„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Grzegorz Bąk

Zofia Jakubiak

Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania
jakością, bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem
311[31].Z3.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr hab. inż. Jan Surygała
mgr inż. Tomasz Surma


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Urbanowicz


Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[31].Z3.01
„Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania jakością, bezpieczeństwem procesowym
oraz środowiskiem” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik technologii
chemicznej 311[31].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Podstawowe pojęcia z zakresu normalizacji. Zadania normalizacji.

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Podstawowe pojęcia dotyczące jakości. Jakość jako sfera prac prawno-

-organizacyjnych w przedsiębiorstwie

12

5.2.1. Ćwiczenia 12

5.3. Zasady bezpieczeństwa procesowego. Ochrona przeciwpożarowa

i chemiczna

13

5.3.1. Ćwiczenia 13

5.4. Parametry oceny zagrożenia. Substancje szkodliwe i niebezpieczne w praktyce

produkcyjnej przemysłu chemicznego

15

5.4.1. Ćwiczenia 15

5.5. Środki ochrony indywidualnej pracowników przemysłu chemicznego.

Organizacja służb bhp i medycyny pracy w zakładach przemysłu
chemicznego

18

5.5.1. Ćwiczenia

18

5.6. Zarządzanie środowiskowe, zadania systemu zarządzania. Normy serii

ISO 14000. Zintegrowane systemy zarządzania

20

5.6.1. Ćwiczenia

20

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

21

7. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii chemicznej w jednostce
modułowej „Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania jakością, bezpieczeństwem
procesowym oraz środowiskiem”.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne,
− cele kształcenia,

− przykładowe scenariusze zajęć,

− propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności praktycznych,
− wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym

uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu
przewodniego, metody projektów, ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych dwustopniowych oraz przeprowadzić test
praktyczny wysoko symulowany.
W tym rozdziale podano do testu dwustopniowego:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi, zestaw zadań testowych.

Test praktyczny wysoko symulowany zawiera:

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę pracy,

−

kartę obserwacji,

−

załącznik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[31].Z3.01

Posługiwanie się przepisami

i procedurami zarządzania jakością,

bezpieczeństwem procesowym oraz

środowiskiem

311[31].Z3

Podstawy zarządzania, organizacji

i utrzymania produkcji w zakładach

przemysłu chemicznego

311[31].Z3.02

Gospodarowanie materiałami,

energią, wodą kotłową

i technologiczną

311[31].Z3.03

Kontrola analityczna procesów

wytwarzania półproduktów oraz

produktów organicznych

i nieorganicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

– korzystać z różnych źródeł informacji,
– wykonywać podstawowe działania arytmetyczne,
– czytać tekst ze zrozumieniem,
– stosować podstawowe pojęcia fizyczne,
– rozróżniać właściwości fizyczne i chemiczne substancji,
– korzystać z Karty charakterystyki substancji,
– odczytywać schematy ideowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

− scharakteryzować systemy zarządzania jakością, bezpieczeństwem i środowiskiem,

− posłużyć się dokumentacją systemów zarządzania jakością, bezpieczeństwem i środowiskiem,
− określić cele i zadania normalizacji,

− posłużyć się pojęciami z zakresu normalizacji: jednostka normalizacyjna (PKN), normalizacja

międzynarodowa, normalizacja regionalna, normalizacja krajowa, przedmiot normalizacji,

− rozróżniać rodzaje norm,
− posłużyć się pojęciami: temperatura zapłonu i samozapalenia, NDS, NDSCh, NDSP, D

30

,

granice wybuchowości, wskaźnik toksyczności,

− posłużyć się normami oraz przepisami dotyczącymi podejmowania działań profilaktycznych

i ratowniczych,

− posłużyć się kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych do oceny zagrożeń i ustalenia

sposobów postępowania na wypadek awarii,

− przewidzieć zagrożenia na podstawie zidentyfikowanych nieprawidłowości dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

− zastosować zabezpieczenia miejsca wypadku,

− dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej w zależności od realizacji zadań,
− określić zasady postępowania w sytuacji rozszczelnienia aparatury, armatury lub pęknięć

orurowania oraz innych awarii technologicznych,

− określić środki ochrony przed awariami: niezawodnie działające systemy sterowania

i ostrzegania, zawory bezpieczeństwa, blokady technologiczne,

− rozpoznać zawory bezpieczeństwa i blokady technologiczne na systemach instalacji,

