Ciepłolecznictwo Rodzaje zabiegów ciepłoleczniczych Metodyka wykonywania zabiegów ciepłoleczniczych miejscowych i ogólnych

IEPŁOLECZNICTWO

ODZAJE

ZABIEGÓW CIEPŁOLECZNICZYCH

ETODYKA WYKONYWANIA

ZABIEGÓW

CIEPŁOLECZNICZYCH MIEJSCOWYCH I

OGÓLNYCH

Prowadzący: mgr Wioleta Rojek-Kapelańczyk

Przedmiot : Fizykoterapia

Semestr : III

IEPŁOLECZNICTWO

– T

ERMOTERAPIA

Leczenie

ciepłem, czyli ciepłolecznictwo, polega na

dostarczaniu do ustroju energii cieplnej,

głównie

drogą przewodzeni i przenoszenia. Przyjecie takiej
definicji w

sposób naturalny odróżnia zabiegi ciepło

lecznicze

innych

zabiegów

fizykalnych,

polegających również na przekazywaniu ciepła, np.
drogą promieniowania-jak to następuje w wypadku
stosowania promieniowania podczerwonego-lub na
wytwarzaniu

ciepła wewnątrz tkanek, np. przez pola

elektromagnetyczne

wielkiej

częstotliwości

czy

ultradźwięki.

ŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE ENERGII CIEPLNEJ

Ciepłem nazywa się energię bezwładnego ruchu

cząsteczek oraz energię wzajemnego oddziaływania
atomów i cząsteczek. Z punktu widzenia kinetycznej
materii

ciepło utożsamia się z energią kinetyczną

cząsteczek lub atomów oraz energią potencjalną ich
wzajemnego

oddziaływania, czyli energię stanu

skupienia.

Jednostką tej energii jest kaloria(cal), która

określa ilość energii potrzebnej do ogrzania 1 dm

wody o 1

°C, ściśle mówiąc od temperatury 14,5 do

15,5

°C. Energia bezładnego ruchów atomów i

cząsteczek określa temperaturę ciała.

ŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE ENERGII CIEPLNEJ

Temperaturę można oceniać na podstawie objawów

intensywności ruchu cząsteczkowego, np. zmianę
objętości ciał ciekłych lub gazowych, zmianą oporu
elektrycznego

przewodnika

lub

powstaniem

siły

elektromotorycznej

między ogrzanym i nieogrzanym

spojeniem

dwóch

różnych

metali.

Wymienione

sposoby oceny temperatury

są wykorzystywane w

powszechnie

stosowanych

termometrach.

Temperaturę mierzy się w stopniach. Używanymi
skalami temperatury

są skale: Kelvina i Celsjusza.

ŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE ENERGII CIEPLNEJ

Temperaturę w skali Kelvina liczy się od tzw. zera

bezwzględnego,

t=-273,16

°C,

której

temperaturze nie

występuje żaden ruch atomów czy

cząsteczek danego ciała. Stąd:

TK=t

°+273,16

Podstawowymi

wartościami, służącymi do określenia

punktu

początkowego skali temperatury Celsjusza

oraz jednostki temperatury w tej skali- stopnia-

są

temperatury przemiany stanu skupienia wody, a
mianowicie: temperatura topnienia lodu i wrzenia
wody.

YMIANA

CIEPŁA

Wymianą ciepła nazywa się przenoszenie energii

cieplnej z jednego

ciała do drugiego lub z jednej

części ciała do innej. Ilość przeniesionej energii
nazywa

się ilością ciepła i wyraża w dżulach lub

kaloriach. Wymiana

ciepła powstaje

w wyniku

dążności do osiągnięcia średniej wartości energii
kinetycznej

bezładnego ruchu cząstek we wszystkich

częściach ciała odosobni czego lub w izolowanym
układzie ciał. Wyrównanie może zachodzić drogą
przewodzenia, przenoszenia przez

konwekcję oraz

promieniowanie.

YMIANA

CIEPŁA

Przewodzenie

ciepła, polega na wyrównaniu

energii

kinetycznej

cząstek

wyniku

ich

bezpośredniego zderzenia. Ten mechanizm wymiany
cieplnej jest najbardziej charakterystyczny dla

ciał

stałych. Przewodnictwo cieplne różnych substancji
może zmieniać się w dość szerokich granicach.
Tkanki

ludzkie

wykazują

również

znaczne

zróżnicowanie w zdolności przewodzenia ciepła.
Wartość współczynnika przewodnictwa cieplnego
tkanek

zależy w dużej mierze od ich ukrwienia.

