Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

FINANSE – rozszerzone opracowanie tematów 1-3

1. Pojęcie, przedmiot i metoda nauki finansów.

1.1. Etymologia pojęcia ,,finanse”.

Termin finanse ma swoje korzenie w średniowiecznej łacinie. Pojęcie finanse wywodzi się od „finire”,

które uległo przekształceniu w „finare”. .Następnie terminem „finatio” zaczęto określać orzeczenie sądowe
kończące spór. Treścią tego orzeczenia była należność pieniężna (financia pecuniara), którą jedna osoba musiała
przekazać na rzecz drugiej osoby albo jakaś osoba na rzecz panującego (państwa).

1.2. Współczesne rozumienie finansów.

O ile pierwotnie terminem finanse obejmowano-przypomnijmy przede wszystkim zjawiska związane z
finansami publicznymi, czyli z nakładaniem i ściąganiem przez państwo podatków, o tyle współcześnie przez
finanse rozumie się ogol zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarcza i
społeczna człowieka. Przedmiotem finansów są: pieniądz, kredyt, papiery wartościowe, podatek, cło, a także
działalność związana z wykorzystaniem praktycznym tych kategorii, tworzenie pieniądza przez bank centralny,
kreowanie pieniądza przez banki komercyjne zjawiska związane z alokacja pieniądza, redystrybucja dochodów,
operacje na giełdach papierów wartościowych, międzynarodowymi operacjami finansowymi, działalnością
powiernicza, ubezpieczeniowa, brokerska i inna.
Makroekonomiczny wymiar finansów: poprzez zjawiska pieniężne dokonuje się alokacji zasobów rzeczowych
i pracy w gospodarce. Związek zjawisk pieniężnych ze sfera realna gospodarki stanowi sens i ekonomiczna
treść finansów Zjawiska występują podczas rożnych transakcji gospodarczych, których przedmiotem są dobra,
usługi, pieniądz i jego surogaty i pochodne (derywaty)

Węższe ujęcie finansów- proces pozyskiwania pieniędzy przez pomiot w celu rozpoczęcia lub rozszerzenia
działalności albo dokonania zmiany strategii, może się dokonywać np. przez emisje akcji i obligacji lub kredyt.

Finanse można badać w ujęciu:

−

podmiotowym

−

przedmiotowym

−

instrumentalnym

−

funduszowym

Finanse w ujęciu podmiotowym

Podmiotowe podejście do zjawisk finansowych jest związane z faktem, że zjawiska te powstają w

ramach stosunków ekonomicznych zachodzących między konkretnymi podmiotami klient-bank, ubezpieczyciel-
ubezpieczający, podatnik-państwo Na podstawie kryterium podmiotowego wyróżnia się finanse państwa
(publiczne), finanse przedsiębiorstw, budżety gospodarstwa domowych, itd.

Instytucje finansowe to podmioty działające w sektorze finansowym. W ramach tych podmiotów

rozróżnia się bankowe instytucje finansowe, w tym bank centralny oraz pozabankowe instytucje finansowe.

Wśród bankowych instytucji finansowych dominują banki komercyjne, banki rozliczeniowe, instytucje

oszczędnościowo – pożyczkowe, banki inwestycyjne, banki hipoteczne i inne. Do pozabankowych instytucji
finansowych należą towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa funduszy powierniczych, towarzystwa
zarządzające funduszami emerytalnymi, funduszami inwestycyjnymi oraz inne instytucje pośrednictwa
finansowego.

Rozróżnienie bankowych i pozabankowych instytucji finansowych

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Bankowe instytucje finansowe przyjmujące depozyty mają prawo tworzenia pieniądza przy

zastosowaniu formuły mnożnika kreacji pieniądza. Pozabankowe instytucje finansowe mogą jedynie obracać
pieniądzem wyemitowanym przez bank centralny oraz pieniądzem kreowanym przez banki komercyjne.

W podmiotowym ujęciu zjawisk finansowych należy uwzględnić także wiele instytucji tworzących

prawne, organizacyjne, kontrolne i nadzorcze warunki nawiązywania stosunków finansowych w gospodarce i
społeczeństwie. Chodzi tutaj zwłaszcza o parlament (tworzy fundamenty gospodarki pieniężnej, działalności
ubezpieczeniowej, powierniczej fiskalnej itd. uchwalając ustawy regulujące posługiwanie się pieniądzem przez
podmioty), władze administracyjne (rząd, samorząd- tworzą przepisy wykonawcze do ustaw) szczególnie
Ministerstwo Finansów (Wspólnie z BC ponosi odpowiedzialność za ogol zjawisk finansowych w kraju).
Administracja posługuje się aparatem skarbowym (urzędy i izby skarbowe) W zakresie kontroli finansów
zwłaszcza w sektorze publicznym szerokie uprawnienia posiada Najwyższa Izba Kontroli (NIK), samorządy
kontrolują Regionalne Izby Obrachunkowe. Szerokie uprawnienia regulacyjne (nadzorcze) posiada Komisja
Nadzoru finansowego.

W teorii finansów przez instytucje finansowe rozumie się także kategorie i instrumenty finansowe takie

jak: fundusz (in abstracto), podatek, kredyt, dług publiczny.

W ujęciu przedmiotowym

w ujęciu najbardziej ogólnym, w ramach stosunków finansowych można wyróżnić:
- transakcje
- transfery

−

pożyczki

Transakcja- zawsze występuje kontrświadczenie. Najczęstszy przykład kupno-sprzedaż.

Transfery- jednokierunkowe przepływy pieniądza- nie występuje bezpośrednie kontrświadczenie np. podatki,
cła, opłaty (szerzej daniny publiczne)
Transfery warunkowe- kontrświadczenie występuje tylko w określonych okolicznościach np. dożycie wieku,
choroba, wypadek przykłady: składki na ubezpieczenie (życiowe, społeczne, gospodarcze)

pożyczki- zaciągane u instytucji finansowych, podmiotów publicznych, osób prywatnych. Ma zwrotny charakter
oraz z reguły jest oprocentowana. Kredyt to szczególny rodzaj pożyczki

FINANSE W UJECIU INSTRUMENTALNYM

Zjawiska finansowe zawsze przyjmują konkretna postać, są nimi ceny, stopy procentowe, kursy walutowe,
kredyty, podatki, itd. Pieniądz i kategorie pieniężne są wykorzystywane przez konkretne podmioty do
osiągnięcia konkretnych celów. Cele te mogą mieć różny charakter np. realny (zaspokojenie elementarnych
potrzeb człowieka), finansowy (maksymalizacja przychodów, zysków, minimalizacja obciążeń podatkowych)

Finanse w ujęciu funduszowym:

Finanse musza przyjmować określoną formę organizacyjna, podstawowa forma jest FUNDUSZ.