− podać przykłady procesów szczególnie niebezpiecznych ze względu na toksyczność lub

wybuchowość surowców, półproduktów i produktów,

− określić zadania systemu zarządzania środowiskiem,

− zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska, obowiązujące na

stanowiskach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

Technik technologii chemicznej 311[31]

Moduł: Podstawy zarządzania, organizacji i utrzymania produkcji w zakładach
przemysłu chemicznego 311[31].Z3
Jednostka modułowa: Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania
jakością, bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem 311[31].Z3.01

Temat: Opracowanie planu działań profilaktycznych i procedur postępowania

wpływających na zmniejszenie ryzyka występowania zagrożeń podczas
obsługi sulfonatora.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności przewidywania zagrożeń podczas obsługi aparatów

i urządzeń oraz opracowywanie procedury postępowania wpływającego na
zmniejszenie ryzyka występowania zagrożeń.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− posługiwać się Kartami charakterystyk substancji niebezpiecznej i preparatu

niebezpiecznego,

− zidentyfikować nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

obsługi aparatów,

− prognozować rodzaj zagrożeń na danym stanowisku pracy,

− opracować procedurę postępowania wpływającą na zmniejszenie ryzyka wystąpienia

zagrożeń.

Metody nauczania–uczenia się:

− metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca w grupach jednolita.

Czas: 45 minut na wprowadzenie do projektu, 45 minut na prezentację projektów.
Środki dydaktyczne:

− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
− Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych,

− dostępne źródła informacji,

− Polskie Normy.

Przebieg zajęć:

Lp. Fazy

przygotowania

projektu

Czynności nauczyciela

Czynności ucznia

1

Wprowadzenie do
tematu

– podaje informacje

dotyczące opracowania
procedury postępowania,
wpływającej na
zmniejszenie ryzyka
występowania zagrożeń
podczas obsługi sulfonatora

– podaje literaturę.

– tworzą zespoły,
– zadają pytania dotyczące

projektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Lp. Fazy

przygotowania

projektu

Czynności nauczyciela

Czynności ucznia

2

Sformułowanie tematu
i ustalenie zakresu
projektów

– wyjaśnia zasadę metody

projektów,

– ustala formę projektu, czas

prezentacji
i kryteria ocen,

– ustala terminy, konsultacji

i termin wykonania
projektu.

– zbierają informacje na temat

projektu,

– sporządzają plan działań.

3

Realizacja projektu

– odpowiada na wszystkie

pytania związane
z realizacją projektu,

– pomaga

w rozwiązywaniu
problemów,

– czuwa nad realizacją

projektu.

– przeglądają literaturę,
– uczestniczą w konsultacjach,
– piszą sprawozdanie,
– opracowują zebrany materiał

oraz formę prezentacji.

4

Prezentacja projektów – ustala kolejność prezentacji

przez zespoły,

– prowadzi dyskusję po

przedstawieniu projektu,

– koryguje ewentualne błędy,
– ocenia projekty,

uwzględniając opinie
uczniów,

– dokonuje podsumowania

wykonanych zadań.

– prezentują swoje projekty,
– odpowiadają na pytania

kolegów,

– wszyscy uczniowie czynnie,

uczestniczą w dyskusji,

– sporządzają notatki,
– oceniają projekt kolegów.

Czas prezentacji projektów: każda grupa 10 minut.
Forma projektów: plansze, fotografie, schematy, model aparatu.
Kryteria oceny:
– sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność,

wykorzystanie czasu prezentacji,

– estetyka wykonania projektu,
– stopień uzyskania zamierzonych celów,
– prawidłowość treści,
– pracowitość i zaangażowanie członków grupy.

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Zaproponuj środki ochrony indywidualnej pracownika obsługujące instalacje sulfonowania.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

− sprawdzanie sprawozdań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Celem projektu jest opracowanie planu działań profilaktycznych i procedur postępowania
wpływających na zmniejszenie ryzyka występowania zagrożeń podczas obsługi sulfonatora.
1. Podzielcie się na grupy i wybierzcie lidera, który będzie czuwał nad prawidłowym przebiegiem

pracy.

2. Wszyscy powinni uwzględnić następujące informacje, dotyczące:

– właściwości substancji niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy,
– możliwości wystąpienia zagrożeń podczas obsługi sulfonatora,
– zagrożeń środowiska podczas pracy.

