„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Wojtkiewicz-Lazman

Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż

311[15].Z4.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Grzegorz Merta
dr inż. Jacek Myszkowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Janusz Wojtkiewicz-Lazman



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z4.02
„Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1. Podstawy eksploatacji podziemnej, klasyfikacja systemów wybierania

pokładów węgla

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Klasyfikacja systemów eksploatacji złóż rudy i soli

14

5.2.1 Ćwiczenia

14

5.3. Podsadzanie wyrobisk

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

5.4. Wpływ eksploatacji złoża na zachowanie się górotworu i powierzchni

17

5.4.1. Ćwiczenia

17

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7.

Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego
311[15].
Program jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące klasyfikowania systemów
wybieranie złóż kopalin użytecznych oraz dobierania systemów wybierania.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne określające umiejętności, które powinien posiadać uczeń przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,

−

cele kształcenia określające umiejętności, jakie uczeń powinien nabyć w wyniku procesu
kształcenia,

−

przykładowe scenariusze do prowadzenia zajęć dydaktycznych,

−

ćwiczenia umożliwiające kształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych
ucznia,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury pomocnej do prowadzenia zajęć.

Zalecane jest prowadzenie zajęć dydaktycznych w formie pokazu materiału nauczania

wraz z niezbędnymi objaśnieniami.
Pomocne jest przy tym korzystanie z materiałów dydaktycznych, tj.: modeli podstawowych
systemów wybierania, modeli wyrobisk górniczych, filmów, przeźroczy, foliogramów,
nomogramów, programów komputerowych.
Po każdym rozdziale teoretycznym istnieje możliwość skorzystania z zaproponowanych
w poradniku pytań sprawdzających, ćwiczeń praktycznych oraz sprawdzianów postępów
uczniów.

Wskazane jest, aby ćwiczenia praktyczne, po części teoretycznej, przeprowadzać

w kopalniach.

Należy

wzbogacić

treści

nauczania,

wprowadzając

informacje

o najnowocześniejszych rozwiązaniach technicznych w przemyśle wydobywczym. Pomocne
w tym mogą być wycieczki dydaktyczne na wystawy techniczne, do instytutów naukowych
i do producentów maszyn.

Zajęcia praktyczne powinny odbywać się w grupach do 15 uczniów, podzielonych na

zespoły 2 osobowe, w pracowni eksploatacji złóż.

Aby sprawdzić wiadomości i umiejętności opanowane przez ucznia podczas realizacji

programu jednostki modułowej, nauczyciel może skorzystać z zestawu zadań testowych, do
którego dołączone są:

−

plan testu,

−

punktacja zadań,

−

propozycja norm wymagań,

−

instrukcja dla nauczyciela,

−

instrukcja dla ucznia,

−

karta odpowiedzi,

−

punktacja zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[15].Z4

Eksploatacja górnicza złóż

311[15].Z4.06

Dobieranie metod

i organizowanie procesu

wzbogacania kopalin

311[15].Z4.01

Udostępnianie i przygotowywanie

złoża do eksploatacji

311[15].Z4.02

Klasyfikowanie systemów

eksploatacji złóż

311[15].Z4.05

Użytkowanie środków

strzałowych

311[15].Z4.04

Przewietrzanie kopalń

311[15].Z4.03

Dobieranie obudów górniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się mapą górniczą,

−

określać warunki występowania złóż surowców naturalnych,

−

rozpoznawać podstawowe zagrożenia górnicze,

−

wykorzystywać wiedzę z zakresu udostępniania i przygotowywania złoża do eksploatacji,

−

przestrzegać przepisów kodeksu pracy, prawa geologicznego i górniczego,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej podczas
wykonywania prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować eksploatację naziemną, podziemną i podwodną,

−

rozróżnić metody eksploatacji złóż,

−

sklasyfikować system wybierania złóż kopalin użytecznych,

−

rozróżnić pojęcie systemu wybierania i systemu eksploatacji,

−

scharakteryzować skały stropowe i spągowe złóż pokładowych,

−

wymienić czynniki naturalne i techniczne wpływające na wybór systemu wybierania,

−

określić kryteria doboru odpowiedniego systemu eksploatacji,

−

określić pojęcie: eksploatacji, kierunku wybierania, frontu wybierania,

−

wyjaśnić pojęcie eksploatacji do i od granic złoża,

−

sklasyfikować systemy wybierania pokładów węgla kamiennego i innych rodzajów złóż
kopalin użytecznych,

−

przedstawić sposoby kierowania stropem w ścianach,

−

sklasyfikować systemy: ubierkowo-filarowy, ubierkowo-zabierkowy, zabierkowy,

−

przedstawić ogólne zasady wybierania warstwami poziomymi,

−

dobrać system wybierania,

−

naszkicować schematy systemów wybierania,

−

przedstawić sposoby rozruchu wyrobisk eksploatacyjnych,

−

przedstawić sposoby wybierania złóż pod obiektami chronionymi,

−

określić wpływ eksploatacji złoża na zachowanie się górotworu i powierzchni,

−

przedstawić sposoby zmniejszania wpływu eksploatacji górniczej na powierzchnię, filary
ochronne i oporowe,

−

odczytać wyniki pomiarów stosowanych w eksploatacji podziemnej,

−

scharakteryzować sposoby usuwania szkód górniczych,

−

zastosować przepisy Prawa geologicznego i górniczego oraz bezpieczeństwa i higieny
pracy w trakcie wybierania złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

............................................................................................