Fundusz umożliwia gromadzenie i dysponowanie środkami pieniężnymi przez podmiot.
Klasyfikacja funduszy według kryterium:

Własności:

−

fundusze publiczne

−

fundusze prywatne

zakresu:

−

fundusze makroekonomiczne

−

fundusze mikroekonomiczne

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

2

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

funkcji ekonomicznych podmiotów:

−

fundusze państwa (rządowe samorządowe)

−

fundusze banków

−

fundusze przedsiębiorstw

−

fundusze towarzystw ubezpieczeniowych

−

fundusze towarzystw inwestycyjnych

przeznaczenia

−

fundusze ogólne

−

fundusze celowe (specjalistyczne)

Przykładem funduszy są budżety gospodarstw domowych, władz publicznych, fundusze celowe. W przypadku
mikropodmiotów występują fundusze własne i obce finansujące (pokrywające) ich majątek trwały i obrotowy

1.3. Istota i klasyfikacja zjawisk finansowych.

W najszerszym ujęciu finanse to zjawiska finansowe. Zjawisko to fakt poznawalny empirycznie. Finanse to
zjawiska zarówno elementarne jak i złożone. zjawiska elementarne to m.in. cena, kredyt, procent, podatek.
Zjawiska złożone to zjawiska w których pieniądz nabiera cech dynamicznych. Zjawiska elementarne różnią się
tym od złożonych, ze miedzy złożonymi zachodzą związki o charakterze przyczynowo-skutkowym. Przykład:
jeśli cena ustalona przez sprzedawcę odpowiada kupującemu – wystąpi transakcja i przepływ strumienia
pieniężnego. Gospodarstwo domowe ulokuje w banku środki jeśli stopa oprocentowania będzie atrakcyjna.

Zjawiska finansowe mogą mieć charakter abstrakcyjny i konkretny. W przypadku zjawisk abstrakcyjnych
pieniądz ma postać idealna, np. miernika wartości. Zjawiska konkretne dotyczą realnych procesów
gospodarczych.

Klasyfikacja zjawisk finansowych.

Zjawiska finansowe mogą być klasyfikowane z rożnych punktów widzenia. Ważnym kryterium jest
statyka/dynamika

ze względu na przedmiot zjawiska finansowe dzielimy na:

−

przychodowe – w ramach których wyróżnia się przychody ze sprzedaży towarów, usług, majątku,
przychody o charakterze transferowym, pożyczkowym i inne.

−

rozchodowe – polegające na wszelkim rozdysponowaniu pieniądza zawiązanego z prowadzoną
działalnością gospodarczą i inna (pozostała)

−

dochodowe – związane z wytwarzaniem, realizacją i wykorzystaniem dochodów. Źródłem dochodów (w
sensie finansowym) to zjawiska przychodowe, (w sensie ekonomicznym)to działalność gospodarcza, renty,
czynsze, tantiemy i in.

−

wydatkowe – polegające na przeznaczeniu środków pieniężnych na zakup towarów oraz usług, które
prowadzą do zużycia produktu krajowego. wyróżniamy wydatki: konsumpcyjne inwestycyjne i in.

−

kosztowe – związane z powstawaniem i pokrywaniem kosztów prowadzonej działalności gospodarczej.
Bardziej szczegółowo stosujemy m.in. rodzajowy podział kosztów: k. Rzeczowe, osobowe finansowe,
amortyzacja

−

kredytowe - są związane nie tylko z zasilaniem podmiotów w środki finansowe, ale również z
mechanizmem tworzenia pieniądza we współczesnej gospodarce.

−

Pożyczkowe- odnoszą się do zjawisk finansowych, które nie są związane z kreacją nowego pieniądza;
przedmiotem pożyczki jest pieniądz już istniejący. dlatego warunki pożyczek są łagodniejsze niż kredytów.

−

Gotówkowe - gotówkowe – powstające w związku z różnymi transakcjami zawieranymi w gotówce oraz
umownie przy użyciu surogatów (np. Czeków) mających potwierdzenie w gotowce.

−

Bezgotówkowe - obejmują transakcje, w których pieniądz występuje w postaci idealnej. (współcześnie
dominujący rodzaj zjawisk)

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

3

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

−

transferowe - dotyczą przepływu pieniądza, którego skutkiem nie są bezpośrednio ruch towarów,
wytworzenie i zużycie usług. (maja charakter typowo redystrybucyjny)

−

oszczędnościowe - dotyczą gromadzenia i wykorzystania oszczędności pieniężnych różnych podmiotów
gospodarczych, (głównie ludności). Maja formę: gotówkowa, bezgotówkowa (depozyty), lokat w papiery
wartościowe. Mogą być dokonywane także za pośrednictwem instytucji (funduszy powierniczych,
inwestycyjnych itp.)

−

ubezpieczeniowe – związane z rożnymi rodzajami ryzyka, ich przedmiotem jest ochrona przed skutkami
zdarzeń losowych. Cena za ochronę jest składka, kontrświadczeniem warunkowym- odszkodowanie lub
świadczenie (renta, emerytura)

1.4. Metoda badań nauki finansów.

Uniwersalne metody poznania naukowego

Nauka finansów korzysta z metodologii nauk ekonomicznych, posługuje się takimi metodami jak obserwacja
zjawisk, eksperymentowanie, prognozowanie, korzysta z metod wypracowanych przez nauki ilościowe.
Umożliwia to rozpoznanie dynamiki zjawisk finansowych i zależności miedzy nimi.

Nauka finansów posługuje się metoda ekonomii politycznej. Celem metody jest poznanie praw, które rządzą
procesem gospodarczym, elementy metody ekonomii politycznej to:

−

abstrakcja

−

stopniowa konkretyzacja

−

weryfikacja

Abstrakcja to myślowe wyodrębnienie istotnych elementów procesu gospodarczego oraz zachodzących miedzy
nimi związków. Istotnymi elementami są tylko te elementy które zawsze występują w danych warunkach W
wyniku abstrakcji następuje ustalenie praw ekonomicznych.

Stopniowa konkretyzacja polega na wprowadzeniu do praw ekonomicznych także elementów nieistotnych, a
wiec uwzględnianiu coraz bardziej szczegółowych cech badanej rzeczywistości. Dzięki temu możliwe jest
przybliżenie rezultatów myślenia abstrakcyjnego do badanej rzeczywistości.

Weryfikacja polega na empirycznym sprawdzeniu rezultatów uzyskanych z dwóch pierwszych elementów
postępowania badawczego.

Metody prakseologiczne

Metody porównywania nakładów z efektami

Istota działalności gospodarczej jest osiąganie dochodu, który pozwala zaspokoić potrzeby ludzkie. Osiąganie
dochodów jest poprzedzone ponoszeniem nakładów. Aby ustalić rezultaty działalności trzeba porównać nakłady
z osiąganymi efektami (warunek racjonalnej działalności)

Metoda porównywania nakładów z efektami ma ważne znaczenie w finansach, gdyż kategorie finansowe, takie
jak ceny, przychody, koszty, dochody, umożliwiają dokonanie pomiarów nakładów i efektów (funkcja
agregacyjna cen). Dzięki zastosowaniu metody porównywania nakładów z efektami możliwe jest uzyskanie
odpowiedzi na pytanie: czy są osiągane cele podmiotu.

Metoda porównywania nakładów z efektami ma dwie odmiany:

−

maksymalizacji efektów przy danych nakładach

−

minimalizacji nakładów przy danych efektach

Ta metoda badania rzeczywistości gospodarczej, w tym finansowej, jest w teorii określana jako zasada
racjonalnego działania albo zasada ekonomiczności. Jest ona stosowana zwłaszcza w działalności
skomercjalizowanej, w której można jednoznacznie, za pomocą pieniądza, porównać nakłady z efektami.
Metodę stosuje się w dziedzinach, w których można obliczać koszty i korzyści pieniądzem.

