty same nie mogą reagować z surowicą- dlatego bierzemy je od barana
lub od ludzi 0Rh(-)

pierwszy etap to opłaszczenie RBC antygenem (bez modyfikacji lub z
modyfikacjami- garbniki)

następnie dodajemy Ig i inkubujemy

METODY IMMUNOLOGICZNE Z ZASTOSOWANIEM ZNACZNIKÓW

wyznakowanie jednego ze składników kompleksu Ag-Ig znacznikiem

analiza ilościowa (duża czułość)

METODY RADIOIMMUNOLOGICZNE

znakowane izotopami antygeny lub przeciwciała

najczęściej stosuje się tryt i jod 125

pomiar licznikami promieniowania gamma

stężenie proporcjonalne do liczby impulsów

Klasyczna metoda radioimmunologiczna (RIA)

konkurencyjne wiązanie przez przeciwciała Ag badanego i znakowanego

im więcej Ag badanego tym mniej Ag znakowanego

następnei oddzielamy Ag wolny od Ag związanego

następnie pomiar Ag znakowanego

Metoda bezpośrednia (Farra)

faza płynna

znakowany antygen reaguje z przeciwciałami, następnie kompleks Ag-Ig
strcamy siarczanem amonu (40%) i dokonujemy pomiaru strontu

pomiar całkowitej zawartości przeciwciała w surowicy

Radioprecypitacja (RAMP, RIP)

precypitacja w środowisku płynnym znakowanego Ag lub Ig

potwierdzona za pomocą autoradiografii

Radioimmunodyfuzja.
Radiokaktywna elektroforeza.
Radioaktywna immunoelektroforeza przeciwprądowa.

DZIAŁANIA MIKROBÓJCZE

W środowisku człowieka nie ma miejsca, którego drobnoustroje nie potrafiłyby zasiedlić. Z
jednej komórki po 24 h będzie milion komórek.

Sterylizacja:

proces doprowadzający do całkowitej inaktywacji wszystkich drobnoustrojów i form
życia

Antyseptyka

odkażanie

Środki antyseptyczne:

substancje które stosuje się miejscowo na tkanki człowieka

hamują wzrost drobnoustrojów albo je zabijają

nie uszkadzają tkanek ludzkich

Aseptyka

postępowanie jałowe

Gotowanie to nie sterylizacja!!!

Dezynfekcja:

odnosi się do wegetatywnych form drobnoustrojów

Zabicie drobnoustrojów- obniżenie ich liczby do poziomu, który nie zagraża zdrowiu

procesy dezynfekcji wykonywane w szpitalu dzieli się na dezynfekcję:

 przed sterylizacją

 sprzętu który

 nie musi być jałowy, a powinien być bezpieczny dla chorego

Dezynfekcja mechaniczna sprzętu i narzędzi:

termiczna

termiczno- chemiczna

chemiczno- tefmiczna

wymaga kontroli:

 temperatury
 stężenia środka

 czasu procesu

Dobór metody i środka dezyfekcyjnego

nie szkodzi choremu ani personelowi

nie uszkadza sprzętów ani instrumentów

skuteczny pod względem bójczym

ekonomiczny

nie ścina białka

dobrze rozpuszcza krew

Środki dezynfekcyjne

substancje które zabijają drobnoustroje, z wyjątkiem przetrwalników

ze względu na możliwość uszkodzenia tkanek ludzkich stosuje się je wyłącznie do
dezynfekcji przedmiotów

silne środki dezynfekcyjne:

 niszą prątki, wirusy (?) z wyjątkiem najbardziej opornych szczepów

bakteryjnych

słabe środki dezynfekcyjne:

 zabijają większość postaci wegetatywnych bakterii i większości wirusów

 nieskuteczne wobec prątków

Działanie mikrobójcze:

mechaniczne

fizyczne

chemiczne

Aldehydy

w preparatach zawarte są głównie:

 mrówkowy

 glikolowy
 glutarowy

wykazują działanie bakteriobójcze w niskich stężeniach

w wyższych stężeniach formaldehyd i glutaral inaktywują także przetrwalniki i wirusy

wykazują zróżnicowaną toksyczność:

 glioksal i aldehyd glutarowy- mało toksyczne

 formaldehyd- toksyczny w wysokich stężeniach

 reakcje alergiczne- w kontakcie ze skórą może drażnić błony śluzowe

oczu i drogi oddechowe

wchodzące w skład środków dezynfekcyjnych ulegają bardzo dobremu rozkładowi
biologicznemu w oczyszczalniach ścieków

Pochodne fenolu

obecnie do produkcji środków dezynfekujących stosuje się:

 o- fenylofenol

 p-chloro-m-krezol
 mbenzylo-p-chlorofenol

dobre właściwości bakterio i grzybobójcze

nie są aktywne wobec przetrwalników i grzybów

wada- brzydki zapach

ulegają biodegradacji w oczyszczalniach ścieków

Alkohole:

w stężęniu powyżej 40% wykazują szybkie działanie wobec bakterii i grzybów

izopropanol i etanol- najbardziej toksyczne

zalety:

 dezynfekowane powierzchnie szybko wysychają

 po wyparowaniu nie pozostają na dezynfekowanej powierzchni

etanol, izopropanol, n-propanol ulegają bardzo dokładnemu rozkładowi
biologicznemu

Czwartorzędowe sole amonowe

najczęściej stosowane:

 chlorek benzyloalkilodwumetloamoniowy

 chlorek dwualkilodwumetyloamoniowy

zalety:

 dobrze tolerowane przez skórę

 nikły zapach

Biguanidy

chlorheksydyna

mają porównywalny zakres działań jak wyżej

zalety:

 dobrze tolerowane przez skórę oraz inne materiały

 delikatny zapach

 eliminowane ze ścieków przez eliminacje na osadzie ściekowym

Aktywny tlen

wydzielany przez płynne substancje czynne

 H

- w temperaturze pokojowej mało skuteczny do dezynfekcji sprzętu-

stosowany do przemywania

 Kwas nadoctowy

 Substancje stałe zawierające nośnik (?) stały:

 Nadboran sodu
 Nadwęglan i aktywator (TAED)

związki zawierające aktywny tlen ulegają łatwo biodegradacji

Chlorowce:

zalicza się tutaj chlor i jod

dobrze działają wobec grzybów, bakterii i wirusów

pomimo doskonałego działania nie są powszechnie używane

drażnią błony śluzowe, wykazują właściwości korozyjne, mają ostry zapach

specjalne zasady odprowadzania ścieków

Związki powierzchniowo czynne (detergenty)

redukują napięcie powierzchniowe

zwilżają powierzchnię

usuwają zanieczyszczenia z powierzchni

wspomagają działanie dezynfekujące

ulegają biodegradacji

Związki kompleksujące

zawierają fosforan lub karboksylaty (?)

nie są toksyczne

ulegają biodegradacji

Sole alkaiczne

węglany, borany, krzemiany

wchodzą w reakcje z tłuszczami i olejami- wyższej temperaturze zmydlają i
rozpuszczają je

chronią metale przed korozją

Barwniki i oleje zapachowe

ładnie wyglądają i pachną

Ogólne zasady prowadzenia zabiegów higieniczno- sanitarnych

zapobieganie powstawania form bakterii opornych na działanie środków
dezynfekcyjnych

stosowanie odkażania chemicznego tylko wówczas gdy metody i techniki fizyczne nie
są możliwe

stosowane środki według podziału na dwie grupy”

 profilaktyczne

 ukierunkowanej na skażenie

dezynfekcja o charakterze generalnym należy wykonywać z udziałem profesjonalnych
służb

Fizyczne metody niszczenia drobnoustrojów

wzrost temperatury

inaktywacja drobnoustrojów przez utlenianie ich składników wewnątrzkomórkowych

denaturujące białko powoduje utworzenie dużych agregatów

Gorąca para wodna + suche powietrze

sterylizacja materiałów

autoklawy

suche powietrze-

 dłuższy czas i wyższa temperatura

 nie koroduje metali

 nie wpływa na powierzchnie szklane

Pasteryzacja

Promieniowanie

jonizacja wody w cytoplazmie prowadząca to utworzenia wielu różnych aktywnych
związków np. H

, rodniki nadtlenkowe, rodniki hydroksylowe

działa na białka i kwasy nukleinowe

Ultradźwięki

20- 100 kHz

Filtracja

sterylizacja płynów wrażliwych na wysoką temperaturę

różna:

 rozmiary porów to najczęściej 0,22 m

uszkadza drobnoustroje i pozwala na przesączanie płynów

Podstawowa zasada podziału przestrzeni i matreiałów:

brudne

czyste

1. obszary:
-

medyczny

techniczny

administracyjno- gospodarczy

2. strefy:
-

ciągłej czystości:

 magazyny materiałów sterylnych

 magazyny zasobów czystych

 boksy sterylne

ogólnej czystości medycznej

 sale chorych

 komunikacja wewnętrzna

 gabinety lekarskie

czystości zmiennej

 sale operacyjne
 gabinety

ciągłego skażenia

 toalety

 baseniarnie

 składy brudne

3. dodatkowe strefy czystości:
-

blok operacyjny

centralna sterylizatornia

kuchnia mleczna (?)

Obszary oraz strefy:

wykazują zróżnicowane zanieczyszczenie szczepami patogennymi

wymagają zróżnicowanych działań sanitarnych

Podział sprzętu szpitalnego
Wybór sposobu sterylizacji/dezynfekcji sprzętu medycznego jest ściśle zwiążany z ryzykiem
zakażenia chorego jaki niesie ze sobą jego użycie w zależności od ryzyka chorego (WHO):

I grupa- sprzęt przerywający ciągłość tkanek, mający kontakt ze spojówkami o
śluzówkami => sterylizacja

II grupa- sprzęt mający kontak ze skórą nieuszkodzoną, sluzówkami jamy ustnej
(sztućce), s[rzęt pielęgnacyjny, sprzęt do badań => dezynfekcja

III grupa- sprzęt środowiska szpitalnego mający kontakt ze skóra lub nie mający
bezpośredniego kontaktu z chorym (meble szpitalne, pokoje chorych) => dezynfekcja
na niskim poziomie

Sukces aseptyczny

sterylne instrumenty i sprzęt medyczny

właściwe przechowywanie

pobieranie narzędzi w sposób aseptyczny

odpowiednie składowanie pakietu

techniki aseptyczne

pacjent

Technologia a redukcja drobnoorganizmów

działanie wstępne

dezynfekcja

sterylizacja

wstępne oczyszczenie (tzw. pierwsze mycie)

nawilżenie

udostępnienie powierzchni, mycie właściwe, dezynfekcja właściwa

suszenie, sterylizacja

Sprzęt medyczny

1. sprzęt który był w kontakcie z chorym
2. sprzęt który został rozpakowany ale nie został zużyty

Sterylny:

pozbawiony zarazków zdolnych do rozmnażania się

pozbawiony wszelkich form życia

wolny od form życiowych

Sterylizacja

proces absolutny- zabija wszystkie drobnoustroje w tym najbardziej oporne

LEKI PRZECIWDROBNOUSTROJOWE

Antybiotyki

biologicznie czynne

wytwarzane głównie przez grzyby i bakterie

związki które interferują z mikroorganizmami w celu ich uszkodzenia, zabicia

zwykle organiczne pochodzenia z modyfikacjami

selektywne

 zabijają drobnoustroje

 hamują ich wzrost
 bez szkody dla gospodarza

współpracują z układem immunologicznym

uwalniają gospodarza od drobnoustroju

amunicja dla mikroświata

Antybiotyki:

naturalne: metabolity drobnoustrojów:

 penicylina benzylowa

 penicylina fenoksymetylowa

 glikopeptydy

 aminoglikozydy

 makrolidy

półsyntetyczne: naturalny produkt wyjściowy => pochodne uzyskane drogą
chemicznej modyfikacji

 penicyliny

 cefalosporyny

 aminoglikozydy

 makrolidy

 ketolidy

syntetyczne: syntetyczne odtworzenie struktury naturalnej

 aztreonam

 chloramfenikol

Chemioterapeutyki

syntetyczne: brak wzorca w naturze

 chinolony

 sulfonamidy

 trimetoprim

Kryteria klasyfikacji:

sposób działania

budowa chemiczna

mechanizm działania

zakres działania

Sposób działania

bakteriostatyki: hamują proliferację, blokują namnażanie

 makrolidy

 ketolidy
 linkozamidy

 tetracykliny

 chloramfenikol

 sulfonamidy

 trimetoprim

bakteriobójcze: zabijają drobnoustroje

  laktamy
 aminoglikozydy

 chinolony

 kotrinoksazol

 glikopeptydy

Mechanizm działania

hamowanie syntezy ściany komórkowej

uszkodzenie błony cytoplazmatycznej

hamowanie biosyntezy białka

blokowanie syntezy DNA

specyficzne zablokowanie niektórych szlaków syntezy metabolicznej

Około 150 dostępnych leków ingeruje w 6 kluczowych funkcji komórki bakteryjnej co często
prowadzi do powstania krzyżowej oporności.

Zakres działania:

wąski:

 penicylina benzylowa
 wankomycyna

szeroki

 penicyliny półsyntetyczne

 cefalosporyny

 karbapenemy

Zakres działania:

bakterie G(+): penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, makrolidy, linkozamidy,
kw. fosydowy (?), glikopeptydy

bakterie G(-): aztreonam

bakterie G(+) i G(-): penicyliny szerokozakresowe, cefalosporyny, aminoglikozydy,
chinolony, tetracykliny, kotrimoksazol

bakterie beztlenowe +/- tlenowe: linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol,
penicyliny + inhibitor, cefoksytyna, cefotetan

bakterie atypowe: makrolidy, ketolidy, streptonaminy, tetracykliny, chinolony,
rifampicyna, kotrimoksazol

Racjonalna chemioterapia:

sposób na optymalne wykorzystanie potencjału leczniczego

rozumna, oparta na współczesnej wiedzy

uwzględnia wszystkie aspekty leczenia, zgodnie z zasadami medycyny, opartej na
faktach

Racjonalna chemioterapia:

zakażenia wytworzone przez dobrze rozpoznane drobnoustroje

ocena zakażenia w dokładnie zdefiniowanym miejscu, narządzie, tkance

kontrolowane badania

metody podwójnej ślepej próby

właściwości leków i ocena efektywności leczenia- czynniki randominizowane

Skuteczność:

zdolność do wyleczenia zakażenia

 najlepiej mikrobiolobicznego, tj. pełnej eradykacji drobnoustrojów

zakażających

 jeśli to niemożliwe to do wyleczenia klinicznego

zależy od:

 aktywności leku wobec czynnika zakażającego
 farmakokinetyki leku

 zdolność do wytworzenia wystarczającego stężenia w ognisku

zakażenia

 zastosowanej dawki

Bezpieczeństwo:

lek nie powinien powodować poważnych zagrożeń dla chorego

zakażenia powodowane przez lek nie mogą być większe niż powodowane przez
leczone zakażenie

Możliwe niskie koszty leczenia:

oznacza wyleczenie zakażenia zaangażowaniu jak najmniejszych środków- nie zawsze
oznacza leczenie tanimi lekami

Możliwie wygodne stosowanie:

leki wymagające skomplikowanego stosowania bardzo często są przyjmowane
niezgodnie z zaleceniami lekarza

Jak najmniejsze szerzenie oporności:

ważne kryterium

istnieje wiele okoliczności sprzyjających szerzeniu oporności

 nadużywanie antybiotyków

 zbyt krótkie leczenie

 stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych w zakażeniach wirusowych

 zbyt duże przerwy pomiędzy kolejnymi dawkami antybiotyków prowadzące

do długotrwałego utrzymywania się stężenia subinhibicyjnego

 stosowanie leków:

 o znacznej łatwości narastania oporności
 wywołujących oporność również na inne grupy antybiotyków

Podstawowa zasada doboru leku:

narastająca szybko oporność

mnogość czynników infekcyjnych

wybór leku dla indywidualnego chorego musi w każdym wypadku uwzględnić wiedzę:

kliniczną

farmakologiczną

epidemiologiczną

mikrobiologiczną

stan oporności pacjenta

1. czy mamy do czynienia z zakażeniem
2. jaki drobnoustrój może być czynnikiem etiologicznym toczącego się procesu

chorobotwórczego

3. czy będzie konieczne stosowanie leku przeciwdrobnoustrojowego
4. czy należy pobrać materiał na posiew i wrażliwości czynnika etiologicznego na

antybiotyk

Leczenie empiryczne i celowane

terapia celowana

wybór leku na podstawie mikrobiologicznego badania możliwości drobnoustroju

największa pewność skuteczności leczenia

Terapia empiryczna:

1. kryteria doboru leku opiera się na udokumentowanych doświadczeniach klinicznych

wskazujących na skuteczność określonego leczenia w zakażeniach rozpoznanych

2. wskazuje na leczenie o największym prawdopodobieństwie skuteczności mimo braku

informacji o wrażliwości szczepu zakażającego

3. obarczona większym ryzykiem błędu od leczenia celowanego
4. dopuszczalna tylko w niektórych przypadkach- ostre zakażenia

Źródła informacji o lekooporności drobnoustrojów:

w Polsce dostępność ograniczona

Krajowy Ośrodek referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów- 1997 r.