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż 311[15].Z4.02

Temat: Systemy eksploatacji złóż węgla kamiennego.

Cel ogólny: Poznanie systemów eksploatacji złóż węgla kamiennego w warunkach

normalnych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie eksploatacji i wybierania,

−

rozróżnić rodzaje eksploatacji,

−

sklasyfikować skały stropowe i spągowe,

−

rozróżnić i scharakteryzować sposoby kierowania stropem,

−

dokonać klasyfikacji systemów wybierania,

−

dobrać właściwy system eksploatacji.

−

opisać podstawowe czynności wykonywane w poszczególnych systemach,

−

posługiwać się prawidłową terminologią.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

efektywnej współpracy z grupą,

−

podejmowania decyzji,

−

prezentowania wyników pracy grupy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne
Środki do opowiadania:
Rodzaj: Foliogramy
Opis: Foliogramy zawierają następujące informacje:

−

definicję eksploatacji i jej podział,

−

klasyfikację skał stropowych i spągowych,

−

sposoby kierowania stropem,

−

podział systemów wybierania pokładów węgla,

−

warunki doboru systemów wybierania,

−

zasady stosowania poszczególnych systemów eksploatacji.

Rodzaj: zdjęcia, rysunki, przeźrocza
Opis: Na rysunkach (zdjęciach, przeźroczach) powinny znajdować się:

−

schematy systemów eksploatacji,

−

schematy sposobów kierowania stropem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

obudowy itp.

Źródło: pozycje z literatury: 2, 3, 4, 5, 6, 8.

Środki do ćwiczenia: „Mapa myśli”
Rodzaj:

−

duże arkusze papieru,

−

kolorowe mazaki,

−

instrukcja.

Forma organizacji zajęć

−

praca w zespołach

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Plan zajęć
1.

Część wstępna:

−

sprawdzenie obecności,

−

podanie tematu zajęć,

−

określenie celu zajęć.

2.

Część główna:

−

pokaz foliogramów, zdjęć, rysunków,

−

opowiadanie,

−

opis,

−

pogadanka,

−

podział grupy na zespoły,

−

wyjaśnienie zasad metody „mapy myśli”,

−

rozdanie zespołom instrukcji dotyczącej pracy metodą „mapy myśli”,

−

tworzenie „mapy myśli”,

−

prezentacja i omówienie opracowanych „map myśli” przez poszczególne zespoły.

3.

Część końcowa:

−

podsumowanie przebiegu zajęć,

−

ocena uczniów,

−

odpowiedzi na pytania uczniów.

Opis przebiegu zajęć

Na początku nauczyciel przedstawia temat zajęć i cel zajęć.
Następnie przeprowadza prezentację foliogramów, zdjęć, rysunków; zaznajamia uczniów

z określonymi

pojęciami,

klasyfikacjami,

zasadami

eksploatacji

oraz

opisuje

charakterystyczne cechy systemów eksploatacji, sposobów kierowania stropem itp.

Po zakończeniu prezentacji i opowiadania jest czas na rozmowę nauczyciela z uczniami.

Nauczyciel jest osobą kierującą, stawia uczniom pytania na które oni udzielają odpowiedzi.
W ten sposób krok po kroku uczniowie przechodzą ze stanu niewiedzy w stan wiedzy.

Kolejny etap to podział grupy na zespoły – dowolnie, losowo lub narzucony przez

nauczyciela.

Następnie nauczyciel omawia zasady metody „mapy myśli”:
Każdy z zespołów utworzy mapę swojej wiedzy na temat poszczególnych systemów

eksploatacji, wykorzystując przy tym pojęcia, skojarzenia, hasła, rysunki, które kojarzą się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

uczniom z danym systemem. Wykorzystać należy tu informacje, które były wcześniej
zaprezentowane przez nauczyciela.

Każdy zespół otrzyma inne hasło – system eksploatacji, które należy zapisać w centrum

arkusza papieru. Z centrum powinny odchodzić promienie główne, na których zapisane będą
główne hasła (dziedziny). Od tych promieni będą odchodziły promienie podrzędne, na
których zapisane będą bardziej szczegółowe informacje, skojarzenia, rysunki.

Na „mapie myśli” należy zamieścić informacje na temat: warunków stosowania danego

systemu (głębokości zalegania pokładu, grubości pokładu, nachylenia pokładu, klasy skał
stropowych), robót przygotowawczych, sposobu urabiania, sposobu kierowania stropem,
obudowy itp.