Dla oceny efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia stosuje się mierniki szczegółowe jak:

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

4

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

−

wartość zaktualizowana netto

−

okres zwrotu kapitału

−

księgowa stopa dochodu

−

próg rentowności

−

koszty kapitału

Metoda porównywania korzyści i kosztów

W ujęciu najbardziej ogólnym metodę porównywania kosztów i korzyści stosuje się albo w chwili rozpoczęcia
danego przedsięwzięcia albo podczas prowadzonej działalności. Metoda jest przydatna gdy nie można prowadzić
pomiaru rezultatów działalności pieniądzem. Można stosować ta metodę , pod warunkiem określenia stopnia
osiągnięcia celu (nie musi być wyrażony w pieniądzu). Niekiedy jedynie możliwe jest posługiwanie się
jednostkami fizycznymi nawiązującymi do jakościowego ujęcia efektów. Ta forma stosowana jest głownie w
sektorze publicznym(np. Szpitale) niektóre efekty można pośrednio wiązać ze wzrostem gospodarczym. Koszty
na ochronę zdrowia można porównać z liczba porad, operacji. W wymiarze makroekonomicznym nakłady na
służbę zdrowia porównujemy ze zmiana poziomu zdrowotności społeczeństwa np. za pomocą średniej długości
życia, śmiertelności noworodków itp.

Metoda bilansowa

metoda pozwala ustalić stan równowagi lub stopień nierównowagi badanego elementu rzeczywistości. W ujęciu
podmiotowym zastosowanie metody bilansowej pozwala ustalić stan finansowy podmiotu gospodarczego,
państwa, instytucji, gospodarstwa domowego itp. Równowaga=> wydatki= przychody (dochody, wpływy)
saldo=0

Metoda ważna ale ma ograniczona wartość poznawcza, nie gwarantuje zachowania równowagi w dłuższym
horyzoncie czasowym ponadto równowaga/nierównowaga bieżąca może być spowodowana czynnikami
przypadkowymi

Bilanse finansowe klasyfikuje się ze względu na kryterium

−

podmiotu

−

przedmiotu

−

treści

−

zakresu

−

formy

−

czasu

−

charakteru zjawisk finansowych

Klasyfikacja bilansów w ujęciu podmiotowym pokrywa się z podstawowymi kategoriami podmiotów systemu
ekonomicznego (bilans sektora publicznego, zagregowany bilans sektora bankowego, bilans finansowy
gospodarki narodowej z otoczeniem- bilans płatniczy itp.)

Treścią bilansów mogą być rożne zjawiska finansowe, takie jak przychody i rozchody, dochody i wydatki, straty
i zyski, aktywa i pasywa

Ze względu na formę rozróżnia się bilanse ogólne oraz bilanse strukturalne. Bilanse ogólne charakteryzuje to,
ze ujęte dane (treść bilansu) maja formę syntetyczna . Ten rodzaj bilansu jest bardzo użyteczny z poznawczego
punktu widzenia, gdyż pozwala ocenić stan bilansowanego układu według głównych rodzajów pozycji
bilansowych. Z reguły jednak takie ujecie działalności podmiotu jest niewystarczające ze względu na zbyt
wysoki stopień uogólnienia. Dla zbadania przyczyn, takiego a nie innego, ukształtowania się zjawisk i wielkości
znajdujących odzwierciedlenie w bilansie konieczne jest dezagregowanie bilansowanych wielkości. Idea
bilansów strukturalnych polega na rozbudowaniu bilansu badanych zjawisk z zastosowaniem wyróżnionych
kryteriów. Wyróżniamy:

−

bilanse makroekonomiczne (np. rachunki narodowe)

−

bilanse przepływów międzygałęziowych

−

bilanse przepływów finansowych w gospodarce

Metody statyczne i metody dynamiczne

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

5

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Metoda strumieniowa

zjawiska złożone maja charakter dynamiczny, podlegają zmianie i są powiązane z innymi zjawiskami
finansowymi. W badaniu zjawisk finansowych powszechnie stosowana jest metoda strumieniowa. W metodzie
tej przedmiotem obserwacji są strumienie pieniądza przepływające miedzy przynajmniej dwoma, ale najczęściej
wieloma podmiotami, z rożnych tytułów, (przychody ze sprzedaży, podatków, udzielanych i spłacanych
kredytów). Dzięki metodzie strumieniowej można obserwować dane zjawiska w ściśle zamkniętym przedziale
czasowym, jest wiec przydatna do ustalania zmian w zjawiskach finansowych w okresie miedzy T0 a T1.

Zastosowanie metody strumieniowej jest szeroko wykorzystywane do porównywania sumy strumieni
pieniężnych wpływających do danego podmiotu z suma strumieni z niego wypływających, prowadzi do
ustalenia wielkości zmian ich przyczyn oraz skutków. Metoda jest wręcz niezbędna w badaniu budżetu państwa i
innych które maja ściśle określony czas obowiązywania.

Wykorzystanie metody strumieniowej, prowadzącej do umownego zakreślenia przedziału czasu, w którym
obserwowany jest dany obiekt, co umożliwia kwantyfikacje zmian , jest tez wymuszone przez regulacje
podatkowe, obowiązek prezentacji sprawozdań akcjonariuszom itp.

Za pomocą metody strumieniowej bada się zjawiska, w których pieniądz znajduje się w ruchu- a wiec
dynamiczne. Wartość poznawcza tej metody jest niekwestionowana, gdyż podejście takie pozwala
skoncentrować uwagę na zmianach, które występują w wybranym zamkniętym przedziale czasu.

Metoda zasobowa (majątkowa)

Cecha charakterystyczna metody zasobowej jest to, ze badane zjawiska finansowe są unieruchomione w czasie.
Jest to zabieg sztuczny w tym sensie, e zjawiska finansowe zachodzące w realnej rzeczywistości podlegają
nieustannym zmianom. Jako przykład możemy podać stan długu publicznego, na wielkość mogły wpływać
zjawiska odległe w czasie jak i najnowsze (np. zeszłoroczny deficyt). Metoda zasobowa zwana jest majątkowa
gdyż majątek jest efektem kumulacji dochodów z przeszłości.

Metoda strumieniowo-zasobowa

umożliwia rozpoznanie zjawisk finansowych zarówno w ujęciu dynamicznym jak i statycznym.
„Unieruchomieniu”, towarzyszy wówczas wskazanie przyczyn zmian tego stanu. Zmiany dokonują się pod
wpływem strumieni pieniężnych lub innych zjawisk dynamicznych (zmian cen na rynkach finansowych), co
niekoniecznie musi powodować realny przepływ strumieni pieniężnych. Istotą metody jest powiązanie cech
charakteryzujących stan badanego zjawiska finansowego z cechami zjawisk które spowodowały zmiany (ujecie
ex post) lub które maja spowodować zmiany przewidywane (ujecie ex ante). Przykład: metoda pozwala
powiązać osiągane w danym okresie przychody (zyski) z wartością aktywów rzeczowych i finansowych
przedsiębiorstwa, umożliwia określenie zależności miedzy saldem budżetu państwa a zmianami w poziomie
długu publicznego itd.

2. System finansowy.

2.1. Pojęcie i funkcje systemu finansowego.

System finansowy – to zespół logicznie powiązanych ze sobą form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji
finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązywanie stosunków finansowych zarówno
w sektorze realnym, jak i w sektorze finansowym. System finansowy tworzy wiec podstawy działalności dla
wszystkich podmiotów posługujących się pieniądzem.

System finansowy- w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej miedzy
niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą:

−

instrumenty finansowe,

−

rynki finansowe,

−

instytucje finansowe

−

zasady określające sposób ich funkcjonowania

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

6

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

głównym zadaniem systemu jest współuczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka
dokonywania transakcji (czyli pieniądza) oraz umożliwienie jego cyrkulacji miedzy niefinansowymi podmiotami
gospodarczymi (gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami, skarbem państwa itp.)