3. Opracujcie dokładny plan działania.
4. Zaplanujcie, w jakiej formie zaprezentujecie zebrany materiał.
5. Przedstawcie sprawozdanie z realizacji projektu.
6. Każda grupa otrzyma 10 minut na prezentację projektu.
7. Projekt będzie oceniany według następujących kryteriów:

– sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność,

wykorzystanie czasu prezentacji,

– estetyka wykonania projektu,
– stopień uzyskania zamierzonych celów,
– prawidłowość treści,
– pracowitość i zaangażowanie.

8. Ostateczna ocena uwzględnia opinię uczniów podczas dyskusji nad projektem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania:

technik technologii chemicznej 311[31]

Moduł: Podstawy zarządzania, organizacji i utrzymania produkcji w zakładach
przemysłu chemicznego 311[31].Z3
Jednostka modułowa: Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania jakością,
bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem 311[31].Z3.01

Temat: Analiza instrukcji przeciwpożarowej w zakładach chemicznych. Wycieczka do

zakładu pracy.

Cel ogólny: zapoznanie się z ogólnymi zasadami pracy straży pożarnej oraz zakładową

instrukcją przeciwpożarową.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− wskazać rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego,

− wskazać usytuowanie tablic ostrzegawczych,

− rozpoznać rodzaj urządzeń informujących o pożarze.

Metody nauczania–uczenia się:

− pokaz z objaśnieniem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

− praca grupowa jednolita.

Czas: 180

minut.

Środki dydaktyczne:

− instrukcja przeciwpożarowa obowiązująca w zakładzie przemysłu chemicznego.

Przebieg zajęć:

1. Zapoznanie z celami zajęć.
2. Wprowadzenie na teren zakładu.
3. Zapoznanie się z przepisami bhp obowiązującymi na terenie zakładu.
4. Wycieczka po terenie:

− zapoznanie się z organizacją straży pożarnej,
− zapoznanie się ze sprzętem gaśniczym i ich rozmieszczeniem,
− zapoznanie się z rozmieszczeniem tablic ostrzegawczych,
− zapoznanie się z obsługa punktów natychmiastowego powiadamiania o zagrożeniach.

5. Zinterpretowanie zakładowej instrukcji przeciwpożarowej.
6. Podsumowanie wycieczki.
7. Sporządzanie sprawozdania.


Zakończenie zajęć
Praca domowa
Oceń skuteczność systemu ostrzegania przeciwpożarowego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

− sprawdzenie przygotowanych sprawozdań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe pojęcia z zakresu normalizacji.

Zadania normalizacji

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj cele i zasady normalizacji krajowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić pojęcia z zakresu normalizacji,
2) określić typy norm,
3) przedstawić cele normalizacji,
4) opisać zasady normalizacji.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– praca z tekstem,

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania – Poradnik dla ucznia (4.1.1).

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy norm stosowanych w gospodarce wolnorynkowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować normy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić europejskie organizacje europejskie,
2) określić międzynarodowe organizacje normalizacyjne,
3) opisać normy stosowane w gospodarce wolnorynkowej.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania

− Poradnik dla ucznia (4.1.1), normy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.2. Podstawowe pojęcia dotyczące jakości. Jakość jako sfera prac

prawno-organizacyjnych w przedsiębiorstwie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj dokumentację systemu zarządzania jakością.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić podstawowe pojęcia jakości,
2) rozróżnić system zarządzania jakością,
3) określić elementy dokumentacji,
4) ustalić rolę kierownictwa zakładu w systemie zarządzania jakością.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– praca z tekstem.

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania

− Poradnik dla ucznia (4.2.1).

