Małgorzata Jóźwik, Katarzyna Kiraga

Wpływ wartości kreowanych przez reklamy na zachowania dzieci

Słowo reklama pochodzi od łacińskiego wyrazu reclamare, oznaczającego hałasowanie,

robienie wrzawy. W krajach anglojęzycznych na określenie reklamy używa się bardzo

podobnego znaczeniowo terminu: advertising, który pochodzi od czasownika adver - znaczą-

cego “odwrócić”. Advertising to nic innego, jak właśnie precyzyjny zabieg odwrócenia uwagi

i skierowania jej na konkretny produkt

1

. Z etymologicznym znaczeniem słowa reklama

związana jest pierwsza jej rola. W momencie swojego powstania, czyli w drugiej połowie

XIX wieku, reklama nie była bezpośrednio związana z procesem produkcji. Kiedy na rynku

ukazywał się nowy produkt, robiono wokół niego hałas. Pierwszym narzędziem, które

wówczas wykorzystano w reklamie, był krzyk. Targ, jarmark, bazar wymagał, aby skuteczna

reklama była przede wszystkim głośna

2

.

Zjawiskiem korzystnym dla reklamodawcy jest trudność „ucieczki od reklamy" odbiorcy

w momencie oglądania telewizji, ponieważ jeżeli nawet nie będzie patrzył w ekran, usłyszy

przekaz dźwiękowy

3

. Istotnym elementem, o który szczególnie dbają manipulujący

odbiorcami, jest jego wiarygodność. Reklama powinna kierować uwagę na produkty i usługi,

wzbudzać potrzeby i pozyskiwać klientów. Wynika z tego podstawowe zadanie reklamy,

którym jest poinformowanie potencjalnych odbiorców o produkcie lub usłudze, wywołanie

zainteresowań towarem oraz skłonienie do podjęcia zgodnej z zamiarem nadawcy reklamy.

Konsekwencją tego powinno być zaakceptowanie towaru i doprowadzenie do jego zakupu

4

.

Choć otoczeni jesteśmy wieloma mediami, to prymat jednego z nich jest niebywały-

tzn prymat telewizji..

5

A jednocześnie jak zauważa S. Cavell tajemnica tkwiącą w tym

medium jest to że, „jeszcze nie rozumiemy, dlaczego telewizję otacza z jednej strony

zainteresowanie, z drugiej zaś obojętność czy zgoła niechęć. To ostatnie – czyli brak

krytycznej, pogłębionej refleksji na temat telewizji, jej charakteru i zasięgu – nie wynika

1

Benedikt A., Reklama jako proces komunikacji, wyd. ASTRUM, Wrocław 2004, s.13.

2

Tamże, s.13.

3

Budzyński W., Reklama. Techniki skutecznej perswazji, wyd. POLTEXT, Warszawa 2005, s. 119.

4

Andrzejewska A., Magia szklanego ekranu. Zagrożenia płynące z telewizji., wyd. Fraszka Edukacyjna,

Warszawa 2007, s.50.

5

Łobacz M., Telewizja szanse i zagrożenia wychowawcze, wyd. Maternus Media, Tychy 2007, s. 13-14.

1

chyba z przeświadczenia, że telewizja jest po prostu nudna”.

6

Jak zauważył już Arystoteles,

człowiek jest istotą społeczną, dlatego potrzebuje towarzystwa. Porozumiewanie się z innymi

jest z kolei podstawowym środkiem przekazywania zbiorowego doświadczenia. W owej

komunikacji bardzo pomocne stały się media, służące do szerokiego i szybkiego

przekazywania informacji wielkim, zróżnicowanym i anonimowym grupom ludzi. Środki

masowe nie pojawiły się jednak nagle. Ich stan obecny jest wynikiem długotrwałej ewolucji,

zapoczątkowanej w połowie XV wieku wskutek wynalazku Gutenberga.

