Symptomy trudno

ś

ci w uczeniu si

ę

na poszczególnych przedmiotach

w gimnazjum

i szkołach ponadgimnazjalnych

Renata Czabaj

Uczniowie ze stwierdzon

ą

dysleksj

ą

rozwojow

ą

wymagaj

ą

dostosowania metod pracy i kryteriów wymaga

ń

do ich mo

ż

liwo

ś

ci percepcyjno-motorycznych.

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e posiadaj

ą

oni prawidłowy rozwój

intelektualny. Cz

ę

sto ich inteligencja jest na poziomie

ponadprzeci

ę

tnym a nawet wysokim.

Inteligentny ucze

ń

z dysleksj

ą

nierzadko wypracowuje

własny styl uczenia si

ę

. S

ą

jednak i tacy uczniowie którzy

nie radz

ą

sobie z niektórymi przedmiotami. Zrozumienie

trybu działania uczniów ze stwierdzon

ą

dysleksj

ą

mo

ż

e by

ć

trudne. Ka

ż

dy b

ę

dzie miał inny sposób radzenia sobie

z przyswajaniem tekstów, rozwi

ą

zywaniem zada

ń

, z nauk

ą

j

ę

zyków obcych.

Trudno

ś

ci

w

uczeniu

si

ę

spowodowane

s

ą

dysfunkcjami w sferze percepcji wzrokowej, słuchowej czy

ruchowej. Mog

ą

współwyst

ę

powa

ć

zaburzenia koncentracji

uwagi lub zaburzenia pami

ę

ci. Bardzo wa

ż

nym jest zatem,

aby nauczyciel zapoznał si

ę

z opini

ą

postdiagnostyczn

ą

Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej danego ucznia oraz

zaleceniami i w swej pracy uwzgl

ę

dnił fakt,

ż

e wymaga on

specjalnego post

ę

powania dydaktycznego.

Nauczyciel do pracy z uczniem ze stwierdzon

ą

dysleksj

ą

musi posiada

ć

du

ż

e kompetencje zawodowe.

Niezwykle wa

ż

ne jest budowanie w uczniu poczucia

własnej warto

ś

ci oraz wzajemnego zaufania.

W klasach starszych uczniowie z dysleksj

ą

mog

ą

mie

ć

ró

ż

ne trudno

ś

ci w opanowaniu tre

ś

ci programowych

z ró

ż

nych przedmiotów nauczania.

Jak rozpozna

ć

dysleksj

ę

rozwojow

ą

.

Oto przykłady

typowych trudno

ś

ci w nauce:

J

Ę

ZYKA POLSKIEGO 1/3

mylenie liter b-p, d-g, t-d, z-s, c-cz, w-f, s-sz, i-j, k-g, m-n,

o-a, u-w, nie ró

ż

nicowanie e-em,

ą

-om,

opuszczanie liter w wyrazach,

zmiana kolejno

ś

ci liter w wyrazach,

opuszczanie drobnych elementów liter i znaków

diakrytycznych, opuszczanie znaków interpunkcyjnych,

trudno

ś

ci w pisaniu wyrazów ze zmi

ę

kczeniami,

J

Ę

ZYKA POLSKIEGO 2/3

mimo dobrej znajomo

ś

ci zasad pisowni popełnianie

bł

ę

dów ortograficznych,

trudno

ś

ci w stosowaniu wielkiej litery,

ł

ą

czenie w jeden wyraz przyimków z rzeczownikami

(np.: wdomu),

wolne tempo pisania i czytania,

brak rozumienia czytanych tre

ś

ci,

niekształtne, nieczytelne pismo,

J

Ę

ZYKA POLSKIEGO 3/3

szybkie m

ę

czenie si

ę

r

ę

ki podczas pisania,

trudno

ś

ci z nauk

ą

wierszy i fragmentów tekstów,

bł

ę

dy gramatyczne,

wypowiedzi pisemne krótkie, gubienie w

ą

tku lub

poruszanie kilku w

ą

tków jednocze

ś

nie,

opuszczanie wyrazów, fragmentów zda

ń

w pisaniu

ze słuchu lub z pami

ę

ci,

J

Ę

ZYKA OBCEGO 1/2

trudno

ś

ci z wymawianiem i z zapami

ę

tywaniem słów,

trudno

ś

ci z dokonaniem analizy słuchowej wyrazów

w zdaniu,

trudno

ś

ci z zapisem wyrazów, które maj

ą

obraz graficzny

odr

ę

bny od obrazu słyszanego,

w j

ę

zyku rosyjskim inne znacznie liter np.: u = i, m = t,

w j

ę

zyku niemieckim zapis rzeczowników wielk

ą

liter

ą

,

J

Ę

ZYKA OBCEGO 2/2

opuszczanie liter w wyrazach,

przestawianie kolejno

ś

ci liter w wyrazach,

opuszczanie drobnych elementów liter,

trudno

ś

ci w rozumieniu przeczytanego tekstu,

trudno

ś

ci z rozumieniem tekstu odtwarzanego z nagrania

magnetofonowego lub CD

HISTORII

trudno

ś

ci z zapami

ę

tywaniem dat i chronologii,

analizowanie i czytanie map i wykresów,

zrozumienie dłu

ż

szego tekstu,

czytaniu tekstów

ź

ródłowych, szczególnie tych, które s

ą

napisane nietypow

ą

czcionk

ą

,

robieniu zwi

ę

złych notatek,

MATEMATYKI

1/4

problemy z rozwi

ą

zywaniem zada

ń

z tre

ś

ci

ą

z powodu

słabego rozumienia czytanych tre

ś

ci,

trudno

ś

ci z liczeniem w pami

ę

ci,

trudno

ś

ci w podaniu wyniku bez zobaczenia działania,

pomyłki w obliczeniach,

niemo

ż

no

ść

opanowania tabliczki mno

ż

enia,

MATEMATYKI

2/4

trudno

ś

ci z zapami

ę

tywaniem definicji matematycznych,

mylenie znaków, mylenie poj

ęć

,

trudno

ś

ci w nauce geometrii,

problemy z rysowaniem wykresów, rzutów figur,

trudno

ś

ci w obliczaniu obj

ę

to

ś

ci i powierzchni brył i figur

zło

ż

onych,

MATEMATYKI

3/4

trudno

ś

ci w obliczaniu dłu

ż

szych równa

ń

i układów

równa

ń

, pomyłki w zapisie oblicze

ń

, pomijanie cz

ęś

ci

działania, mylenie linijek, opuszczanie danego składnika,

lustrzane zapisywanie cyfr i liter,

problemy z zapisem liczb dziesi

ę

tnych – lokalizacja

przecinka,

bł

ę

dy w zapisie liczb wielocyfrowych i liczb z du

żą

ilo

ś

ci

ą

zer,

MATEMATYKI

4/4

uproszczony zapis równania i przekształcenie go

w pami

ę

ci,

bł

ę

dy w przepisywaniu,

chaotyczny zapis działa

ń

matematycznych,

mylenie indeksów dolnych i górnych,

trudno

ś

ci w posługiwaniu si

ę

schematami, wykresami,

diagramami,

trudno

ś

ci w porównywaniu wzorów, wykresów i rysunków,

GEOGRAFII

1/2

trudno

ś

ci z posługiwaniem si

ę

map

ą

i skal

ą

,

kłopoty z orientacj

ą

na mapie i orientowaniem si

ę

w nieznanym terenie,

trudno

ś

ci w okre

ś

laniu kierunków geograficznych,

mylenie kierunków, problemy z posługiwaniem si

ę

kompasem i busol

ą

,

GEOGRAFII

2/2

mylenie poj

ęć

, zwłaszcza podobnie brzmi

ą

cych,

trudno

ś

ci w obliczaniu współrz

ę

dnych geograficznych,

problemy z zapisywaniem jednostek,

FIZYKI

trudno

ś

ci z zapami

ę

tywaniem definicji,

trudno

ś

ci z zapami

ę

tywaniem wzorów i ich

przekształceniem,

kłopoty w rozwi

ą

zywaniu zada

ń

z tre

ś

ci

ą

,

problemy z zapisywaniem jednostek np.: kWh – KWH,