Funkcje systemu finansowego:

−

płatnicza – polegająca na tym, że system finansowy powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu
rozliczeń w transakcjach gospodarczych, zwłaszcza przy zakupie dóbr i usług.

−

płynności – w ramach której system finansowy umożliwia i ułatwia zamianę papierów wartościowych i
innych aktywów finansowych na gotówkę (pieniądz)

−

oszczędności – polegająca na promowaniu warunków atrakcyjnego lokowania nadwyżek pieniądza przy
umiarkowanym ryzyku.

−

akumulacji bogactwa – polegająca na „przechowywaniu” siły nabywczej danego podmiotu.

−

kredytowa – polega na zapewnieniu nieprzerwanego dopływu kredytu dla przedsiębiorstw, gospodarstw
domowych i rządu, w celu finansowania inwestycji i konsumpcji.

−

minimalizowania ryzyka – w system finansowy wbudowane są mechanizmy i instrumenty minimalizujące
ryzyko.

−

polityki gospodarczej – polegająca na możliwości prowadzenia przez rząd polityki mającej na celu wzrost
gospodarczy, niskie bezrobocie, walkę z inflacją i zachowanie stabilnej pozycji płatniczej względem
zagranicy.

2.2. Struktura systemu finansowego.

System finansowy składa się z czterech rodzajów ogniw których strukturę prezentuje poniżej:

1 Instrumenty finansowe

1.1 O charakterze wierzycielskim(np. obligacje) i własnościowym (np. akcje)
1.2 O stałym (np. obligacje) i zmiennym dochodzie (np. akcje)
1.3 krotko- średnio i długoterminowe (o okresie zapadalności odpowiednio do 1 roku, 1-5 lat, powyżej

5 lat)instrumenty do 1 roku nazywamy pieniężnymi a powyżej kapitałowymi

1.4 bezpośrednie (emitowane przez niefinansowe podmioty gospodarcze) i pośrednie
1.5 rzeczywiste (bazowe) oraz pochodne (pozabilansowe- np. opcje, swapy)

2 Rynki finansowe

2.1 Pierwotne (na których dochodzi do emisji (kreacji) instrumentu finansowego)i wtórne (na których

dochodzi do ich odsprzedaży)

2.2 otwarte (gdzie mamy do czynienia ze sprzedażą na zasadzie aukcji) i zindywidualizowanych

transakcji(gdzie do powstania (emisji) instrumentu finansowego dochodzi w wyniku
indywidualnych negocjacji np. Kredytowe, depozytowe, ubezpieczeniowe)

2.3 pieniężne (o terminie zapadalności (wykupu) do roku dzielimy na międzybankowe i pozabankowe)

i kapitałowe (o dłuższym okresie zapadalności instrumentów na nich obracanych, dzielimy na
giełdowe i pozagiełdowe)

2.4 instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy
2.5 Hurtowe (na których działają głownie instytucje finansowe) i detaliczne (gospodarstw domowych)

3 Instytucje finansowe- to podmioty ekonomiczne charakteryzujące się tym ze:

- ich głównym przedmiotem działalności jest utrzymywanie instrumentów
finansowych i dokonywanie transakcji nimi
- instrumenty finansowe są głównym składnikiem ich aktywów
mogą zajmować się tworzeniem instrumentów finansowych lub tylko ich dystrybucja (usprawnianiem
obrotu). Instytucje te zwane są czasem instytucjami bezpośredniego rynku kapitałowego . Instytucje
pośredniego rynku kapitałowego czyli te które tworzą instrumenty finansowe pośredniczą w
przepływie siły nabywczej w sposób aktywny- przyjmują instrumenty finansowe i na ich miejsce kreują
własne o innych właściwościach (terminach zapadalności, ryzyku, wartości). Instytucjami finansowymi
są. m.in. Banki centralne, banki komercyjne, fundusze inwestycyjne towarzystwa ubezpieczeniowe,
fundusze emerytalne.

4 Zasady funkcjonowania- czyli reguły gry na jakich opiera się działanie

4.1 sformalizowane- to skodyfikowane w aktach prawnych (konstytucji, ustawach, rozporządzeniach

rządu lub zarządzeniach banku centralnego) reguły prawne

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

7

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

4.2 niesformalizowane- to zasady przejawiające się w określonych zwyczajach, z reguły w formie

niepisanej

2.3. Kryzys finansowy.

To sytuacja w kiedy na skutek pojawienia się nowych informacji zachodzą gwałtowne zmiany na rynku

finansowym. Występują wtedy znaczące zmiany cen związane z dyskontowaniem przez rynek informacji o
niedostatecznej płynności, niewypłacalności podmiotów rynkowych. Skutkiem tych zmian jest ujawnienie się
nieefektywności rynków związanych z asymetria informacji pomiędzy inwestorami a emitentami niektórych
instrumentów finansowych [tzw. toksycznych aktywów](kiedy inwestorzy uświadamiają sobie ze popełnili błąd
selekcji negatywnej)

Rodzaje kryzysów finansowych:

−

bankowy

−

systemu finansowego

−

walutowy

−

zadłużenia zagranicznego

3. Kategorie finansowe.

Na kategorie finansowe składa się wiele pojęć finansowych wyodrębnionych ze względu na specyficzne
cechy. Wspólnym mianownikiem kategorii finansowych jest pieniądz. Ich rozróżnienie dokonuje się na
podstawie kryteriów podmiotowych, przedmiotowych, funkcjonalnych, zależności (w tym zależności
przyczynowo-skutkowych) względem innych pojęć itp. Kategorie finansowe mogą występować w postaci
abstrakcyjnej i konkretnej. Przykładami abstrakcyjnej formy kategorii finansowych są dochód, procent,
cena, zysk, podatek, oplata, kredyt. W ujęciu konkretnym kategorii finansowych wyróżnia się instrumenty
finansowe np. instrumenty podatkowe (stawki, skale, ulgi) cenowe, kredytowe.

Kategorie finansowe można podzielić na:



przychodowe (cena, przychód pieniężny)



dochodowe (dochód, zysk, procent, renta pieniężna)



wydatkowo-kosztowe (wydatek, koszt, amortyzacja)



podatkowe



dłużne (pożyczka pieniężna, kredyt pieniężny, deficyt finansowy, dług finansowy)

3.1. Kategorie przychodowe.

Cena- jest złożona kategoria ekonomiczna i społeczna, wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi, innego
pieniądza (waluty), czynników wytwórczych. Dla finansów podstawowe znaczenia ma przede wszystkim
mechanizm kształtowania się cen oraz skutki stosowania cen przez podmioty gospodarcze.

Funkcje cen:



przychodowa (dochodowa)



alokacyjna



redystrybucyjna



motywacyjna



informacyjna



agregacyjna

Przychodowa (dochodowa) funkcja cen polega na tym, że ceny są narzędziem rynkowej weryfikacji
działalności gospodarczej prowadzonej przez podmioty. Efektywna cena wpływa na wielkość przychodów
(ceny sprzedaży) i poniesionych kosztów (ceny nabycia czynników produkcji). Nadwyżka przychodów nad
poniesionymi kosztami wytwarzania dóbr i usług przyjmuje postać dochodu pieniężnego podmiotu
gospodarującego.