Czas pracy zespołów wynosi 30 minut. Potem wybrany przez zespół przedstawiciel

omówi zagadnienia przedstawione na mapie. Czas prezentacji – 5 minut.

Podczas pracy uczniów nauczyciel obserwuje zaangażowanie poszczególnych uczniów,

udziela odpowiedzi na pytania.

Po upływie 30 minut przedstawiciel każdego zespołu prezentuje „mapę myśli”.
Na końcu zajęć nauczyciel podsumowuje zajęcia oraz ocenia mapy i prezentacje.

Zaznacza zagadnienia, które były opracowane na mapie w sposób wystarczający, zwraca
uwagę na te, które zostały słabo opracowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

............................................................................................

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż 311[15].Z4.02

Temat: Wpływ eksploatacji na powierzchnię.

Cel ogólny: Zaznajomienie ze szkodami górniczymi wywołanymi działalnością górniczą

i sposobami ich minimalizacji.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić pojęcie szkody górniczej,

−

dokonać podziału deformacji powierzchni,

−

wyróżnić i scharakteryzować obszary niecki osiadania,

−

wyjaśnić pojęcia filarów ochronnych i oporowych,

−

określić zasady usuwania szkód górniczych,

−

określić zasady profilaktyki górniczej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne
Środki do opowiadania:
Rodzaj: Foliogramy
Opis: Foliogramy zawierają następujące informacje:

−

definicję szkód górniczych,

−

podział deformacji powierzchni,

−

elementy niecki osiadania, jej kształt i zasięg.

−

definicje filarów ochronnych i oporowych,

−

zasady profilaktyki górniczej,

−

usuwanie szkód górniczych.

Rodzaj: zdjęcia, rysunki, przeźrocza
Opis: Na rysunkach (zdjęciach, przeźroczach) powinny znajdować się:

−

niecka osiadania z charakterystycznymi wielkościami,

−

przykłady deformacji nieciągłych,

−

konstrukcja filara ochronnego.

Źródło: pozycje z literatury: 2, 5, 7, Ust. Prawo geologiczne i górnicze.

Rodzaj: wideo, rzutnik, ekran, film edukacyjny dotyczący szkód górniczych.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Plan zajęć
1.

Część wstępna:

−

sprawdzenie obecności,

−

podanie tematu zajęć,

−

określenie celu zajęć.

2.

Część główna:

−

pokaz foliogramów, zdjęć, rysunków,

−

opowiadanie,

−

opis,

−

pokaz filmu edukacyjnego,

−

pogadanka.

3.

Część końcowa:

−

podsumowanie przebiegu zajęć,

−

odpowiedzi na pytania uczniów.

Opis przebiegu zajęć

Na początku nauczyciel przedstawia temat zajęć i cel zajęć.
Następnie przeprowadza prezentację foliogramów, zdjęć, rysunków; zaznajamia uczniów

z określonymi pojęciami, klasyfikacjami, zasadami.

Po zakończeniu opowiadania i prezentacji, odbywa się pokaz filmu edukacyjnego

mającego na celu okazanie rozmiarów zniszczeń powierzchni terenu i obiektów
spowodowanych działalnością zakładów górniczych.

Następnie przychodzi czas na rozmowę nauczyciela z uczniami, podczas której

nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni
udzielają odpowiedzi. Stara się uzmysłowić wagę stosowania odpowiedniej profilaktyki
górniczej w celu minimalizacji wpływów eksploatacji na powierzchnię.

Zajęcia kończą się krótkim podsumowaniem tematu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. Ćwiczenia

5.1. Podstawy eksploatacji podziemnej, klasyfikacja systemów

wybierania pokładów węgla

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla określonych warunków geologiczno-górniczych dobierz system wybierania wraz ze

sposobem kierowania stropem:

Kryteria doboru systemu wybierania i sposobu kierowania stropem

(warunki geologiczno– górnicze)

System
wybierania
i

sposób

kierowania
stropem

Lp.

Warunki

zalegania

złoża

Grubość

pokładu

[m]

Nachylenie

pokładu

[º]

Klasa

skał

strop.

Głębokość

zalegania

pokładu [m]

Zagrożenia

Inne

1

Regularne

3,9

0

III

540

Samozapa-

lenie się

pokładu

Konieczna

ochrona

powierzchni

2

Nieregular.