mylenie indeksów górnych i dolnych no.: x2 – x2, m2 –

m2,

CHEMII

mylenie poj

ęć

,

trudno

ś

ci z zapami

ę

tywaniem symboli, wzorów, reakcji

chemicznych,

kłopoty w rozwi

ą

zywaniu zada

ń

,

niewła

ś

ciwe stosowanie du

ż

ych i małych liter np.: Pb–PB,

problemy w zapisywaniu jednostek np.: pH – PH – ph,

mylenie indeksów górnych i dolnych np.: oC – 0C,

H2SO4 – H2SO4,

SZTUKI

trudno

ś

ci z opanowaniem pisma technicznego,

niech

ęć

do rysowania i wycinania,

z wykonywaniem rysunków technicznych,

z wykonywaniem modeli brył,

trudno

ś

ci z estetyk

ą

wykonywanych prac,

słabsza percepcja słuchowa utrudnia zapami

ę

tanie

i powtórzenie melodii, utrudnia odtwarzanie struktur
rytmicznych, utrudnia ró

ż

nicowanie d

ź

wi

ę

ków gamy,

melodii z nagra

ń

magnetofonowych czy CD,

KULTURY FIZYCZNEJ

1/2

mała precyzja ruchów utrudnia wykonanie niektórych

ć

wicze

ń

,

zła koordynacja ruchów utrudnia rzucanie i łapanie piłki,

utrudnia „kozłowanie” piłki, jazd

ę

na rowerze,

problemem jest orientacja w schemacie ciała a zatem

trudne s

ą

zwroty w tył przez lewe czy prawe rami

ę

,

KULTURY FIZYCZNEJ

2/2

trudno

ś

ci w grupach zespołowych (cz

ę

ste eliminowanie

tych uczniów przez grup

ę

z zabawy),

problem z utrzymaniem równowagi na deskorolce,

snowbordzie,

trudno

ś

ci w opanowaniu układów gimnastycznych

i tanecznych,

Nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni mie

ć

ś

wiadomo

ść

o

specjalnych

potrzebach

swych

podopiecznych.

Parcjalne deficyty

rozwojowe funkcji

percepcyjno-motorycznych utrudniaj

ą

a czasami wr

ę

cz

uniemo

ż

liwiaj

ą

nauk

ę

czytania i pisania.

Tylko systematyczna praca terapeutyczna pomo

ż

e

uczniom stymulowa

ć

zaburzone funkcje i ułatwi nauk

ę

.

Chc

ą

c pomóc uczniowi z dysleksj

ą

nauczyciel

powinien dostosowa

ć

wymagania dydaktyczne do jego

mo

ż

liwo

ś

ci percepcyjnych.

W nauczaniu nale

ż

y stosowa

ć

metody bazuj

ą

ce na

polisensorycznym

poznaniu, czyli ucz

ą

c zaanga

ż

owa

ć

słuch, ruch, wzrok, dotyk.

Wa

ż

nym jest, aby edukacji nie opiera

ć

na emocjach

negatywnych. Strach, wstyd, niepewno

ść

, poczucie winy nie

dadz

ą

efektów. Na ka

ż

dej lekcji nale

ż

y uczniowi da

ć

szans

ę

odniesienia cho

ć

by małego sukcesu. Prac

ę

terapeutyczn

ą

nale

ż

y opiera

ć

na mocnych jego stronach i nie szcz

ę

dzi

ć

pochwał, za dobrze wykonan

ą

czynno

ść

. Długotrwałe

niepowodzenia szkolne sprzyjaj

ą

przyjmowaniu przez ucznia

postawy niech

ę

ci i rezygnacji wobec szkoły i nauki.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 1/12

Oceniaj

ą

c prac

ę

ucznia uwzgl

ę

dni

ć

ró

ż

norodno

ść

czynników wpływaj

ą

cych na jej jako

ść

.

Nie ogranicza

ć

szerokich zainteresowa

ń

uczniów.

Ucze

ń

z dysleksj

ą

mo

ż

e by

ć

humanist

ą

.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 2/12

Je

ś

li ucze

ń

ma problemy z nauk

ą

j

ę

zyków obcych,

zezwoli

ć

na skoncentrowaniu si

ę

tylko na nauce

jednego j

ę

zyka.

Cz

ę

sto sprawdza

ć

zeszyty i poprawno

ść

wykonania

prac domowych w celu wyeliminowania bł

ę

dów.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 3/12

Nie odpytywa

ć

z gło

ś

nego czytania w obecno

ś

ci klasy,

chyba,

ż

e tekst został w domu szczególnie przygotowany.

Nie obni

ż

a

ć

oceny za mało płynne czytanie.

Ocenia

ć

wiadomo

ś

ci ucznia głównie na podstawie

wypowiedzi ustnych, je

ś

li jego pismo jest nieczytelne.

Ocenia

ć

wysiłek ucznia a nie zawsze korzystne dla niego

efekty wło

ż

onego trudu w wykonanie zadania.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 4/12

Nie ponagla

ć

tempa czytania czy pisania, ucze

ń

potrzebuje wi

ę

cej czasu na analiz

ę

i syntez

ę

czytanego

i pisanego tekstu (szczególnie na testach

i sprawdzianach).

Wydłu

ż

y

ć

limit czasu na prac

ę

z tekstem.