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

8

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Alokacyjna funkcja cen dotyczy ich roli w podziale dochodu narodowego, gdyż poprzez ceny dokonywana
jest alokacja towarów i usług. W zależności od kształtowania się ogólnego poziomu cen oraz relacji cen
poszczególnych rodzajów towarów i usług podmioty partycypują w ostatecznym zużyciu dochodu
narodowego. Znaczenie alokacyjnej funkcji cen jest zauważalne zwłaszcza przy zmianach relacji cen
poszczególnych towarów i usług. Zmiany te wpływają na realny udział podmiotów w dochodzie
narodowym. Alokacyjna funkcja cen jest ściśle związana z wysokością dochodów pieniężnych do
dyspozycji podmiotów gospodarczych.

Redystrybucyjna funkcja cen polega na ich wykorzystaniu nie tylko jako uniwersalnego narzędzia podziału
dochodu narodowego, lecz także jako narzędzia redystrybucji dochodów podmiotów. Ta funkcja cen
pełniona jest za pomocą rożnych metod jak np. zamrożenie cen, które może dotyczyć wszystkich towarów i
usług albo ich części. Zamrożenie cen wywołuje efekt redystrybucji dochodów, jeżeli nie towarzyszy temu
zamrożenie płac. Inna metoda wykorzystania cen do redystrybucji dochodów jest różnicowanie cen poprzez
nakładanie większych lub mniejszych podatków na towary i usługi, w ceny których podatki są wliczane.
Cenowy efekt redystrybucji występuje także wówczas, gdy państwo dotuje określone towary (np. ceny
żywności) i usługi (transportu publicznego)

Motywacyjna funkcja cen polega na wywoływaniu reakcji podmiotów gospodarczych oraz konsumentów na
zmiany cen. Obniżenie ceny przyczynia się do zwiększenia dochodu rzeczywistego, co umożliwia
konsumentowi zakup większej ilości tańszego towaru, a to w konsekwencji prowadzi do zwiększenia
popytu. Natomiast podwyższenie ceny powoduje zmniejszenie dochodu rzeczywistego, co powoduje spadek
możliwej do zakupienia ilości towaru. Ujemny efekt dochodowy, wyrażający się zmniejszeniem popytu na
towar, którego cena została obniżona, występuje w przypadku towaru gorszej jakości. Występowanie efektu
dochodowego jest tym silniejsze, im większy jest udział towarów, których ceny wzrastają lub spadają w
globalnych wydatkach podmiotu. Na ogol zakłada się, ze niewielkie zmiany ogólnego poziomu cen (inflacja
pełzająca) pobudzają gospodarkę

Cenowa elastyczność popytu

E

PD

=



procentowa zmiana wielkosci popytu



procentowa zmiana ceny 

Cenowa elastyczność podaży:

E

PS

=



procentowa zmiana wielkosci podazy



procentowa zmiana ceny 

Reakcja popytu i podaży na zmiany cenowe stanowi ważne źródło informacji dla podmiotów gospodarczych
i jest jednym z przejawów informacyjnej funkcji cen. Funkcja ta umożliwia określenie wielkości
przychodów ze sprzedaży oraz pobudzanie podmiotu do działania, zarówno nabywcę jak i producenta.
Poziom ceny informuje nabywcę, o ile zmniejsza się jego zasoby pieniężne, jeżeli dokona zakupu produktu.
Informacyjna funkcja ceny jest istotna przy zmianach cen oraz występujących w gospodarce zjawiskach
inflacyjnych lub deflacyjnych. Sygnały o zmianach cen dotyczą nie tylko towarów i usług, lecz także zmian
kursów walutowych, cen kapitału obcego, cen ochrony ubezpieczeniowej.

Agregacyjna funkcja cen jest związana z ich wykorzystaniem jako miernika wartości. Ceny umożliwiają
agregowanie (sumowanie) wartości różnorodnych dóbr, towarów i usług, występujących w różnych
jednostkach fizycznych, w celu porównania nakładów z wynikami, tworzenia planów mikropodmiotów,
oraz budowy prognoz.

PRZYCHOD PIENIEZNY

Przychód pieniężny stanowi zewnętrzny , pieniężny wyraz skutków działalności gospodarczej. Przychód
jest ściśle związany z innymi kategoriami finansowymi jak cena czy dochód. Dzięki cenie możliwa jest
realizacja przychodu przychód jest narzędziem weryfikacji działalności rynkowej podmiotu gdyż pochodzi
ze sprzedaży towarów i usług, umożliwia pokrycie kosztów działalności i jest źródłem dochodu oraz zysku.

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

9

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Z kategoria przychodu wiąże się szersze pojecie wpływów pieniężnych które obejmuje wszystkie
wpływy pieniężne które podmiot osiąga np. pożyczki, odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe,
dotacje.

3.2. Kategorie dochodowe.

Dochód- jest kategoria stanowiąca dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarowania czynników
wytwórczych: ziemi pracy kapitału rzeczowego i finansowego. Dochód jest nadwyżka ekonomiczna
gospodarującego społeczeństwa, która stanowi podstawę zaspokojenia potrzeb indywidualnych i
zbiorowych celów bieżących (konsumpcja) i rozwojowych (inwestycje). Dochód przyjmuje formę
pieniężna. Dla nauki finansów kategoria ta jest ważna dlatego ze dochód przyjmuje formę pieniężna,
stanowi on jedna z ważnych przesłanek zachowania się podmiotu w sferze pieniężnej. Analizowane są nie
tylko sam dochód osiągany przez podmiot, lecz także motywy którymi się on kieruje podczas osiągania
dochodu, i wreszcie kierunki jego wykorzystania. Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na fakt malejącej
użyteczności dochodu w miarę jego powiększania. Ważny aspekt kategorii dochodu jest związany z
elastycznością popytu względem zmian dochodu

Dochodowa elastyczność popytu:

E

ID

=



Procentowa zmiana popytu



procentowa zmiana dochodu 

Dochód jest tez ważna kategoria finansowa dla państwa (rządu), gdyż państwo zgłasza popyt na dochód
pieniężny potrzebny do finansowania jego funkcji i żądań. Państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodu,
wobec czego sięga – w drodze przymusu- do dochodów pieniężnych innych podmiotów systemu
ekonomicznego, a zwłaszcza do dochodów gospodarstw domowych.

W systemie podatkowym dochód jest definiowany jako różnica miedzy przychodami a kosztami ich
uzyskania. Podatkowe podejście do kosztów rożni się od podejścia ekonomicznego. W koszty uzyskania
przychodu wliczane są elementy typu dochodowego, takie jak wynagrodzenia, składki na ubezpieczenie
społeczne.

Ingerencja państwa stwarza konieczność rozróżnienia dochodu brutto (przed opodatkowaniem) i netto (po
opodatkowaniu). Dochód po opodatkowaniu to dochód do dyspozycji, może być on przeznaczony na
spożycie lub oszczędności.