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy normy z serii ISO 9001.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować normy z serii
ISO 9001.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustalić zastosowanie normy,
2) określać główne elementy normy,
3) scharakteryzować rolę audytów,
4) scharakteryzować rolę działań doskonalących,
5) określić proces certyfikacji.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

materiał nauczania (4.2.1), normy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.3. Zasady bezpieczeństwa procesowego. Ochrona przeciwpożarowa

i chemiczna

5.3.1.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obsłuż dowolnie wybrany typ zaworu bezpieczeństwa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować model
zaworu bezpieczeństwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić rodzaj zaworu,
2) określić elementy budowy zaworu,
3) opisać zasadę działania zaworu.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

– model zaworu.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny ważności czynników decydujących o bezpieczeństwie eksploatacji instalacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić rodzaj zabezpieczeń stosowanych w instalacjach,
2) określić czynniki decydujące o bezpieczeństwie instalacji,
3) zinterpretować ważność czynników.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
– inne dostępne źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj Program Zapobiegania Awariom.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wskazać ustawę dotycząca awarii w zakładach chemicznych,
2) wskazać zakłady dużego ryzyka,
3) określić główne kierunki podejmowania działań podczas tworzenia Programu Zapobiegania

Awariom,

4) określić elementy Programu Zapobiegania Awariom.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

– stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
– materiał nauczania

− Poradnik dla ucznia (4.3.1).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.4. Parametry oceny zagrożenia. Substancje szkodliwe

i niebezpieczne w praktyce produkcyjnej przemysłu chemicznego

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz współczynnik toksyczności benzenu, jeżeli D

24

benzenu wynosi 0,3 mg/m

3

, a D

24

tlenku

siarki(IV) wynosi 0,35 mg/m

3

.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować tabelę
zawierającą maksymalne dopuszczalne stężenia wybranych związków chemicznych w powietrzu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozróżnić D

20

, D

24

,

2) określić współczynnik toksyczności,
3) obliczyć współczynnik toksyczności benzenu.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania

− Poradnik dla ucznia (4.4.1),

– tabela zawierająca maksymalne dopuszczalne stężenia wybranych związków chemicznych

w powietrzu,

– kalkulator.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj NDS i D

30

i odczytaj z tabel te wartości dla fenolu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować tabelę
zawierającą maksymalne dopuszczalne stężenia wybranych związków chemicznych w powietrzu
oraz tabelę zawierającą wartości NDS niektórych surowców i produktów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zinterpretować NDS i D

30

,

2) odczytać NDS i D

30

dla fenolu.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– praca z tekstem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania. – Poradnik dla ucznia (4.4.1),
– tabela zawierająca maksymalne dopuszczalne stężenia wybranych związków chemicznych

w powietrzu,

– tabela zawierająca wartości NDS niektórych surowców i produktów.

Ćwiczenie 3

Na podstawie Karty charakterystyki acetylenu dokonaj oceny wybuchowości mieszaniny

acetylenu z powietrzem oraz ustal sposób postępowania na wypadek awarii.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować Kartę
charakterystyki dla acetylenu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić właściwości acetylenu,
2) określić parametry tworzenia się mieszaniny wybuchowej,
3) określić skutki wybuchowości mieszaniny,
4) wskazać bezpieczną formę przechowywania acetylenu,
5) ustalić sposób postępowania w przypadku awarii.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– metoda przypadków, wykres Ishhikawy.

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania. – Poradnik dla ucznia (4.4.1)
– Karta charakterystyki dla acetylenu.

Ćwiczenie 4

Nastąpiło rozszczelnienie zbiornika z amoniakiem. Ustal kolejność czynności związanych

z usuwaniem rozszczelnienia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować kartę
charakterystyki dla amoniaku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić właściwości amoniaku,
2) określić kolejność postępowania podczas naprawy zbiornika,
3) dobrać środki ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– metoda sytuacyjna, wykres Ishhikawy.

Środki dydaktyczne:

– Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego dla amoniaku,
– materiał nauczania. – Poradnik dla ucznia (4.4.1)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.5. Środki ochrony indywidualnej pracowników przemysłu

chemicznego. Organizacja służb bhp i medycyny pracy
w zakładach przemysłu chemicznego

5.5.1.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj doboru środków ochrony indywidualnej podczas obsługi reaktora z toluenem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować Kartę
charakterystyki dla toluenu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić ryzyko wystąpienia zagrożenia,
2) dobrać środki ochrony indywidualnej.

Zalecana metoda nauczania

−uczenia się:

– metoda przypadków, wykres drzewa.

Środki dydaktyczne:

– Polska Norma PN-EN 165:1994,
– Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego dla toluenu.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy rozwiązań organizacyjnych służb bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

medycyny pracy w zakładach przemysłu chemicznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić sposób powołania służb bhp w zakładach,
2) określić zadania służb bhp,
3) określić zadania służb medycyny pracy.