SPÓŁCZYNNIK PRZEWODNICTWA CIEPLNEGO

TKANEK

(

IEDEMANNA

)

Rodzaje tkanki

Współczynnik

przewodnictwa

cieplnego

Tkanki dłoni w warunkach
zimnego otoczenia
Tkanki dłoni w warunkach
normalnych
Skóra mocno przekrwiona
Skóra słabo przekrwiona
Mięsień mocno
przekrwiony
Mięsień słabo
przekrwiony

0,0008

0,0023

0,0035
0,0012
0,0015

0,0012

YMIANA

CIEPŁA

Zarówno skóra, jak i znajdująca się pod nią tkanka

tłuszczowa stanowią dobrą warstwę izolacyjną,
utrudniającą oddawanie ciepła otoczeniu drogą
przewodzenia.

Rolę izolującą spełniają u zwierząt

dodatkowo

sierść i pióra. U człowieka ważną rolę

izolującą spełnia odzież, a mówiąc ściślej odzież wraz
z

warstwą powietrza zawartą między skórą a odzieżą,

ponieważ w warstwie tej odbywa się wymiana ciepła
między ustrojami a otoczeniem.

YMIANA

CIEPŁA

Zarówno skóra, jak i znajdująca się pod nią tkanka

tłuszczowa stanowią dobrą warstwę izolacyjną,
utrudniającą oddawanie ciepła otoczeniu drogą
przewodzenia.

Rolę izolującą spełniają u zwierząt

dodatkowo

sierść i pióra. U człowieka ważną rolę

izolującą spełnia odzież, a mówiąc ściślej odzież wraz
z

warstwą powietrza zawartą między skórą a odzieżą,

ponieważ w warstwie tej odbywa się wymiana ciepła
między ustrojami a otoczeniem.

YMIANA

CIEPŁA

Przenoszenie

ciepła.

Dla

gazów

cieczy

charakterystyczny jest mechanizm wymiany

ciepła

przez przenoszenie czyli

konwekcję. Polega on na

ruchu

części środowiska gazowego lub ciekłego o

różnych

temperaturach,

powstałym

wyniku

zmniejszenia

gęstości części środowiska o wyższej

temperaturze,

które jako lżejsze unosi się ku górze.

Pamiętać

należy,

że

ruch

części

środowiska

przyspiesza tylko

wymianę ciepła, która w tym

przypadku odbywa

się w istocie również drogą

przewodzenia.

YMIANA

CIEPŁA

Promieniowanie. Zgodnie z prawem Stefana

Boltzmanna

każde ciało o temperaturze wyższej od

zera

bezwzględnego jest źródłem promieniowania

elektromagnetycznego,

którego ilość jest wprost

proporcjonalna do czwartej

potęgi jego temperatury w

skali

Kelvina.

Długość

fali

promieniowania

emitowanego przez ogrzane

ciało jest-zgodnie z

prawem Viena- odwrotnie proporcjonalna do jego
temperatury

bezwzględnej. Źródłem promieniowania

cieplnego jest ruch molekularny

cząstek.

YMIANA

CIEPŁA

Jeśli promieniowanie osiągnie jakiś nieprzenikalny

dla niego

ośrodek, to zostaje ono częściowo lub

całkowicie pochłonięte i powoduje wzmożenie ruchu
molekularnego tego

ośrodka. Tak więc energia ruchu

molekularnego

zostaje

zamieniona

energię

promieniowania elektromagnetycznego, a ta z kolei w
energię ruchu molekularnego. Intensywność wymiany
ciepła drogą promieniowania między dwoma ciałami
o

różnych temperaturach zależy od ich temperatury

bezwzględnej, rodzaju, wielkości i położenia.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Organizm ludzki ma

zdolność utrzymywania stałej

temperatury, od

której zależy prawidłowy przebieg

jego

czynności. W jego wnętrzu, tzw. części rdzennej

wynosi ona 37

°C. Jako tzw. normalną temperaturę

organizmu

przyjęto umownie temperaturę skóry w

dole pachowym,

która wynosi 36,6°C. Należy jednak

pamiętać, że temperatura skóry w różnych jej
okolicach

różni się znacznie od tej temperatury. Stała

temperatura

ustroju

zostaje

utrzymana

dzięki

mechanizmom regulacyjnym, nazywanym

ogólnie

regulacją

cieplną

lub

termoregulacją,

które

umownie dzieli

się na dwie grupy, tzw. regulację

chemiczną oraz regulację fizyczną.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Regulacja chemiczna polega na sterowaniu

przemianą

materii

ustroju.

Ponieważ

reakcjom

chemicznym

przemiany materii ustroju towarzyszy wytwarzanie

ciepła,

stąd

jej

intensywność

decyduje

ilości

ciepła

wytwarzanego przez tkanki,

głównie części rdzennej.