Polska Grupa Robocza ds. Rekomendacji i Standardów Profilaktyki i Racjonalnej
Terapii Zakażeń

Krajowy Ośrodek referencyjny ds. Bakteryjnych Zapaleń OUN

Raporty

Publikacje

Antybiotyki

 laktamowe

Hamowanie syntezy ściany komórkowej:

zablokowanie syntezy ściany komórkowej przez związanie się z PBP

enzymatyczna autoliza ściany komórkowej

działanie bakteriostatyczne

Penicyliny

naturalne

półsyntetyczne:

 izoksazolizowe, aminopenicyliny, karboksypenicyliny, ureidopenicyliny

penicyliny z inhibitorem

 laktamaz;

 kwas klawulanowy

 tazobactam

 sulbactam

 amoksycylina + kw. klawulanowy => augumentin
 piperacylina + tazobactam
 ampicylina + sulbactam
 imipenem + sulbactam

wąskie zakres działania:

 penicylina benzylowa (penicylina G) i jej preparaty

 fenoksymetylopenicylina (V- cylina)

 femetycylina

aktywne wobec gronkowców penicylinazo (+)

 nafcylina

 meticylina

 penicyliny izooksazolowe: oksacylina, kloksacylina

 dikloksacylina, fluklokloksacylina

szerokie spektrum działania

 aminopochodne => aminopenicylinyampicylina i jej estry,

amoksycylina

 kabroksypochodne => kabroksypenicyliny => karbenicylina, fikarcylina,

terocylina

 amidynopochodne => mecylinam

 ureido- i piperazynamopochodne => mezlocylina, azlocylina, piperacylina

 penicyliny oporne na  laktamazy => terocylina

Cefalosporyny

Wszystkie enterokoki są oporne na wszystkie cefalosporyny!!!

Cefalosporyny I generacji

cefaklor: Ceclor (Ceclor, Panclor, Vercef)

cefadroksyl: Duracef (Biodroxil, Duracef)

cefaleksyna; Keflex, Biocef (Cefaleksyna, Cephalexin, Keflex)

cefradyna: Velosef (Sefril)

cefazolina: Ancef, Kefzol, Zolicef (Biofazolin, Cefazolin, Kefzol)

cefalotyna: Keflin

cefapiryna: Cefadyl

Cefalosporyny II generacji

lorakarbef: Lorabid

cefprozyl: Cefzil (Cefzil)

aksetyl cefuroksymu: Ceftin (Bioracef, Zinnat)

cefamandol: Mandol (Mandol, Tarcefandol)

cefonicyd: Monocid

cefotetan: Cefotan

cefoksytyna: Mefoxin

cefuroksym: Zinacef, Kefurox (Biofuroksym, Plixym, Zinacef)

Cefalosporyny III generacji

cefiksym: Suprax (Suprax)

proksetyl cefpodoksymu: Vantin

ceftibuten: Cedax (Cedax)

cefdinyr: Omnicef

cefoperazon: Cefobid (Biocefazon, Cefobid)

cefotaksym: Claforan (Biotaksym, Claforan, Tarcefoksym)

ceftazydym: Fortaz, Tazidime, Tazicef, Ceptaz, Pentacef (Biotum, Fortum)

ceftyzoksym: Cefizox

ceftriakson: Rocephin (Biotrakson, Lendacin, Longaceph, Rocephin, Tartriakson)

Cefalosporyny IV generacji

cefepim Maxipime (Maxipime)

cefpirom*

* w trakcie badań (w niektórych krajach lek ten jest już zarejestrowany)

Monobaktamy

aztreonam

Karbapenemy

imipenem

merapenem

biapenem

ranipenem

ertapenem

doripenem

 laktamy- oporność

w której bakterie są oporne na większość lub wszystkie antybiotyki

laktamowe

w ciągu 60 lat bakterie wypracowały wiele mechanizmów oporności

Kategorie mechanizmów oporności

wytwarzanie betalaktamaz- enzymów hydrolizujących cząstki betalaktamów

związane z PBP

wytwarzanie nowego lub zmienionego białka PBP nie hamowanego przez betalaktamy

ograniczenie przepuszczalności osłon komórkowych dla betalaktamów

Niektóre cechy oporności zostały rozprzestrzenione wśród szczepów drobnoustrojów
istotnych klinicznie:

zawężenie stosowania szeregu betalaktamów

u ziareknowców G(+)- mechanizmy związane z PBP- podstawowa rola

u pałeczek G(-)- wytwarzanie różnego rodzaju betalaktamaz

Betalaktamazy:

kilkaset rodzajów

różnią się właściwościami biochemicznymi:

 zdolność rozpoznawania poszczególnych betalaktamów (zakres preferencji

substratowej)

 niektóre rozpoznają tylko leki należące do jednej grupy
 inne są w stanie rozkładać betalaktamy różnych grup

 podatnością na działanie inhibitorów betalaktamaz

sposób i poziom wytwarzania enzymów:

 stały poziom- wytwarzanie konstytutywne

 enzym powstaje jedynie gdy w środowisku pojawia się określony związek

zwany induktorem => wytwarzanie indukowane (induktor może być również
dalszym substratem enzymu)

 poziom wytwarzania betalaktamazy może być różny

 zasadnicze znaczenie

intensywne stosowanie betalaktamów przyczyniło się do gwałtownego wzrostu
zakażeń szczepami wytwarzającymi betalaktamazy

enzymy ES

L:

 są nabyte

 nowy „wynalazek” ewolucji

 w wyniku ewolucji penicylinaz o szerokim spektrum substratowym- enzymów

kodowanych przez geny plazmidowe- sprzyja temu silna presja selekcyjna

 hydrolizują

 penicyliny
 cefalosporyny z wyjątkiem cefamycyn: cefoksytyny i cefotetanu
 monobaktamy

 są podatne na działanie inhibitorów betalaktamaz

 wytwarzane konstytutywnie na wielu poziomach

 różnią się między sobą właściwościami biochemicznymi

 nie zawsze szczepy wytwarzające ESL wykazują in vitro oporność na

wszystkie antybiotyki należące do zakresu substratowego ES

L

Enterobecteriaceae- E. coli, Klebsiella, P. mirabilis, S. marcescens, E. cloaceae

Pałeczki niefermentujące: P. aeruginosa

Opcje terapeutyczne:

 Antybiotyki innych grup

 Połączenie penicylin z inhibitorem (o ile obserwuje się zdecydowaną

wrażliwość szczepu)

 Karbapenemy- mogą być wyjątkiem w zakażeniach układu moczowego

każdy szczep zakwalifikowany jako producent ES

L powinien być relacjonowany (?)

jako oporny (potencjalnie oporny) na wszystkie penicyliny i cefalosporyny

Makrolidy

są produktem Actinomycetes spp. (bakterie glebowe) oraz półsyntezy

wiążą molekułę 23 S rRNA w jednostce 50 S rybosomu

makrocykliczny pierścień laktonowy połączony wiążaniem glkozydowym z
cząsteczką cukru lub aminocukru

14 członowe- erytromycyna (Davercin® (cykliczny węglan erytromycyny)),
oleandromycyna, roksytramycyna, klarytromycyna

15 członowe- azytramycyna

16 członowe- Josamycyna, spiramycyna

dobrze penetruje do wnętrza naszych komórek

bakteriostatyki

efekt bakteriobójczy wobec paciorkowców (wysokie stężenia)

tlenowe i beztlenowe G(+) i G(-)

laseczki beztlenowe, niektóre gatunki pałeczek G(-) beztlenowych (azytramycyna)

Legionella, Chlamydia, Mycoplasma, Ureaplasma, Actinomycetes, krętki, riketsje,
Mycobacterium, Helicobacter pylori, Haemophillus (zmienna zróżnicowana
aktywność)

Helicobacter likwiduje się trzema antybiotykami

okres półtrwania krótki- erytomycyna i jej preparaty ok. 1,5 h

okres półtrwania wydłużony i niektórych innych leków

Mechanizm działania

kompleks z podjednostka 50 S rybosomu

zaburzenia procesu translacji i transpeptyzacji

zaburzenia elongacji łańcucha peptydowego

blokowanie biosyntezy białka

antybiotyk + rybosom =>dysocjacja tRNA≠> wydłużanie łańcucha peptydowego

Mechanizm oporności:

erm- metylaza rybosomalna- zmniejszone powinowactwo antybiotyku do rybosomu

mef- mechanizm wypompowywania „efflux” specyficzny dla makrolidów

mef E- oporność na 14 i 15 członowe makrolidy ale wrażliwość na klindamycynę i
streptograminę B => fenotyp M

mef- oporność na niskim poziomie

oporność na makrolidy:

 ERY-R- oporność na makrolidy

 ERY-R => MIC > 1,0 mg/l

heterogennośc populacji:

 obecność genu erm B- czynnik ryzyka do stosowania erytromycyny

 selekcja mutantów o wysokim poziomie oporności na makrolidy

Właściwości farmakokinetyczne i farmakologiczne:

po podaniu doustnym dobrze absorbowane

lepiej po posiłku

dobra i szyka dystrybucja tkankowa (wyjątek PMR)

wykazują zdolność penetracji wewnątrzkomórkowej

lepsze działanie w środowisku zasadowym

wydalane z żółcią i moczem

Wskazania kliniczne:

zakażenia górnych dróg oddechowych

zakażenia dolnych dróg oddechowych, szczególnie wywołane bakteriami atypowymi
oraz typowe zakażenia

kampylobacterioza

zakażenia jamy ustnej (zwykle + metronidazol)

nieswoiste zapalenie cewki moczowej o etiologii Chlamydia trachonatis (?),
Ureoplasma spp. (?)

Toxpolasma gondii

Działania uboczne:

nudności wymioty

wysypka gorączka, eozynofilia

i.v. => częściowa utrata słuchu

Linkozamidy

naturalne- linkomycyna

półsyntetyczne- klindamycyna

Streptococcus spp. z wyjątkiem Enterococcus spp.

Staphyllococcus spp. (MR i MS)

Bakterie beztlenowe

 Ziarenkowce (szczególnie wysoka aktywość)

 Pałeczki G(-) i Bacteroides spp, Fusobacterium spp.

 Clostriduim spp. z wyjątkiem Clostridum difficinale

pierwotniaki- Toxoplasma gondii ( w skojarzeniach z primachiną)

Właściwości farmakologiczne- jak u makrolidów

Streptograminy

antybiotyki makrocykliczne o budowie laktonowej

naturalne- pristinamycyna, virginiamycyna

chinapristina- pochodna pistinamycyny I

sinercid = chinapristina + dalfopristina

Tetracykliny

czteropierścieniowe, karbocykliczne

naturalne i półsyntetyczne

różnią się podstawnikami przy węglach 5, 6, 7

w praktyce stosuje się cholotetrachyklinę, doksytetracyklinę, demeklocyklinę,
oksytetracyklnę, tetracyklinę

do komórki wnikają przez kanały porynowe (bierna dyfuzja)

transport energozależny przez nośniki

blokują syntezę białka

łączą się z 30 S

szeroki zakres działania

działają bakteriostatycznie

G(+) i G(-), tlenowe i beztlenowe:

 Ziarenkowce i pałeczki (wyjątek P. aeruginosa, S. marcescens) w tym riketsje,

Coxiella, Brucella, Chlamydia, Mycoplasma, niektóre krętki, prątki,
pierwotniaki

 S. pneumoniae (alternatywa w zapaleniach płuc)

okres półtrwania:

 krótki

 średni

 długi (DOX i MIN)

96 % DOX i 75 % MIN łączy się z białkami

przechodzą przez barierę łożyskową

dobrze penetrują do wnętrza komórek

nie przenikają do OUN

wydalane przez nerki drogą filtracji kłębuszkowej, z moczem, bardzo wysokie
stężenie

Wskazania kliniczne:

pozaszpitalne zapalenia płuc z podejrzeniem atypowego zapalenia płuc

zakażenia układu moczowo- płciowego => Chlamydia, Trichomonas

zakażenia układowe:

 riketsjozy

 bruceloza

 erlichoza

 gorączka nawrotowa
 zakażenia przecinkowacami

inne zakażenia miejscowe i ukłądowe:

 MRSA, CNSMR

 Helicobacter pylori (+ sole bizmutu + MET lub KLA)

inne choroby

 trądzik pospolity

 reumatoidalne zapalenie skóry

profilaktyka

 malaria => plasmodium falciparum oporny na meflochinę

nieinfekcyjne podłoże chorób

Mechanizmy oporności:

upośledzony transport

upośledzenie wiązania antybiotyku z rybosomem

energozależny wpływ antybiotyku

modyfikacja reakcji z udziałem tlenu

Toksyczność:

fototoksyczność => nadwrażliwość na światło

przebarwienia i hipoplazja zębów u dzieci

zahamowanie wzrostu kośćca

Aminoglikozydy

naturalne: streptomycyna, neomycyna, kanamycyna, gentamycyna, tobramycyna,
sisomycyna (?)

półsyntetyczne: amikacyna, netilmycyna, isepamycyna

podstawowa jednostka strukturalna => aminocukier

zbudowane z 3- 3 amocukrów; z jąderm:

 streptydyna lub

 dwudeoksystreptamina

metabolity streptomycetes, micromonosporas (?)

uzyskiwane na drodze półsyntezy

działanie bakteriobójcze

efekt zależny od stężenia antybiotyku

ich aktywność determinuje obecność grup hydroksylowych i aminowych przy
cząsteczkach aminocukrów

pałeczki G(-) z wyjątkiem Haemophillus spp., Mycobactreium tuberculosis

oddziałują synergistycznie z betalaktamami

blokują biosyntezę białka przez błąd odczytu kodu genetycznego

uszkadzają błonę cytoplazmatyczną

powodują wypływ elektrolitów i składników odżywczych

 bierne wiązanie antybiotyku z receptorem dla Ca

, Mg

zlokalizowanych w

LPS

 im więcej cząsteczek antybiotyku tym lepsze działanie
 transport energozależny

 zależy od udziału sił elektrostatycznych
 energii dostarczają procesy fosforylacji

 wiązanie z podjednostką 30 S rybosomu

Oporność:

enzymy modyfikujące:

 plazmid lub transpozom

 kataliza powstania acetylopochodnych, fosfopochodnych i adenylopochodnych

(?) antybiotyku macierzystego

utrata powinowactwa do receptora docelowego

 utrata energozależnego systemu transportu antybiotyku do wnętrza komórki np.

P. aeruginosa, Serratia spp., E. feacalis

mutacje w obrębie podjednostki 30S rybosomu (streptomycyna)

enzym modyfikujący

AAD

APH

AAC

Nukleotransferazy

fosfotransferazy

(?)adenylotransferazy

Właściwości famakokinetyczne i farmakologiczne

nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

0,5

= 2 h (nerki > 200 h => przedłużone działanie)

wybiórczo łączy się z receptorami na powierzchni komórek nabłonkowych
pokrywających kanaliki nerkowe

efekt poantybiotykowy

nie przenikają do PMR

źle penetrują do tkanki kostnej, dobrze do płynu stawowego

przenikają w niewielkim stopniu do wydzielin gruczołu krokowego i śliny

wydalane z moczem w formie aktywnego leku

zmieszane in vitro z betalaktamami ulegają inaktywacji w wyniku wiązania grupy
karbonylowej pierścienia betalaktamowego z grubą aminową aminoglikozydu

Wskazania:

gąbka garramycynowa- nasycona garramycyną- do leczenia zapalenia kości

ciężkie zapalenia G(-) oraz u chorych z uszkodzonym układem immunologicznym

 szybki efekt bakteriobójczy (1- 2 h)

 efekt poantybiotykowy

 aktywność niezależna od gęstości hodowli
 bez narastania oporności w trakcie leczenia

 synergizm z betalaktamami

Działania niepożądane:

oto i nefrotoksyczne

toksyczne działanie ma związek nie z jedną dawką lecz z całkowitą ilością leku
podanego choremu podczas leczenia

stopień wiązania antybiotyku z receptorem i nabłonkiem zależy od jego stężenia w
płynie kanalikowym i czasu utrzymywania się jego stężenia

niebezpieczne są wlewy antybiotyków

poszczególne preparaty są zróżnicowane w działaniu toksycznym

działanie nefrotoksyczne- odwracalne

działanie ototoksyczne- nieodwracalne

długotrwałe podawanie doprowadza do hypomagnezemii

zbyt szybki wlew => porażenie nerwowo- mięśniowe

Chinolony i fluorochinolony

pierwszy chinolon- kwas nalidyksowy

chinolony => brak fluoru przy C6

synteaz nowych pochodnych

 charakter celowany => na zamówienie

 wprowadzanie konkretnych podstawników

I generacja:

kwas nalidyksowy

kwas oksolinowy

cinoksacyna

kwas pipemidowy (?)