3,0

25

I, II

470

Zagrożenie

wodne

Złoże

poprzecinane

wieloma

uskokami

3

Regularne

1,0

50

III

920

Zagrożenie

tapaniami

Konieczna

ochrona

powierzchni

4

Regularne

3,0

20

I

850

–

–

5

Regularne

3,6

15

III

690

Samozapa-

lenie się

pokładu

Konieczna

ochrona

powierzchni

6

Regularne

2,0

8

I

720

Zagrożenie

metanowe

–

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2–osobowych zespołach. W trakcie dokonywania wyboru

systemów eksploatacji mogą konsultować się z nauczycielem.
Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni zaprezentować swoje odpowiedzi
i uzasadnić wybór konkretnego systemu eksploatacji. Nauczyciel ocenia poprawność
wykonania ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia: 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o eksploatacji podziemnej złóż węglowych,

2)

dokonać dokładnej analizy danych i dobrać właściwy dla nich system eksploatacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

3)

zaprezentować wyniki doboru i uzasadnić je,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapy górnicze (modele podstawowych systemów wybierania),

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie map górniczych określ:

−

numer pokładu,

−

numer ściany,

−

głębokość zalegania pokładu,

−

kąt zalegania pokładu,

−

grubość pokładu (grubość wybieranej warstwy),

−

system eksploatacji,

−

kierunek eksploatacji,

−

datę rozpoczęcia i zakończenia eksploatacji pokładu, oraz naszkicuj schematy
analizowanych systemów wybierania.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2–osobowych zespołach. W trakcie wykonywania ćwiczenia mogą

konsultować się z nauczycielem.
Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni zaprezentować efekty swojej pracy. Nauczyciel
ocenia poprawność wykonania ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia: 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o eksploatacji podziemnej złóż węglowych, ze
szczególnym uwzględnieniem systemów eksploatacji,

2)

zapoznać się z mapą górniczą i odczytać z niej wymagane parametry,

3)

naszkicować schematy analizowanych systemów wybierania,

4)

zaprezentować wyniki,

5)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapy górnicze (modele podstawowych systemów wybierania);

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania i szkicowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Klasyfikacja systemów eksploatacji złóż rudy i soli

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych dotyczących eksploatacji i charakterystycznych warunków

stosowania określ system eksploatacji rud miedzi, rud cynku i ołowiu oraz złóż soli.

Lp. Sposób urabiania

złoża

Sposób
kierowania
stropem

Rodzaj
stosowanej
obudowy

Charakterystyczne
warunki stosowania

System
eksploatacji

Rudy miedzi
1

Materiałami
wybuchowymi

Zawał stropu

Stalowo-
-członowa

System

stosowany

przy łatwo–rabującym
się stropie

2

Materiałami
wybuchowymi,
wybieranie
2–etapowe

Podsadzka
hydrauliczna

Kotwowa

Konieczna

ochrona

powierzchni

Rudy cynku i ołowiu
3

Młotkami
pneumatycznymi

Zawał stropu

Wbijana
z

odrzwiami

drewnianymi

System

stosowany

przy

naruszonym

złożu

4

Materiałami
wybuchowymi

Podsadzka
hydrauliczna

Kotwie
ekspansywne

Złoże zalega w filarze
ochronnym

5

Materiałami
wybuchowymi

Zawał stropu

Odeskowanie
ociosu

System

stosowany

przy

zawodnionym

nadkładzie

Złoża soli
6

Materiałami
wybuchowymi/
kombajnem

Podsadzka
sucha

Odrzwiami
drewnianymi

Mało–wytrzymałe
skały otaczające

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2–osobowych zespołach. W trakcie dokonywania wyboru

systemów eksploatacji mogą konsultować się z nauczycielem.
Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni zaprezentować swoje odpowiedzi
i uzasadnić wybór konkretnego systemu eksploatacji. Nauczyciel ocenia poprawność
wykonania ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia: 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o eksploatacji złóż rud i soli,

2)

dokonać dokładnej analizy danych dotyczących eksploatacji i na jej podstawie określić
właściwy system eksploatacji,

3)

zaprezentować wyniki doboru i uzasadnić je,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie map górniczych określ system eksploatacji złóż rud i soli oraz naszkicuj

schematy analizowanych systemów wybierania.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w 2–osobowych zespołach. W trakcie wykonywania ćwiczenia mogą

konsultować się z nauczycielem. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni
zaprezentować efekty swojej pracy. Nauczyciel ocenia poprawność wykonania ćwiczenia.
Czas wykonania ćwiczenia: 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o eksploatacji złóż rud i soli, ze szczególnym
uwzględnieniem systemów eksploatacji,

2)

zapoznać się z mapą górniczą i prawidłowo określić system eksploatacji,

3)

naszkicować schematy analizowanych systemów wybierania,

4)

zaprezentować wyniki,

5)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapy górnicze (modele podstawowych systemów wybierania);

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania i szkicowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Podsadzanie wyrobisk

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie nomogramu określ dla danej instalacji podsadzkowej o średnicy

D optymalne parametry technologii oraz maksymalną wydajność podsadzania przy
zastosowaniu piasku jako materiału podsadzkowego.