Regulacja fizyczna polega z kolei na kontroli

ilości ciepła

oddawanego

głównie

drogą

przewodzenia

promieniowania przez powierzchowne warstwy tkanek
ustroju, nazywane

częścią korową, stanowiącą ok. 35%

całkowitej masy ciała. Bez popełniania większego błędu
można przyjąć, że o tym kierunku regulacji cieplnej
decydują dwa podstawowe procesy, a mianowicie
wydzielania potu oraz zmiany stanu

czynnościowego sieci

naczyń krwionośnych skóry.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

fizycznej

regulacji

temperatury

organizmu

odgrywają rolę następujące czynniki:

1. Stosunek powierzchni

ciała do jego objętości.

Traktując ciało ludzkie jako bryłę geometryczną, staje
się oczywiste, że im bardziej będzie ona zbliżona do
kuli, tym mniejsza

będzie jej powierzchnia w stosunku

objętości. Tak więc ludzie o korpulentnej budowie

ciała

mają

gorsze

warunki

oddawania

ciepła

otoczeniu, ze

względu na ograniczoną w porównaniu

objętością

ciała

jego

powierzchnię,

która

wypromieniowuje

ciepło

której

zachodzi

parowanie wody zawartej w pocie.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Istnienie

warstwy

powietrza

pomiędzy

powierzchnią ciała a odzieżą, spełniającej ważną rolę
izolująca,

zależną

jej

grubości.

Izolujący wpływ skóry i tkanki tłuszczowej, zależny

od ich

grubości.

Stopień unaczynienia skóry, który wpływa na

wymianę ciepła z otoczeniem. Wymianę ciepła
przyspiesza

zwiększony

przepływ

krwi

przez

naczynia

krwionośne skóry, zamknięcie połączeń

żylno-tętniczych

oraz

rozszerzenie

naczyń

włosowatych.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Wartość przewodnictwa cieplnego otoczenia, która

jest

mała w przypadku powietrza, a duża w

przypadku wody.
6.Warunki fizyczne do parowania wody zawartej w
pocie. W wypadku, gdy powietrze

otaczające jest

suche,

istnieją dobre warunki parowania. Przeciwnie,

jeżeli otaczające powietrze jest nasycone parą
wodną, parowanie może być utrudnione, a nawet
niemożliwe.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

7. Ruch powietrza,

który ułatwia oddawanie ciepła

drogą przenoszenia. W temperaturze otoczenia od 18
do 22

°C organizm oddaje ciepło droga przenoszenia i

promieniowania. W tej temperaturze ustroju oddaje
70-80%

ciepła drogą promieniowania, ok. 20%

zostaje

zużyte na zmianę wody zawartej w pocie w

parę wodną, a ok.4% na ogrzanie przyjmowanej
wody

pożywienia.

warunkach

wysokiej

temperatury otoczenia lub w czasie intensywnych
zabiegów cieplnych, w których oddawanie ciepła
drogą

przenoszenia

lub

promieniowania

jest

ograniczone lub

niemożliwe, zostaje uruchomiony

mechanizm regulacji cieplnej ustroju

związany z

czynnością wydzielniczą gruczołów potowych.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Występujące wówczas wzmożone pocenie się jest
mechanizmem obronnym ustroju,

zapobiegającym

przegrzaniu. Przy niewielkiej

wilgotności powietrza

otaczającego

woda

zawarta

pocie

paruje,

pobierając w tym celu ciepło wytwarzane przez ustrój.
Pamiętając o tym, że zamiana jednego litra wody na
parę wodną wymaga dostarczeniu 2441kJ(583 kcal),
a

jednocześnie, że człowiek wykonujący pracę

fizyczną w bardzo wysokiej temperaturze może
wydzielić do 2l potu na godzinę, łatwo zrozumieć, jak
doniosła rolę odgrywają gruczoły potowe w regulacji
cieplnej.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Cały system regulacyjny oparty jest na licznych
sprzężeniach zwrotnych między układami ustroju i
zapewnia

stałość temperatury jego części rdzennej.

Bodźcem uruchamiającym mechanizmy regulacji
cieplnej

jest

temperatura

wnętrza ustroju oraz

środowiska

otaczającego.

Oddziałuje

ona

receptory

termiczne

rozmieszczone

różnych

częściach organizmu, a mianowicie w skórze,
ośrodkowym

układzie

nerwowym,

przewodzie

pokarmowym

innych

układach.