II generacja:

flumechina

enoksacyna

norfloksacyna

pefloksacyna

ofloksacyna

ciprofloksyna

flenofloksacyna

lewofloksacyna

lemofloksacyna

tewafloksacyna

III generacja (G(+))

gatifloksacyna

grepofloksacyna

pazofloksacyna

sparfloksacyna

tosafloksacyna

IV generacja

moksifloksacyna

gemifloksacyna

klinafloksacyna

tromafloksacyna

6- chinolon

Działają bakteriobójczo zależnie od stężenia i czasu działania leku w miejscu zakażenia

Mechanizm działania:

inhibitory bakteryjnej gyrazy DNA

 topoizomerazy II i IV- zablokowanie aktywości => nadmiar skrętów dodatnich

=> blokowanie replikacji DNA

 po zakończeniu replikacji gyraza IV rozcina DNA => blokada tego procesu

chinolon + gyraza => nieodwracalny kompleks DNA/gyraza => zahamowanie
replikacji DNA => śmierć komórki

Główne miejsca działania:

G(-) => topoizomeraza II

G(+) => topoizomeraza IV

II generacja:

 Gronkowce => uzyskanie wystarczających stężeń w tkance i płynach

ustrojowych może napotkać trudności zwłaszcza w przypadkach szczepów
wrażliwych

 MRSA, MRCNS- zwykle oporne

 Oporność szybko narasta

 Nie powinny być stosowane w monoterapii
 Mało aktywne wobec paciorkowców

 Mało aktywne wobec bakterii beztlenowych np. B. oralis, B. ureotylicus

III i IV generacja

 Wyższa aktywność wobec G(+)

 Beztlenowce

Farmakokinetyka

dobra dostępność biologiczna (50- 100%)

pokarm nie wpływa znacząco na sposób wchłaniania

 może nieznacznie opóźnić pojawienie się stężenia maksymalnego

przenikają przez łożysko i gromadzą się w wodach płodowych

stężenie w mleku- 75 % stężenia w surowicy

w wieku podeszłym biodostępność niektórych fluorochinolonów zwiększa się-
zwolniona eliminacja leków

Zastosowanie

I generacja- zakażenia układu moczowego

III, IV generacja-

 zakażenia układu moczowego (powikłane i niepowikłane w tym P. aeruginosa)

 zakażenia gruczołu krokowego
 zakażenia dróg oddechowych

 zakażenia ucha zewnętrznego o etiologii P. aeruginosa

 atypowe zapalenia płuc

 zakażenia szpiku i kości

 posocznica

 gruźlica- prątki wielooporne, atypowe oporne na leki pierwszego rzutu

 profilaktyka zakażeń bakteryjnych G(-) na chorych z neutropenią +

aminoglikozydy lub betalaktamy

Glikopeptydy

najczęściej stosowane:

 wankomycyna

 teikoplanina

 daptomycyna

 dalbawancyna

 telawancyna
 ramoplanina

Mechanizm działania

hamują syntezę peptydoglikanu- wiążą się z D-Ala-Dala i uniemożliwiają
polimeryzację peptydoglikanu

hamują szczelność błony cytoplazmatycznej

hamują syntezę RNA

Interakcje

synergistyczne z gentamycyną i rifampicyną (zapalenie wsierdzia)

Wankomycyna

nie wchłania się z przewodu pokarmowego

podawana dożylnie

stężenie w PMR => nieprzewidywalne

wydzielana z mlekiem

wydzielana głównie drogą przesączu kłębuszkowego

0,5

4- 6 h; u dzieci 5- 11 h; u wczśniaków 4,3- 21,6 h

Teikoplanina

mniejsza aktywność wobec S. epidermidis, paciorkowców typu S. viridans, S.
pneumoniae

S. haemolitycus ma naturalnie obniżona wrażliwość

Teikoplanina + rifampicyna => antagonizm

Działania niepoządane:

 Może powodować neutropenię (podawanie powyżej 11 dni)

 Uszkadza słuch
 Reakcje alergiczne

 Zapalenie żyły w miejscu wstrzyknięcia

 Wysypki skórne i gorączka – 4- 5% chorych

Daptomycyna:

Glikopeptyd

Podawana dozylnie

Mechanizm oporności- nieznany

Mechanizm działania: depolimeryzacja (?) potencjału błonowego

FDA zaleca:

 Powikłane zakażenia skóry i tkanek miękkich

 Brak skuteczności w zapaleniach płuc

ma chronić przed nefrotoksycznością spowodowaną gentamycyną

vanA- tak; vanB- nie

Wskazania:

nie są lekami pierwszego rzutu

stosuje się w leczeniu szpitalnym

zapalenie wsierdzia

posocznica

zakażenia kości

zakażenia górnych dróg oddechowych

zakażenia skóry

zakażenia tkanek miękkich

Oporność nabyta:

rzadko

w warunkach szpitalnych

sześć typów odporności u enterokoków

VISA- średnia oporność na wankomycyne S. aureus

GISA- średnia oporność na gentamycynę S. aureus

Peptydy ketimowe

12- 45 aminokwasów

wytwarzane prze bardzo liczne komórki;

 kręgowców
 bezkręgowców

 organizmy jednokomórkowe

 rośliny

podział

 helikalne:

 cekropin (owadzi)

 molekularny model defensywny HPN 1

 isegonan- wielkość cząsteczki- rozpacz kompletna 
 P-113

 12 aminokwasów
 ze śliny ludzkiej

Zasady racjonalnej antybiotykoterapii

podstawy racjonalnej antybiotykoterapii

znajomość czynnika etiologicznego zakażenia

jego aktualna wrażliwość na dany antybiotyk

informacji takich dostarczają prawidłowo przeprowadzone badania mikrobiologiczne

Istotnym czynnikiem otrzymania wiarygodnych informacji z badania
mikrobiologicznego jest:

pobranie materiału do badania

 w odpowiednim momencie choroby

 przed rozpoczęciem leczenia

właściwe zabezpieczenie próbki w czasie transportu do labolatorium

zasadnicza wada badania labolatoryjnego => czas trwania (48- 72 h – metody
konwencjonalne)

Etapy badania mikrobiologicznego:

dobór materiału

pbranie próbki

zabezpieczenie transportu materiału

wykonanie badania:

 posiew

 preparat (?)
 wykrywanie metabolitu

 ocena właściwości biochemicznych

 analiza antygenów
 analiza genetyczna

 ocena lekowrażliwości

 metody krążkowo- dyfuzyjne
 MIC

 Rozcieńczenie na podłożu stałym/płynnym

 Metoda E- testów

 wykrywanie mechanizmów oporności na antybiotyki

 metody krążkowo- dyfuzyjne

 metody aglutynacyjne

 metody genetyczne

W doborze antybiotyków na które oznacza się wrażliwość należy wuzględnić:

rodzaj i gatunek badanego drobnoustroju

lokalizację ogniska zakażenia w ustroju

wiek chorego

zalecenia NCCLS i KOds.LiD

Rola mikrobiologa:

doradztwo medyczne,

interpretacja wyników badań mikrobiologicznych

Racjonalna antybiotykoterapia:

stałe monitorowanie zużycia antybiotyków

 w profilaktyce

 w leczeniu

stałe monitorowanie sytuacji epidemiologicznej szpitala

 rodzaj drobnoustrojów dominujących w zakażeniach

 prezentowane mechanizmy oporności

Zakażenia:

rozwój

czas utrzymywania się

rozległość

wypadkowa działań drobnoustrojów, czynników ryzykawystępujących u chorego i
postępowania służb medycznych

W biofilmie bakterie nie muszą mieć genów oporności na antybiotyki
Biofilm:

jest filtrem molekulatnym

zapewnia drobnoustrojom zycie przy zwolnionym metabolizmie

jest systemem obrony wobec układu immunologicznego

„Quorum sensing”

wydzielanie molekuł

regulacja genów w biofilmie;

 regulowana jest populacja

 zmiana ekspresji genów komórek przyległych

 wzrost wytwarzania glikokaliksu

 zmiany w metabolizmie

wzrost antybiotykooporności

transfer genów zwiększony 60- 1000 x

bakterie „odczuwają”

integralne pobudzenie

pozwala:

 monitorować środowisko

 odpowiadać na zmiany w liczbie gatunków obecnych przez mieniające się

zachowania

 działać jako wspólnota w skoordynowanej regulacji ekspresji genów

 na selektywną przewagę nad mechanizmami obronnymi gospodarza

Oporność naturalna:

stałą cecha gatunku, rodzaju, rodziny drobnoustrojów

również opornośc występująca w znacznej częsci populacji

 betalaktamy u Staphyllococcus spp, Moraxella catarrhalis (?)

może wynikać z:

 braku miejsca docelowego/ niskiego powinowactwa

 brak lub niska penetracja/transport antybiotyku przez osłony komórkowe
 wytwarzanie enzymu inaktywującego antybiotyki:

 hydroliza
 modyfikacja

 przekazywana podczas namnażania się

Oporność nabyta

liczne bakterie nabywają oporność na jeden lub więcej antybiotyków, na które
pierwotnie były wrażliwe

przekazywane do innych komórek drobnoustrojów

uzyskiwane w wynmiku:

 mutacji chromosomu (bez selekcyjnej presji antybiotyku)

 transformacja DNA (selekcyjna presja antybiotyku)

konstytutywna

indukowana

Mechanizmy oporności:

kontakt komórki bakteryjnej z antybiotykiem- najczęściej

Rozwój antybiotykooporności:

kontynuacja podawania w małych dawkach

wydłużanie obecności antybiotyku

Oporność krzyżowa:

niewrażliwość na wszystkie lub niektóre antybiotyki danej grupy chemicznej lub
niespoktewnionej grupy chemicznej, gdy miejsca uchwytu dla antybiotyku znajdują
się blisko siebie (makrolidy i linkozamidy)

Tolerancja

brak aktywacji enzymów autolitycznych przez antybiotyk betalaktamowy i spadek lub
brak jego charakteru bakteriobójczego bez utraty jego działania hamującego

Klasyfikacja mechanizmów oporności:

według zasady działania

 zmiana miejsca docelowego

 obniżenie stężenia leku w komórce

 ograniczenie przepuszczalności
 efflux

 inaktywacja cząsteczki leku

 stosowanie alternatywnego szlaku metabolicznego

 zmniejszenie wrażliwości enzymu

według pochodzenia

 naturalna

 nabyta

według miejsca kodowania

 chromosomalna

 ruchome elementy

 plazmidy
 transpozony
 integrony

Oporność na poszczególne grupy antybiotyków:

Beta- laktamy

1. synteza enzymów rozkładających- beta- laktamazy

penicylinazy- plazmidowe- S. aureus

chromosomalne- Bacterioides

cefalosporynazy- G(-) z wyjątkiem Salmonella- oporne na inhibitory beta-
laktamaz

Jeśli w wyniku mutacji gen kodujący oporność zostaje zmieniony w gen konstytutywny
=> derepresja genu!!

Oporność indukowanaoporność konstytutywna: enterobacter cloacae (wrazliwy na
cefalosporyny IV g.; induktor imipenem

Beta- laktamazy o szerokim spektrum działania:

klasyczne: TEM SHV- plazmidowe, chromosomalne

L- rozszerzone spektrum substratowe- rokładają penicyliny,

cefalosporynazy I, II, III i niektóre IV g.

Metalo- beta- laktamazy- w centrum aktywnym zamiast seryny jest Zn. Nie są
inaktywowane przez inhibitory beta- laktamaz, rozkładają karbapenemy
Inhibitory beta- laktamaz (podobne do beta- laktamaz- one są hamowane a nie
antybiotyk):

sulbaktam

tazobaktam

kw. klawulanowy

2. modyfikacja lub synteza nowego punktu uchwytu- białko PBP

niskie powinowactwo białek PBP u enterokoków do cefalosporyn

u S. aureus- mutacja w genie mec A=> zamiast białka PBP2 powstaje białko
PBP2a (PBP 2’) przejmujące sieciowanie peptydoglikanu

3. naturalna oporność- brak ściany komórkowej- mycoplazma
4. zmniejszona przepuszczalność ściany komórkowej

AMINOGLIKOZYDY

1. enzymy modyfikujące antybiotyki:

ADD- nukleotydotransferazy- adenylacja grup hydroksylowych

APH- fosfotransferaza- fosforylacja grup hydroksylowych

AAC- acetylotransferazy- acetylacja grup aminowych

2. duży ciężar cząsteczkowy- utrudnienie przejścia przez ścianę komórkową-

paciorkowce i enterokoki

3. zaburzenie transportu do miejsca docelowego- P. aeruginosa, E. faecalis
4. modyfikacja punktu uchwytu- 12 S

TETRACYKLINY

1. efflux
2. blokowanie wiązania z 7 S
3. chemiczna modyfikacja antybiotyku z udziałem tlenu
4. bariery przepuszczalności

MLS

1. modyfikacja miejsca docelowego (ermB i ermTR)- metylacja białka 23 S- grupa ok.

30 genów w plazmidzie lub chromosomie- oporność krzyżowa- konstytutywna lub
indukowana

2. efflux

Ekspresja konstytutywna- MLS

- makrolidy, linkozamidy, streptograminy z wyjątkiem

streptograminy A
Ekspresja indukowana- obecność makrolidów C

oraz C

- erytomycyna; nie wpływa na C

linkozamidy i streptomycyny.
mrsA mrsB- gronkowce
mevA mevB- pacitorkowce

CHINOLONY I FLUOROCHINOLONY

1. modyfikacja miejsca docelowego

topoizomeraza IV podj. A => brak miejsca wiązania; mutacja wielostopniowa;
P. aeruginosa, S. aureus, E. coli, M. tuberculosis, Salmonella

mutacje w gyr A i gyrB- zmiana jednego aminokwasu w enzymie powoduje
oporność

2. zaburzenia barier przepuszczalności
3. efflux- mutacja w genie nor- pałeczki G(-), M. tuberculosis

GLIKOPEPTYDY

1. mechanizm VRE

enterokoki oporne na wankomycynę- modyfikacja punktu uczepu- zamiast D-
alaniny jest D- mleczan (?)

VanA- wysoka oporność na wankomycynęi teikoplaninę

VanB- zróżnicowana oporność na wankomycynę i wrażliwe na teikoplaninę

VanC- niska oporność na wankomycynę, wrażliwe na teikoplaninę

VanD- umiarkowana oporność na wankomycynę, wrażliwe lub niskooporne na
teikoplaninę

VanE- oporne na wankomycynę i teikoplaninę

2. mechanizm VISA/GISA- srednia wrażliwość na wankomycynę i glikopeptydy-

nadprodukcja ściany komórkowej- znaczna ilość monomerów które wiążą dużą ilość
antybiotyku (gronkowce)

SULFONAMIDY

1. spadek powinowactwa reduktazy 2-hydroksyfoliowej do trimetoprimu i syntetazy

dwuhydropteroidowej (DHPS) (?) do sulfometoksyzolu

2. nadprodukcja syntetazy DHPS
3. obniżenie przepuszczalności osłon komórkowych dla leku

Zaburzenia wywołane naruszeniem stanem równowagi w organizmie chorego leczonego
antybiotykami wskazują na bardzo istotną a często niedocenioną rolę flory fizjologicznej.

Zapobieganie zakażeń:

kontrola dostępu do antybiotyków

kontrola rozwoju antybiotykooporności

izolacja nosicieli i chorych zakażonych szczepami opornymi

programy edukacyjne zmierzające do racjonalnego stosowania antybiotyków
(opracowanie zastrzeżeń do stosowania poszczególnych antybotyków)

poprawa stanu higieny sanitarnej (zapobieganie zakażeniom krzyżowym)

etyczne relacje pomiędzy firmami, lekarzami, farmakologami i mikrobiologami

Rozważenie czy podanie antybiotyku jest konieczne

w miarę możliwości unikać stosowania antybiotyków

pozwolić na wykorzystanie naturalnych mechanizmów obronnych przez organizm

Racjonalna antybitykoterapia- podsumowanie:

określenie najbardziej prawdopodobnego patogennego droboustroju

leczenie

znajomość flory fizjologicznej, jej lokalizacja i znaczenie

sprawna edukacja personelu i pacjentów

praca ndu wykorzystaniem i ulepszaniem antybiotyków

doskonalenie procedur medycznych

ingerencja w procesy życiowe drobnoustrojów

 dezinformacja

 zakłócenie procesów sygnalizacji => klucz do wszelkich działań bakterii

DIAGNOSTYA ZIARENKOWCÓW G (+)

MICROCOCCACEAE (STAPHYLLOCOCCUS), STREPTOCOCCUS, ENTEROCOCCUS

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>WYKŁAD<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Staphyllococcus- gronkowce

Gronkowce koagulazo (+)

S. aureus ssp. aureus

S. aureus ssp. anaerobius

S. intermedius

S. hyicus ssp. hyicus

S. schleiferi ssp. coagulans

Gronkowce koagulazo (-) (CNS)- oporne na nowobiocynę
Grupa S. saprophyticus

S. saprophyticus

S. xylosus

S. cohni ssp. cohni

S. cohni ssp. ureolyticum

Grupa S. sciuri

S. sciuri

S. lentus

Inne

S. arlettae

S. equorum

S. gallinarum

S. closii

S. lentus

S. vitulus

S. pulvereri

Gronkowce koagulazko (-)- wrażliwe na nowobiocynę
Grupa S. epidermidis

S. epidermidis

S. haemolyticus

S. hominis

S. warneri

S. saccharolyticus

S. capitis ssp. capitis

S. capitis ssp. ureolyticus

inne

S. hyicus ssp. chromogenes

S. simulans

Naturalni gospodarze:

Staphyllococcus aureus kolonizuje przedsionek nos i pachwiny

Staphyllococcus epidermidis- pospolity komensal skóry człowieka

Inne gatunki- rzadkie komensale skóry człowieka

Niektóre gatunki- także komensale zwierząt

Skóra, gruczoły skórne, błony śluzowe- ok. połowa spośród znanych gatunków
Inne gatunki: Staphyllococcus auricularis, Staphyllococcus capitis, Staphyllococcus hominis.

