dzisiaj 09:22

Niezwykłe odkrycie w Puszczy
Zielonce. Archeolodzy odnaleźli
średniowieczną wieś Gać

Na ślady średniowiecznej wsi Gać położonej w Puszczy Zielonce natrafiono
kilka tygodni temu. Odkryto tam średniowieczny cmentarz i prawie 150
zabytków metalowych, w tym monety.

SKOMENTUJ

10

Foto: Thinkstock

Archeolodzy odnaleźli średniowieczną wieś Gać

Poszukiwania średniowiecznej wsi Gać położonej w sercu Puszczy Zielonki w
Wielkopolsce trwały od kilku lat - powiedział Marcin Krzepkowski, kierownik prac
wykopaliskowych

W tym roku w czerwcu, kiedy Wielkopolskę nawiedziła potężna susza, udało się
potwierdzić, że na łące znajdują się pozostałości dawnej zabudowy

Dotychczas odkrytych zostało 14 grobów – w żadnym z nich nie znaleźliśmy jednak
żadnych zabytków, które pomogłyby nam bliżej określić okres, w którym te osoby
zostały pochowane – powiedział Krzepkowski

Badacze będą próbowali dowiedzieć się więcej także o życiu ówczesnych
mieszkańców

REKLAMA

O odkryciu średniowiecznej wsi poinformował Polską Agencję Prasową archeolog, kierownik prac
wykopaliskowych Marcin Krzepkowski. Jak tłumaczył, poszukiwania średniowiecznej wsi Gać
położonej w sercu Puszczy Zielonki w Wielkopolsce trwały od kilku lat. Okoliczni mieszkańcy
wskazywali badaczom, gdzie według legend i opowieści wioska ta powinna się znajdować. Mówili
też o odnajdywanych na powierzchni ludzkich kościach. Na zdjęciach lotniczych nic jednak nie
wskazywało na to, że w tym rejonie znajdowała się dawniej jakaś osada.

Dopiero w tym roku w czerwcu, kiedy Wielkopolskę nawiedziła potężna susza, na zdjęciach
wykonanych z drona przez Kaspra Hanusa i zdjęciach z samolotu, zrobionych przez Piotra
Wronieckiego, udało się potwierdzić, że na łące, o której mówili mieszkańcy, znajdują się
pozostałości dawnej zabudowy.

- Odkrycia udało się dokonać trochę przypadkiem. Od pięciu lat prowadzimy nieopodal Gaci
badania średniowiecznego miasta w Dzwonowie. Zaczęliśmy interesować się okolicą i
próbowaliśmy dociec, dlaczego na terenie obecnej Puszczy Zielonki upadło tyle miejscowości,
które istniały na tym terenie w średniowieczu. Jedną z tych miejscowości jest Dzwonowo, gdzie na
początku XIV wieku założono miasto i gdzie istniała siedziba właścicieli z rodu Nałęczów, później
Rogalińskich herbu Łodzia. Drugim takim miejscem jest Głęboczek, gdzie również lokowano w
średniowieczu miasto – też już obecnie nieistniejące. Trzecią miejscowością była właśnie Gać,
którą w końcu udało się nam odnaleźć – powiedział Krzepkowski.

Gać była w średniowieczu dużą wsią. W 1335 roku ufundowano tu drewniany kościół parafialny
pw. Św. Piotra i Pawła, a w skład parafii oprócz Gaci wchodziło także pięć pobliskich miejscowości:
Łopuchowo, Łoskoń, Wojnowo, Brzeźno i Włókna – okolice dzisiejszego Potrzanowa.

- Wzmianki o Gaci pojawiały się w źródłach pisanych
dość często. Były tam także informacje o tym, że w
połowie XVI wieku tutejsza parafia została
zlikwidowana, natomiast wsie, które wchodziły w
skład parafii, zostały dołączone do kościoła w Długiej
Goślinie. Coś się więc musiało w tym miejscu
wydarzyć – odpowiedź na to pytanie jest jednak
jeszcze przed nami – opowiadał Krzepkowski.

Pierwsze wykopy archeologiczne w Gaci
przeprowadzono na przełomie lipca i sierpnia. W
poszukiwaniach brały udział także dwie studentki
antropologii z Wrocławia - Beata Drupka i Joanna
Wysocka. W szóstym sondażu natrafiono na ludzkie

kości. Miejsce – jak się potem okazało – było przykościelnym cmentarzem. Dotychczas odkryto tu
14 grobów szkieletowych datowanych na okres od XIV do XVI wieku.

