1

METODOLOGIA - WYKŁADY

WYKŁAD 13.10.

Egzamin:

1.

Część wykładowa – 3 tematy, trzeba wybrać 2.

2.

Część ćwiczeniowa – okaże się ;p

Metodologia nauk społecznych z elementami filozofii nauki – tłumaczymy nazwę przedmiotu

Czym jest metodologia?

Socjologia nie jest obecnie nauką czysto empiryczną.

Metodologia rozważana jako metody badań to raczej metodyka.

Metodologia to porządkujące myślenie o świecie, ale niekoniecznie na wzór nauk

przyrodniczych, stosujących empirycy styczne paradygmaty.

Dzisiejsza socjologia jest wieloparadygmatyczna.

Rozróżnienie Kuhna na myślenie paradygmatyczne (naukowe) i nieparadygmatyczne.

Określenie „nauka paradygmatyczna” to pleonazm.

Wieloparadygmatyczność socjologii to pewna metafora, nawiązanie do Kuhna, ale

nieliberalne jego użycie.

Socjologia tak nazwana jest więc uprawiana nie na wzór przyrodoznawstwa, ale ma ambicje

by do nauk przyrodniczych dołączyć. To się zmienia (zmieniło)!

Diabeł tkwi w szczegółach – późna nowoczesność a ponowoczesność

1.

Późna nowoczesność – uważamy się za schyłek pewnej epoki – świat dzisiejszy to

ś

wiat cierpiący na starczą demencję, dużo się gada a mało robi

2

2.

Ponowoczesność (postmodernizm) – uznajemy, że coś się skończyło i jesteśmy na

początku nowego okresu. Świat po rewolucyjnej zmianie – końcu wielkich narracji.

Tą meta narracją jest (była?) Nauka.

Trudno ustalić kiedy modernizm (nowoczesność) się zaczął. Epoki jak rosyjska babuszka,

jedna wywodzi się z drugiej.

Zręby nowoczesności kształtowała nowożytność., a zwłaszcza Oświecenie.

Wprowadzenie pojęć „rozumu” i racjonalności determinujących porządek świata także dziś.

Kant – „Człowiek staje się człowiekiem oświeconym, gdy jego uczestnictwem w świecie

rządzi rozum, gdy w wiedzy nie ufa książkom, w moralności autorytetom, w medycynie

lekarzom.”

To wstęp do nowoczesności.

Kant nawołuje nas do chałupnictwa ;p

Uwarzył piwo, które my spijamy.

Nie jesteśmy w stanie rozstrzygnąć stanowczo pomiędzy tym, co obiektywnie prawdziwe, a

tym co „ja sądzę”.

To fundamentalna antynomia.

Ad rem

Sposobów porządkowania świata jest tyle, ile pomysłów i koncepcji socjologicznych, z

których każda jest autorskim konceptem. A więc metodologie nauk społecznych.

Nurty w metodologii:

•

Socjologia tradycyjna (pozytywizm, scjentyzm, naturalizm – jak zwał tak zwał) Przez

prawie wiek był to socjologiczny mainstream

•

Socjologia refleksyjna (hermeneutyczna)

Ten dualizm bywa traktowany jako rozróżnienie pomiędzy ilościówką i jakościówką. To duży

skrót myślowy.

Techniki są bowiem drugorzędne.

3

Co to jest filozofia nauki?

Dwa główne znaczenia:

•

Nazwa własna – nazwa koncepcji filozofii nauki wywodzącej się z konkretnego nurtu.

To koncepcja neopozytywistyczna. Neopozytywizm jest beznadziejny (czknięcie

historii wg Manterys), ale na dziesięciolecia ustalił kanon socjologii.

•

Różne filozofie nauki rozumianej na różne sposoby.

Manterys jako advocatus diavoli czyli socjologia na wzór przyrodoznawstwa:

Przekonanie, że widzimy świat na własne oczy jest błędne.

Jeśli istnieje zadanie socjologa, jest nim krytyczne spojrzenie na społeczeństwo (to racja)

0

Półprosta (figura geometryczna). Taki schemat, traktowany jako schemat poznawczy nauki

kryje w sobie silne założenia.

Kuhn: był wyimaginowany punkt zerowy ludzkiej wiedzy.

Przedtem było multum poglądów (stadium przedparadygmatyczne)

A potem się ludzie ogarnęli i wybrali jedną drogę.

Schemat ten obowiązuje także w stosunku do jednostek.

Adept przystępując do nauki powinien odrzucić wszystko co znał dotychczas – tabula rasa.

Ten punkt zerowy jest odpowiedzialny za stworzenie koncepcji bezstronnego obserwatora.