7

Współczesna telewizja stała się ważnym elementem życia człowieka. Stwarza nowe

środowisko, w którym mały widz kształtuje swoją osobowość. Towarzyszy dziecku niemalże

od urodzenia przez całe jego życie, wypełnia czas wolny, a także niejednokrotnie i czas zajęć

obowiązkowych. Systematycznie, codziennie, przez wiele godzin, telewizja „jest”

z dzieckiem, stając się dominującym wśród innych sposobem wykorzystania czasu. Dostarcza

ona dziecku nie tylko rozrywki, zabawy, ale staje się też często podstawowym,

niezastąpionym źródłem wiedzy o otaczającym świecie, a dla niektórych pierwszym i często

jedynym w domu „nauczycielem”. Nic więc dziwnego, że dzieciństwo współczesnych dzieci

trafnie określa się mianem dzieciństwa telewizyjnego

8

.

Telewizja pełni wiele różnorakich funkcji, stwarzając człowiekowi wiele szans rozwoju

osobistego. Małgorzata Łobacz zdecydowane walory rozpatruje w oparciu o pięć funkcji:

1. informacyjną

2. wychowawczą

3. rozrywkową

4. integracyjną

5.

opiniotwórczą

9

.

Funkcja informacyjna realizuje potrzebę i prawo człowieka do informowania i bycia

informowanym. Daje możliwość do uczestnictwa w wydarzeniach rozgrywających się na

całym świecie, są one źródłem wiedzy, inspirują i kształtują ludzkie postępowanie na

płaszczyźnie indywidualnej, rodzinnej i społecznej. Telewizja będzie mogła skutecznie

informować społeczeństwo, także je wychowywać pod warunkiem, że ludzie, którzy

odpowiadają za nią będą nie tylko wykształceni, ale także moralnie szlachetni

10

. Informacji

6

Cavell S., Fakt telewizji, w: A. Gwóźdź, Pejzaże audiowizualne. Telewizja, wideo, komputer, Kraków 1997,

s. 13.

7

Łobacz M., dz. cyt., s. 17.

8

Izdebska J., Rodzina, dziecko, telewizja, wyd. Trans Humana, Białystok 2001, s. 20.

9

Łobacz M., s. 38-49.

10

Tamże, s. 38

2

przypisuje się znaczenie kreacji, czyli czynnika warunkującego rozwój nowoczesnego

społeczeństwa

11

. Funkcja wychowawcza rozpatrywana jest w dwóch znaczeniach: węższym i

szerokim. W znaczeniu węższym odnosi się do działalności, która wcześniej została

przemyślana i zaplanowana, czyli do czynności świadomej. Tą wyłącznie drogą zostają

wykształcone cechy instrumentalne i kierunkowe młodego człowieka

12

. Cechy instrumentalne

związane są z realizacją zadań wychowania usprawniającego (wiedza, uzdolnienia,

umiejętności). Cechy kierunkowe wynikają z realizacji zadań wychowania ukierunkowanego

(postawy, motywacje, zainteresowania). Znaczenie szersze funkcji wychowawczej związane

jest z nieplanowaną działalnością mediów, w tym telewizji. Wpływ wychowawczy zależy

tutaj od tego, jakie programy wybierane są do oglądania oraz jak są one interpretowane przez

telewidza

13

. Często dzieci zaskakują nauczycieli swoją wiedzą, zasobem słów, znajomości

faktów, kojarzeniem przyczynowo-skutkowym. Telewizja pozwala na wyrównanie poziomu

wiedzy i wyobraźni dzieci z różnych środowisk

14

. W programach telewizyjnych dla dzieci

występują zagadnienia historyczne, geograficzne, zdrowotne, przyrodnicze oraz społeczno-

moralne. Programy edukacyjne dla młodych widzów często kładą nacisk na wartość

i wyjątkowość danej osoby, także dziecka, wzmacniając pozytywny obraz samego siebie oraz

szacunek wobec innych

15

. Telewizja nadając różnego rodzaju programy spełnia również

funkcję rozrywkową, dostarczając dziecku wiele pozytywnych przeżyć, radości, dobrej

zabawy. Realizowana może być przez zabawy towarzyskie, ruchowe, wycieczki, zajęcia

hobbistyczne. Rozrywka jest przeciwieństwem biernego odpoczywania, wyraża potrzebę

ruchu, nowości, przygody, iluzji. Jest pewnego rodzaju „odskocznią” od tych czynności