Zalecane metody nauczania

−uczenia się:

– dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu
– Polskie Normy,
– film dydaktyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy procedury przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować przykładową
procedurę oraz Dzienniki Urzędowe z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić elementy składowe procedury,
2) wskazać dokumenty związane z przeprowadzeniem badań lekarskich pracowników,
3) przedstawić treść procedury (opis postępowania),
4) wskazać osoby odpowiedzialne.

Zalecana metoda nauczania

−uczenia się:

– dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– Kodeks pracy,
– Dzienniki urzędowe,
– przykładowa procedura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.6. Zarządzanie środowiskowe, zadania systemu zarządzania.

Normy serii ISO 14000. Zintegrowane systemy zarządzania

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zadania systemu zarządzania środowiskiem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Przygotować normę ISO
14001.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić, czym jest norma ISO 14001,
2) określić, jakie wymagania wynikają z ogólnej procedury wdrażania, ISO 14001,
3) przedstawić korzyści wynikające z wdrażania systemu zarządzania środowiskiem.

Zalecana metoda nauczania

−uczenia się:

– dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– norma ISO 14001.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzować zintegrowany system zarządzania jakością.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wskazać zewnętrzne i wewnętrzne korzyści dla przedsiębiorstwa,
2) określić korzyści dla otoczenia,
3) określić korzyści dla pracownika.

Zalecana metoda nauczania

−uczenia się:

– ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

– materiał nauczania – Poradnik dla ucznia (4.6.1).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Posługiwanie się przepisami i procedurami
zarządzania jakością, bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

− zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
− zadania 8, 9, 12, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:

− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

− dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. d, 5. d, 6. b, 7. a, 8. c, 9. a, 10. c, 11. a, 12. b,
13. c, 14. d, 15. a, 16. b, 17. a, 18. d, 19. b, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Zdefiniować proces normalizacji

A

P

b

2 Określić cele i zadania normalizacji

B

P

a

3

Rozpoznać rodzaj normy na podstawie
oznaczenia

B P

c

4

Wskazać normy dotyczące zarządzania
jakością

A P

d

5 Zdefiniować pojęcie procedury

A

P

d

6

Wskazać normę dotyczącą systemu
zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy

A P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

7

Określić podstawowe dokumenty
systemu zarządzania jakością

B P

a

8

Dobrać rodzaj zabezpieczenia do
aparatu pracującego pod zwiększonym
ciśnieniem

C PP

c

9

Dobrać metodę zapobiegania skutkom
wybuchu

C PP

a

10

Zdefiniować pojęcie temperatura
samozapalenia

A P

c

11

Określić sposób oznaczenia
dopuszczalnego stężenia substancji

B P

a

12

Obliczyć współczynnik toksyczności
substancji

C PP

b

13

Ustalić rodzaj zagrożenia
spowodowanego określonym stężeniem
siarkowodoru

B P

c

14

Podać zasady postępowania po
usunięciu awarii rurociągu, którym
przepływa siarkowodór

A P

d

15

Wskazać sposób sprawdzania aparatów
ciśnieniowych

A P

a

16

Dobrać środki ochrony osobistej do
prac z ciekłym amoniakiem

C PP

b

17

Podać przykłady procesów szczególnie
niebezpiecznych ze względu na
wybuchowość

B P

a

18

Podać zagrożenia występujące podczas
produkcji nitrobenzenu.

C PP

d

19

Określić zadania systemu zarządzania
środowiskiem

B P

b

20

Wskazać systemy ostrzegania przed
awariami spowodowanymi emisją
zanieczyszczeń z rozszczelnionego
zbiornika

B P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Przebieg

testowania

INSTRUKCJA

DLA

NAUCZYCIELA

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Ustal z uczniami zakres materiału.
3. Zapewnij warunki do samodzielnej pracy.
4. Rozdaj zestawy zadań testowych, instrukcje dla ucznia i karty odpowiedzi.
5. Odczytaj uczniom przeznaczoną dla nich instrukcję oraz udziel odpowiedzi na pytania.
6. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia testu.

7. Pełnij rolę obserwatora.
8. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi.
9. Sprawdź wyniki. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania,

które sprawiły uczniom największe trudności.

10. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

INSTRUKCJA

DLA

UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery możliwe odpowiedzi. Tylko

jedna odpowiedź jest prawdziwa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Prawidłową odpowiedź zaznacz X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć

kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Ocenę dostateczną otrzymasz, jeśli udzielisz prawidłowej odpowiedzi na 13 zadań.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego w danych okolicznościach stopnia

uporządkowania w określonym zakresie poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do
powszechnego i wielokrotnego stosowania dotyczących istniejących lub mogących wystąpić
problemów to
a) normalizacja krajowa.
b) normalizacja.
c) norma.
d) konsens.

2. Normalizacja krajowa prowadzona jest między innymi w celu

a) zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług.
b) powszechnej dostępności.
c) interesu publicznego.
d) zgodności z zasadami normalizacji europejskiej.

3. Normy Polskie oznaczone są symbolem

a) CN.
b) ETUI.
c) PN.
d) KE.

4. Systemy zarządzania jakością. Postawy i terminologia określa norma

a) ISO 19011.
b) ISO 14001.
c) ISO 9004.
d) ISO 9000.

5. Procedura to

a) audyt.
b) środowisko pracy.
c) walidacja.
d) ustalony sposób przeprowadzania działania lub procesu.

6. Norma PN – 18001 określa:

a) system zarządzania jakością.
b) system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
c) system zarządzania środowiskiem.
d) system TQM.

7. Podstawowy dokument systemu zarządzania jakością to

a) księga jakości.
b) audyty.
c) certyfikacja.
d) pomiary.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

8. Do zabezpieczenia aparatów przed wzrostem ciśnienia, powyżej wartości dopuszczalnej,

stosuje się zawory
a) zwrotne.
b) zasuwowe.
c) bezpieczeństwa.
d) kurkowe.

9. Do metod zapobiegania skutków wybuchów stosowany jest

a) bezpiecznik ogniowy.
b) bezpiecznik.
c) zawór grzybkowy.
d) kurek.

10. Najniższa temperatura, do której można podgrzać mieszaninę gazu palnego z powietrze, tak

aby nastąpiło jej samorzutne samozapalenie to
a) NDS.
b) temperatura zapłonu.
c) temperatur samozapalenia.
d) NDSP.

11. Dopuszczalne stężenie substancji mierzone przy powierzchni ziemi, średniodobowe określa

symbol
a) D

24

.

b) D

20

.

c) D

30

.

d) D

15

.

12. Dopuszczalne stężenie jednorazowe, dwudziestominutowe SO2 wynosi 0,9 mg/m3, natomiast

dla H2SO4 wynosi 0,3 mg/m3. Współczynnik toksyczności to
a) 9.
b) 3.
c) 1,5.
d) 15.

13. Stężenie 1 mg/dm3 H2S w powietrzu powoduje

a) senność.
b) oparzenie.
c) śmierć przez uduszenie.
d) łzawienie oczu.

14. Po usunięciu awarii rurociągu, w którym przepływa H2S, należy rurociąg

a) przedmuchać azotem.
b) poddać próbie szczelności.
c) przedmuchać powietrzem.
d) przedmuchać powietrzem i poddać próbie szczelności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

15. Wszystkie urządzenia ciśnieniowe podlegają

a) kontroli jakości.
b) kontroli służb medycznych.
c) kontroli systemu ogrzewania.
d) Urzędowi Dozoru Technicznego.

16. Podczas prac związanych z usuwaniem awarii zbiornika z ciekłym amoniakiem, należy

zastosować środki ochrony indywidualnej
a) okulary ochronne.
b) maskę tlenową i ubranie gazoszczelne.
c) rękawice i okulary ochronne.
d) obuwie antypoślizgowe i okulary.

17. Do procesów bardzo niebezpiecznych, ze względu na wybuchowość i toksyczność, zaliczany

jest proces
a) chlorowania węglowodorów.
b) produkcji sody.
c) produkcji mocznika.
d) produkcji barwnika azowego.

18. Podczas produkcji nitrobenzenu występuje zagrożenie ze względu na

a) zatrucie i wybuch.
b) zatrucie i oparzenie.
c) oparzenie i wybuch.
d) zatrucie, oparzenie, wybuch i zagrożenie pożarowe.

19. Działanie mające na celu zapewnienie powtarzalnego poziomu oddziaływania na środowisko,

oparte na podziale kompetencji, to system zarządzania
a) bhp.
b) środowiskiem.
c) służbami medycznymi.
d) służbami chemicznymi.