Podział dochodu wg. Kryterium źródła:



dochód z pracy



dochód z kapitału (majątku)

Jedna z form występowania dochodu oraz zysku jest dywidenda

Zysk

W najszerszym ujęciu występuje zysk ekonomiczny- stanowi on nadwyżkę przychodów podmiotu nad jego
kosztami własnymi, znajdującymi odzwierciedlenie w ewidencji. W koncepcji zysku ekonomicznego
nadwyżkę przychodów nad kosztami pomniejsza się o;



koszt alternatywnego wykorzystania kapitału



ryzyko związane z utrata zaangażowanego kapitału

Kategoria zysku ekonomicznego jest szersza od kategorii zysku rachunkowego (księgowego), chociaż
precyzyjne określenie wielkości zysku ekonomicznego napotyka trudności związane z obliczaniem kosztu
alternatywnego wykorzystania kapitału i ryzyka utraty kapitału.
Podstawowy rodzaj zysku to zysk z działalności gospodarczej ale wyróżniamy także zysk kapitałowy jest
to nadwyżka osiągana przy sprzedaży papieru wartościowego w który został zainwestowany kapitał. Zysk
spełnia wiele funkcji ekonomicznych:



celu- stanowi podstawowy cel działalności człowieka



wynagradzania podmiotu za wykorzystanie talentu przedsiebiorczosci



źródła finansowania celów podmiotu (inwestycje, premie, dywidendy)



motywacyjne- wyzwalające aktywność i przedsiębiorczość podmiotu w celu powiększania masy
zysku lub zysku jednostkowego

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone



rezerwy finansowej, powstającej z zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie

Procent

Procent jest dochodem osiąganym z kapitału pożyczkowego, jest cena usługi (pożyczenia pewnej kwoty w
określonym czasie), świadczonej przez pożyczkodawcę . Jest kosztem operacji finansowej dla płacącego a
dochodem dla pożyczkodawcy. Procent stanowi ważne kryterium podejmowania decyzji gospodarczych –
jego poziom wyznacza dolna granice efektywności projektów. Podmiot pożyczający kapitał musi osiągnąć
zysk przewyższający zapłacony procent. Procent występuje zazwyczaj przy udzielanych kredytach i
wypłacanych przez banki odsetkach od oszczędności klientów. Oprocentowane są także pożyczki rządu i
samorządu.

Procent występuje w formie:



odsetek od pożyczonego kapitału



dyskonta weksli i in. Papierów wartościowych

Rozróżnia się procent prosty i składany.

Z pojęciem procentu wiąże się pojecie stopy procentowej . Stopa procentowa jest roczna cena , wyrażona w
procentach , jaka się płaci za pożyczenie pieniędzy

Współcześnie występuje trzy rodzaje stop procentowych:



rynkowa stopa procentowa (inaczej nominalna lub pieniężna stopa procentowa)- jest ona całkowitą
płatnością – wyrażana w postaci procentu – od udzielonej pożyczki, w skład której wchodzą czysta
stopa procentowa, koszt ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwana stopa inflacji



czysta stopa procentowa, jest przychodem wyrażonym w procencie którego można się spodziewać
w warunkach braku ryzyka i inflacji



realna stopa procentowa jest różnica miedzy rynkowa stopa procentowa a stopa inflacji, to jedyna
miara rzeczywistego kosztu pozyskania kapitału pożyczkowego i rzeczywisty dochód
pożyczkodawcy.

Poziom stopy procentowej zachęca lub zniechęca społeczeństwo do gromadzenia oszczędności jak również
wpływa na podejmowanie decyzji związanych z lokata kapitału. Natomiast w przypadku firmy poziom
stopy procentowej wpływa bezpośrednio na możliwość pozyskiwania środków pieniężnych i wykorzystania
ich na dotychczasowa działalność lub rozwój firmy.

Odsetki stanowią zapłatę za korzystanie z obcych środków pieniężnych w ciągu określonego czasu. Odsetki
występują głównie w operacjach bankowych oraz stosunkach miedzy jednostkami gospodarczymi.
Wysokość odsetek zależy zarówno od kwoty kapitału, stopy procentowej, okresu oprocentowania jak i
sposobu ich naliczania (odsetki proste i składane)

RENTA PIENIEZNA

Specyficzna forma dochodu jest renta pieniężna, istota tej kategorii polega na tym ze dochód w formie renty
jest otrzymywany w długim okresie, regularnie (miesięcznie, rocznie), z rożnych tytułów np. ulokowania
kapitału finansowego, wydzierżawionej ziemi. Wyróżnia się tzw. rentę konsumenta- to wielkość
hipotetyczna będąca różnicą miedzy cena nabycia dobra a cena jaka konsument byłby w stanie zapłacić za
dobro jeśli bardzo chciałby je posiadać.

Wg kryterium pochodzenia można wyróżnić:



rentę ekonomiczna



rentę z kapitału



rentę społeczną

Renta ekonomiczna to nadwyżka, którą właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów (czynników
wytwórczych) ponad alternatywny koszt ich zastosowania. W ramach renty ekonomicznej rozróżnia się
rentę czysta i rentę powszechna.

Czysta renta ekonomiczna jest realizowana tylko wtedy, kiedy alternatywny koszt zastosowania danego
zasobu jest równy zeru. Inaczej mówiąc jest to renta z zasobu nie mającego innego zastosowania.

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Powszechna renta ekonomiczna jest to różnica miedzy cena zasobu a jego kosztem alternatywnym, gdy

ten koszt jest rożny od zera.

Szczególna forma renty ekonomicznej jest renta gruntowa - występuje wtedy gdy rolnik wykorzystuje

lepsze warunki glebowe i klimatyczne (renta różniczkowa I) lub lepiej wykorzystuje ziemie ze względu na
poniesione inwestycje (renta różniczkowa II) Renta gruntowa jest realizowana poprzez wyższe przychody (przy
niższych kosztach wytwarzania) w stosunku do innych rolników.

Renta z kapitału- to rodzaj stałego dochodu. Realizuje ja właściciel (rentier) tego kapitału, głownie w

formie odsetek

renta społeczna – to dożywotnie świadczenie pieniężne należne pracownikowi po przepracowaniu

określonej ustawowo liczby lat i po osiągnięciu wymaganego wieku. Ten rodzaj renty określany jest także jako
emerytura lub renta starcza. Społeczny charakter renty wynika stad, ze w okresie aktywności zawodowej
pracodawca lub pracownik są zobowiązani do wnoszenia składek ubezpieczeniowych, które tworzą kapitał.

Zakres renty społecznej jest szerszy, gdyż obejmuje ona także rentę chorobowa, inwalidzka, rodzinna.
Używanie pojęcia renty w stosunku do tych rodzajów dochodów jest uzasadnione wtedy gdy dochody te opierają
się na gromadzonych składkach. Jest to najbardziej prawdopodobne w przypadku renty rodzinnej. W przypadku
renty chorobowej czy inwalidzkiej może się okazać ze ich beneficjenci nie zgromadzili odpowiedniego kapitału
w stosunku do wypłacanych dochodów. W takim zakresie renty maja w istocie charakter świadczeń pieniężnych,
a pojecie renty ma raczej charakter zewnętrzny tj. Stałego i regularnego dochodu.

3.3. Kategorie wydatkowo – kosztowe.

Wydatek

Wydatek jest jedna z podstawowych kategorii ekonomicznych i finansowych. W sensie ekonomicznym wydatek
oznacza nabycie cząstki dochodu narodowego (PKB). Wydatek jest pojęciem węższym od rozchodu (wydatkami
nie są transfery i pożyczki). Wydatki przedsiębiorstw i rządu maja charakter wydatków bieżących i inwestycji.
Wydatki gospodarstw domowych to wydatki konsumpcyjne na zakup towarów i usług związane z
zaspokajaniem potrzeb oraz wydatki związane z zakupem dóbr trwałego użytku (dom, samochód, lodówka). W
sensie rachunkowym wydatek to kwota pieniędzy rozdysponowywana w związku z rożnymi transakcjami
gospodarczymi

Koszt

Koszt stanowi pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczy, a wiec majątku
trwałego, rzeczowego majątku obrotowego, pracy, zastosowanego kapitału pieniężnego.