i zajęć, które powodowały zmęczenie i nie dawały im radości. Telewizja powinna przede

wszystkim bawić dziecko, dostarczać mu wzorów dobrej rozrywki, ucząc w ten sposób jak

należy wypoczywać i przyjemnie spędzać czas

16

. Zdaniem M. Łobacz, rozrywka może

stanowić kompensację w sytuacji przeciążenia pracą oraz rozładować napięcie., rozbudza

oraz pomnaża wesołość i radość, budzi ciekawość świata, przyczyniając się tym samym do

wzbogacania wiedzy. M. Łobacz zauważa, jak ważną funkcję pełni tu fantazja. To właśnie

ona zaspokaja potrzebę ucieczki i odpoczynku od męczącej rzeczywistości, innym zaś razem

od nudy i pustki

17

. Medium telewizyjne może integrować ludzi już w momencie dokonywania

11

Andrzejewska A., dz. cyt. , s.20.

12

Łobacz M., dz. cyt., s.39.

13

Tamże, s. 41.

14

Zajdel K., Telewizja w wychowaniu-autorytet czy zagrożenie?, „Dyrektor Szkoły-2006” nr 4, s. 46.

15

Lemish D., Dzieci i telewizja. Perspektywa globalna., Kraków 2007, s.80.

16

Izdebska J., dz. cyt., s. 162-164.

17

Łobacz M., dz. cyt., s.42-43.

3

wyboru programów (funkcja integracyjna). Rodzinne planowanie spędzenia czasu przed

telewizorem sprzyja poznawaniu wzajemnych zainteresowań, jednoczy domowników,

a przede wszystkim chroni je przed samotnym, mimowolnym patrzeniem w „elektroniczne

pudełko”

18

. Wspólne oglądanie razem ze znajomymi, przyjaciółmi, sprzyja dyskusji na temat

oglądanego programu. Rozmowy na tematy telewizyjne mogą znacznie pomóc dzieciom

w zrozumieniu tego, że świat oglądany w telewizji jest konstrukcją i należy go odróżnić od

życia w ich własnym środowisku społecznym

19

. Telewizja poprzez funkcję opiniotwórczą

ułatwia dostęp do różnorodnych informacji, ale oferuje też gotowe interpretacje określonych

wydarzeń, propaguje godne naśladowania wzory postępowania. Kształtowanie opinii sprzyja

rozwojowi aktywności, stymuluje indywidualne zainteresowania, ukierunkowując człowieka

na pozytywne zmiany

20

.

B. Dudel i M. Głoskowska-Sołdatow do najważniejszych grzechów telewizji zaliczają:

 kreowanie fałszywego obrazu świata

 przedstawianie rzeczywistości w krzywym zwierciadle

 upowszechnianie konsumpcyjnego stylu życia



dezawuowanie ogólnie aprobowanych wartości

21

.

Niepokojące jest to, że media, w tym telewizja stają się same w sobie autorytetem. Wraz

z zanikiem osobowych autorytetów, pojawił się autorytet medialny. Ma on charakter

odpersonalizowany, rozproszony, wielopostaciowy i amoralny-trudno go zidentyfikować,

trudno z nim dyskutować, zmienić. Jest on nie uchwytny, nie ponosi odpowiedzialności za to

co przekazuje. Telewizja pokazuje to, co jest najchętniej oglądane, czyli to co się najlepiej

sprzedaje

22

. Dzieci tego faktu nie zauważają dlatego tak często padają wpływom telewizji.

Zewnętrzną warstwą reklamy jest obraz oddziałujący na wzrok, słuch oraz nawiązujący

symbolicznie do innych zmysłów: smaku, węchu, kinestetyki, a także intuicji. Obraz może

mieć różne formy: od najprostszej, czyli np. nieruchomej planszy, przez wypowiedź osoby

prezentującej produkt, ruchome obrazy, do krótkiego filmu fabularnego lub animowanego.

Zewnętrzna warstwa uruchamia świadome i podświadome procesy przetwarzania informacji

18

Tamże, s. 45.

19

Lemish D., dz. cyt., s.28.

20

Łobacz M., dz. cyt., s.46-47.