Symetrycznym odpowiednikiem bezstronnego obserwatora jest respondent.

Socjolog to zimny cyborg bez uczuć, traktujący ludzi jako obiekty badawcze. Ło matko ;p

Respondent ma tylko odpowiadać na pytania, być biernym źródłem informacji.

W dzisiejszej socjologii respondent staje się aktorem społecznym, ma prawo do interakcji i

zadawania pytań.

4

Idziemy od punktu zerowego w kierunku jakiegoś celu – prawdy naukowej.

Linia wiodąca do niej to postęp.

Kolejnym założeniem jest tu atomizm (człowieka)

Ale na szczęście socjologia taka nie jest. Uff

Ale dążenie do tego schematu jest ceną, którą socjologia płaci za zaszczytne miano „nauki”.

WYKŁAD 20.10.11

Baza danych, na której socjologia nadbudowuje swoje myślenie ma charakter empiryczny.

To pokłosie empiryzmu.

Dwa wielkie modele filozofii europejskiej:

•

Empiryzm

•

Racjonalizm

Mówią one różne rzeczy, ale na wspólnie zadany temat.

Kartezjusz wymyślił podmiot ;p

Obdarzył go rozumem, którym ów podmiot mógł ogarnąć poznawanie świata.

„Wątpię, więc myślę. Myślę, więc jestem”

Jedyne co zwątpieniu podlegać nie może, to myśl wątpiącego i jego istnienie.

Koncepcja racjonalnie rozumującego podmiotu jest tym, co spaja racjonalizm i empiryzm.

Albowiem symetrycznie do podmiotu rodzi się przedmiot.

Założenie zewnętrzności świata wobec podmiotu.

Empiryści kładli nacisk na świat. Mamy narzędzia, dzięki którym widzimy jego

obiektywność, konieczność.

Jednak racjonalizm doprowadzony do własnych konsekwencji staje się dogmatyzmem.

Empiryzm – elipsyzmem.

5

Te drogi zawiodły, bo nie osiągały prawdziwego obrazu świata.

I oto wracamy do schematu ze strzałką z poprzedniego wykładu.

To system teleologiczny.

Uwidacznia przekonanie jego twórców, że historia jest ścieżką postępu.

Ten punkt zerowy (ludzkiej wiedzy) nigdy nie jest faktyczny, zawsze jest poparty jakąś

krypto teologią.

Schemat alternatywny:

Nie ma tu postępu!

To nie schemat teleologiczny.

Złośliwi mówią, że to błędne koło.

Dwa rodzaje analizy:

•

Analiza transcendentna

•

Analiza immanentna

Ad 1. Transcendentna – zewnętrzna.

Scjentyści interpretują ten schemat poprzez własne (zewnętrzne) kategorie.

A my spróbujmy immanentnie.

W tym schemacie inaczej jest rozumiana wiedza..

Nie ma jednego sposobu „wiedzenia”, różnica nie tylko ilościowa, lecz i jakościowa.

Dla scjentystów wiedza= informacja

6

A więc więcej informacji to większa wiedza.

Kolejnym niepasującym do naszego koła pojęciem jest pojęcie wiedzy adekwatnej.

Nie ma mowy o adekwatności.

W tym schemacie wiedza to pewien wgląd w sens świata.

Prawda się dzieje, jest procesem, nie jest tylko gwiazdą na firmamencie.

Wiedza potoczna jest bazą poznania naukowego

W schemacie strzałkowym warunkiem wiedzy jest pamięć o przeszłości (bo kumulujemy

informacje)

W schemacie koła warunkiem wiedzy jest niepamięć (cały czas „wymazujemy” poprzednie

informacje i zastępujemy nowymi)

Ś

wiadomi jesteśmy tylko niewielkich wysepek sensu.

Koło hermeneutyczne to jest, taką tajemnice nam wyjawia Manterys.

Socjologia zaś próbuje te schematy mieszać.

Heidegger – nie możemy przezwyciężyć metafizyki (myślenia o podmiocie i przedmiocie) bo

stracilibyśmy język, którym opisujemy świat.

Koło hermeneutyczne uczłowiecza schemat nauk przyrodniczych.

Te schematy to jednak tylko typy idealne.

A dlaczego koło jest hermeneutyczne?

Translacja z jednej pojęciowości na drugą.

Przekaz staje się również wartością interpretatora.

Przekład= interpretacja

Rozumienie, bo nigdy nie zrozumiemy. Taaaaaaa

7

WYKŁAD 27.10.11

Założenia metodologiczne wczesnego pozytywizmu na przykładzie Comte’a

To raczej filozof niż naukowiec.

Wymyślił termin „socjologia”

Comte był wyrazicielem ducha epoki. Sformułował to, co chodziło po głowie jego

współczesnym.