Morfologia:

skupiska G(+) ziarenkowców

m średnicy

Właściwości:

katalazo (+)

tlenowce lub wzgledne beztlenowce

rosną w obecności 7,5% NaCl

Budowa:

kwas tejchojowy

 Staphyllococcus aureus- rybitolowy
 Staphyllococcus epidermidis- glicerolowy

peptydoglikan- mostki pentaglicynowe przyłączone do tetrapeptydów

Patogeneza:
Staphyllococcus aureus:

białka powierzchniowe- pozwalają na kolonizację tkanek gospodarza

czynniki które prawdopodobnie hamują fagocytozę;

 otoczka

 białko A wiążące immunoglobuliny

toksyny które uszkadzają tkanki gospodarza i powodują objawy choroby

CNS- mniej czynników wirulencji

Staphyllococcus epidermidis:

kolonizuje wszelkiego rodzaju wszczepy

Czynniki zjadliwośći Staphyllococus:

białko A (90% Staphyllococcus aureus)

hialuronidaza

hemolizyny



nukleazy

lipazy

DNAzy

Leukocydyny

Fibrynolizyna

Enterotoksyny (A, B, C1, C2, D, E, F) ciepłooporne- receptory w żołądku

TSST-1 (endotoskyna F i egzotoksyna C)

Eksfoliatyna (toksyna złuszczająca => epidermolityczna)

Glikokaliks polisacharydowy

Białko wiążące fibronektynę, kolagen, fibrynogen

Kwasy tejchojowe

Czynniki zjadliwość c.d.

superantygeny iniespecyficzna stymulacja komórek T

superantygeny wiążą bezposrednio elementy głównego układu zgodności tkankowej II
(MHC II)prezentujących antygeny poza „dołkiem” wiążącym normalny antygen

1 na 5 komórek może być zinaktywowana

Obrona gospodarza

fagocytoza jest więszym mechanizmam obronnym przed zakażeniem gronkowcami

wytwarzane przeciwciała neutralizują toksyny i powodują opsonizację

otoczka i białko A mogą intrferować z fagocytozą

biofilm powstały na implantach jest niedostępny dla fagocytozy

Chorobotwórczość:

zakazenia szpitalne

zakażenia pozaszpitalne

podział zakażeń gronkowcowych

 zakażenia skórne:

 ropnie
 czyraki pojedyncze i mnogie
 trądzik
 zastrzał
 zakażenia ran oparzeniowych i inne

 zakażenia układu oddechowego

 zapalenia gardła/migdałków, zatok obocznych nosa, ucha srodkowego,

ostrzeli, opłucnej, płuc

 zakażenia układu moczowego

 w pęcherzu nie może być drobnoustrojów chorobotwórczych ( 10

- 10

=> to już dużo)

 drobnoustroje mogą znajdować się na cewce moczowej
 oddźwiernikowe zapalenie nerek
 zapalenie cewki moczowej i/lub pęcherza

 bakteriemie
 posocznice i ropowice

 zapalenie wsierdzia- objawy typowe dla zakażenia krwi

 zapalenie ropne stawów

 zapalenie sutków

 zapalenie szpiku i kości
 ZOMR

 Zespół skóry oparzonej (SSS)

 Zespół wstrząsu toksycznego (TSS)

 Zakażenia ciał obcych, głównie z polimerów:

 Cewki, wszczepy, zastawki naczyniowe, sztuczne zastawki serca,

protezy, systemy cewników dla dializy otrzewnej w warunkach
ambulatoryjnych

Leczenie:

zakażenia nabyte poza szpitalem

 penicylinazo oporn betalaktamy

zakażenia nabyte poza szpitalem:

 często powodowane przez szczepy wielolekooporne

 wankomycyna, linezolid

Antybiotykooporność

wzrost szczepów wielolekoopornych Staphyllococcus aureus i Staphyllococcus
epidermidis

metycylinooporność (MR) => wskazanie do wielolekooporności

metycylinooporne Staphylococcus aureus (MRSA)

 zakażenia w szpitalach

 mogą wywołać epidemię

Aktualne kierunki działań w kontroli zakażeń MRSA

szybkie wykrycie MRSA

wykorzystanie szybkich i prostych metod typowania

wykrycie czynników sprzyjających kolonizacji i zakażeniom inwazyjnym

szybkie wykrycie nosicieli

ocena czynników powiazanych z rozprzestrzenianiem

określenie minimalnego poziomu efektywnego zanieczyszczenia

wybór pewnego, bezposredniego, efektywnego i taniego leczenia

Mupirocyna- działa na MRSA!!!

Mechanizm oporności Staphyllococcus aureus na wankomycynę

szczepy VISA:

 są wyslekcjonowane z izolatów heterogennie opornych na waknomycynę

 syntezuja dodatkowe ilości peptydoglikanu

szczepy VRSA

 oporne na wankomycynę

 nabyta oporność vanA od enterokoków która powoduje syntezę ściany

komórkowej z zakończeniem D-Ala-D-Lac

Diagnostyka:

morfologia kolonii

ocena obecności;

 clumping factor
 koagulazy wolnej

 termostabilnej PNAzy

handlowo dostępne testy:

 lateksowe

 biochemiczne

podłoże Chapmanna- selektywne dla Staphyllococców

Epidemiologia

fagotypowanie- ograniczona

typowanie oprate o metody genetyczne

Kontrola

kontrola (pacjenci i personel) epidemicznych szczepów, szczególnie MRSA =>
powinni być izolowani

pacjenci

program kontroli zakażeń

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>WYKŁAD<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

ENTEROCOCCUS SPP.

rodzaj utworzony w 1983 roku

internalizacja- wchodzenie do komórek gospodarza

Enterococcus fecalis i Enterococcus faecium

Enterococcus cassaliflavus- oporny na glikopeptydy

Ogólnie naturalnie oporne na cefalosporyny, makrolidy, linkozamidy, chnolony,
karbapenemy

Enterococcus fecalis- wrażliwe na ampicylinę i amoksycyline

Enterococcus faecium- oporne na ampicylinę i amoksycylinę

Flora fizjologiczna człowieka

Wytrzymują trudne warunki fizykochemiczne

Zakażenia cewki moczowej, zakażenia ran pooperacyjnych, zakażenia woreczka
żółciowego, przy dializie

Czynniki ryzyka (VRE)

pobyd na OIT

uprzednio stosowane:



wankomycyna



cefalosporyny III generacji



leki przeciw bakteriom beztlenowym

wcześniejsze zakazenia

poważna choroba podstawowa

immunosupresja

kontakt z nosicielem

Nosicielstwo- 10 x częściej niż zakażenie

Środki ostrożności:

stosowanie wszystkich aspektów standardowych środków ostrozności

4% roztwór glukoniany chlorheksydyny (CHG)

Właściwe lub zalecane stosowanie wankomycyny:

leczenie poważnych zakazeń wywołanych przez G(+) oporne na betalaktamy

Prewencja:

rozsądne stosowanie antybiotyków:

mycie rąk

dezynfekcja zanieczyszczonych przedmotów

izolacja chorych zakażonych

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Rodzina Micrococcaceae- ziarenkowce Gram (+)

Rodzaj Micrococcus
Rodzaj Stomatococcus
Rodzaj Planococcus
Rodzaj Staphyllococcus

Micrococcus

średnica 0,5- 3,5

m

pojedyncze komórki, pary, tetrady, pakiety

występują pospolicie w nieożywionym środowisku (gleba, woda kurz)

nie wywołują zakażeń u ludzi

mogą występować na skórze

rosną szybko na zwykłych podłożach- tlenowce

występują barwniki żółte i czerwone

katalazo (+) i indolo (+)

M. lutens, M. varians, M. agilis

Oporne na furazolidon- odróżnienie od Staphyllococcus (wrażliwe)

Stomatococcus

płytka nazębna z próchnicą

Staphyllococcus

G (+)

Średnica 0,5- 1,5

m ; 0,8- 1 m

Najbardziej rozpowszechnione w przyrodzie

Najczęściej występują na skórze i błonach śluzowych ludzi i zwierząt, w wodzie,
powietrzu, glebie, ściekach, mleku, produktach mlecznych

Po raz pierwszy wyodrębnione w ropie przez Pasteura w 1880; wyodrębnione w
czystej hodowli w 1884

Nie poruszają się

Otoczki u niektórych szczepów

Brak przetrwalników

Diagnostyka

szybki wzrost na rutynowo stosowanych podłożach (agar z krwią, agar czekoladowy)

względne beztlenowce, w podłożach płynnych wytwarzają zmętnienie; osad na dnie
probówek

optymalna temp. 30-37 st. C

mogą wytwarzać hemolizę typu beta

S. aureus- kolonie o śr. 1- 3 mm o gładkim brzegu i zabarwieniu od szarego do
głęboko złocistego

S. epidermidis- tworzy kolonie od szarych do białych

Staphyllococcus saphrophiticus

zakażenia układu moczowego u młodych kobiet (drugie co do częstości po E. coli)

brak hemolizy

mannitolo (+) koagulazo (-), oporne na nowobiocynę (S. epidermidis jest wrażliwy)

izolowany z moczu i dróg moczowo- płciowych

tropizm do błony śluzowej dróg płciowych- łatwa adhezja

czynniki chorobotwórcze- kwas lipotejchojowy; ureaza uszkadzająca komórki dróg
moczowych, białko wiążące fibronektynę

ludzie z grupą krwi A i AB są szczególnie narażeni na zakażenie tym drobnoustrojem

Staphyllococcus epidermidis

wrażliwy na nowobiocynę

koagulazo (-)

rośnie w postaci białych koloni

może (nie musi) wystąpić hemoliza

glicerolowy kwas tejchojowy w peptydoglikanie

nie fermentuje w mannitolu

jest izolowany z krwi, płynu mózgowo- rdzeniowego, z ropy, moczu, plwociny,
innych wydzielin dróg oddechowych

Do niedawna uważany był za zanieczyszczenie (wchodzi w skład naturalnej flory skórnej). U
osób z grupy ryzyka należy traktować ten drobnoustrój jako czynnik etiologiczny zakażeń.

zakażenia związane z obecnością ciała obcego:

 cewniki

 zastawki

 protezy

zakażenia po zabiegach chirurgicznych

zapalenia kości i szpiku

zakażenia dróg moczowych, może wywołać posocznicę (łagodną)

czynniki zjadliwości

 zewnątrzkomórkowe polisacharydy

 adhezyny

 hemaglutyniny

 otoczki

 ureaza, proteaza, DNAza, chemolizyna

czynniki ryzyka (predysponują do zakażeń):

 defekty immunologiczne
 przerwanie ciągłości tkanek

 obecność ciała obcego:
a. protezy naczyniowe, kostne, stawowe
b. sztuczne zastawki
c. cewniki naczyniowe

 zakażenia wirusem grypy

 choroby serca

 choroby nowotworowe

 profilaktyka antybiotykowa

 dożylne przyjmowanie leków (IZW)- heroina

Staphyllococcus aureus

koagulazo (+)- test CF

rybitolowy kwas tejchojowy w peptydoglikanie

kolonie żółte lub białe, duże

może powodować hemolizę beta

mannitolo (+)

wrażliwe na nowobiocynę

czynniki zjadliwości:

 toksyny
a. TSST- gorączka, niewydolność wielonarządowa- przy używaniu tamponów 

wprowadza się do pochwy S. aureus wytwarzane toksyn; 5 % u mężczyzn 

b. Egzotoksyna pirogenna
c. Wytwarzana również przez CNS

 enterotoksyny- 30 % szczepów; substancje białkowe, odporne na działanie

enzymów trawiennych, wytwarzanie toksyn może być indukowane w
mechanizmach konwersji lizogennej:

a. enterotoksyna A- główna przyczyna zatruć pokarmowych, biegunka wymioty,

zapaść naczyniowa (rzadka)

b. leukocydyna (?)- niszczy leukocyty wielojądrzaste i makrofagi; powoduje

ziarnicowanie (?) lizosomalne (?) i śmierć komórki

 eksfoliatyna- ograniczone działanie- warstwa ziarnista naskórka; pęcherze i

złuszczanie naskórka, chromosomalnie i plazmidowo

 enzymy

 hemolizyny ()- powoduję liże erytrocytów
a. a- strefy hemolizy w podłożu agar z krwią- bierze udział w niszczeniu tkanek

w czasie inwazji gronkowcowej; silne działanie na mięśniówkę gładką naczyń

b. b- rozkłada sfingomielinę; jest toksyczna dla różnych rodzajów komórek

 hialuronidazy- hydrolizują kwas hialuronowy, co sprzyja przełamywaniu

barier międzykomórkowych i rozprzestrzenianiu się infekcji

 koagulaza- powoduje przekształcenie fibrynogenu w fibrynę; może chronić

bakterię przed fagocytozą przez opłaszczanie neutrofilów przez fibrynę;
clumping factor- test probówkowy 36 st. C/24 h

 lipazy- rozkład lipidów; ułatwiają rozprzestrzenianie się infekcji

 stafilokinaza- przekształcenie plazminogenu do plazminy; jest odpowiedzialna

pośrednio za fibrynolityczna aktywność S. aureus

 DNAza

 Proteaza

 Fosfolipaza

 Białko A

 Białko powierzchniowe; związane kowalencyjnie z powierzchnią

peptydoglikanu

 Wiąże się z fragmentami Fc Ig i interferuje w procesie opsonizacji i

fagocytozy

 Immunoglobuliny związane z białkami A mają zdolność aktywacji

dopełniacza Silny stan zapalny

Czynności diagnostyczne przy Staphyllococcus:

Materiał badany

Agar z krwią ((+)

Agar MacConkeya (-)

Agar czekoladowy (+)

Agar z cetynidem (-)

Podłoże Sabuarada (-)

DCA (+/-)

Katalaza (+)

Koagulaza wolna i związana

(+)

(-)

S. aureus ssp aureus

CNS

S. aureus ssp anaerobius
S. intermedius
S. hyicus
S. schleiferi ssp coagulans

test z nowobiocyną

(wrazliwe)

(oporne)

Grupa S. epidermidis

grupa S. saphrophyticus

S. epidermidis

S. saprophyticus

S. haemoliticus

S. xylosus

S. hominis (?)

S. cohnii

S. warneri
S. capitis

ID STAPH
API STAPH
VITEK GPI

Clumping factor- szkiełko podstawowe- kropelka jałowej soli fizjologicznej; zawieszamy
kolonie bakterii (rozcieramy); odczekać 30’’; osocze królicze na oczku ezy I mieszamy z
zawiesiną=>

dodatni- pojawia się skrzep- widoczny stront

ujemny- brak skrzepu- mieszanina jednorodna

test może nie wyjść- wtedy trzeba zrobić koagulazę wolną- test probówkowy- pobieramy 2
duże kolonię; rozcieramy na ścianie probówki i rozcieramy w płynie do powstania
jednorodnej mieszaniny i odczekać dobę=> dodatni=> stront

Chorobotwórczość:

choroby skóry

 zapalenie mieszków włosowych

 figówka
 czyrak

 czyrak mnogi

 ropnie mnogie pach

 ropnie mnogie niemowląt

 ropnie zapalne sutka

 liszajec pęcherzowy noworodków

 zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków
 trądzik

 zastrzał- ropne zapalenie palca

 zanokcica

choroby błon surowiczych

 zapalenie opłucnej

 zapalenie otrzewnej

choroby układu oddechowego

 zapalenie zatok

 zapalenie gardła
 zapalenie migdałków

 zapalenie oskrzeli

 płatowe zapalenie płuc

zapalenie ucha środkowego

choroby przewodu pokarmowego

 zatrucia pokarmowe

zapalenie szpiku i kości

ZOMR

Zakażenie układu moczowego

 odmiedniczkowe zapalenie nerek

 zapalenie cewki moczowej
 zapalenie pęcherza moczowego

zakażenia uogólnione

 posocznica

 infekcyjne zapalenie wsierdzia

 zespół wstrząsu toksycznego

Leczenie zakażeń o etiologii gronkowca

ok. 90% jest opornych na penicylinę

oksacylina, metacylina, kloksacylina- przeciwgronkowcowe

gronkowce oporne na penicyliny wykazują wrażliwość na cefalosporyny I, II i III
generacji (cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson- mniejsza aktywność niż I i II); IV
generacja- cefepim

koagulazo ujemne- FOX i OX

metycylinooporne- nie stosujemy cefalosporyn i imipenemu

szczepy oporne na metycyline nie zwalczamy beta laktamami

krzyżowa oporność na erytromycyne, klinamycynę, gentamycynę

inhibitory beta laktamaz

cefalosporyny I, II, III gen (formy doustne nieaktywne)

linkozamidy

makrolidy

tetracykliny- minocyklina (aktywna wobec MRSA i MRCNS)

aminoglikozydy

glikopeptydy- nie w monoterapii; aktywne wobes MRSA i MRCNS

fluorochinolony- nie w monoterapii

Rifampicyna (czasem aktywna wobec MRSA, nigdy w monoterapii)

Bacytracyna- stosowana w przypadku MRSA, MRCNS, tylko do stosowania
miejscowego

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Streptococcus

Morfologia

G(+) ziarenkowce

0,5- 2

m

łańcuszki, paciorki, dwoinki, czasami pałeczkowate

przetrwalniki (-), ruch (-), rzęski (-)

warunki wzrostu:

 stały lub brak wzrostu na podłożach zwykłych

 dobry wzrost na podłożach wzbogacanych

 grupa A- trzy typy koloni:

 matowe (białko M)
 śluzowe
 szorstkie

Podział:

typ hemolizy na podłożu z krwią

 

 A- Streptococcus pyogenes
 B- Streptococcus agalactiae
 C- Streptococcus equi
 D- Enterococcus spp.