21

Dudel B., Głoskowska-Sołdatow M., Wybrane aspekty obecności telewizji w życiu dziecka, w: (red.)

Izdebskiej J., Sosnowskiego T., Dziecko i media elektroniczne-nowy wymiar dzieciństwa, tom 1, wyd. Trans
Humana, Białystok 2005, s.225.

22

Biernat T., Media-wychowanie czy manipulacja?, Wychowanie na co Dzień 2000, nr 4? s.32.

4

u widza

23

. Dzieje się tak dzięki mechanizmom psychologicznej manipulacji stosowanym

w reklamie. Są to:

•

Perswazja nadawcy - polega na dostarczaniu informacji lub dezinformacji

o produkcie reklamowanym przez aktora wykreowanego na fachowca, „zwykłego

człowieka" lub osobę znaną. Argumenty podawane w reklamie są przetwarzane

w warstwie świadomej i mogą być odrzucone lub przyjęte przez widza. Im większe

ma on zaufanie do promującego produkt w reklamie, tym większe

prawdopodobieństwo zapamiętania argumentacji. Dlatego w reklamie występują

osoby atrakcyjne, podobne do odbiorcy lub znane i cenione

24

.

•

Modelowanie - polega na demonstrowaniu zachowań związanych z używaniem

reklamowego produktu w rożnych sytuacjach życiowych przez różnych ludzi.

Największą tendencję do naśladowania budzą osoby atrakcyjne, podobne pod jakimś

względem do odbiorców oraz autorytety – autentyczne znane osoby lub tylko aktorzy

skojarzeni z symbolami władzy: pieniędzmi, tytułami naukowymi, eleganckimi

ubraniami, biżuterią czy samochodami

25

. Tendencję do naśladowania budzą też osoby

podobne do widzów, a więc dzieci - u dzieci, ludzie młodzi - u młodzieży itd.

Wykorzystywany tu bywa również mechanizm "społecznej słuszności", polegający na

tym, że ludzie są skłonni sądzić, że jeśli "wszyscy" tak myślą, to prawdopodobnie

mają rację. W reklamach występują więc często tzw. "zwykli ludzie" - kobiety,

mężczyźni, młodzi, starzy - którzy zgodnie twierdzą, że jakiś produkt jest szczególnie

wartościowy

26

.

•

Nadawanie znaczeń emocjonalnych - polega na kojarzeniu różnorodnych emocji

z obrazem lub nazwą reklamowanego produktu. Emocje te mogą być bezpośrednio

związane z produktem reklamowym, jak np. łakomstwo ze słodyczami, ale też mogą

z nimi nie mieć nic wspólnego, jak w przypadku erotyzmu kojarzonego

z samochodami czy jedzeniem

27

Reklamy skierowane do dzieci i młodzieży wykorzystują specjalnie dobrane środki

wyrazu. Najczęściej spotykane to:

a) wykorzystywanie języka typowego dla dzieci

23

Litwińska K., Dąbrowska R., Reklamy i zwiastuny audycji w programach telewizyjnych, w: (red.) Gała A.,

Ulik- Jaworska I., Czas pusty. Analiza treści programów telewizyjnych czterech nadawców polskich, wyd. KUL,
Lublin 2006, s 180-181.

24

Litwińska-Malec K., Manipulacja reklam telewizyjnych, „Edukacja i Dialog ” 2003, nr 6, s. 17.

25

Litwińska K., Dąbrowska R., dz. cyt., s.181

26

http://www.we-dwoje.pl/reklama;telewizyjna;a;dzieci,artykul,6685.html

27

Tamże, s.181-182.

5

•

b) posługiwanie się animacjami

c) wykorzystywanie bohaterów znanych dzieciom, kojarzonych z innych bajek

d) płynne łączenie i przechodzenie ze świata realnego do świata fantazji

e) tworzenie wrażenia, że bohaterowie reklam oferują więcej niż rzeczywistość (np.

poruszające się klocki Lego)

f) wyraźne zróżnicowanie motywów muzycznych i kolorystycznych w reklamie skierowanej

do dziewcząt (barwy spokojne stonowane, muzyka konwencjonalna, płynny montaż)

i chłopców (muzyka techno, agresywne kolory, szybki montaż)

28

.