W teorii ekonomi i finansów pojecie kosztu jest utożsamiane z kosztem alternatywnym-zwanym kosztem
utraconych możliwości, związanym z utrata korzyści jakie dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby był
wykorzystany w innej działalności gospodarczej.

Analizując kategorie kosztu, należy rozróżnić koszt w krótkim okresie od kosztu w długim okresie . Koszty
w krótkim okresie dzieli się na koszty stale i koszty zmienne W długim okresie wszystkie koszty są zmienne.
Do kosztów zmiennych w krótkim okresie zaliczamy: place robotników ,koszty surowców, energii itp. Koszty
stale to: place administracji, amortyzacja, wynajem lokalu

Suma kosztów stałych i zmiennych stanowi koszt całkowity, który podzielony prze ilość wyprodukowanych
wyrobów, informuje o wysokości kosztu jednostkowego. Podmioty gospodarcze, musza uwzględniać
kształtowanie się kosztów krańcowych- które informują o ile zmienia się koszty całkowite w przypadku
zmniejszenia lub zwiększenia produkcji o jednostkę.

Funkcjonuje również pojecie kosztu ekonomicznego- stanowiącego wszystkie koszty explicite (inaczej
księgowe) i implicite (koszty alternatywnego wykorzystania czynników produkcji), łącznie z częścią zysku,
zwana zyskiem normalnym niezbędna do zatrzymania zasobów w danej działalności. Zysk normalny wiąże się z
wykorzystaniem przez podmiot talentu przedsiębiorczości. Za wykorzystanie go przedsiębiorca musi otrzymać

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

wynagrodzenie, aby nie zaangażował będących w jego posiadaniu zasobów w alternatywna działalność. Lub tez
nie zatrudnił się jako pracownik najemny. Z kolei przedsiębiorstwo musi osiągać pewne minimum zysku . Tak
rozumiany zysk w ujęciu ekonomicznym traktujemy jako koszt

Amortyzacja
amortyzacja stanowi cześć kosztu wytworzenia towarów i usług za pomocą majątku trwałego. Majątek ten jest
zużywany w procesach wytwórczych powtarzalnych tzn. Jego koszty tylko w części obciążają jednostkę towaru i
usługę. Amortyzacja jest rodzajem kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego.

Amortyzacja spełnia funkcje:



przychodowa



kosztowa



odtworzeniowa



umorzeniowa

Amortyzacja stanowi wyraz ponoszonych nakładów do wytworzenia towarów i usług, do pewnego stopnia może
być ona wykorzystywana jako instrument oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych.
Odbywa się to poprzez wyznaczona przez prawo metodę amortyzowania środków trwałych. Rozróżnia się dwie
podstawowe metody amortyzowania środków trwałych:



amortyzacje liniowa



amortyzacje przyspieszona

Amortyzacja liniowa- polega na tym ze odpisy amortyzacyjne w każdym amortyzowanym okresie, z reguły roku
kalendarzowym są równe. Amortyzacja przyspieszona natomiast polega na tym ze w pierwszym okresie
użytkowania środka trwałego odpisy amortyzacje są wyższe (więcej niż proporcjonalne) a w dalszych relatywnie
niższe.

Amortyzacja przyspieszona stanowi rodzaj preferencji podatkowej dla podmiotu gospodarczego, jest ona
zaliczana do kosztów co oznacza ze obciążenia podatkowe podmiotu są niższe niż w przypadku amortyzacji
liniowej. Stosowanie amortyzacji przyspieszonej sprzyja szybszemu odnowieniu parku maszynowego , co jest
ważne wtedy gdy ekonomiczne (moralne- czyli związane z postępem technologii) zużycie maszyn jest szybsze
od zużycia fizycznego.

Przyjęta metoda amortyzacji wpływa na koszty a wiec także na ceny towarów i usług, a w konsekwencji na
dochody państwa (VAT)Skutki stosowania określonej metody amortyzacji zależą od systemu podatkowego oraz
sytuacji konkretnego podmiotu.

3.4. Kategorie podatkowe.

Podatek jest klasyczna danina publiczna. Podatek to pieniężne przymusowe, powszechne, nieodpłatne i
bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (samorządów). Podatek ma
pieniężny charakter i tym rożni się od innych świadczeń na rzecz państwa (np. służby wojskowej)

Cecha podatku jest jego powszechny charakter, co oznacza, ze wszystkie podmioty są objęte podatkiem. Podatek
jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz,
skutkiem nakładania podatków jest zmiana sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na ich
zachowanie. Nadmierny fiskalizm (wysokie ciężary podatkowe) może obrócić się przeciwko państwu. Stanie się
tak gdy zbyt wysokie podatki skłonią ludność do przejścia do tzw. szarej strefy

3.5. Kategorie dłużne.

Pożyczka pieniężna

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Pożyczki mogą być zaciągane z rożnych powodów- u rożnych pożyczkodawców. Można je klasyfikować
przyjmując jako kryteria np. wpływ na wielkość obiegu pieniężnego w gospodarce, przeznaczenie, rodzaj
formalnego potwierdzenia stosunków miedzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą (umowa, certyfikat, obligacja),
rodzaj zabezpieczenia, wysokość i rodzaj wynagrodzenia (procentu) za udzielona pożyczkę. Wśród pożyczek
centralne miejsce zajmuje kredyt pieniężny.

Kredyt pieniężny

kredyt pieniężny– jest szczególną formą pożyczki. Jest terminem zarezerwowanym wyłącznie dla pożyczek
udzielanych przez banki. Kredyt oznacza tworzenie pieniądza, pożyczka zaś może być udzielona tylko ze
środków pieniężnych wyemitowanych i wykreowanych przez banki. Bank emisyjny może tworzyć pieniądz
bezwarunkowo, banki komercyjne zaś przy tworzeniu pieniądza (udzielaniu kredytu) musza wprawdzie
stosować pewne ograniczenia, ale nie zmienia to faktu, ze maja one przywilej kreacji nowego bezgotówkowego
pieniądza. Kredyt jest kategoria zarówno makro- jak i mikroekonomiczna.

Typowe funkcje kredytu pieniężnego (bankowego):



funkcja emisyjna



funkcja kreacji pieniądza



funkcja dochodowa



funkcja alokacyjna



funkcja kontrolna

Emisyjna – polega na tworzeniu przez bank centralny nowego gotówkowego pieniądza. Stanowi on
zobowiązanie banku centralnego wobec społeczeństwa- posiadacze pieniądza maja prawo go zamienić na towary
i usługi.

Kreacji pieniądza – pełniona przez banki komercyjne przy udzielaniu przez nie kredytu. Każde udzielenie
kredytu powoduje powstanie nowego pieniądza bezgotówkowego, który powiększa obieg pieniężny. Pieniądz
bezgotówkowy pełni takie same funkcje jak pieniądz gotówkowy emitowany przez bank centralny. Splata
kredytu bankowego oznacza zmniejszenie się wielkości obiegu pieniężnego. Operacje udzielania i spłacania
kredytów są prowadzone na szeroka skale i nieustannie

Dochodowa – spełnia kredyt w stosunku do podmiotu zaciągającego pożyczkę w banku, gdyż umożliwia to
pokrywanie wydatków w stopniu większym niż wynika to z jego dochodów.

Alokacyjna – jest związana z tym, że dzięki kredytowi następuje alokowanie kapitału w gospodarce, co
umożliwia krążenie dóbr i dochodu, a więc stymulowanie procesów wzrostu gospodarczego.