Do wykonania zadania będą potrzebne Ci dane:
Zastosowany materiał podsadzkowy: piasek o uziarnieniu 0,01 < d < 2 mm
Średnica rurociągu: D = 185 mm

Stosunek długości ekwiwalentnej rurociągu instalacji podsadzkowej do różnicy poziomów

wlotu i wylotu instalacji podsadzkowej :

10

ξ

H

L

0

=

=

,

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w 2–osobowych zespołach. W trakcie rzutowania

kolejnych wartości parametrów podsadzania na nomogramie uczniowie powinni mieć
możliwość konsultacji z nauczycielem, gdyż popełnienie jednego błędu w rzutowaniu
wpłynie na kolejne odczytywane z nomogramu wartości. Po zakończeniu ćwiczenia
uczniowie powinni zaprezentować swoje wyniki. Nauczyciel ocenia poprawność wykonania
ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia: 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o obliczaniu wydajności podsadzania ze
szczególnym uwzględnieniem zasad korzystania z nomogramu,

2)

wykonać wszystkie odrzutowania punktów na nomogramie niezbędne dla określenia
szukanych parametrów, tj.:

−

Q

p

– wydajność podsadzania, m

3

/h,

−

Q

m

– ilość mieszaniny podsadzkowej, m

3

/h,

−

v

rb

– roboczą prędkość mieszaniny podsadzkowej, m/s,

−

γ

m

– optymalne zagęszczenie mieszaniny podsadzkowej, t/m

3

,

−

C – koncentracja objętościowa materiału, %,

−

W:P – stosunek objętości wody do objętości nasypowej materiału podsadzkowego do
wytwarzania 1 m

3

mieszaniny podsadzkowej.

3)

zaprezentować wyniki,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

nomogram

siatkowy

do

wyznaczania

optymalnych

wielkości

parametrów

i maksymalnych wydajności podsadzania piaskiem wg R. Adamka,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania i rzutowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.4. Wpływ eksploatacji złoża na zachowanie się górotworu

i powierzchni

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na papierze milimetrowym konstrukcję filara ochronnego (wg instrukcji GIG

z 1996 r) dla pokładów zalegających na głębokościach 500, 700 i 900 m dla kategorii
2 ochrony obiektów, w skali 1:5000.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. W trakcie wykonywania ćwiczenia mogą konsultować

się z nauczycielem. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni zaprezentować swoje
konstrukcję filarów ochronnych. Nauczyciel ocenia poprawność wykonania ćwiczenia. Czas
wykonania ćwiczenia: 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym,

2)

dobrać do kategorii odporności obiektu odpowiedni kąt zasięgu ujemnych wpływów ψ,

3)

zaprezentować konstrukcję,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

instrukcja GIG nr 3 z 1996 r.,

−

kartki papieru milimetrowego,

−

przybory do szkicowania.

Ćwiczenie 2

Korzystając z teorii Budryka– Knothego oblicz prognozowane maksymalne wartości

odkształceń spowodowane podziemną eksploatacją pokładu węgla o miąższości 2,1 m.
Przyjmujemy tg β = 2,5 a eksploatacja prowadzona była:
a)

z podsadzką hydrauliczną,

b)

z zawałem stropu.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. W trakcie wykonywania ćwiczenia mogą konsultować

się z nauczycielem.
Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie powinni zaprezentować wyniki obliczeń i porównać
wpływy eksploatacji na powierzchnię przy zastosowaniu różnych sposobów kierowania
stropem. Nauczyciel ocenia poprawność wykonania ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia:
30 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym

2)

wyliczyć wartości szukanych wskaźników: W

max

, T

max

, ε

max

, K

max

, R

min

,

3)

zaprezentować wyniki dla eksploatacji z podsadzką hydrauliczną i dla eksploatacji
z zawałem i porównać je,

4)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia wraz z prowadzącym zajęcia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Klasyfikowanie systemów
eksploatacji złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 14, 16, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4,11,12,15 i 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. d, 4. c, 5. c, 6. c, 7. c, 8. d, 9. b, 10. c, 11. b,
12. b, 13. d, 14. a, 15. d, 16. c, 17. a, 18. a, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Sklasyfikować skały stropowe

A

P

c

2

Dobrać sposób likwidacji zrobów dla
określonej klasy skał stropowych

A

P

a

3

Dobrać sposób likwidacji zrobów dla
określonego systemu eksploatacji węgla
kamiennego

B

P

d

4

Dobrać obudowy do danych warunków
geologicznych pokładu

C

PP

c

5

Zdefiniować pojęcie rabowanie

A

P

c

6

Określić warunki stosowania danego systemu
eksploatacji węgla kamiennego

B

P

c

7

Określić warunki stosowania danego systemu
eksploatacji węgla kamiennego

A

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

8

Określić warunki stosowania danego systemu
eksploatacji węgla kamiennego

B

P

d

9

Określić zasady bezpieczeństwa przy
eksploatacji węgla kamiennego
w warunkach zagrożenia wodnego

B

P

b

10

Określić zasady bezpieczeństwa przy
eksploatacji węgla kamiennego w warunkach
zagrożenia tąpaniami

B

P

c

11

Określić zasady bezpieczeństwa przy
eksploatacji węgla kamiennego w warunkach
zagrożenia wybuchem metanu

C

PP

b

12

Rozróżnić systemy eksploatacji rud

C

PP

b

13

Określić sposób urabiania rud miedzi
w danym systemie eksploatacji

A

P

d

14

Określić warunki stosowania systemu
eksploatacji rudy cynkowo – ołowiowej

B

P

a

15

Dobrać system eksploatacji rudy cynkowo –
ołowiowej do określonych warunków

C

PP

d

16

Dobrać sposób kierowania stropem do
danego systemu eksploatacji złóż soli

B

P

c

17

Określić zapotrzebowania na podsadzkę

B

P

a

18

Określić właściwości materiału
podsadzkowego

A

P

a

19

Scharakteryzować strefy niecki osiadania

A

P

a

20

Określić dopuszczalne wartości odkształceń
dla danej kategorii ochrony obiektów

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Zapowiedz uczniom termin przeprowadzenia sprawdzianu z 2-tygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

3.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

4.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi,

5.