 



Streptococcus pneumoniae



Streptococcus mutans



Streptococcus sanguis



Streptococcus mifis



Streptococcus viridans

test rozpuszczalności w żółci, test wrażliwości na optochinę:

 paciorkowce rozpuszczalne w żółci i/lub wrażliwe na optochinę są

klasyfikowane jako Streptococcus pneumoniae

podział filogenetyczny- różnice w budowie podjednostki 16 S

 1- r RNA- paciorkowce ropotwórcze: A, B, C, L, M (S. cavis), P, U, V (S.

arcinus)

 2- r RNA- D (S. bovis, S. equinus)

 3- r RNA- paciorkowce zieleniejące (S. oralis, S. sanquis)

 4- r RNA- S. mutans, S. sobrinus, S. ferrus

 5- r RNA- S. salivarias, S. termophilas

 6- r RNA- S. suis, S. acidovians

Właściwości antygenowe:

antygen grupowy A;

 ściana komórkowa (wielocukier C)

 składa się z N- acetyloglukozaminy i ramnozy
 stanowi podstawę podziału na grupy serologiczne wg Lancefield

białko M

 ściśle powiązane ze zjadliwością paciorkowców z grupy A

 występuje u szczepów wytwarzających kolonie matowe lub śluzowe

 chroni przed fagocytoza (hamuje opsonizację i aktywacje dopełniacza)

 na drodze krzyżowej wyzwala reakcję autoimmunologiczną przeciwko

antygenom mięśnia sercowego i błonie podstawnej kłębuszków nerkowych

MAP

 Ma właściwości antygenowe zbliżone do sarkolemmy włókna mięśnia

sercowego

 Jest odpowiedzialne za reakcje skórne nadwrażliwości typu IV

substancja T

 białko nie związane ze zjadliwością

 jest stosowane do typowania szczepów ze swoistymi surowicami

białko F

 wiąże fibronektynę

 jest czynnikiem adhezyjnym

 wspólnie z białkiem M pozwala paciorkowcom z grupy A wiązać się do

komórek nabłonka gardła

białko G

 wiąże Ig przez fragment Fc
 uniemożliwia opsonizację

 upośledza fagocytozę

nukleoproteidy

 swoistość serologiczna białek i innych związków otoczki

wielocukier C- strukturalne podobieństwo do ludzkiego endocardium

otoczka polisacharydowa- właściwości antygenowe

kwas lipotejchojowy (LTA)- odpowiada za adhezję paciorkowców do błon śluzowych

Czynniki wirulencji

streptokinaza (fibrynolizyna)- wytwarzana przez wiele szczepów paciorkowców
betahemolizujących. Przekształca plazminogen z ludzkiego osocza w plazminę. Jest to
czynny enzym proteolityczny stosowany w leczeniu zakrzepów

streptodornaza- depolimeryzacja DNA, przez co zmniejsza lepkość ropnych wysięków;
mieszaninę streptokinazy i streptodornazy stosuje się do usuwania tkanki martwiczej

hialuronidaza- rozkłada kwas hialuronidowy; przełamywanie barier
międzykomórkowych

hemolizyny:

 streptolizyna O- szybko inaktywowana przez przeciwciała antystreptolizynowe;

wykorzystywana w badaniu ASO => miano powyżej 1:200 sugeruje aktywne
zakażenie paciorkowcowe, lub stały wysoki poziom w chorobie z autoagresji

 streptolizyna S- powoduje pojawienie się strefy hemolizy na podłożu

agarowym z krwią; nie posiada właściwości antygenowych

toksyny:

 erytrogenna- charakterystyczne zaczerwienienia i wysypki płonicy oraz

gorączka

 egzotoksyna A- podobna do toksyny erytrogennej i gronkowcowej TSST-1;

jest odpowiedzialna za objawy ogólne w infekcjach paciorkowcowych;
superantygen paciorkowcowy

 egotoksyna B- proteaza cystynowa; odpowiedzialna za niszczenie tkanek w

przebiegu martwiczego zapalenia

 toksyna wątrobowo- sercowa

Chorobotwórczość

Sterptococcus pyogenes

zapaleni gardła i migdałków

liszajec zakaźny

zapalenie oskrzeli

zapalenie płuc

róża

zapalenie tkanki podskórnej

martwicze zakażenie powięzi

płonica

gorączka połogowa

paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego

bakteriemia/posocznica

nieropne następstwa:

 gorączka reumatyczna

 ostre kłębuszkowe zapalenie nerek

 rumień guzowaty

Streptococcus agalactiae

zakażenia u noworodków

 zapalenie płuc

 ZOMR

 Bakteriemia/posocznica

 Zapalenie ucha środkowego

 Zapalenie wyrostka sutkowatego

 Zakażenie pępka

 Zapalenie kości i szpiku

posocznica połogowa

zapalenie błony śluzowej macicy

zakażenia oportunistyczne

 płuc

 dróg moczowych
 IZW

 ZOMR

Streptococcus pneumoniae

zapalenie dolnych i górnych dróg oddechowych

zapalenie zatok obocznych nosa

zapalenie oskrzeli

zapalenie płuc

zapalenie ucha środkowego

posocznica

zapalenie stawów

spontaniczne zapalenie otrzewnej

ZOMR

ZMUSIC LEKARZA DO ZROBIENIA WYMZU Z POCHWY NA OBECNOŚC
PACIORKOWCÓW Z GRUPY B (U KOBIET CIĘŻARNYCH LUB CHCACYCH
ZAJŚĆ W CIĄŻĘ)

Profilaktyka- szczepionki poliwalentne

Wskazania:

powyżej 65 r.ż.

przewlekła niewydolność krążęniowo- oddechowa

POChP

Stan po splenektomii, asplenii

Collitis sclerosa

Pacjenci hemodializowani

W przypadku płynotoku

Większość chorób przewlekłych i wycieńczajacych

Leczenie chorób paciorkowcowych

penicylina benzylowa

penicyliny szerokowachlarzowe

cefalosporyny

gentamicyna

makrolidy

tetracykliny

glikopeptydy

linkosamidy

fluorochinolony (Streptococcus pneumoniae- tylko IV generacji)

kotrimoksazol

rifampicyna

Mechanizmy oporności na antybiotyki

betalaktamy- modyfikacja/synteza nowego białka PBS

MLS- głównie fenotyp M

Pluorochinolony- mutacja w genie kodującym gyrazę

Teracykliny- zaburzenia transportu antybiotyku do punktu uchwytu

Kotrimoksazol- spadek powinowactwa enzymów szlaku biosyntezy kwasu foliowego
do leku

Enterococcus

drobnoustroje powodujące zakażenia oportunistyczne

są prawidłowym składnikiem flory bakteryjnej człowieka

morfologia jak u Streptococcus

diagnostyka:

 katalazo (-)

 hemoliza:













 wzrost w obecności 6,5% NaCl

 hydroliza eskuliny

Chorobotwórczość:

zapalenie dróg moczowych

zapalenie gruczołu krokowego

IZW

Bakteriemie

ZOMR

Zakażenie ran chirurgicznych

Zakażenia u noworodków

Zapalenie kości i stawów

Zapalenie endometrium

Zapalenie płuc +/- tazobactam

Leczenie:

piperacylina

aminoglikozydy wyłącznie w skojarzeniu z betalaktamami

glikopeptydy

fluorochinolony w połączeniu z ampicylina w przypadku HLAR

chloramfenikol

linezolid

Mechanizmy oporności na antybiotyki:

naturalnie oporne na:

 ampicylinę

 penicyline

 aminnoglikozydy

 linkozamidy
 kotrimoksazol

HLAR

VRE

Enterococcus faecalis

często izolowany o chorych

łatwy w identyfikacji na podłożu z tellurynem potasu (stałe)

Cecha

Paciorkowce

zieleniejące

enterokoki

Streptococcus

pneumoniae

Typ hemolizy









Wzrost w

6,5% NaCl

Wrażliwy na

bacytracynę

Wrażliwy na

40% żółć

Wrażliwy na

optochinę

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

PAŁECZKI G(+)

BACILLUS, CLOSTRIDIUM

Bacillus

Bacillus antracis

Morfologia:

G(+) o kwadratowych końcach

Pojedyncze lub w parach

W preparatach pośrednich- długie łańcuchy

Endospory- 2- 6

m zlokalizowane w środku komórki

Fizjologia i diagnostyka:

bezwzględne beztlenowce

dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

w bulionie dobry wzrost w postaci kożucha z wyraźnymi wypustkami

w organizmie i w obecności CO

Bacillus antracis może wytwarzać otoczki

peptydowe

hemoliza (-)

katalaza (+)

rzęski (+)

w trakcie hodowli na podłożu z penicyliną => sferoplasty które widoczne są w postaci
małych pereł

wykrywamy metoda termoprecypitacji (metodą Ascoliego)

na podłożu stałym kolonie szarobiałe z postrzępionymi brzegami i wypustkami

Czynniki wirulencji

otoczka- pełni istotną role w procesie patogenezy- kolonizacji- uniemożliwia
fagocytozę

o otoczka B. antracis składa się wyłącznie z polipeptydu kwasu D-

glutaminowego

o posiada właściwości immunogenowe ale posiadanie przeciwciał nie chroni

przed zakażeniem wąglikiem

o kolonie otoczkujace różnią się morfologia kolonii na podłożu stałym od koloni

nieotoczkujących (szorstkie na podłożu krwawym- otoczki; lśniące na podłożu
z dwuwęglanem- brak otoczki)

o zdolność bakterii do wytwarzania otoczki jest zdeterminowana genetycznie

(plazmid pX02)

o do jej syntezy potrzeba jest ekspresja trzech genów: capB, capC, capA,

kodujących enzymy związane z błona komórkową

o ekspresja tych genów jest uzależniona od białka pX02 i produktu genu atxA z

plazmidu pX01

o plazmid pX01 jest odpowiedzialny za syntezę toksyny => wynika z tego że

synteza otoczki i toksyny są ze sobą sprzężone

egzotoksyna

o składa się z 3 komponentów: EF, PA, LF kodowanych na pX01
o białko EF ma właściwości cyklazy adenylowej (ATP => cAMP)
o działanie 3 białek powoduje śmierć komórek i obrzęk

Chorobotwórczość:

do zakażeń dochodzi przez:

o uszkodzona skórę
o wdychanie
o spożycie

postacie kliniczne wąglika:

o skórna- 2- 5 dni => mała bezbolesna grudka => pęcherzyk z czarnym płynem i

czarnym strupem u podstawy

postać płucna- początkowo jak grypa; później ciężkie zapalenie płuc

postać pokarmowa: nudności, wymioty, biegunka, wyczerpanie, śmierć

Leczenie:

lek z wyboru- penicylina

makrolidy

linkozamidy

tetracykliny

Bacillus cereus

Chorobotwórczość:

zakażenie uogólnione u osób z obniżoną odpornością

o leczenie- klindamycyna, aminoglikozydy, tetracykliny, erytromycyna (oporne

na penicyliny)

zatrucia pokarmowe- przypominają zatrucia gronkowcowe

o krótka inkubacja- nudności, wymioty

enterotoksyna- wydzielana bezpośrednio do jedzenia- zakażenia o krótkim okresie
inkubacji

spory- oporne na wysoka temperaturę; dostają się do pożywienia i namnażają się w
jelicie cienkim, uwalniając enterotoksynę => zakażenia o długim okresie inkubacji

Leczenie

zatrucia pokarmowe zwykle ustępują samoistnie i wymagają tylko leczenia
wspomagającego

Clostridium

Clostridium tetani- laseczka tężca

Morfologia

G(+) pojedyncze komórki

Przetrwalniki terminalnie, na końcu pałeczki- nadają jej kształt pałeczki dobosza

Rzęski (+)

Otoczka (-)

Właściwości fizjologiczne i diagnostyka

rośnie jedynie w warunkach beztlenowych lub w warunkach obniżających potencjał
redoks

podłoże z krwią końską- hemoliza



kolonie małe, szare, o nieregularnych brzegach

oporne na wzrost temperatury i dezynfekcję

Czynniki wirulencji

tetanospzmina (?)- neurotoksyna => spadek uwalniana przenośników blokujących;
wywołuje skurcz mięśni

Chorobotwórczość

tężec

o objawy związane z toksemią
o przetrwalniki są na przedmiotach mogących wnikać do ran, w glebie
o procesowi germinacji sprzyjają:

 obecność tkanki martwiczej
 wzrost stężenia jonów wapnia
 zakażenia ropne

o objawy kliniczne

 skurcz w okolicy rany
 zaburzenia nerwów twarzowych
 dominacja skurczu mięśni silnych nad słabymi: szczękoscisk, usmiech

sadoniczny, napady drgawkowe, tachykardia, ZOMR, zaburzenia
oddychania,

Leczenie

antytoksyna przeciwtężcowa w dużych dawkach i immunoglobulina przeciwtężcowa
podana w dwóch odległych miejscach

chirurgiczne opracowanie rany

penicyliny

leki zwiotczające i intubacja

Clostridium botulinum

G(+) laseczki

Przetrwalniki centralnie lub paracentralnie

Rzęski (+)

Otoczki(-)

Ściśle beztlenowe

24- 33 st. C

odporne na środki dezynfekcyjne z wyjątkiem pH kwaśnych

Czynniki wirulencji:

neurotoksyna- po autolizie => porażenie wiotkie

toksyna inaktywowana przez 20 min. gotowanie

różne szczepy C. botulinum: toksyny A, B, C

, C

, D, E, F, G z których każda składa

się z regionu aktywnego A i wiążącego B

dwa szczepy wydzielają tylko jeden rodzaj toksyny; chorobotwórcze tylko A, B i E

G- nie wywołuje objawów chorobotwórczych u ludzi

Chorobotwórczość:

botulizm

o objawy zatrucia pokarmowego- 12- 36 h
o skutki działania toksyny:

 podwójne widzenie
 zwiększone odruchy na światło
 ślinotok
 opadanie powiek
 trudności w połykaniu

o gorączka nie występuje
o chory jest przytomny
o śmierć w skutek uduszenia bądź zatrzymania akcji serca

Leczenie:

objawowe

penicylina

antytoksyna

Clostridium difficinale

Morfologia:

G(+) laseczki

Bezwzględne beztlenowce

Diagnostyka

hodowla: CCFA, stwierdzenie fluorescencji

szybkie testy diagnostyczne w oparciu o stwierdzenie toksyny A kale u pacjenta

Czynniki wirulencji:

egzotoksyna A- wodnista biegunka

egzotoksyna B- cytotoksyczna- zniszczenie śluzówki => powstają błony rzekome

Chorobotwórczość:

AAD- biegunka poantybiotykowa

o Po długotrwałej antybiotykoterapii
o Aminoglikozydy, cefalosporyny II i III generacji
o aztreonam, klindamycyna, erytromycyna, rifampicyna, amfoterycyna B
o objawy

 obfita wodnista biegunka, czasami z krwią
 leukocyty w kale
 kolkowe bóle brzucha
 gorączka

AAC- poantybiotykowe zapalenie okrężnicy

PMC- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

o Ubytki pokrywają się włóknikowym wysiękiem
o W badaniu kolonoskopowym

Leczenie

samoograniczająca, ustaje po zaprzestaniu podawania antybiotyku

doustnie wankomycyna, lub dożylnie metronidazol- w ciężkich przypadkach

Clostridium perfringens

Morfologia:

G(+) laseczki

Regularne kształty zaokrąglone końce

Przetrwalniki centralnie

Otoczka (+)

Bezwzględne beztlenowce

Szybko rosną

Dobry wzrost na zwykłych podłożach

Na agar z krwi kolonie niebieskawe

Składnik flory bakteryjnej przewodu pokarmowego

Czynniki wirulencji:

egzotoksyny (12 rodzajów)

o najczęściej lecytynaza => hydrolizuje sfingomielinę i lecytynę
o uszkodzenie fosfolipidów błon komórkowych i mitochondrialnych

DNAza

Hialuronidaza

Kolagenaza

Endotoksyny:

o wytwarzane w czasie sporulacji
o uszkodzenie nabłonka jelita
o powoduję utratę białek

Chorobotwórczość:

zgorzel gazowa:

o różne inne gatunki Clostridium: C. Septicum, C. sordelli, C. histolyticum, C.

sporogenes

objawy:

o zakażenie ropne i ropienie w pęcherzyku żółciowym, macicy, jajowodach,

jamie brzusznej

o zapalenie tkanki podskórnej u cukrzyków
o martwica zapalna jelit- odsłonięcie ściany jelita w wyniku owrzodzenia
o zgorzel gazowa- głębokie, zanieczyszczone rany, martwica tkanki i gnilny

zapach

Leczenie:

chirurgiczne

penicylina

komora hiperbaryczna

ENTEROBACTERIACEAE

ESCHERICHIA, SHIGELLA, SALMONELLA, YERSINIA, KLEBSIELLA, ENTEROBACTER,
SERRATIA, HAFNIA, PROTEUS, MORGANELLA, PROVIDENCIA, CITROBACTER,

Wszystkie drobnoustroje z rodziny Enterobacteriaceae:

 mają zdolność do kwaśnej fermentacji glukozy

 rozkładają azotany (NO

→ NO

)

 nie posiadają oksydazy cytochromowej (oksydazo (-))

Na wstępie wykonuje się krótki szereg, który zawiera próby na:

 wytwarzanie H

S - czarne zabarwienie (na podłożu Kliglera)

 kwaśną fermentację glukozy - czerwone zabarwienie czerwieni metylenowej MR (na

podłożu Kliglera)

 rozkład tryptofanu do indolu - malinowy pierścień na granicy faz
 rozkład mocznika

 rozkład laktozy

W zależności od wyników wykonuje się kolejne próby - dodatkowy szereg różnicujący:

 rozkład cytrynianu (wzrost na podłożu Simmonsa)

 dezaminacja fenyloalaniny DL-F

 rozkład lizyny, ornityny i argininy

 rozkład mannitolu

 wytwarzanie galaktozydazy ortonitrofenolowej ONPG
 wytwarzanie acetoiny (odczun Vogues-Proskauera - VP)

 rozkład tyrozyny

Ostateczna identyfikacja niektórych gatunków i rodzajów wymaga określenia
właściwości antygenowych przy użyciu surowic odpornościowych (odczyny serologiczne).

Wykonuje się aglutynację szkiełkową lub lateksową z surowicami:

 grupowo swoistymi (Salmonella, Schigella)

 typowo swoistymi - typowanie serologiczne Yershinia spp.