W wielu przypadkach reklamy budzą w dzieciach natychmiastową chęć posiadania.

Mechanizmy stosowane w reklamach mają charakter swoistego programowania, przy ich

pomocy specjaliści wygenerowują stany zbiorowej euforii, zachwytu, fascynacji lub lęku,

paniki czy apatii. Perfekcyjnie dobrane środki psychologiczne i techniczne pozwalają na

manipulowanie odbiorcą. Producenci reklam prześcigają się w uatrakcyjnianiu ich za wszelką

cenę, stosując między innymi: elementy psychoaktywne, pulsację obrazu, intensywność

i następstwo efektów kolorystycznych, itp.

29

.

Z powyższego wynika, że w dzisiejszym świecie trudno jest uciec od reklamy.

Bombardują nas one z każdej strony - na ulicy, w szkole, w miejscach publicznych, a nawet

w domu. Stały się one zjawiskiem wszechobecnym. Zjawiskiem, które niesie ze sobą

ogromny wpływ na nas dorosłych, na nasze postawy życiowe, zwyczaje. Ale to nie wszystko-

wpływają istotnie na nasze dzieci, które także nie potrafią jej się oprzeć.

W szczególności ta telewizyjna jest w znacznym stopniu elementem typowego chwytu

marketingowego, za pomocą którego można bezpośrednio przemawiać do wyobraźni dzieci,

gdyż ich opinie są ważne w rodzinie w podejmowaniu decyzji o zakupach. Mimo, że

większość rodziców do tego się nie przyznaje, to fakt jest taki, że ulegają oni namową, prośbą

swych dzieci. „Mamo kupisz mi to? Przecież większość moich kolegów to ma" – oto przykład

typowego pytania zadawanego przez dzieci podczas każdych zakupów w dużym sklepie. „Za

chwilę dostanę super misia!". Misia, którego wczoraj wieczorem widział w reklamie,

dołączonego do proszku do prania czy herbaty Sagi. Jeżeli rodzice nie spełnią zachcianki

swojej pociechy, często zdarza się tak, że w sklepie rozgrywa się walka sił. Dziecko

z potulnego, miłego, ciepłego malucha staje się małym wampirem. Krzyczy, płacze, kładzie

się na podłodze, nawet gryzie. Rodzice są wtedy bezradni. Niejednokrotnie widzimy takie

28

Andrzejewska A., dz. cyt., s.54-55.

29

Dankowskiej-Kosman M., dz. cyt., s.36.

6

sceny w supermarketach. Część rodziców ulega płaczu dziecka. Chcąc uchronić się przed

komentarzami osób znajdujących się obok, kupują to, na co ma ochotę ich pociecha. Na

szczęście istnieją jeszcze tacy rodzice, którzy potrafią postawić na swoim i wytłumaczyć

dziecku, że takie zachowanie jest złe

30

.

Jak się okazuje producenci wykorzystują dzieci w celu dotarcia do rodziców.

Wciągają, wabią, obiecują, wpływają na wyobraźnię młodego człowieka właśnie przez

reklamę. Ciekawe efekty świetlne, rytmiczna muzyka, ciepłe barwy, tworzą świat iluzji

i fikcji, świat który nie istnieje. Psychiką dziecka opanowują przez wciąganie ich w opowieść.

Producenci bazują przede wszystkim na wytworzeniu u dziecka „poczucia braku”.

Szerzy więc reklama system wartości według miary – co się ma, na co kogo stać. Bazowanie

na emocjach i wrażliwości dziecka pozwala na manipulowanie postawami i zachowaniami

zarówno najmłodszych jak i dorosłych. Reklama wprowadza w młodych umysłach zamęt,

szum informacyjny, mozaikę wrażeń sloganów, które np. w szkole są językiem używanym

bardzo często - w ostatnim czasie bardzo modne wyrażenie - „Pij mleko! Będziesz wielki".

Reklama wszechstronnie wpływa na osobowość, wartości i zachowanie dzieci.

Rozbudza zbędne potrzeby i skupią uwagę na przedmiotach, a nie na ludziach. Negatywne

oddziaływanie może prowadzić między innymi do bierności intelektualnej. Przyczyną tego

są nagłe zmiany kolorowych obrazów, zbyt wiele informacji oraz dźwięku.