Określ czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi.

6.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

7.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

8.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

9.

Przeanalizuj uzyskane wyniki sprawdzianu i wybierz zadania, które sprawiły uczniom
największe trudności.

10.

Omów z uczniami wyniki testu, odpowiedz na wszystkie ich pytania

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru – tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

6.

Zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Stop bezpośredni zbudowany ze skał sztywnych, który trudno ulega zawałowi to
a)

strop klasy I.

b)

strop klasy II.

c)

strop klasy III.

d)

strop klasy IV.

2.

Sposób likwidacji zrobów stosowany dla stropów klasy I to
a)

zawał całkowity.

b)

zawał częściowy.

c)

uginanie się stropu.

d)

podsadzka sucha pełna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

3.

Eksploatacja z ugięciem stropu może być stosowana w systemach
a)

krótkich zabierek.

b)

długich zabierek.

c)

komorowych.

d)

ścianowych.

4.

Przez pojęcie rabowanie rozumiemy
a)

zawał skał stropowych.

b)

urabianie skał za pomocą materiałów wybuchowych.

c)

usunięcie obudowy kopalnianej z wyrobiska w celu spowodowania zawału skał
stropowych.

d)

rozruch ściany zawałowej.

5.

System ścianowy poprzeczny z podsadzką hydrauliczną może być stosowany dla
pokładów
a)

o nachyleniu do 60º.

b)

o nachyleniu do 45º.

c)

o nachyleniu do 20º.

d)

tylko poziomych.

6.

Przy nachyleniu pokładu większym niż 20º zabierek nie można prowadzić
a)

po rozciągłości.

b)

po upadzie.

c)

po wzniosie.

d)

w ogóle nie można prowadzić.

7.

Kolejność

wybierania

warstw

pokładów

grubych

(w

systemie

wybierania

wielowarstwowego) zależy od
a)

grubości warstwy.

b)

nachylenia pokładu.

c)

wybranego sposobu urabiania.

d)

sposobu kierowania stropem.

8.

Minimalna szerokość, jaką powinien posiadać filar wodny (od strony źródła zagrożenia
do czynnego wyrobiska) to
a)

10 m.

b)

20 m.

c)

50 m.

d)

100 m.

9.

Aby zapobiegać koncentracjom naprężeń w pokładzie zagrożonym tąpaniami należy
a)

pozostawić filary ochronne.

b)

pozostawić resztki niewybranych pokładów.

c)

szczelnie podsadzać pustki poeksploatacyjne.

d)

prowadzić wyrobiska w poprzek uławicenia pokładu.

10.

Urabianie miedzi w systemie ścianowym odbywa się
a)

ręcznie za pomocą kilofów.

b)

ręcznie za pomocą młotków pneumatycznych.

c)

kombajnami.

d)

robotami strzałowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

11.

System eksploatacji rudy cynkowo-ołowiowej stosowany w złożach o miąższości
6–10 m to system
a)

zabierkowy.

b)

ubierkowy.

c)

chodnikowo-podpółkowy.

d)

komorowy.

12.

Eksploatacja złóż soli metodą suchą może być prowadzona z
a)

pełnym zawałem stropu.

b)

częściowym zawałem stropu.

c)

podsadzką suchą.

d)

podsadzką hydrauliczną.

13.

Zapotrzebowanie podsadzki na 1 tonę wybranego węgla wynosi
a)

0,8 m

3

.

b)

1,0 m

3

.

c)

1,3 m

3

.

d)

1,5 m

3

.

14.

Dobry materiał podsadzkowy odznacza się
a)

małą ściśliwością.

b)

dużą ściśliwością.

c)

dużą rozmywalnością.

d)

małą toksycznością.

15.

Największe obniżenia terenu występują w strefie niecki osiadania
a)

środkowej.

b)

brzeżnej wewnętrznej.

c)

brzeżnej zewnętrznej.

d)

brzeżnej wewnętrznej i zewnętrznej.

16.

W ścianach silnie nachylonych i stromych stosuje się obudowę
a)

zmechanizowaną.

b)

metalową indywidualną.

c)

drewnianą.

d)

osłonowo-podporową.

17.