E.coli – za pomocą surowic przeciw antygenom somatycznym (O), rzęskowym (H),
otoczkowym (K) i fimbriowym (F) można określić takson z dokładnością do szczepu.
Dane zakażenie wywołuje niewiele serotypów.

Yershinia – próby biochemiczne powinny być potwierdzone testami serologicznymi; ważne
jest określenie serotypu dla gat. Y.pseudotuberculosis i Y.enterocolitica.

Shigella – przeciwciała dla antygenów grupowych A, B, C, D i swoistych serotypów

Salmonella - surowica HM przeciwko wszystkim rzęskowym antygenom Salmonella,
Biochemia umożliwia identyfikację do poziomu rodzaju, dalsze różnicowanie na podstawie
schematu budowy antygenowej Kaufmana-White'a (nazwy używane powszechnie dotyczą
serotypów a nie gatunków!)

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ

Salmonella sp.:

salmonellozy (odzwierzęce): zatrucia pok., zakażenia przew. pok., bakteriemie i
posocznice, gorączka jelitowa, postacie pozajelitowe (ropnie skóry i narządów wew.)

 serotyp Salmonella typi – dur brzuszny (gr. serol. D)

 serotyp Salmonella paratypi – dur rzekomy (gr. serol. A, B, C)

Proteus mirabilis:

zakażenia dróg moczowych i ran

Proteus vulgaris:

zakażenia oportunistyczne,

zapalenia różnych narządów,

zatrucia pokarmowe

Klebsiella pneumoniae:

pierwotne zapalenie płuc,

zakażenia jelitowe,

zakażenia dróg moczowych i posocznice

Escherichia coli:

zakażenia układu moczowego,

zakażenia przewodu pokarmowego,

ZOMR,

ropnie skóry, kości i narządów wewnętrznych,

Serratia marcescens:

zakażenia przewodu pokarmowego,

zapalenie płuc i posocznice u chorych na nowotwory poddanych chemioterapii,

ZOMR

Citrobacter diversus:

zakażenia przewodu pokarmowego,

ZOMR

Morganella sp.

zakażenia przewodu pokarmowego (biegunki),

zakażenia dróg moczowych, ran

Yershinia

Y. pestis –

 dżuma (przenoszona od gryzoni przez pchły)

Y. pseudotuberculosis

 rodencjoza (odzwierzęca):

 zapalenie węzłów chłonnych,
 zapalenie krezki jelitowej,
 zapalenie jelit,
 bakteriemie i posocznice,
 ropne zapalenie narządów wewnętrznych,
 gorączka szkarlatynopodobna – różne powikłania

Y. enterocolitica –

 jersinioza –

 postacie jelitowe,
 postacie pseudowyrostkowe,
 posocznice,
 zmiany skórne,
 ropne zapalenie narządów wewnętrznych

Shigella sp. :

czerwonka bakteryjna –

 swoiste zakażenie jelit;

 toksyna Shiga

Salmonella

Morfologia:

G(-) pałeczki katalazo (+), urzęsione

dobry wzrost na zwykłych podłożach

nie fermentują laktozy

S (+)

Podłoża wybiórczo różnicujące- SS, SF, Wilsona- Blaira, XLD ( czerwone kolonie z
czarnym środkiem)

Pobierana z:

o kału
o bioptatów
o krwi

Typowanie biochemiczne i serologiczne

Czynniki wirulencji

endotoksyny- LPS o właściwościach antygenowych

inwazyny- białka ułatwiające adhezję i penetrację do komórek gospodarza

oporność na fagozytozę- umożliwia przeżycie wewnątrz komórek

katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa- neutralizują wolne rodniki

czynniki neutralizujące defensyny

o zdolność do przeżycia w kwaśnym pH
o antygen Vi- otoczka polisacharydowa S. Typhii o właściwościach

antyfagocytarnych

Chorobotwórczość

1. enterocolitis- inwazja komórek nabłonka jelit- zapalenie i biegunka (cAMP)
-

odpowiedź komórkowa ograniczona

bakteriemie bardzo rzadko

spożycie skażonej żywności

objawy 6- 48 h

nudności, wymioty, ból w śródbrzuszu, biegunka, wysoka gorączka

2. dur brzuszny, dury rzekome
-

zakażenie na drodze fekalno- oralnej

wyłącznie człowiek- człowiek za pośrednictwem wody i żywności

infekcja rozpoczyna się w jelicie cienkim

w pierwszym tygodniu brak objawów żołądkowo- jelitowych przy występowaniu
objawów ogólnych: gorączka, senność, złe samopoczucie, bóle brzucha zaparcia

drobnoustroje namnażają się w kępkach Peyera

izolujemy z kału

w drugim tygodniu bakterie przedostają się do krwiobiegu

o wysoka gorączka, bóle i tkliwość uciskowa brzucha, różowa wysypka
o biegunka do końca 2 tygodnia

3. inne choroby:
-

posocznica

ZOMR

Zapalenie płuc

Inwazyjne zapalenie wsierdzia

4. leczenie:
-

objawowe

trimetoprim + sulfametoksazol

cefalosporyny

aminoglikozyy

Shigella

Morfologia

G(-) pałeczki

Rzęski (-), otoczki (-)

Wrażliwe na działanie środków dezynfekcyjnych

Dobry wzrost na zwykłych podłożach

Nie fermentują laktozy

Poza rutynowymi podłożami stosuje się: SS, XLD (kolnie czerwone), Haktoen,
Enteric Agar

Czynniki wirulencji:

zdolność do adhezji i wnikania do wnętrza komórki

przyleganie do cytoszkieletu

toksyna Shiga- przy rozpadzie komórki bakteryjnej, inaktywuje podjednostkę 60 S
rybosomu

Chorobotwórczość:

czerwonka bakteryjna:

zakażenia człowiek- człowiek (chory, ozdrowieniec, nosiciel)

woda żywność

10000 zachorowań/rok

objawy: silne kurczowe bóle brzucha, przy oddawaniu stolca- krew, śluz

zespół hemolityczno- mocznicowy=> może rozwijać się w przypadku S. desenteriae

toksyna Shiga- uszkodzenie nabłonka, nerki

Leczenie

samoograniczająca

dieta

trimetoprim + sulfametoksazol

penicyliny szerokowachlarzowe

chinolony

Yersinia

Morfologia:

G(-) pałeczki, barwi się biegunowo

Ruch (-), otoczki (+) in vivo

Dobry wzrost na zwykłych podłożach

Względne beztlenowce

Wzrost w )- 43 st. C, optimum 28 st. C

Czynniki wirulencji

antygen otoczkowy o właściwościach antyfagocytarnych

endotoksyna

egzotoksyny

antygen W i V

Dżuma

Postać dymienicza

ugryzienie przez pchłę szczurzą

rozległa limfadenopatia w miejscu ugryzienia

gorączka

przetoki

objawy od 2 po zakażeniu

6- 8 h- objawy nieswoiste: wysoka gorączka, poty, dreszcze, rozszerzone naczynia
krwionośne, bóle głowy, osłabienie, złe samopoczucie

później powiększenie węzłów chłonnych pachowych, pachwinowych, szyjnych

węzły bolesne przy dotykaniu, nie wyczuwalna treść surowicza

bez leczenia- 50 % przypadków śmiertelnych

Postać septyczna:

poza nieswoistymi także bakteriemia

pojawia się sepsa

jej wyniku mikrozatory bakteryjne w końcowych odcinkach naczyń krwionośnych

palców rąk i nóg

śmiertelność zawsze bardzo wysoka

Postać płucna

objawy nieswoiste

śródmiąższowe zapalenie płuc, krwioplucie, duszności sinica

rokowania niepomyślne, wysoka śmiertelność

śmierć w ciągu kilku dni od pojawienia się objawów

Diagnostyka

wywiad epidemiologiczny

materiał z węzłów limfatycznych, krwi lub plwociny

metody serotypowania i PCR

ostateczne potwierdzenie w labolatoriach o wysokiej klasie bezpieczeństwa

Leczenie:

przymusowa hospitalizacja

pozajelitowo antybiotyki

streptomycyna, gentamycyna, ciprofloksacyna, doxycyklina, tetracyklina

Profilaktyka

unikanie kontaktu z padłymi zwierzętami

środki przeciwpchelne

dostępna jest szczepionka przeciw dżumie- skuteczna w postaci dymieniczej; w
postaci płucnej jej skuteczność jest zerowa

w każdej postaci poza płucną izolacja osób nie jest konieczna, podobnie jak
antybiotykoterapia

Diagnostyka pałeczek niefermentujących (glukozę)

PSEUDOMONAS, BURKHOLDERIA, STENOTROPHOMONAS, MORAXELLA,
ACINETOBACTR
Pseudomonas

G(-) pałeczki

Ruchliwe

Pojedyncza biegunowa rzęska

Otoczka (+)

W organizmach i środowisku

Mogą być przejściowa florą fizjologiczną

Bardo niskie wymagania odżywcze

Bezwględne tlenowce

Dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

Wzrost możliwy 4- 43 st. C, optimum 30- 37 st. C

Laktozo (-), oksydazo (+), nie fermentują

Świeże kolonie- zapach jaśminu

Agar z krwią- kolonie szarozielone z matowym połyskiem

PYA

W zależności od gatunku mogą mieć różne barwniki;

o Piocyjanin- niebiesko- zielone
o Piowerdyna- zielone
o Fluoresceina- zielona fluorescencja

Czynniki wirulencji

czynniki adhezyjne

o fimbrie
o otoczka polisacharydowa
o śluz alginianowy

czynniki inwazyjne

o elastaza
o fosfataza zasadowa
o hemolizyny
o cytotoksyny
o siderofory
o piocyjanina

toksyny

o egzotoksyna S- syntetyzowana przez szczepy zakażające rany oparzeniowe

 jego obecność stwierdza się po wystąpieniu bakteriemii
 hamuje aktywność fagocytów

o egzotoksyna A

 działa jak toksyna błonicza
 synteza regulowana dostępnością jonów żelaza

Chorobotwórczość

zakażenia układu oddechowego => chorzy na mukowiscydozę

zakażenia układu moczowego

bakteriemia

posocznica

ZOMR

Zakażenia rogówki o bardzo szybkim przebiegu

Zapalenie ucha zewnętrznego

Zakażenia układu ruchu i kości

Leczenie

karbanicylina

tikacylina

piperacylina+ tazobaktam

gentamicyna

tobramicyna

amikacyna

fluorochinolony

monobaktamy

karbapenemy

kolistyna

Mechanizm oporności:

naturalna oporność:

o penicylina, ampicylina, cefalosporyny I i II, tetracykliny, linkosamidy

nabyta

o wytwarzanie enzymów modyfikujących leki:

 efflux
 modyfikacja genów kodujących białka

 zahamowanie przenikalności osłon

Burkoholderia

G(-) pałeczki

Ruchliwe

Wzrost nawet w wodzie destylowanej

Hodowane na podłożu z polimyksyną i tikarcykliną + fiolet krystaliczny + żółć =>
czerwona, gładka

Diagnostyka API 20NE

Genotypowanie, fenotypowanie

Czynniki wirulencji

białko o właściwościach adhezyjnych-pilina

enzym o właściwościach toksycznych

hemolizyna

lecytynaza

lipaza

proteaza

Chorobotwórczość

zakażenia oportunistyczne

głównie u pacjentów z mukowiscydozą

nosiciele- bezobjawowo

bakteriemia

ZOMR

Zapalenie wsierdzia

Zapalenie płuc

zakażenia ran i dróg moczowych u pacjentów z obniżoną opornością

Leczenie

tenocylina z aminoglikozydami

tenocylina z ceftazydem

Mechanizm oporności

naturalna oporność na wiele antybiotyków

wytwarzanie karbapenemaz

oporność na fluorochionolony

Stenotrophomonas; S. Multophilla

G (-) pałeczki

W środowisku naturalnym

Dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

Kolonie z zielonkawym nalotem o zapachu amoniaku

Oksydazo (-)

Nie fermentują glukozy

Czynniki wirulencji

dużo enzymów zewnątrzkomórkowych

proteazy

hemolizyny

lipazy

hialuronidazy

chitynazy

mucynazy

Chorobotwórczość:

zakażenia oportunistyczne, bakteriemie

obniżona odporność

IZW

Zakażenia ran pooperacyjnych

ZOMR

Leczenie:

kotrimoksazol

Opornośc:

naturalna oporność na betalaktamy (MBL)

synteza czynników modyfikujących leki

Acinetobacter

21 grup DNA

7 gatunków

G(-) ziarniakopałeczki

Rzęski (-)

Mikrootoczki (+/-)

Szeroko rozpowszechnione w środowisku naturalnym

Głównie w miejscach wilgotnych

Mogą kolonizować skórę człowieka

Niewymagające

MacConkey- bezbarwne- laktozo (-)

Czynniki wirulencji

hemolizyny

lipazy

proteazy

mikrootoczki (wł. adhezyjne)

Chorobotwórczość

zakażenia układu oddechowego

ZOMR

Zakażenia układu moczowego

Bakteriemie

Zakażenia ran oparzeniowych

Leczenie

penicyliny szerokowachlarzowe z inhibitorami

sulbaktam jest skuteczny

aminoglikozydy, cefalosporyny, fluorochinolony, karbapenemy

Mechanizmy opornośći:

L

Mutacja genów kodujących PBP

Wytwarzanie enzymów modyfikujących leki

Mutacje w genach gyrazy

MYCOBACTERIUM

> 30 gatunków

wolno rosnace => podział raz na dobę

kwaso, zasado, alkoholooporne

wydłuzone, proste lub nieco zakrzywione pałeczki

brak rzesek, otoczek, przetrwalników

niektóre gatunki są saprofitami

względnie wewnątrzkomórkowe

najważniejsze Mycobacterium tuberculosis i Mycobacterium avium

fotochromogeny: Mycobacterium kanzasii, Mycobacterium simae,

skotochromogeny: Mycobaterium scrofulaceum

niefotochromogeny: Mycobacterium avium- intracellulare, Mycobacterium xenopei

szybko rosnace: Mycobacterium fortuitum, Mycobacterium chelonae, Mycobacterium
smegmatis, Mycobacterium phlei

Mycobacterium leprae- prątek trądu

o dystalne części ciała
o wzrost po 40 tygodniu
o wzrost na zwierzetach => nancernik długoogonowy

kwasy mykolowe

do 80% lipidów w ścianie komórkowej

tiocerol => odpowiada za czynniki fizykochemiczne

metoda Ziehl- Neelsena => wykrycie prątków => bakterie kwasooporne

pod wpływm alkoholu barwnik nie jest usuwany

hodowla jest jedyną możliwoscią określenia wrażliwości prątków na leki

Leczenie:

rifampicyna

hydrazy + etambutol + streptomycyna

Podłoża:

wzrost 2 do 5 tygodni

podłoze Löwensteina- Jensena- dobry wzrost

podłoże Middlebrooka- pozwala wykryć małe kolonie prątków szybciej niż podłoża
jajowe

podłoza płynne:

o metabolizuja substancje i wydziela się CO

znakowany C-14

o do wykrywania można użyć bulionu + pekton znakowany C-14
o izolacja mycobacterium tuberculosis- 4- 25 dni

Metoda Ziehl- Neelsena:

prątki sa wasooporne- barwią się na czerwono

unikalna budowa ściany komórkowej

o kwas N-glikolilomuraminowy (mikolowy)
o wysoka zawartość lipidów
o pratki są hydrofobowe, nieprzepuszczalne dla zasadowych barwników

anilinowych

Podstwa róznicowania- czas wzrostu i pigementacja:

szybko rosnace => do 7 dni

wolno rosnące => powyżej 7 dni

Patogeneza i objawy kliniczne:

początkowo zakaenie obejmuje środkowe lub dolne pola płucne, a ognisko jest zwykle
pojedyncze

rozwija się opornośc typu komórkowego, sprawiając że zakazenie ogranicza się i
przebiega bezobjawowo

bakterie w mniejscu pierowtnego zakazenia powoli obumierają ale mogą pozostać
zywe nawet 20 lat

Postać czynna gruźlicy

mogą rozsiewać się drogami krwionośnymi

mogą być w węzłach chłonnych

Reaktywacja zakażenia:

pokilku lub kilkunastu latach

najczęściej wykrywana postac gruźlicy

dotyczy głównie kobiet powyżej 50 r.ż.

objawy kliniczne dawniej;

o kaszel
o krwioplucie
o popołudniowa gorączka, nocne poty
o spadek masy ciała
o złe samopoczucie
o bardziej zaznaczone przy reaktywacji gruźlicy

Gruźlica prosówkowa

dotyczy ludzi bardzo młodych lub starszych

zaburzenia odporności

szybk rozwój zakażenia we wszystkich narządach

wysoka śmiertelność

Czynniki wirulencji:

lipidy

o do 80 %

sylfatydy:

o glikolipidy zlokalizowane na powierzchni prątków
o hamuja tworzenie fagolizosomów

woski

o A- ftiocerol

o B- niszczenie lipidów- czynnik wiązkowy; składnik wiązkowy prątków;

bardzo toksyczny dla myszy; uniemożiwia działanie błon mitochondrialnych

o D

białka

o aktywność tuberkulinowa
o tuberkulina- Odo Bujwid (<= to imie i nazwisko )

Drogi przenoszenia

głównie droga kropelkową

Zapadalność:

w krajach zachodnich mała

w krajach rozwijajacych się duża

Podatność:

złe warunki socjalno- epidemilogiczne, przeludnienie miejsc zamieszkania

wśród indian, imigrantów z krajów słabo rozwinietych

Diagnostyka:

RTG klatki piersiowej

hodowla

RÓŻNICOWANIE DROBNOUSTROJÓW

Staphylococcus

S. aureus

S. epidermidis

S.saprophyticus

koagulaza

–

rozkłada mannitol

–

wytwarza fosfatazę

–

nowobiocyna

–

Streptococcus

S. agalactiae

S. pyogenes

S. pneumoniae

hemoliza

CAMP–test

–

bacytracyna

–

optochina

–

hydrolizuje hipuran
sodu

–

rozpuszczalny w żółci

–

Enterococcus faecalis

Mycoplasma pneumoniae

podłoże

agar odżywczy

nie rośnie na podłożach

sztucznych

czas wzrostu

krótko

około tygodnia

hemoliza

α,β,γ

–

hydroliza eskuliny

–

wzrost w pH 9,6

–

ścinanie mleka i redukcja
błękitu metylenowego

–

wzrost w obecności 10% żółci

–

Cryptococcus neoformans

Klebsiella pneumoniae

podłoże

Sabouraud

MacConkey

fermentacja laktozy

–

rozkłada inozytol

–

śluzowe kolonie

–

Corynebacterium dyphteriae

Chlamydia trachomatis

barwienie Grama

G(+)

G(–)

podłoże

Loefflera wzbogacone krwią

nie rośnie na podłożach

sztucznych

inne

posiada ziarnistości – ciałka

Bebesa–Ernsta

posiada wtręty (metoda

Giemzy – ciemnopurpurowa

barwa)

Listeria monocytogenes

Shigella shigae

barwienie Grama

G(+)

G(–)

podłoże

zawierające m.in. telluryn
potasu, kwas nalidyksowy

SS, Levine'a, Hektoen

temperatura wzrostu

+4˚C

+37˚C

ruch w temperaturze
pokojowej

–

hemoliza krwi

–

wytwarzanie katalazy

–

Cryptococcus luteus

Streptococcus saprophyticus

barwienie Grama

G(–)

G(+)

podłoże

Sabouraud

agar odżywczy

wytwarzanie katalazy

–

wrażliwy na nowobiocynę

–

rozkłada inozytol

–

Corynebacterium dyphteriae

Clostridium difficile

warunki wzrostu

tlenowe

beztlenowe

podłoże

Loefflera wzbogacone krwią

półpłynne VL

inne

rozkłada skrobię i glikogen

wytwarza spory

Pseudomonas

fluorescens

Pseudomonas

aeruginosa

Citrobacter freundii

temperatura wzrostu

30˚C

30˚C, 42˚C

n.d.

wytwarzanie
barwników

n.d.