20. Szybkie przystąpienie do usuwania przyczyn wzmożonej emisji zanieczyszczeń

z rozszczelnionego aparatu, umożliwia zastosowanie
a) blokady.
b) bezpieczników ogniowych.
c) zaworów bezpieczeństwa.
d) analizatorów stężeń automatycznie połączonych z dyspozytornią zakładu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania jakością,
bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź Punktacja

1

a b c d

2

a b c d

3

a b c d

4

a b c d

5

a b c d

6

a b c d

7

a b c d

8

a b c d

9

a b c d

10

a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Zadanie praktyczne wysoko symulowane

do jednostki modułowej „Posługiwanie się przepisami i procedurami zarządzania jakością,
bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem”

Proponowane zadanie praktyczne przeznaczone jest do przeprowadzenia po zakończonym

procesie kształcenia w jednostce modułowej „Posługiwanie się przepisami i procedurami
zarządzania jakością, bezpieczeństwem procesowym oraz środowiskiem”. Zadanie ma charakter
wysoko symulowany i pozwala na ocenę umiejętności uczniów w zakresie posługiwania się
schematem aparatu i obliczania współczynnika toksyczności i projektowanie kolejności działań
związanych z usuwaniem nieszczelności rurociągu wchodzącego w skład instalacji magazynowania
amoniaku.
Zadanie praktyczne ma charakter sprawdzający, tzn. ukierunkowany jest na porównanie wyników
z założonymi w programie celami kształcenia.

Instrukcja dla nauczyciela
1. Czas trwania zadania praktycznego 45 minut.
2. Przygotuj indywidualne stanowisko pracy dla każdego ucznia.
3. Rozdaj uczniom instrukcje i karty pracy.
4. Odczytaj uczniom przeznaczoną dla nich instrukcję oraz udziel odpowiedzi na pytania.
5. Kilka minut przed zakończeniem, przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia

zadania praktycznego.

6. Podczas przeprowadzania zadania praktycznego pełnij rolę obserwatora.
7. Po zakończeniu zadania przez uczniów, zbierz karty pracy.
8. Sprawdź wyniki. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania,

które sprawiły uczniom największe trudności.

9. Ustal przyczynę trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
10. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Uczeń może maksymalnie otrzymać 16 punktów.
Zadanie uczeń zaliczy, jeśli uzyska 8 punktów:
– aby otrzymać ocenę dostateczną, powinien uzyskać 10

−12 punktów,

– na ocenę dobrą, powinien uzyskać 13

−14 punktów,

– na ocenę bardzo dobrą, powinien uzyskać 15

−16 punktów.

Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Możesz korzystać z dołączonego materiału do zadania (załącznik), kalkulatora.
3. Zanim przystąpisz do wykonania zadania, zaplanuj pracę. Pomoże Ci w tym KARTA PRACY.
4. Odpowiedzi wpisuj w wyznaczonych miejscach KARTY.
5. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za niepełną lub złą odpowiedź otrzymasz

0 punktów.

6. Maksymalnie możesz uzyskać 16 punktów. Ocenę dostateczny otrzymasz, jeśli uzyskasz 10

punktów.

7. Pracuj samodzielnie.
8. Po zakończeniu zadania oddaj nauczycielowi KARTĘ PRACY.
9. Na wykonanie masz 45 minut

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Treść zadania

„Zaprojektuj realizację prac związanych z likwidowaniem nieszczelności na połączeniu
kołnierzowym w instalacji magazynowej amoniaku ciekłego”

Działanie Twoje powinno przebiegać w trzech etapach:
ETAP I – faza przygotowawcza:
– zapoznaj się z dołączoną dokumentacją do zadania,
– zapoznaj się z rysunkiem przedstawiającym zbiornik do ciekłego amoniaku,
– zapisz wzór na obliczanie współczynnika toksyczności,
– zaplanuj układ czynności związanych z likwidowaniem nieszczelności rurociągu i przedstaw

nauczycielowi – uzyskaj jego akceptację.