Ograniczy

ć

ilo

ść

zadawanego do nauki tekstu czytanki

lub wybra

ć

taki, aby był dostosowany do aktualnych

umiej

ę

tno

ś

ci ucznia.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 5/12

Pisanie ze słuchu zast

ą

pi

ć

pisaniem z pami

ę

ci lub

przepisywaniem.

Nie omawia

ć

bł

ę

dów ucznia na forum klasy.

Wyrabia

ć

od najmłodszych lat nawyk pracy ze

słownikiem ortograficznym.

Zezwoli

ć

na pisanie ołówkiem aby łatwiej było

poprawi

ć

bł

ę

dy.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 6/12

Szczególn

ą

trosk

ą

otoczy

ć

uczniów lewor

ę

cznych

(zadba

ć

aby ucze

ń

miał swobod

ę

ruchów oraz

odpowiednie uło

ż

enie zeszytu i r

ę

ki przy pisaniu).

Estetyka pisma i poprawno

ść

ortograficzna zawsze

powinny podlega

ć

ocenie opisowej.

Nie obni

ż

a

ć

oceny za popełnione bł

ę

dy

i nieestetyczne pismo.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 7/12

Upewni

ć

si

ę

czy ucze

ń

zrozumiał odczytane zło

ż

one

polecenia lub zadania tekstowe.

Jasno sformułowa

ć

pytania.

Nadmiar polece

ń

do wykonania w krótkim czasie,

wprowadza chaos informacyjny.

Odpytywa

ć

z miejsca, gwałtowne wywołanie do

tablicy zwi

ę

ksza napi

ę

cie emocjonalne i utrudnia

my

ś

lenie.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 8/12

Nie zmusza

ć

do rywalizacji.

Zwróci

ć

uwag

ę

na wzmo

ż

on

ą

m

ę

czliwo

ść

ucznia i

jego problemy z koncentracj

ą

uwagi.

Aby łatwiej kontrolowa

ć

jego prac

ę

, ucze

ń

powinien

siedzie

ć

blisko nauczyciela. Blisko

ść

o

ś

miela i

zach

ę

ca ucznia do zwrócenia si

ę

o pomoc.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 9/12

Nie dopu

ś

ci

ć

do sytuacji, aby ucze

ń

nie pracował na

lekcji.

Broni

ć

przed o

ś

mieszaniem ze strony rówie

ś

ników.

Problemy z pami

ę

ci

ą

utrudniaj

ą

nauk

ę

tabliczki

mno

ż

enia, nazw dni tygodnia, nazw miesi

ę

cy, nauk

ę

wierszy – nale

ż

y wydłu

ż

y

ć

limit czasu na opanowanie

zadanego materiału lub zadawa

ć

go małymi partiami.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 10/12

Wydłu

ż

y

ć

czas na czytanie lektur – podsun

ąć

pomysł

korzystania z „biblioteki ksi

ąż

ki mówionej”.

Umo

ż

liwi

ć

korzystanie z dyktafonu na lekcji lub

zrobienie notatki nielinearnej.

W klasach starszych zezwoli

ć

na pisanie prac

kontrolnych na komputerze.

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 11/12

Nadzorowa

ć

aby ucze

ń

w przypadku

nieprawidłowego uchwytu

ś

rodka pisz

ą

cego

korzystał z specjalnej nasadki.

Wzbogaca

ć

słownictwo ucznia poprzez zadanie

napisania krótkiej pracy na okre

ś

lony temat (np.: 10

zda

ń

z u

ż

yciem okre

ś

lonych wyrazów, jasno

sprecyzowany temat).

Oto kilka praktycznych rad

jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

wobec ucznia

z dysleksj

ą

rozwojow

ą

: 12/12

Nie dyskwalifikowa

ć

prac napisanych nieczytelnie, ucze

ń

powinien je przeczyta

ć

nauczycielowi.

Egzekwowa

ć

i nagradza

ć

systematyczn

ą

prac

ę

w domu.

W sporadycznych przypadkach zezwoli

ć

na korzystanie na

lekcjach matematyki czy fizyki z kalkulatora.

Zarówno praca nauczyciela jak i ucznia, przyniesie

wymierne

efekty

pod

warunkiem,

ż

e

b

ę

dzie

ona

systematyczna i wsparta jego pozytywn

ą

motywacj

ą

.

Rezultaty pracy b

ę

d

ą

widoczne, je

ś

li nauczyciele

i terapeuta b

ę

d

ą

systematycznie i

ś

ci

ś

le współpracowa

ć

z rodzicami w zakresie ujednolicenia wymaga

ń

i ich

egzekwowania.

Dzi

ę

kuj

ę

za uwag

ę

.