Był akuszerem idei pozytywizmu ;p

„Wykłady filozofii pozytywnej”

Idee Comte’a:

•

Pojęcie postępu

•

Pojęcie ładu

•

Konsens – zgoda społeczna

Ad 1. Poprzednie epoki tworzyły podstawy dla rozwoju pozytywizmu. Kamyczek do

kamyczka.

System Comte’a jest prosty, przejrzysty, piękny, czysty (tak chciał autor)

Na tę okoliczność wymyślił prawo trzech stadiów:

•

Teologicznego

•

Metafizycznego

•

Pozytywnego

Dotyczyły one wszystkich klasyfikowanych obiektów w świecie.

Są uniwersalne i konieczne.

Tym, co z tego przetrwało do naszych czasów jest wręcz bałwochwalczy podziw dla metody

wnioskowania przyczynowego.

8

Coś się psuje u pozytywistów, gdy zamiast mówić o przeszłości mówią o przyszłości. (od

krytycyzmu do apologetyczności)

Mówiąc o przyszłości popadają w utopizm.

Podstawową intencją Comte’a było zgromadzenie całej wyprodukowanej przez ludzkość

wiedzy.

Drugim zaś było nakrycie ludzkiej wiedzy SOCJOLOGICZNĄ CZAPĄ! Dobry flow, ale co z

tą czapą?

To wariacja na temat idei encyklopedystów.

Ad 2. O ład społeczny należy walczyć, trzeba się go dopracować.

U podstaw tego twierdzenia leży nieweryfikowalne założenie, że ład jest potrzebny. I jest

tylko jedna słuszna droga i jeden słuszny cel.

Comte był przekonany, że przyczyną sporu (każdego) jest różnica poglądów, wynikająca z

tego, że jedna osoba ma rację a druga nie.

Zgromadzenie wiedzy to wytrącenie broni nieukom.

Warto toczyć wyłącznie dyskusje prowadzące do konkluzji.

Przegrany zaś ma wedle Comte’a uznać porażkę i przyłączyć się do zwycięskiego obozu.

Dyskusja bez konkluzji jest szkodliwa, bo jest uwikłana w metafizykę.

Metafizyka zaś jest dla pozytywistów szkodliwa, bo nie mając naukowych podstaw stwarza

pozory naukowego myślenia (i wtedy misterny plan, że tylko nasza – pozytywistów – wiedza

jest dobra i słuszna się trochę rypie i trudniej jest podbić świat)

Zgromadzenie ludzkiej wiedzy było „możliwe” gdyż opisywano wszystko z jednego punktu

widzenia i z założeniem, że jest jedna droga do wszystkich obiektów (metodologiczna)

Jedność metody pozytywnej.

Wczesny pozytywizm – nauka to królestwo o określonych i dość wąskich granicach. Nie

wolno przez nie wpuścić metafizyki.

9

Później im poszło w ekspansywność fizyki.

To właśnie różni Comte’a od późniejszych pozytywistów!

Nauka (czasu Comte’a) zadaje obiektom świata jedno pytanie – JAK? Tylko to pytanie

jest dopuszczane przez naukę.

Jeśli patrzymy z empirycznego punktu widzenia pytamy „Jak się rzeczy mają?”

Ale Comte wcale nie patrzył empirycznie ;p

To jedyne pytanie wyrzuca poza obręb nauki późniejszych pozytywistów, pytających

DLACZEGO?

Wspólnym punktem widzenia są natomiast obserwowalne cechy fizyczne.

To podstawa scjentyzmu – wszystkie obiekty świata obrabiamy metodologią znaną z

przyrodoznawstwa

Ale Comte nie był scjentystą! W królestwie nauk nie było wówczas nauk humanistycznych.

Nauka Comte’a odpowiada na pytanie JAK? Ale poprzez różne techniki badawcze.

A więc jedna metodologia i różne metodyki.

U późniejszych pozytywistów to się zatraciło.

WYKŁAD 10.11.11

Późny pozytywizm na przykładzie Durkheima

Socjologizm w socjologii – Durkheim

Psychologizm w psychologii – Freud

10

Ad 2. Wszystkie zjawiska społeczne i jednostkowe tłumaczone są jako pochodne pierwotnego

zjawiska psychicznego. Psychologia ma więc w takim ujęciu pełnić rolę królowej nauk

społecznych.

W każdym śnie tkwi treść libidalna.

Ad 1. Lustrzane odbicie psychologizmu. Socjologia jest królową nauk! (East side, West side

po prostu ;p) Za każdym zjawiskiem psychicznym stoi zjawisko społeczne.

Książka o samobójstwach jest jedną z głównych książek metodologicznych Durkheima.