Wiadomo, że dzieci nie wybierają sobie rodziny, w której przychodzą na świat i są

wychowywane. Dla dzieci z biednych rodzin niedostępne stały się ukazywane przez natrętne

reklamy atrakcyjne dobra konsumpcyjne. W myślach takiego dziecka pojawiają się rozmaite

kompleksy niższości, przejawiające się dotkliwym przekonaniem o własnej nieudolności,

bezwartościowości i zagubieniu. Niezaspokojenie potrzeb może powodować m.in. negację

wartości rodzinnych, a nawet odrzucenie własnej rodziny

31

.

Dzieci cenią sobie „nowość" ukrytą w produkcie. Nowy przedmiot może być

wyznacznikiem prestiżu społecznego, pozycji w grupie, źródłem zazdrości ze strony

rówieśników. Owe przejawy mają wywołać w dziecku poczucie zadowolenia

i wyróżnienia się.

Niektóre reklamy niosą ze sobą pewne wartości dydaktyczne, np. jedzenie zdrowej

żywności. Przy okazji reklamy pasty do zębów podkreślana jest istota i wartość higieny jamy

ustnej, to wychowawczo ocenia się je negatywnie. Główne wartości, jakie niesie ich przekaz,

30

Kuśpit M., Dziecko w świecie reklamy, „Remedium" 2006, nr 3, s.22-23

31

Kłosińska T., Dziecko wobec mediów, Życie Szkoły 2006, nr 4, str. 7.

7

to: mieć, posiadać, konsumować. Reklama posiada więc element nie zawsze pożądanej,

aczkolwiek realnej, szeroko rozumianej edukacji

32

.

Niewątpliwie reklama uczy zachowań, podsuwa przykłady postaw

i wartości. Uchronić młodych odbiorców przed ich negatywnym wpływem mogą m.in.

rodzice. To właśnie oni przekazują swoim pociechą system wartości moralnych, a od tych

wartości zależy budujący się obraz świata młodego konsumenta. Rodzice powinni wspierać

dziecko w walce o realne i krytyczne spojrzenie na rzeczywistość medialną oraz wyrabianie

indywidualnych postaw. Powinni okazywać to, że nie wszystko co ładne, kolorowe jest

atrakcyjne. Ograniczać oglądanie telewizji – nie dopuszczać do odbioru nadmiernej ilości

reklam. Samo towarzyszenie dziecku przed telewizorem jest krokiem do walki z negatywnym

wpływem reklamy. Pokazywanie ciekawych sposobów na spędzanie wolnego czasu np. gry

na podwórku dają dziecku radość ze wspólnego bycia razem z rodzicami i odciążają ich

uwagę od telewizji w tym reklam

33

.

Do zadań pedagogów w zakresie edukacji dzieci powinno należeć:

•

Dostrzeganie niebezpieczeństw wszechobecnej reklamy. Nierzadko może być ona

zagrożeniem dla rozwoju poznawczego, moralnego, emocjonalnego czy zdrowotnego

dzieci.

•

Poszukiwanie metod i form, które umożliwiają i ułatwiają uczniom rozpoznawanie

zagrożeń, ich ocenianie i eliminowanie, poprzez dokonywanie właściwych wyborów

w dziedzinie zachowania i w sferze produktów proponowanych przez reklamę. Warte

są wykorzystania w tym zakresie metody aktywizujące ucznia. Scenariusze takich

warsztatów są dostępne w literaturze, ale mogą je tworzyć także sami nauczyciele

w dostosowaniu do osobistych celów, potrzeb i wieku uczniów.

•

Wskazywanie na cechy dobrej reklamy, w której interes komercyjny nie dominuje nad

edukacyjnym.

•

Wyczulanie rodziców na problem zagrożenia rozwoju dziecka na skutek

niewłaściwego odbioru reklamy. Zachęcenie rodziców do dyskusji z dzieckiem na ten

temat

34

.

Obecność mediów w życiu człowieka stała się faktem i koniecznością zarazem, źródłem

dobra i zła, korzyścią i zagrożeniem tym silniejszym, im młodsza jest osoba z nimi stykająca

32

Musioł M., cyt. dz. s. 45.