Średniowieczna wieś Gać

- Robiąc kwerendę w materiałach archeologicznych, natrafiliśmy na informację, że 30 lat temu na
tym terenie odkryto fragment ludzkiej czaszki – nie było jednak na ten temat żadnych dalszych
informacji. Doszliśmy więc do wniosku, że najprawdopodobniej znalezisko to związane jest z
istniejącym w Gaci cmentarzem przykościelnym – nie myliliśmy się. Na fragmenty pierwszych
grobów szkieletowych natrafiliśmy tu już na głębokości 20 cm. Dotychczas odkrytych zostało 14
grobów – w żadnym z nich nie znaleźliśmy jednak żadnych zabytków, które pomogłyby nam bliżej
określić okres, w którym te osoby zostały pochowane – wskazał Krzepkowski.

Archeolog tłumaczył, że charakterystyczny układ jam grobowych świadczy o tym, iż był to
cmentarz przykościelny. - W przeciwieństwie jednak do położonego nieopodal cmentarza w
dawnym Dzwonowie – w Gaci zmarłych chowano w drewnianych trumnach, których pozostałości
zachowały się do dziś – mówił.

Cała powierzchnia dawnej wsi, około 1,5 ha, została już objęta badaniami powierzchniowymi z
użyciem detektorów metali. Dzięki współpracy z Wielkopolską Grupą Eksploracyjno-Historyczną
"Gniazdo" pozyskano prawie 150 zabytków metalowych, w tym 25 monet pochodzących z okresu
od XIV do XIX wieku.

"Z monet średniowiecznych udało nam się odnaleźć m.in. XV-wieczne denary jagiellońskie. Drugim
zbiorem były późniejsze, już XVII-wieczne szelągi Jana Kazimierza, oraz kilka monet związanych z
nowszą historią Gaci, czyli monety pruskie, w tym srebrna marka z 1875 roku" – poinformował
archeolog.

Jak dodał, odkryto także m.in. różne klucze i kłódki z XV i XVI w. Jednym z ciekawszych znalezisk
była także XV-wieczna ostroga.

Krzepkowski podkreślił, że badania archeologiczne na terenie Gaci będą kontynuowane w
przyszłym roku. Wtedy zakres badań ma być poszerzony, aby określić pełny zasięg cmentarza.
Badacze będą również próbowali odnaleźć relikty dawnego kościoła.

- Chcielibyśmy w tym miejscu rozpoznać także jedną z chat, której relikty udało się zlokalizować na
zdjęciach lotniczych. Na całej powierzchni planujemy także przeprowadzenie szczegółowych
badań powierzchniowych, a następnie badań nieinwazyjnych z wykorzystaniem m.in.
magnetometru i georadaru – zapowiedział Krzepkowski.

Archeolog wskazał, że badacze będą próbowali dowiedzieć się więcej także o życiu ówczesnych
mieszkańców. Jak mówił, "życie codzienne mieszkańców Gaci na pewno nie było usłane różami".

Monety średniowieczne

Życie codzienne mieszkańców Gaci

- Ludność, która tutaj mieszkała, musiała zapewne wykonywać ciężkie prace fizyczne, musiała być
też przystosowana do niełatwych w tym miejscu warunków przyrodniczych. Rytm dzienny
wyznaczały wschód i zachód słońca – bo mieszkańcy byli uzależnieni od źródeł światła. Nie bez
znaczenia były także święta kościelne, które świętowano w gackim kościele. Ale poza samym
kościołem mamy także wzmianki o młynie w Gaci, bliskość jeziora natomiast wpływała zapewne na
dietę mieszkańców. Będziemy się starali dowiedzieć o tych ludziach więcej – powiedział
Krzepkowski.

Archeolog podkreślił, że odkrycia zanikłych średniowiecznych wsi w Wielkopolsce za każdym
razem należy traktować jako sensacyjne. Jak mówił, tego typu obiekty odkrywane były dotychczas
najczęściej na Śląsku. - W Wielkopolsce takie odkrycia to rzeczywiście duża rzadkość – podkreślił.