1

1

Sztuka Prehistoryczna

SZTUKA PREHISTORYCZNA

Tradycyjny podział pradziejów:

człowiek – od ok. miliona lat temu
człowiek na ziemiach polskich –200 tys. lat p.n.e
paleolit – starsza epoka kamienia – od ok. 550 tys. lat p.n.e.
mezolit – środkowa epoka kamienia – od ok. 8 tys. lat p.n.e.
neolit - młodsza epoka kamienia – od ok 6 tys. lat p.n.e.
epoka brązu – od ok 700 roku p.n.e.
epoka żelaza – od 450 roku p.n.e.

Malarstwo

W prehistorii prawie jedynym tematem są postaci zwierząt. Postać ludzka
natomiast najwcześniej pojawiła się w drobnej rzeźbie. Były to prawie
wyłącznie figurki kobiety matki z podkreślonymi cechami macierzyńskimi,
w malarstwie człowiek widnieje bardzo rzadko, a w porównaniu z
postaciami zwierząt przedstawiony jest schematycznie. Tylko dość późne
wizerunki przedstawiają sceny z polowań, walk i życia codziennego.
Niektóre z nich są najprawdopodobniej symbolami płci, inne stanowią zawiły szyfr znaków do dzisiaj
nieodczytanych. Nie ulega wątpliwości, ze wizerunki zwierząt malowane z ogromnym wyczuciem, z
podziwem dla ich siły, zręczności, piękna, świetne uchwycone w ruchu, mają jeszcze jakieś inne,
ukryte znaczenie oprócz przedstawienia natury. Jedne gatunki są łączone w pary, inne
przeciwstawianie sobie. Groty, w których znajdują się malowidła, były miejscami kultu, nie służyły
celom mieszkalnym.

Kolory

Rysunek ryto w skale i kontur wypełniono farbą. Płaszczyzny barwne rozprowadzono, po uprzednim
wymieszaniu farby z wodą lub tłuszczu, za pomocą palców, dmuchawek, pędzli z włosia.
Podstawowym barwnikiem była ochra-naturalny trwały barwnik ziemny pochodzenia mineralnego.
Przez prażenie uzyskiwano różne jej odcienie, od żółci poprzez czerwienie po fiolet. Czerń uzyskiwano
przez zwęglanie w zamknięciu kości zwierzęcych. Jako podłoże wykorzystywano naturalną biel skały
wapiennej.

Środki artystyczne:

- kreska i linia (najwcześniej)
- plama barwna (z początku płaska, o jednolitym natężeniu walorowym i jednakowym nasyceniu,
następnie uległa zróżnicowaniu)
- wnętrze konturu wypełniano też plamami barwnymi o dwóch lub kilku tonach barwnych (wrażenie
bryłowatości zwierzęcia – np. w Altamirze)
- sposób przedstawienia postaci – od schematycznych uproszczeń, poprzez syntezę do coraz
większego realizmu
- od ilustracji pojęć do obserwacji natury
- od umownych znaków, przez schematycznie ujęte głowy i części zwierząt, następnie całe zwierzęta
profilem – świetnie uchwycone w ruchu
- stopniowo sylwetowe ujęcie ustępuje miejsca sugestii bryły, wizerunki opracowane są coraz
dokładniej, proporcje zgodne z naturą, dużo szczegółów.

2

2

Sztuka Prehistoryczna

Rzeźba
Figurki zwane „Wenus” wykonano z miękkiego kamienia lub kości słoniowej. Dla
sztuki epoki kamiennej jest postać kobiety – symbol płodności. Maja plastyczne
stopniowanie, rytmiczne powtarzanie kształtów. Nieruchoma poza, przesadnie
zaznaczone piersi i obfite biodra tych statuetek wskazują, że oddawano im część
boską. Jej twarz jest zakryte przez włosy. Możliwe , że mają trudność tworzyć
twarze kobiety. Tylko ciało jest proste.

Epoka neolitu i brązu

W terenie Europy malarstwo jaskiniowe zanika, ustępując miejsca sztuce użytkowej: ceramika,
drobnej rzeźbie, początki architektury oraz szczególnie rozwiniętej sztuce zdobniczej.
Ludzie już prowadzili życie osiadłe, hodowali zwierząt, uprawiali ziemię, zajmowali się tkactwem,
wyrobem ceramiki. Budowali narzędzie, broń, biżuterii oraz naczynia z gliny.

Architektura

Początki architektury noumenalnej. Były to olbrzymie, z grubsza ociosane kamienne – megality,
rozsiane na wybrzeżach Europy. Ustawione są różnie. Potężnie, pionowe słupu menhiry stoją
pojedynczo, w szeregach lub w kręgach, czasem kilku, zamkniętych jeden w drugim. Ich centrum
stanowiło miejsce składania ofiar. Są to początki architektury sakralnej – służyły prawdopodobnie
kultowi Słońca. Inne tworzą zamknięte komory grobowe. Szczególnie godne uwagi są symboliczne
bramy wiodące do wnętrze kręgu: dwa pionowe głazy nakryte trzecim, poziomym, stanowią doniosłe
odkrycie prawa ciążenia i wspierania, które znajdzie zastosowanie w całej architekturze przyszłości.

Menhiry – piono wkopane w ziemi kamienne słupy, stoją pojedyncze w szeregach, bądź w kręgu
czasu, w kilku kręgach, centrum stawiono miejsce składania ofiar.

Megality – (początki architektury monumentalnej) budowle ustawione z olbrzymich ociosanych
kamień.

Dolmen – prostokątny grobowce składający się z 3,4 płyt ustawiono po kątem prostym do podłoża i
przykrytych od góry jednym, masywnych blokiem, dł. boku ok. 5m

Z jednej najsłynniejszy architektury prehistorycznej jest w Stonehenge leży w południowej Anglii.

Najprawdopodobniej związany był z kultem księżyca i słońca.
Księżyc mógł symbolizować tutaj kobietę (biorąc pod uwagę jej
comiesięczną menstruację), słońce – mężczyznę. Składa się z wałów
ziemnych otaczających duży zespół stojących kamieni.

Nie wiadomo jak długo zbudowane, być możliwe że kilka tysięcy lat.
Aleja wiodąca do Stonehenge ciągnie się na długości około 3km i
jest szeroka na 11m. Ma 30 średnicy, a tworzące zewnętrzny krąg
monolity (30) licząc o 4 m wysokości. Odkrył przez John Aubrey.

3

3

Sztuka Prehistoryczna

W Polsce również rozwinęły sztuki. Najbardziej zachowana osada
jest w Biskupinie. Jest z epoki żelaza. Ok. 14. p.n.e. Mieszkali
ponad 150 lat, od 800 do 1000 mieszkańców. Osada ma kształcie
owalny, zbudowany z małych pomieszczeń oraz wzdłuż ulic. Dł.
Walu wynosi 760 m, a wys. 6m. Odkrył przez Walenty Szwajcer.

Najsłynniejsze odkrycia:
- grota Lascaux we Francji, malowidła pochodzą sprzed ok. 20-15 tys. lat (odkrycie 1940)
- grota Altamira w Hiszpanii, sprzed ok. 15 tys. lat (odkrycie 1879)
- malarstwo naskalne w Tassili, Sahara sprzed ok. 10-3,5 tys. lat (odkrycie 1933)