33

Zajdel Z., cyt.dz., s.45-46.

34

Pszkit D., jak chronić dzieci przed szkodliwym oddziaływaniem reklam telewizyjnych, Nasza Szkoła 2006,

nr 7, s. 40.

8

się. Dzięki nim młodzi ludzie coraz lepiej rozumieją świat zewnętrzny, choć równocześnie

coraz mniej rozumieją samych siebie. Dlatego potrzeba przy nich czujnej, przyjaznej

obecności dorosłych, którzy by pomagali im w mądrym korzystaniu z dobrodziejstw mediów,

a chronili przed stwarzanymi przez nie zagrożeniami. I niektórzy dorośli istotnie tak

postępują. Inni zaś odpowiedzialność za porażki wychowawcze przerzucają na siebie

nawzajem: rodzice na szkołę, nauczyciele na rodziców, obie grupy na media, na tzw. „realia

współczesnego życia", jakby zapominali, że i „współczesność", i „media" nie powstały

samoistnie - zostały właśnie przez nich, dorosłych wykreowane. Owi dorośli, przyjmujący

wobec mediów postawy walki, obojętności, akceptacji, to każdy z nas, który winien pamiętać,

iż to od jego postawy tak bardzo zależy los młodego człowieka

35

Literatura:

1.

Andrzejewska A., Magia szklanego ekranu. Zagrożenia płynące z telewizji., wyd.

Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2007.

2. Benedikt A., Reklama jako proces komunikacji, wyd. ASTRUM, Wrocław 2004

3.

Biernat T., Media-wychowanie czy manipulacja?, Wychowanie na co Dzień 2000,

nr 4.

4.

Budzyński W., Reklama. Techniki skutecznej perswazji, wyd. POLTEXT, Warszawa

2005.

5.

Cavell S., Fakt telewizji, [w]: A. Gwóźdź, Pejzaże audiowizualne. Telewizja, wideo,

komputer, Kraków 1997

6.

Dudel B., Głoskowska-Sołdatow M., Wybrane aspekty obecności telewizji w życiu

dziecka, w: (red.) Izdebskiej J., Sosnowskiego T., Dziecko i media elektroniczne-nowy

wymiar dzieciństwa, tom 1, wyd. Trans Humana, Białystok 2005, s.225

7.

Groenwald, Dorośli wobec zagrożeń stwarzanych dziecku przez media, [w:] Dziecko

i media elektroniczne – nowy wymiar dzieciństwa, Białystok 2005

8.

Izdebska J., Rodzina, dziecko, telewizja, wyd. Trans Humana, Białystok 2001

9.

Kłosińska T., Dziecko wobec mediów, Życie Szkoły 2006, nr 4.

10.

Kuśpit M., Dziecko w świecie reklamy, „Remedium" 2006, nr 3.

11.

Lemish D., Dzieci i telewizja. Perspektywa globalna., Kraków 2007.

35

Groenwald M., Dorośli wobec zagrożeń stwarzanych dziecku przez media, [w:] Dziecko i media elektroniczne

– nowy wymiar dzieciństwa, Białystok 2005, s. 286.

9

12.

Litwińska K., Dąbrowska R., Reklamy i zwiastuny audycji w programach

telewizyjnych, w: (red.) Gała A., Ulik- Jaworska I., Czas pusty. Analiza treści

programów telewizyjnych czterech nadawców polskich, wyd. KUL, Lublin 2006

13.

Litwińska-Malec K., Manipulacja reklam telewizyjnych, „Edukacja i Dialog ” 2003,

nr 6

14.

Łobacz M., Telewizja szanse i zagrożenia wychowawcze, Tychy 2007

15.

Pszkit D., Jak chronić dzieci przed szkodliwym oddziaływaniem reklam

telewizyjnych, Nasza Szkoła 2006

16.

Zajdel K., Telewizja w wychowaniu-autorytet czy zagrożenie?, „Dyrektor Szkoły-

2006” nr 4.

17.

http://www.we-dwoje.pl/reklama;telewizyjna;a;dzieci,artykul,6685.html

10