Przeprowadzenie bezpiecznej eksploatacji w warunkach zagrożenia wybuchem metanu
wymaga
a)

stosowania kierunku wybierania: od granicy pola.

b)

wybierania pokładu z góry na dół.

c)

rozdrabniania węgla przy urabianiu do jak najmniejszych frakcji.

d)

urabiania materiałami wybuchowymi.

18.

System eksploatacji rud stosowany przy dużych ciśnieniach w skałach o małej
wytrzymałości, w stromo zalegających żyłach to systemy z
a)

magazynowaniem urobionej rudy w wybranej przestrzeni.

b)

podsadzaniem wybranej przestrzeni.

c)

obudową i podsadzaniem wybranej przestrzeni.

d)

zawałem skał stropowych do wybieranej przestrzeni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

19.

System eksploatacji rudy cynkowo-ołowiowej stosowany w przypadku zawodnionych
zrobów to system
a)

zabierkowy z zawałem stropu.

b)

ubierkowy z podsadzką hydrauliczną.

c)

komorowy z zawałem stropu.

d)

chodnikowo-podpółkowy z zawałem stropu.

20.

Która z wartości parametru E

max

[mm/m] odpowiada dopuszczalnej wartości dla

III kategorii ochrony obiektów
a)

3,0.

b)

4,5.

c)

6,0.

d)

9,0.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Klasyfikowanie systemów
eksploatacji złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 7, 12, 14, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. d, 4. c, 5. d, 6. c, 7. b, 8. b, 9. d, 10. a, 11. b,
12. d, 13. c, 14. b, 15. b, 16. d, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić metody eksploatacji kopalin

A

P

b

2

Sklasyfikować spągi

A

P

b

3

Dobrać sposób likwidacji zrobów do
określonej klasy skał stropowych

B

P

d

4

Dobrać sposób kierowania stropem do
warunków panujących na powierzchni

C

PP

c

5

Określić warunki stosowania systemu
eksploatacji złóż węgla kamiennego

A

P

d

6

Określić warunki stosowania danej
obudowy

A

P

c

7

Określić zasady pracy przy podsadzaniu

C

PP

b

8

Określić zasady eksploatacji złóż węgla
kamiennego w danym systemie eksploatacji

A

P

b

9

Określić sposób urabiania w danym systemie
eksploatacji złóż węgla kamiennego

A

P

d

10

Określić warunki stosowania danego
systemu eksploatacji złóż węgla
kamiennego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

11

Określić zasady bezpieczeństwa przy
eksploatacji złóż węgla kamiennego
w warunkach zagrożeń wyrzutami gazów
i skał

B

P

b

12

Rozpoznać system eksploatacji rud

C

PP

d

13

Określić warunki stosowania danego
systemu eksploatacji rudy
cynkowo-ołowiowej

B

P

c

14

Dobrać system eksploatacji rudy
cynkowo-ołowiowej do warunków
panujących na powierzchni

C

PP

b

15

Rozpoznać metody eksploatacji złóż soli

B

P

b

16

Określić zasady podsadzania wyrobisk

A

P

d

17

Rozpoznać rodzaj podsadzki

A

P

c

18

Sklasyfikować deformację powierzchni

A

P

b

19

Scharakteryzować kategorie ochrony
obiektów

B

P

c

20

Określić zależność współczynnika osiadania
od parametrów eksploatacji

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Zapowiedz uczniom termin przeprowadzenia sprawdzianu z 2-tygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

3.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

4.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi,

5.

Określ czas przeznaczony na udzielanie odpowiedzi.

6.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

7.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

8.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

9.

Przeanalizuj uzyskane wyniki sprawdzianu i wybierz zadania, które sprawiły uczniom
największe trudności.

10.

Omów z uczniami wyniki testu, odpowiedz na wszystkie ich pytania

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru– tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

6.

Zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Poza podstawową metodą odspajania węgiel kamienny można eksploatować metodą
a)

ługowania.

b)

zgazowania.

c)

wytapiania.

d)

czerpania.

2.

Spąg bezpośredni zbudowany ze skał mocnych to
a)

spąg klasy I.

b)

spąg klasy II.

c)

spąg klasy III.

d)

spąg klasy IV.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

3.

Sposób likwidacji zrobów, który może być stosowany dla stropów klasy II to
a)

zawał całkowity.

b)

zawał częściowy.

c)

podsadzka częściowa.

d)

zawał częściowy i podsadzka częściowa.

4.

W przypadku wybierania pod obiektami chronionymi najlepiej sprawdza się eksploatacja
a)

z pełnym zawałem.

b)

z podsadzką suchą.

c)

z podsadzką hydrauliczną.

d)

z ugięciem stropu.

5.

System ścianowy podłużny z zawałem stropu znajduje zastosowanie w pokładach
o nachyleniu
a)

do 30º.

b)

do 45º.

c)

do 60º.

d)

do 90º.

6.

Obudowa pola ściany, która może być zastosowana tylko w przypadku regularnego
zalegania pokładu i przy dużym wybiegu ściany to obudowa
a)

drewniana.

b)

metalowa indywidualna.

c)

zmechanizowana.

d)

stalowo– członowa.