–

wzrost na podłożu
King A,B

n.d.

–

wytwarzanie
oksydazy

n.d.

–

ŚMIECIUCH

Ogólne zasady diagnostyki drobnoustrojów

1. Etap wstępny: podstawowe objawy chorobowe, wskazany materiał do badań (w

zależności od lokalizacji zmian chorobowych), sposób pobrania i transport materiału.

2. Badanie bezpośrednie (preparat barwiony i niebarwiony).
3. Metody hodowlane (podłoża stałe).
4. Identyfikacja wyodrębnionych bakterii (morfologia kolonii i komórek, barwienie Grama,

określenie metabolizmu).

5. Oznaczenie wrażliwości bakterii na chemioterapeutyki.
6. Interpretacja uzyskanych wyników i przekazanie informacji lekarzowi.

Podstawa racjonalnego leczenia.

Ocena wrażliwości na określone stęż. leku

krążkowo–dyfuzyjna [wzrost lub brak wokół krążka z antybiotykiem; średnica]

 różne wymagania żywieniowe
 czasem p-stawny wpływ składników podł.
 trudne do zdef. składniki podłóż

niektóre antyB wiązane przez agar
Ca,Mg,Fe↔tetracykliny, Mg↔gentamycyna
dodatek anionów wiążących zmniejsza to dział.
antybiogramy–bezpeptonowe podł MH
grzyby–Sabouraud
10% CO

+streptomycyna, kanamycyna, erytromycyna, oleandomycyna: wyraźne

zahamowanie wzrostu.

a) zautomatyzowane

1. określenie MIC [ilościowa ocena wrażliwości]

a) seryjnych rozcieńczeń w podł. stałym [różne stęż. antyB w pożywkach /posiew-kreska/,

wiele szczepów na płytce] i płynnym [dokł. i powtarzalne, duży nakład]

b) E–test: dyfuzyjna z paska nasyconego lekiem [gradient stężeń]
c) płytek gradientowych

WYKRYWANIE ß-LAKTAMAZ:

 wyemilinowanie z terapii rozkładanych antyB
1. cefinazowy
β–Lza zmienia barwę chromogenu cefalosporynowego - nitrocefiny. [z wyj. gronkowców i
niekt. beztlenowców]
2. jodometryczna
odbarwienie cplxu jodu z PVA lub skrobią (redukcja I

przez produkty rozkł. β–laktamu):

strefy przejaśnień

3. biologiczna M.luteus
wrażliwy na antyB w podłożu M.luteus wyrasta tylko wokół szczepu prod. β–Lzę
4. orientacyjne określenie występowania ESBL
plazmidowo kodowane u Enterobacteriaceae i Pseudomonas; test dwóch krążków: wzrost
wokół krążków z cefalosporyną III i inhibitorem; podobnie E–test

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ BAKTERII I ICH CECHY
CHARAKTERYSTYCZNE

BAKTERIE GRAM +

Enterobacter cloaceae – zakażenia oportunistyczne ukł. mocz., ropnie

Staphylococcus sp.
S.aureus – gronkowiec złocisty
zakażenia skórne, choroby układów: oddech., mocz., pokarm., posocznice i ropowice,
zap. ropne stawów, sutków, kości, opon mózgowo-rdzeniowych
Toksyna TSS1, koagulaza, DNaza, hemolizyny, fibrolizyny, białko A, enterotoksyny A-F,
clumping factor (ścina fibrynogen bez udziału koagulazy)
Staphylococcus epidermidis – zakażenia ran i różnych tkanek
Staphylococcus saprophiticus – zakażenia ukł. mocz.

Listeria monocytogenes – listerioza – zakażenia okołoporodowe prowadzące do poronień,
posocznica płodu, zap. opon mózgowo-rdzeniowych

Corynebacterium sp. – zakażenia oporunistyczne; egzotoksyna
C. diphtheriae – błonica – charakterystyczny nalot (gardło, rany), objawy ogólnoustroj.
(mięsień sercowy, ukł.nerw.); egzotoksyna błonicza

Streptococcus pneumoniae – dwoinka zap. płuc
płatowe zap. płuc, posocznice, zap. opon mózgowo-rdzeniowych, ucha środkowego, zatok,
miejscowe zmiany skórne
hemoliza α, otoczki polisacharydowe

Streptococcus pyogenes – paciorkowiec ropny
ostre zap. gardła, róża – choroba skóry, posocznica, płonica
gr. serolog. A, hemoliza β, streptolizyny S i O (hemolizyny), toksyna erytrogenna – wysypka
w szkarlatynie, DNaza, hialuronidaza, streptolizyna (fibrolizyna)

Streptococcus agalactie
posocznice połogowe, zap. wsierdzia i płuc, miejscowe zakażenia ropne, zakażenia
noworodkowe i okołoporodowe
gr. serolog. B, hemoliza β, Co-cytolizyna (CAMP +), DNaza, hialuronidaza, może być
clumping factor; 95% szczepów opornych na bacytracynę

Enterococcus sp.
zakażenia ukł. moczowego i ran, ropnie w miednicy mniejszej, zapalenia otrzewnej i
wsierdzia

E.faecalis, E.durans – paciorkowce kałowe
E.casseliflavus, E.gallinarum, E.hirae

GRZYBY

Candida sp.
C.albicans C.tropicalis,C.guillermondi, C.krusei, C.glabrata
Grzybice oportunistyczne – postacie: skórna, ukł.odd., mocz., przew.pok., OUN, kostono-
staw.,
Oko, zap. wsierdzia, posocznica

Cryptococcus neoformans – kryptokokoza – oportunistyczna i nie tylko, postacie: ukł.odd.,
skórna, posocznica

Inne grzybice oportunistyczne:
Geotrichum – oskrzela i płuca, Aspergillus – aspergiloza, Rhizopus i Mucor –
zygomycoza,
Rhodotorula rubra i R.rosea – ukł. oddech.

Trichophyton mentagrophytes, Penicillium vinaculum, Fusarium monoliformae

Gram (–), nie fermentujące

Pseudomonas aeruginosa – pałeczka ropy błękitnej – wielolekooporny
zwykle w miejscach wilgotnych (cewniki, oparzenia, ucho wew., rany, drogi mocz. i dolne
drogi oddech., oko, bakteriemie i posocznice, zap. opon mózgowo-rdzeniowych)
egzotoksyny i enzymy toksyczne (elastyna, kolagenaza, fibrolizyna)
P.fluorescens, P.stutzeri, P.denitrificans, P.putida, P.alcaligenes

Bulkholderia sp. – wielolekooporne
B.mallei – nosacizna; B.pseudomalei – malioidoza; B.cepcia

Comamonas acidovoraus

C.testosteroni – biotransformacja sterydów w przemyśle farm.

Brevundimonas diminuta – badanie filtrów bakteriologicznych

Stenotrophomonas maltophilica – rozkłada zw. chlorowcoorg.

Sphingomonas paucimobilis – zakażenia szpitalne

Schewanella putrefaciens – żyją na dnie Rowu Mariańskiego

Alcaligenes faecalis

A.xylosoxidans – wykorzystywany w biotechnologii

Bordatella sp.

B.pertussis – krztusiec, zakażenia miejscowe, układowe i ogólnoustrojowe, bakteriemie i
posocznice, zap.płuc u pacjentów szpitalnych; toksyny, czynniki adhezji
B.parapertussis – krztusiec rzekomy
B.bronchoseptica – zap. Górnych dróg oddech., używana do oznaczeń antybiotyków

Rhizobium – asymilacja N

Agrobacterium – chorobotwórcza dla roślin, inżynieria genetyczna

Moraxella – zap. zatok szczękowych, wsierdzia, ucha środkowego, oskrzeli, płuc, ropne zap.
opon mózgowo-rdzeniowych

Acinetobacter sp.: A.calcoaceticus, A.baumani, A.junii, A.lwoffii
powszechna wielolekooporność, ciężkie schorzenia szpitalne, zap. płuc, wsierdzia, opon
mózgowo-rdzeniowych, posocznice, zakażenia skóry i ran

PAŁECZKI (i nie tylko) GRAM (–)

Vibrio sp.
V.cholerae – szczepy gr. 01 – cholera – zakażenie żoł.-jelit.(biegunka); enterotoksyna,
hemolizyny
V.nie-01 (NAG) – biegunka, może prowadzić do posocznicy, zakażenia ran
V.alginolyticus (parahaemolyticus)

Aeromonas sp.: A.hydrophilica, A.salmonicida
zap.tk.łącznej i zakażenia ran, ostra choroba biegunkowa krótkiego okresu (toksyny), różne
zakażenia jako następstwo zakażenia jelitowego

Plesiomonas shigelloides
zakażenia przew. pok. Podobne do czerwonki – średniociężka biegunka sekrecyjna;
enterotoksyny

Campylobacter sp.
C.fetus – kampylobakterioza (odzwierzęca) – zakażenia oportunistyczne
C.jejuni, C.coli – zakażenia przew. pok. – biegunki
C.sputorum – nie opisano objawów chorobowych

Helicobacter pylori – zapalenie i wrzody żołądka, początek raka; adhezyny i hemaglutyniny

Francisiella tularensis – tularemia (odzwierzęca) – postacie: skórna, węzłowa, płucna,
posocznicową; zakażenie przez skórę

Brucella sp.
B.abortus, B.cannis – bruceloza – groźna dla ludzi (odzwierzęca), ziarniaki w narz.
siateczkowo-śródbłonkowych
B.suis – zmiany ropne, przewlekły przebieg, ziarniaki podobne do gruźliczych
B.malitensis – gorączka maltańska – zmiany ropne, posocznica, powikłania

Gardnerella vaginalis – waginoza – zap. pochwy, może powodować zakażeni ukł. mocz.,
przenoszona drogą płciową

Haemophilus sp.
H.influenzae – zap.opon mózgowo-rdzeniowych (typ b), nagłośni, stawów i tk. łącznej,
posocznice (typ b), zakażenia ukł. oddech. (typ nie-b), okołoporodowe i ukł. płciowego
H.parainfluenzae – zap. wsierdzia, stawów i tk. łącznej, zakażenia ukł. oddech.,
okołoporodowe, ukł. płciowego
H.ducreyi – wrzód miękki, przenoszony drogą płciową
H.aegypticus – zap. spojówek,
H.aphrophilus – zap. wsierdzia
H.haemolyticus, H.parahaemolyticus,

Legionella pneumophila
choroba legionistów (legioneloza) – zap. płuc i opłucnej (ropnie w płucach), biegunka,
gorączka, nudności, wymioty, duża śmiertelność (do 20%);
gorączka Pontiac – zap. opłucnej i objawy grypy

Mycobacterium sp.
M.tuberculosis - klasyczna gruźlica płucna
M.bovis, M.bovis BCG – gruźlica odzwierzęca
M.africana – gruźlica tropicalna
M.leprae – prątki trądu
M.microti, M.ulceraus, prątki MOTT (Mycobacterium other than tuberculosis),
MAC (M.avium complex) - najczęstsze zakażenia prątkami u chorych z AIDS
Podział prątków:
1. fotochromogenne
2. skotochromogenne
3. niefotochromogenne
4. szybko rosnące

BEZTLENOWCE

Bacillaceae – laseczki Gram +, przetrwalnikujące
B.antracis – laseczka wąglika; odzwierzęca, postacie: płucna, jelitowa i skórna (czarna krosta)
B.cereus – epidemiczne zatrucia pok. – toksyna wymiotna

Clostridium sp.; egzotoksyny
C.botulinum – laseczka jadu kiełbasianego;
C.perfringens – laseczka zgorzeli gazowej;
C.septicum – laseczka obrzęku złośliwego;
C.histolyticum – laseczka tkankobójcza
C.difficiele – trzekomobłoniaste zap. jel. grubego po antybiotykoterapii; cytotoksyny
C.tetani – laseczka tężca

Beztlenowce nieprzetrwalnikujące
zakażenia endogenne (własną florą) – bakteriemie i posocznice

a) pałeczki Gram (–)
Bacterioides sp. – zap. ucha środk., przewlekłe zap. zatok, ropnie wew.brzuszne, zakażenia
ginek.

Fusobacterium – angina, zap. ucha środk.
Wolinella, Porphynomonas

b) pałeczki Gram (+)
Propionibacterium – przewlekłe zap. zatok
Actinomyces – ropnie wew.brzuszne

Biphidobacterium

c) ziarniaki Gram (–)
Veillonella – przewlekłe zap. zatok

d) ziarniaki Gram (+)
Peptostreptococcus – układ oddechowy i zakażenia ginek.

DIAGNOSTYKA

SZEREG IDENTYFIKACYJNY



paciorkowce

hydroliza eskuliny

wzrost w obecności 10% żółci

wzrost w obecności 6,5% NaCl

wzrost w pH 9,6

obecność otoczki

rozpuszczalność w żółci

wrażliwość na bacytracynę

wrażliwość na optochinę

hemoliza

hydroliza hipuranu sodu

CAMP–test

mleko z 0,1% błękitem metylenowym



Enterobacteriaceae

podłoże Kliglera

podłoże Christensena

woda peptonowa z tryptofanem

10% laktoza pod parafiną



Clostridium

hydroliza żelatyny

rozkład mleka, azotynów, glukozy, laktozy, sacharozy, mannozy, maltozy, fruktozy

wytwarzanie lecytynazy, lipazy, indolu



Candida

test filamentacji (C. albicans /+/, pozostałe /-/)

zymogram (C. neoformans /-/)

auksonogram

wytwarzanie chlamydospor

wzrost na podłożu z cykloheksimidem

BEZPOŚREDNIE PREPARATY

 MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS – barwienie Ziehl–Neelsona

 BACILLUS ANTHRACIS – barwienie Grama i błękitem metylenowym wg Lofflera

 CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE – barwienie Neissera

 TREPONEMA PALLIDUM – w mikroskopie z ciemnym polem widzenia
 NEISSERIA GONORRHOEAE – barwienie Grama i błękitem metylenowym (dwoinki

wewnątrz leukocytów wielojądrzastych)

 CANDIDA ALBICANS – barwienie Grama, preparat niebarwiony – strzępki i makronidia

(lampka Wooda – świecą)

ANTYBIOGRAMY
 STAPHYLOCOCCUS – podłoże agar odżywczy, temp. 37°C, warunki tlenowe,

antybiotyki: streptomycyna, neomycyna, augmentin, syntarpen, sefril, cefuroksym,
wankomycyna, erytromycyna, doksycyklina, sulfatiazol

 STREPTOCOCCUS – podłoże MH z krwią, temp. 37°C, warunki tlenowe, antybiotyki:

penicylina G, ampicylina, cefadryna, augmentin, tienamycyna, erytromycyna,
nitrofurantoina, sulfadiazyna, doksycyklina

 ENTEROBACTERIACEAE – podłoże MacConkey'a, temp. 37°C, 48h, warunki tlenowe,

antybiotyki: sulfatiazol, doksycyklina, kwas nalidyksowy, ceftazydym, aztreonam,
azlocylina, mecylinam, temocylina, cefadroxil

 PSEUDOMONAS – podłoże MH, temp. 37°C, 24-48h, warunki tlenowe, antybiotyki:

sulfatiazol, kolistyna, augmentin, cefapim, cefotaksym, karbenicylina

 CANDIDA – podłoże Sabouraud, temp. 25-28°C, 2-3 dni, oglądamy i inkubujemy w temp.