Kontrolna – polega na wykorzystaniu informacji o zjawiskach kredytowych do oceny zjawisk gospodarczych. W
ujęciu makroekonomicznym jest np. informacja o skali ekspansji banków komercyjnych co nie jest obojętne w
kontroli wielkości podaży pieniądza, równowagi rzeczowo-finansowej w gospodarce itp. W ujęciu
mikroekonomicznym kontrolna funkcja kredytu przejawia się tym, ze bank może obserwować stan gospodarki
przedsiębiorstwa przez pryzmat spłacanych lub zaległych kredytów.

Deficyt finansowy

deficyt finansowy- jego zewnętrzną (formalna) formę tanowi ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu. W
ujęciu ekonomicznym pojawia się wówczas, gdy istnieje przewaga wydatków nad dochodami. cecha
charakterystyczna tej kategorii deficytu jest jej strumieniowy charakter. Oznacza to, ze deficyt dotyczy zjawisk o
krótkim horyzoncie czasowym. Umownie przyjmuje się że deficyt finansowy jest kategoria bieżącą, obejmującą
okres najwyżej jednego roku. Kategoria deficytu wiąże się wiec z kategoria długu finansowego danego
podmiotu, dług ten obejmuje zaszłości z okresów wcześniejszych.

Konieczne jest odróżnienie deficytu ex ante i ex post. W obu przypadkach deficyt musi byc sfinansowany z
jakiegoś źródła (przez inne podmioty lub z nadwyżek z lat poprzednich). W przypadku deficytu ex ante podmiot
sporządzający plan musi przewidzieć źródło finansowania deficytu.. Deficyt ex post zawsze znajduje pokrycie w
rożnych źródłach zewnętrznych lub nadwyżkach z okresu wcześniejszego

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone

Deficyt bilansu płatniczego- to ujemny wynik przepływów związanych z rożnymi transakcjami monetarnymi
prowadzonymi przez dany kraj, z wyjątkiem przelewów międzynarodowych rezerw monetarnych. Deficyt
bilansu płatniczego oznacza określona wielkość płatności netto wobec zagranicy wraz z zaciągniętymi
zobowiązaniami. Na rozmiary deficytu bilansu płatniczego wpływają:



saldo obrotów bieżących (towarów, usług, odsetek, transferów bieżących)



saldo obrotów kapitałowych (krotko- średnio- i długoterminowych)

Inna ważną kategorie stanowi deficyt budżetowy. Występuje on wtedy, gdy suma strumieni wydatków
budżetowych przewyższa sumę strumieni dochodów budżetowych. Deficyt budżetowy jest ekonomicznym oraz
rachunkowym (formalnym) wynikiem działalności państwa w sferze finansów. Duże znaczenie tej kategorii
finansowej wynika stad ze odzwierciedla ona nie tylko bieżący stan finansów państwa, lecz także realizowana
strategie fiskalna i gospodarcza.

W praktyce finansów publicznych występują rożne rodzaje deficytów . Rozróżnia się deficyt kasowy i deficyt
memoriałowy (uwzględnia należności i zobowiązania następnych okresów). W ostatnich latach pojawiła się
kategoria deficytu ekonomicznego- w którym uwzględnia się transfery z sektora budżetowego do OFE. Zakres
deficytu budżetowego nie jest wystarczającą podstawa do oceny stanu finansów państwa. W tym celu konieczne
jest posługiwanie się kategoria deficytu (salda) sektora finansów publicznych

deficyt przedsiębiorstwa- to deficyt występujący w sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa. Pojawia się
on wówczas, gdy suma rozchodów (wydatków) jest większą od sumy przychodów (dochodów). Deficyt może
mieć charakter przejściowy (w skali miesiąca, kwartału) lub trwały (wtedy jest zewnętrzną forma straty
ekonomicznej)

Dług finansowy

dług finansowy stanowi pieniężne zobowiązanie jakiegoś podmiotu do zapłaty tego długu w określonych
wielkościach (ratach) oraz terminach. Dług powstaje z rożnych powodów, ale jego źródłem są przede wszystkim
zaciągane pożyczki lub skumulowane deficyty z poprzednich okresów. Dług zawsze przyjmuje konkretna formę.
Są to np. nie zapłacone w terminie rachunki albo zaciągnięte pożyczki potwierdzone certyfikatami (papierami
wartościowymi) czy umowami kredytowymi. W razie niemożliwości spłaty długu zgodnie z umowa
dopuszczalna jest jego konwersja. Polega ona na zmianie warunków pożyczki oraz jej spłat.

Szczególne znaczenie ma dług publiczny. Stanowią go zobowiązania finansowe władz państwowych i
samorządowych oraz innych związków i instytucji publicznoprawnych, powstałe przede wszystkim z tytułu
kredytów i pożyczek zaciąganych u rożnych podmiotów krajowych i zagranicznych. Źródłem długu publicznego
są także zobowiązania o charakterze odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń sądów, zobowiązania
wynikające z ustaw, z wywłaszczenia mienia i inne. Forma zaciągania długu publicznego jest także emisja
papierów wartościowych. Istotna jest forma długu publicznego. Rozróżnia się dług publiczny zbywalny i dług
publiczny niezbywalny . rozróżnienie jest istotne ze względu na możliwości zarządzania długiem publicznym i
kształtowania kosztów jego obsługi. Obsługa długu oznacza spłatę rat zobowiązania podstawowego i
odsetkowego.

Klasyfikacja długu publicznego wg kryterium



czasu (dług bieżący- z terminem zapadalności w danym roku i dług fundowany- zaciągany na
finansowanie budowy obiektów użyteczności publicznej)



zabezpieczenia (dług reproduktywny- znajdujący zabezpieczenie w aktywach rzeczowych i martwy- nie
mający takiego zabezpieczenia)



rodzaju władz publicznych zaciągających dług (rządowy i samorządowy) W wielu krajach w tym w
Polsce wielkość długu lokalnego jest prawnie ograniczona (w PL 60% dochodów gminy) dług lokalny
jest zaliczany do dlugu globalnego ktory jest kryterium oceny polityki fiskalnej danego kraju (np.
wstapnienie do Eurolandu)



zakresu (dług państwowy w węższym zakresie obejmuje dług rządowy, w szerszym także zobowiązania
samorządów)



wpływu na gospodarkę (dług publiczny krajowy – nie powoduje transferu kapitału i procentu za
granice ale tworzy efekt wypychania kapitału krajowego poza obieg stricte gospodarczy; dług
publiczny zagraniczny - pożyczki i kredyty zaciągane u rządów innych krajów oraz emitowane
skarbowe papiery wartościowe nabywane przez inwestorów zagranicznych. Głownie zaciągany przez
władze centralne, rzadziej lokalne (np. euroobligacje emitowane przez miasta i województwa))

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1

Notatek.pl Finanse:Tematy 1-3 Opracowanie Rozszerzone



metoda obslugi dlugu (dlug publiczny umarzalny – panstwo reguluje odsetki i kapital oraz dlug
wieczny- panstwo ma obowiazek splacac tylko odsetki, kapital podstawowy moze umorzyc w
dogodnym dla siebie czasie)

Literatura:

-

S. Owsiak, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa 2002.

-

Elementy finansów i bankowości, red. S. Flejterski, B. Świecka, CEDEWU.Pl Wydawnictwa Fachowe,
Warszawa 2007.

-

D. Korenik, S. Korenik, Podstawy finansów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

-

System finansowy w Polsce, red. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008.

Notatek.pl Notatki Forum Studenckie Kalendarz- Portal plikow Studenckich

1