7.

W systemie ścianowym z podsadzką suchą pasami, stosowanym w złożach silnie
metanowych, pasy podsadzkowe sytuuje się
a)

prostopadle do czoła ściany.

b)

równolegle do czoła ściany.

c)

przekątnie do czoła ściany.

d)

w sposób dowolny.

8.

W systemie ubierkowo-filarowym długość czoła przodku wynosi
a)

poniżej 30 m.

b)

poniżej 50 m.

c)

powyżej 50 m.

d)

powyżej 100 m.

9.

Urabianie węgla w systemie janowickim prowadzi się
a)

ręcznie za pomocą kilofów.

b)

ręcznie za pomocą młotków pneumatycznych.

c)

kombajnami.

d)

robotami strzałowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

10.

Wybieranie zabierkami z zawałem stropu może być stosowane przy łatwo rabującym się
stropie dla pokładu o grubości
a)

3 m i nachyleniu 20º.

b)

2 m i nachyleniu 45º.

c)

3,5 m i nachyleniu 35º.

d)

4,5 m i nachyleniu 30º.

11.

Aby zapobiegać wyrzutom gazów i skał w pokładach należy
a)

prowadzić eksploatację do granic.

b)

prowadzić prostoliniowy front wybierania o małym postępie w sposób ciągły.

c)

drążyć chodniki po wzniosie.

d)

drążyć chodniki po rozciągłości.

12.

Systemy eksploatacji rud stosowane przy wybieraniu złóż pokładowych zalegających
poziomo pod wytrzymałymi stropami oraz złóż stromych otoczonych skałami mało
wytrzymałymi to systemy z
a)

wolną przestrzenią wybierania.

b)

podsadzaniem wybranej przestrzeni.

c)

obudową wybranej przestrzeni.

d)

obudową i podsadzaniem wybranej przestrzeni.

13.

System eksploatacji rudy cynkowo-ołowiowej stosowany w złożach o miąższości 10–20
m to system
a)

zabierkowy.

b)

ubierkowy.

c)

komorowy.

d)

komorowo–filarowy.

14.

System eksploatacji rudy cynkowo-ołowiowej stosowany w przypadku eksploatacji pod
najbardziej czułymi obiektami to system
a)

zabierkowy z podsadzką hydrauliczną.

b)

zabierkowy z podsadzką utwardzoną cementem.

c)

komorowo– filarowy z pozostawieniem słupów podporowych.

d)

ubierkowy z podsadzką hydrauliczną.

15.

Eksploatacja złóż soli metodą suchą może być prowadzona systemem
a)

zabierkowym.

b)

ubierkowym.

c)

komorowo-filarowym.

d)

chodnikowo-podpółkowym.

16.

Sposób podsadzania zabierki zależy od jej
a)

długości.

b)

szerokości.

c)

wysokości.

d)

nachylenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

17.

Podsadzka wykonywana przy użyciu sprzężonego powietrza to podsadzka sucha
a)

ręczna.

b)

częściowo zmechanizowana.

c)

zmechanizowana dmuchana.

d)

zmechanizowana miotana.

18.

Do deformacji nieciągłych nie należą
a)

zapadliska.

b)

krzywizny.

c)

szczeliny.

d)

progi.

19.

Kategoria ochrony obiektów dla której dopuszczalne są poważne uszkodzenia to
kategoria
a)

1.

b)

2.

c)

3.

d)

4.

20.

Wartość współczynnika osiadania „a” w teorii Budryka-Knothego zależy od
a)

sposobu kierowania stropem.

b)

grubości wybranego pokładu.

c)

głębokości zalegania pokładu.

d)

nachylenia pokładu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Klasyfikowanie systemów eksploatacji złóż

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7. LITERATURA

1.

Adamek R.: Podsadzanie wyrobisk górniczych, skrypt Politechniki Śląskiej nr 1088,
Gliwice, 1983

2.

Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo, cz. II, Śląskie Wydawnictwo Techniczne,
Katowice, 1994

3.

Chudek M, Wilczyński S, śyliński R: Podstawy górnictwa, Wyd. „Śląsk”, Katowice,
1979

4.

Chudek M., Sapicki K.F. Ochrona środowiska w Górnośląskim i Donieckim Zagłębiu
Węglowym, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2004

5.

Ostrihansky R.: Eksploatacja podziemna złóż węgla kamiennego, skrypt Politechniki
Śląskiej nr 1725, Gliwice, 1993

6.

Rabsztyn J.: Podstawowe elementy eksploatacji górniczej, Wyd. „Śląsk”, Katowice, 1970

7.

Staroń T.: Górnictwo ogólne, Wyd. Politechniki Lubelskiej, Lublin, 1995

8.

Zych J., Drzęźla B., Strzałkowski P.: Prognozowanie deformacji powierzchni terenu pod
wpływem eksploatacji górniczej, skrypt Politechniki Śląskiej nr 1684, Gliwice, 1993

9.

Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1982

10.

Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej: Seria Górnictwo. Gliwice

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998