Podstawowe założenie Durkheima – ludzie nie wiedzą co rządzi ich życiem społecznym.

Stąd Durkheim zaleca korzystanie ze statystyki, z której można wiele rzeczy wyłuskać.

Przyczyną samobójstwa są słabe więzi społeczne. Może to być (lecz nie musi) powiązane z

anomią.

Rozbiór systemów myślenia aż do koniecznego jądra, esencji.

A dalej leci tak jak na ćwiczeniach więc nie ma co się powtarzać ;p

WYKŁAD 08.12.11

Empirycyzm – wiedzę o świecie czerpiemy wyłącznie ze zdań zbudowanych na bazie

doświadczenia.

To zamknięcie europejskiej refleksji Kanta i innych.

Racjonalizm został sprowadzony do logiki wywodu.

Spłaszczyli go!

Wyróżnili tylko dwa rodzaje zdań:

•

Logiczne (dotyczące świata językowego)

•

W sensie logicznym (dotyczące świata empirycznego)

11

I wyszło im niechcący, że mamy dwa światy.

Konsekwencja jest taka, że najpierw doświadczamy świata, a następnie to doświadczenie

ubieramy w słowa.

Cichcem wprowadza się ocenę (pozytywiści)

Neopozytywiści wyrzucając ocenę mieli na myśli to, że dopiero w drugim kroku

wkładamy doświadczenie w język i sobie decydujemy, że w języku nie będziemy używać

ocen.

To nierealistyczne.

Nie mam y pozajęzykowych spostrzeżeń.

Neopozytywiści zauważyli problem i zwalili wszystko na psychologię.

Każdy empiryzm jest dobry, gdy za pomocą własnych założeń stara się nakreślić własny

obraz świata.

Schody zaczynają się, gdy udowadnia prawomocność własnych tez.

Popada wtedy w solipsyzm, doprowadzając własną myśl do jej konsekwencji.

W solipsyzmie dochodzimy do wniosku, że jeśli źródłem wiedzy są nasze zmysły (które

mogą nas mylić), to nie mamy żadnej pewności, że to co widzimy nie jest iluzją.

Możemy więc tylko powiedzieć jak uważamy, że świat wygląda.

Rodzi się agnostycyzm, stanowisko wspólne empirystom i racjonalistom.

Antypsychologiczna teoria poznania

Przestali pytać jak to się stało, że doszliśmy do takiego stanu wiedzy jaki mamy.

Odcięli zdobywanie wiedzy od jej posiadania i werfykiowania.

Mamy wiedzę, ale nie wiemy czy jest prawdziwa. Konsekwencją jest metoda hipotezy.

12

Rozwiązania:

1.

Koherencyjna teoria prawdy Poppera – prawdziwe jest to, co zgodne z tym co

wcześniej uznaliśmy za prawdę

2.

Koło wiedeńskie – filozofia nauki ma być językiem mówienia o nauce (do koła

należeli Schlick, Neurath, Carap, ich inspiratorem był Wittgenstein)

Popper proponuje dedukcję.

Dedukcja to nie odwrotność indukcji!

Zadaniem filozofa nauki jest obalanie hipotez.

Wg Poppera nauka zaczyna się na weryfikowaniu teorii.

Samo tworzenie teorii jest nienaukowe.

Niepsychologiczna psychologia – behawioryzm

WYKŁAD ???

Neopozytywizm c.d.

4 tendencje:

•

Racjonalizm

•

Nominalizm

•

Orientacja metafizyczna

•

Scjentyzm

Ad 1. Racjonalizm dla nich to przeciwieństwo irracjonalizmu. Nazywanie rzeczy po imieniu.

„Do miana wiedzy mają prawo tylko takie wypowiedzi o świecie, których treści da się

skontrolować za pomocą środków publicznie dostępnych”

Ad 2. Nominalizm – neguje się istnienie realnych odpowiedników pojęć ogólnych

13

Ad 3. Metafizyka jest dla neopozytywistów czymś szkodliwym (a dlaczego to już była o tym

mowa)

Ad 4. Scjentyzm – wiara w zasadniczą jedność nauki

Problem zdań protokolarnych

Fundament dla neopozytywistów jeśli chodzi o budowanie podstaw wiedzy.

Protokół obserwacyjny – relacja z obserwacji

Lub

Zdania atomowe – niepodzielne części języka (czysty opis bez kontekstu i interpretacji)

Lub

Zdania bazowe – empiryczny fundament gmachu wiedzy pełnej.

Problem polega na tym, że najpierw dostarczamy czystych wniosków empirycznych w

postaci czystych zdań protokolarnych.

I potem na tej podstawie tworzymy wiedzę.