ETAP II – faza realizacyjna:
– wskaż na rysunku zawory bezpieczeństwa,
– opisz budowę zaworu bezpieczeństwa,
– opisz zasadę działania zaworu bezpieczeństwa,
– opisz właściwości toksykologiczne amoniaku na podstawie Karty charakterystyki,
– oblicz stopień toksyczności amoniaku,
– zaprojektuj kolejność działań związanych z likwidowaniem nieszczelności rurociągu

wchodzącego w skład instalacji magazynowej amoniaku,

– dobierz środki ochrony indywidualnej niezbędne do likwidowania nieszczelności.
ETAP III – faza oceniająca:
– zinterpretuj uzyskane wyniki,
– określ, co zrobiłbyś inaczej, gdybyś wykonanie zadania mógł powtórzyć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Karta pracy

Nazwa i adres szkoły

Nazwisko i imię ucznia

Data

Uzyskana suma

punktów

Zadanie Odpowiedź

1pkt.
1. Wskaż na rysunku i podaj cyfrę opisującą

zawory bezpieczeństwa

3 pkt.
2. Opisz budowę zaworu bezpieczeństwa.
Scharakteryzuj zasadę działania zaworu
bezpieczeństwa

3 pkt.
3. Opisz właściwości toksykologiczne

amoniaku na podstawie Karty
charakterystyki

1pkt.
4. Oblicz współczynnik toksyczności

6 pkt.
5. Zaprojektuj kolejność działań związanych

z likwidowaniem nieszczelności rurociągu
wchodzącego w skład instalacji
magazynowej ciekłego amoniaku

2 pkt.
6. Dobierz środki ochrony osobistej podczas

obsługi instalacji amoniaku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA OBSERWACJI

Lp. Czynności Maksymalna

liczba

punktów

Uzyskana liczba

punktów

1

Wskazanie na rysunku zaworów
bezpieczeństwa

1

2

Opisanie budowy zaworu bezpieczeństwa

Opisanie zasady działania zaworu
bezpieczeństwa podczas:
– prawidłowej pracy,
– awarii w instalacji.

1

1
1

3

Opisanie informacji toksykologicznych na
podstawie karty charakterystyki dla
amoniaku:
– przy kontakcie ze skórą,
– przy wdychaniu,
– przy kontakcie z oczami.

1
1
1

4 Obliczanie

współczynnika toksyczności

1

5 Zaprojektowanie

kolejności działań,

związanych z likwidowaniem
nieszczelności rurociągu wchodzącego w
skład instalacji magazynowej ciekłego
amoniaku:
– wyłączenie instalacji z eksploatacji,
– wyłączenie pomp z eksploatacji,
– usunięcie amoniaku,
– zamontowanie zaślepek,
– przedmuchanie instalacji azotem,
– kontrola nieobecności amoniaku w

zbiorniku.

1
1
1
1
1
1

6 Dobieranie

środków ochrony

indywidualnej podczas obsługi instalacji
amoniaku:
– maski przeciwgazowe,
– ubrania gazoszczelne.

1
1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Załącznik

Rys. Zbiornik do ciekłego amoniaku [6]

Dopuszczalne stężenie SO

2

w powietrzu atmosferycznym D

24

wynosi 0,15 mg/m

3

.

Dopuszczalne stężenie NH

3

w powietrzu atmosferycznym D

24

wynosi 0,2 mg/m

3

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7. LITERATURA

1. Bąk G.: Jakość organizacji edukacyjnej – podejście systemowe. Materiały konferencyjne –

Jakość kształcenia w perspektywie wejścia Polski do Unii Europejskiej. Szkoła Wyższa im.
Pawła Włodkowica, Płock 2000

2. Bąk G., Gonciarz E., Koszmider M., Oleska A.: Budowanie systemu zarządzania jakością

zgodnego z wymaganiami normy ISO 9001 w placówce doskonalenia nauczycieli. Łódzkie
Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Łódź 2003

3. Bąk G., Tkaczyk St.: Integracja systemów zarządzania. Materiały konferencyjne Polskiego

Forum ISO 9000 – Zintegrowane Systemy Zarządzania. Polanica Zdrój 1998

4. Grzywa E., Molenda J.: Technologia podstawowych syntez organicznych. Tom 1. WNT,

Warszawa 2000

5. Hernas A., Gajda L.: Systemy zarządzania jakością. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej,

Gliwice 2004

6. Kubasiak S.: Bezpieczeństwo pracy w przemyśle chemicznym organicznym. Instytut

Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1980

7. Molenda J.: Technologia chemiczna. WSiP, Warszawa 1997
8. Czasopisma:

„ATEST – Ochrona pracy”. Wydawnictwo Sigma – NOT, Warszawa

9. www.pkn.pl