37°C, antybiotyki: grzybica głęboka: 5–fluorocytozyna, miconazol, amfoterycyna B,
ketoconazol; grzybica powierzchniowa: gryzeofulwina, klotrymazol, nystatyna,
polifungina

 MYCOBACTERIUM – na skosach Lowensteina–Jensena z próbą kontrolną bez leku. W

podłożu znajduje się określony lek i na to podłoże posiewamy zawiesinę macierzystą i
jednocześnie na podłoże L–J bez leku posiewamy zawiesinę (próba kontrolna).
Odczytanie wyników: w przypadku podłoża ze streptomycyną oporne są te prątki, których
wzrost na podłożach przekracza 10% w porwnaniu z próbą kontrolną. W przypadku
podłoży z etionamidem, izoniazydem, PAS, rifampicyną, wiomycyną za oporne uznajemy
te prątki, których wzrost przekracza 1% próby kontrolnej.

Różnice w wykonaniu antybiogramu dla prątków:
-

dłuższy czas inkubacji

posiew na skosach

antybiotyki w podłożu a nie na krążkach

wyniki w procentach

specyficzne podłoże L–J

 CLOSTRIDIUM – podłoże MH wzbogacone krwią, temp. 37°C, 48h, warunki beztlenowe,

antybiotyki: cefmetazol, tienamycyna, augmentin, metronidazol, erytromycyna,
doksycyklina.

ODRÓŻNIANIE DROBNOUSTROJÓW

STAPHYLOCOCCUS AUREUS od STAPHYLOCOCCUS EPIDERMIDIS
-

S.aureus: koagulaza(+) - ścięcie plazmy króliczej, rozkłada mannitol, wytwarza
fosfatazę

S.epidermidis: koagulaza(–), nie rozkłada mannitolu, wytwarza fosfatazę

STAPHYLOCOCCUS AUREUS od STAPHYLOCOCCUS SAPROPHYTICUS
-

próba na koagulazę: S.aureus(+), S.saprophyticus(–)

wytwarzanie fosfatazy, odczyt wobec NaOH – czerwona barwa: S.aureus(+),
S.saprophyticus(–)

test na nowobiocynę: S.aureus(–), S.saprophyticus(+) /tylko on/

STREPTOCOCCUS AGALACTIAE od STREPTOCOCCUS PYOGENES
-

obydwa hemoliza β

CAMP–test: S.agalactiae (+), S.pyogenes(–)

hydroliza hipuranu sodu: S.agalactiae (+), S.pyogenes(–)

wrażliwość na bacytracynę: S.agalactiae(–), S.pyogenes(+)

STREPTOCOCCUS PYOGENES od STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE
-

hemoliza: S.pyogenes β, S.pneumoniae α

wrażliwość na bacytracynę: S.pyogenes(+), S.pneumoniae(–)

wrażliwość na optochinę: S.pyogenes(–), S. pneumoniae(+)

CAMP–test: S.pyogenes(–), S.pneumoniae(+)

rozpuszczalność w żółci: S.pyogenes(–), S.pneumoniae(+)

ENTEROCOCCUS FAECALIS od MYCOPLASMA PNEUMONIAE:
-

podłoże: E.faecalis: agar odżywczy, M.pneumoniae nie rośnie na podłożach sztucznych

czas wzrostu: E.faecalis – krótko, M.pneumoniae – około tygodnia

E.faecalis: hemoliza α,β,γ, hydroliza eskuliny, wzrost w pH 9,6, ścinanie mleka i
redukcja błękitu metylenowego, wzrost w obecności 10% żółci

KLEBSIELLA PNEUMONIAE od CRYPTOCOCCUS NEOFORMANS:
-

podłoże: dla C.neoformans – Sabouraud, K.pneumoniae – MacConkey

fermentacja laktozy: C.neoformans (–),K.pneumoniae (+)

C.neoformans: rozkłada inozytol

K.pneumoniae: śluzowe kolonie

CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE od CHLAMYDIA TRACHOMATIS
-

barwienie Grama: C.dyphteriae G(+), Ch.trachomatis G(–)

podłoże: C.dyphteriae – Loefflera wzbogacone krwią, Ch.trachomatis – nie rośnie na
podłożach sztucznych (na linii komórkowej MacCoy'a)

C.dyphteriae: posiada ziarnistości – ciałka Bebesa–Ernsta

Ch.trachomatis: posiada wtręty (metoda Giemzy – ciemnopurpurowa barwa)

LISTERIA MONOCYTOGENES od SHIGELLA SHIGAE
-

barwienie Grama: L.monocytogenes G(+), Sh.shigae G(–)

podłoże: L.monocytogenes – podłoże zawierające m.in. telluryn potasu, kwas
nalidyksowy, Sh.shigae – podłoże SS, Levine'a, Hektoen

temperatura wzrostu: L.monocytogenes +4˚C, Sh.shigae +37˚C

L.monocytogenes: ruch w temperaturze pokojowej, hemoliza krwi, wytwarzanie katalazy

CRYPTOCOCCUS LUTEUS od STREPTOCOCCUS SAPROPHYTICUS
-

barwienie Grama: S.saprophyticus G(+), C.luteus G(–)

podłoże: S.saprophyticus – agar odżywczy, C.luteus – podłoże Sabouraud

S.saprophyticus: wytwarzanie katalazy, wrażliwy na nowobiocynę

C.luteus: rozkłada inozytol

PSEUDOMONAS AERUGINOSA od PSEUDOMONAS FLUORESCENS
-

temperatura wzrostu: P.aeruginosa 30˚C, 42˚C, P.fluorescens: 30˚C

PSEUDOMONAS AERUGINOSA od CITROBACTER FREUNDII
-

P.aeruginosa: wytwarzanie barwników (pyocyaniny i fluoresceiny), wzrost na podłożu
King A,B

wytwarzanie oksydazy: P.aeruginosa (+), C.freundii (–)

CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE od CLOSTRIDIUM DIFFICILE
-

warunki wzrostu: C.dyphteriae – tlenowe, C.difficile – beztlenowe

podłoże: Loefflera wzbogacone krwią, C.difficile: półpłynne VL

C.dyphteriae: rozkłada skrobię i glikogen

C.difficile: wytwarza spory

PROTEUS VULGARIS od innych ENTEROBACTERIACEAE
-

nie rośnie na MacConkey'u

wzrost mgławicowy

na podłożu SS w postaci żółtych kolonii z czarnym środkiem (H

CAMPYLOBACTER FETUS od CAMPYLOBACTER JEJUNI, COLI
-

temperatura wzrostu: C.fetus 25˚C, C.jejuni, C.coli 42˚C

kwas nalidyksowy: hamuje wzrost C.jejuni, C.coli

cefalotyna: hamuje wzrost C.fetus

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

STAPHYLOCOCCUS AUREUS:
-

hemolizyny α, β, γ, δ

leukocydyna

toksynaepidermolityczna

enterotoksyny gronkowcowe

toksyna TSST–1

STREPTOCOCCUS PYOGENES
-

białko M

otoczka

toksyna erytrogenna, pirogenna

hemolizyny: streptolizyna O, S

inne enzymy: nukleazy A,B,C,D, streptokinaza

STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE
-

otoczka polisacharydowa

pneumolizyna O

neuraminidaza

ESCHERISCHIA COLI
-

fimbrie (EPEC, CFA – antygeny fimbrialne kolonizacji, NFA – antygeny niefimbrialne)

enterotoksyny (EHEC, ETEC, termostabilna ST, termolabilna LT

SALMONELLA
-

endotoksyny

egzotoksyna neurotropowa (S.typhi)

SHIGELLA
-

enterotropowa termostabilna endotoksyna

termolabilna egzotoksyna (Sh.dysenteriae)

PSEUDOMONAS AERUGINOSA
-

endotoksyna

egzotoksyna A

enterotoksyna

lecytynaza

leukocydyna

CLOSTRIDIUM BOTULINUM
-

toksyna botulinowa (jest ektotoksyną i neurotoksyną, typy A, B, C1, C2, D, E, F, G

CLOSTRIDIUM TETANI
-

ektotoksyna i neurotoksyna (tetanospazmina)

hemolizyna (tetanolizyna)

CAMPYLOBACTER JEJUNI
-

enterotoksyna

HODOWLE DROBNOUSTROJÓW

 na agarze odżywczym:

STAPHYLOCOCCUS

BACILLUS

ENTEROCOCCUS

PSEUDOMONAS

LISTERIA

ESCHERISCHIA

 na podłożach sztucznych nie należy hodować:

MYCOPLASMA

RICKETTSIA

WIRUSY

CHLAMYDIA

COXIELLA

PRÓBY PODŁOŻA DO IDENTYFIKACJI DROBNOUSTROJÓW

 próba wrażliwości na metycylinę – STAPHYLOCOCCUS AUREUS [zespół wstrząsu

toksycznego]

 próba wrażliwości na bacytracynę – STREPTOCOCCUS PYOGENES [angina]
 próba wrażliwości na optochinę – STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE [
 CAMP–test – STREPTOCOCCUS AGALACTIAE [zakażenie okołoporodowe]
 próba Eleka – CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE [błonica]

 Fluorocult (VRB–agar) – ESCHERISCHIA COLI (świeci)
 Rambach–agar – ESCHERISCHIA COLI (zielona kolonia), SALMONELLA (czerwona

kolonia), PROTEUS (bezbarwna kolonia)

 podłoże Hektoen – SALMONELLA, SHIGELLA (niebiesko-zielona kolonia),

ESCHERISCHIA COLI (łososiowo-żółta kolonia)

 podłoże Nickersona – do mikrohodowli CANDIDA
 podłoże Sabouraud – CANDIDA
 podłoże Roiron – NEISSERIA GONORRHOEAE [rzeżączka]
 podłoże Wilsona–Blaira – SALMONELLA
 podłoże Lewensteina–Jensena – MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS [gruźlica]
 podłoże SS – SALMONELLA, SHIGELLA
 odczyn Dicków – STREPTOCOCCUS PYOGENES
 odczyn wygaszania Schultza–Charltona – odróżnienie wysypki płonniczej
 szereg Robesona – CORYNEBACTERIUM
 schemat Kauffmana–White'a - SALMONELLA
 podłoże Hayficka – MYCOPLASMA
 próba Sereny – szczepy EIEC
 test na tkance Vero lub na noworodkach króliczych – szczep y ETEC i EHEC
 aglutynacja szkiełkowa – szczepy EPEC
 odczyn Coombsa – KLEBSIELLA, OXYTOCA OZAENAE
 odczyn Ascoliego – BACILLUS ANTHRACIS [wąglik]

Document Outline

KONSPEKTBYKRZYSIEK®(
BARWIENIEITYPYPODŁOŻYBAKTERYJNYCH
BARWNIK
WYNIK
Tan-Tien-Hok(nazimno)
Kinyoun(nazimno)
Salmonella
Salmonella,Shigella
Enterobacteriaceae
- Jakbadamydrobnoustroje??
- Ekologiadrobnoustrojów
- Elementykomórkibakteryjnej
- Otoczka
- Rzęski
- Pili
- Błonazewnętrzna
- Ścianakomórkowa
- Błonacytoplazmatyczna
- Opisosobnikówpierwszegorzędu
- Rozmnażanie
- Wzrost
- Pasażowanie-utrataotoczki
- Transdukcja
- Transpozony
- Czynnikiwirulencji
  - Warunkująjąmorfologiczneimetabolicznewłaściwo
- Adhezyny
- Otoczka
- Egzoenzymy
- Egzotoksyny
- Endotoksyny
- Patogenezawstrząsutoksycznego
- Bakterieobligatoryjniewewnątrzkomórkowe
- Bakteriezewnątrzkomórkowe
- Czynnikiwpływającenarozwójzakażenia
- REAKCJEPRECYPITACJI
- Odczynprecypitacjipierścieniowej
- Odczynprecypitacjiszkiełkowej
- Odczynflokulacyjny-kłaczkowy
- Immunodyfuzja
- Pojednyczaimmunodyfuzjaprobówkowa
- Podwójnaimmunodyfuzjaprobówkowa
- Pojedynczaimmunodyfuzjapłytkowa-radialnawgmet
- Immunoelektroforeza
- Zastosowanieprecypitacji
- REAKCJEAGLUTYNACJI
- Aglutynacjabezpośrednia
- Aglutynacjapośrednia
  - METODYRADIOIMMUNOLOGICZNE
- Antyseptyka
- Aseptyka
- Dobórmetodyiśrodkadezyfekcyjnego
- Środkidezynfekcyjne
- Aldehydy
- Pochodnefenolu
- Czwartorzędowesoleamonowe
- Biguanidy
- Aktywnytlen
- Związkikompleksujące
- Solealkaiczne
- Barwnikiiolejezapachowe
- Ogólnezasadyprowadzeniazabiegówhigieniczno-sa
- Fizycznemetodyniszczeniadrobnoustrojów
- Gorącaparawodna+suchepowietrze
- Pasteryzacja
- Promieniowanie
- Ultradźwięki
- Filtracja
- Podziałsprzętuszpitalnego
  - Sukcesaseptyczny
- Technologiaaredukcjadrobnoorganizmów
- Sprzętmedyczny
- Sterylizacja
- Antybiotyki
- Chemioterapeutyki
- Sposóbdziałania
- Mechanizmdziałania
- Penicyliny
- Cefalosporyny
  - Wszystkieenterokokisąopornenawszystkiecefalo
- CefalosporynyIgeneracji
- CefalosporynyIIgeneracji
- CefalosporynyIIIgeneracji
- CefalosporynyIVgeneracji
- Monobaktamy
- Karbapenemy
- Kategoriemechanizmówoporności
- Mechanizmdziałania
- Właściwościfamakokinetyczneifarmakologiczne
- IVgeneracja
  - Działająbakteriobójczozależnieodstężeniaicza
- Farmakokinetyka
- Zastosowanie
- Mechanizmdziałania
- Interakcje
- Wankomycyna
- Teikoplanina
- „Quorumsensing”
- Opornośćnabyta
- Tolerancja
- Beta-laktamy
- AMINOGLIKOZYDY
- TETRACYKLINY
- MLS
- CHINOLONYIFLUOROCHINOLONY
- GLIKOPEPTYDY
- SULFONAMIDY
- Rozważenieczypodanieantybiotykujestkonieczne
DIAGNOSTYAZIARENKOWCÓWG(+)
- Obronagospodarza
- Antybiotykooporność
- AktualnekierunkidziałańwkontrolizakażeńMRSA
Micrococcus
Stomatococcus
Staphyllococcus
- Diagnostyka
- Staphyllococcussaphrophiticus
  - Staphyllococcusepidermidis
- Staphyllococcusaureus
Leczeniezakażeńoetiologiigronkowca
- Streptococcus
- Morfologia
- Czynnikiwirulencji
- Chorobotwórczość
Sterptococcuspyogenes
Streptococcusagalactiae
Streptococcuspneumoniae
- Profilaktyka-szczepionkipoliwalentne
- Leczeniechoróbpaciorkowcowych
- Mechanizmyopornościnaantybiotyki
- Enterococcus
Enterococcusfaecalis
- BACILLUS,CLOSTRIDIUM
- Bacillus
Bacillusantracis
- Czynnikiwirulencji
- Bacilluscereus
- Leczenie
- Clostridium
Clostridiumbotulinum
Clostridiumdifficinale
- Leczenie
Clostridiumperfringens
- ENTEROBACTERIACEAE
Klebsiellapneumoniae:
- Yershinia
Salmonella
- Czynnikiwirulencji
- Chorobotwórczość
Shigella
- Morfologia
- Leczenie
Yersinia
- Czynnikiwirulencji
- Dżuma
Pseudomonas
- Czynnikiwirulencji
- Chorobotwórczość
- Leczenie
Burkoholderia
- Czynnikiwirulencji
- Chorobotwórczość
- Leczenie
- Mechanizmoporności
Stenotrophomonas;S.Multophilla
- Czynnikiwirulencji
Acinetobacter
- Czynnikiwirulencji
- Chorobotwórczość
- Leczenie
MacConkey
- Ogólnezasadydiagnostykidrobnoustrojów
  - GRZYBY
- Trichophytonmentagrophytes,Penicilliumvinaculum
  - Gram(–),niefermentujące
BEZTLENOWCE
- Wolinella,Porphynomonas
- Biphidobacterium

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
serce naczynia przypadki 15 10 2014
PISMO ŚWIĘTE O RODZINI cw 15.10.2014
ZO materiał wykład 15 10 2014
serce naczynia wstęp AM 15 10 2014
wyk 15 10 2014
10.15.01.2014
cw 4-pomiary uziemien roboczych, aaa, studia 22.10.2014, Materiały od Piotra cukrownika, materialy K
spraw. lab. eksploat. cw.10, aaa, studia 22.10.2014, Materiały od Piotra cukrownika, materialy Kamil
15 10 2010 Polityka przemysłowa i polityka wspierania konkurencjiid 16086 ppt
18 10 2014 (1)
[14 10 2014] Ceynowa test
Program zajęć ED, aaa, studia 22.10.2014, Materiały od Piotra cukrownika, materialy Kamil, Szkoła, L
EDi4 2-lista 2004, aaa, studia 22.10.2014, Materiały od Piotra cukrownika, materialy Kamil, Szkoła,
1. Wykład z językoznawstwa ogólnego - 14.10.2014, Językoznawstwo ogólne
mik ćw 4' 10 2014(1)
Zajęcia 10 2014 r Prawo wykłady 2 5
10 2014
Przedsiębiorczość II 19 10 2014

więcej podobnych podstron

MIKROBOLOGIA SKRYPT 15 10 2014

Document Outline