Układem

sygnalizującym o zmianach temperatury otoczenia są
receptory termiczne

skóry, umiejscowione w tzw.

punktach zimna i

ciepła.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Liczebnie

przeważają receptory zimna, których liczbę

ocenia

się na ok. 250000. Liczba receptorów ciepła

jest

około 8 razy mniejsza, a mianowicie ok. 30000.

Receptory

termiczne

skóry

są

rozmieszczone

nierównomiernie, a największa ich liczba występuje w
skórze twarzy. Impulsy z obwodami receptorów
termicznych

zostają

drogami

dośrodkowymi

przewodzone

podwzgórza,

gdzie

zostają

zintegrowane z impulsami

powstającymi w jego

neuronach

pod

wpływem

temperatury

krwi

wyzwalają mechanizmy powodujące zatrzymanie lub
oddawanie

ciepła przez ustrój. Wymienione stany są

wyzwalane przez dwa

ośrodki umiejscowione w

podwzgórzu.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Pierwszy z nich ochrania

ustrój przed przegrzaniem i

zawiaduje

utratą ciepła, drugi zaś chroni ustrój przed

ochładzaniem.

Podczas

kiedy

pobudzenie

pierwszego

powoduje rozszerzenie sieci

naczyń

krwionośnych skóry oraz wzmożone wydzielanie
potu,

drugi

wpływa

zwężenie

naczyń

krwionośnych, pobudzenie tkankowej termo genezy w
wyniku

wzmożenia przemiany materii oraz skurczów

mięśni. Niezależnie od tego pewien udział w procesie
regulacji

cieplnej

mają

odruchy

rdzeniowe,

powstające w wyniku działania na skórę zimna lub
ciepła, a powodujące zwężenie lub rozszerzenie
naczyń krwionośnych skóry.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Krytyczną

wartością

temperatury,

której

przekroczenie

sensie

jej

podwyższenia lub

obniżenia wyzwala mechanizmy regulacji cieplnej jest
37,6

°C. Wartość ta może ulec podwyższeniu nawet o

stopnie

wypadku

przegrzania

receptorów

termicznych

skóry.

Jeden

hipotetycznych

interpretacji mechanizmu termoregulacji

zakłada, że

odchylenie temperatury od poziomu, na utrzymanie
którego nastawiony jest ustrój, wyzwala reakcję
proporcjonalną

wielości

tego

odchylenia,

nazwanego uchybem regulacji.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Reakcja

przywraca

temperaturę ustroju na

zasadzie

ujemnego

sprzężenia

zwrotnego

regulowania, nastawionego poziomu. System

może

zmieniać

ten

poziom

nastawienia

regulacji

temperatury i

może funkcjonować z taką samą

precyzją przy niższej temperaturze, np. w czasie snu.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Odczyn ustroju na

bodźce cieplne może być

miejscowy

ogólny. Jednym z podstawowych

odczynów organizmu na ciepło jest odczyn ze strony
naczyń

krwionośnych.

Zachowanie

się

naczyń

krwionośnych pod wpływem ciepła określa prawo
Dastre-Morata,

które brzmi: „ bodźce termiczne

(zimno lub

ciepło), działając na duże powierzchnie

skóry,

powodują

przeciwne

naczyń

skóry

zachowanie

się dużych naczyń klatki piersiowej i

jamy brzusznej.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Naczynia nerek,

śledziony i mózgu wykazują odczyn

taki sam, jak naczynia

skóry”. Zgodnie zatem z tym

prawem,

jeśli naczynia krwionośne skóry ulegną pod

wpływem zimna zwężeniu, to duże naczynia klatki
piersiowej i jamy brzusznej

rozszerzają się. Odczyn

naczyń krwionośnych nerek, śledziony i mózgu na
bodźce termiczne działające na duże powierzchnie
skóry jest taki sam, jak odczyn naczyń skóry.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Odczyn miejscowy. Polega on na rozszerzeniu
naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu
działania energii cieplnej. Odczyn ten powstaje w
wyniku podniesienia temperatury tkanek,

powodując

zwiększony przepływ krwi, co ma znaczenie w
leczeniu

stanów zapalnych. Niezależnie od wpływu

na naczynia

krwionośne ciepło działa uśmierzająco

ból

powoduje

zmniejszenie

napięcia

mięśniowego.

Bodźce

cieplne

natężeniu

przekraczającym granicę tolerancji tkanek mogą
powodować ich uszkodzenie, czyli oparzenie.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Odczyn

ogólny. Jeśli do ustroju dostarczy się dużą

ilość ciepła w warunkach utrudniających jego
oddawanie,

odczyn

wyrazi

się

znacznym

podniesieniem

temperatury

ciała,

czyli

jego

przegrzaniem. Stan taki powoduje zmiany w wielu
układach i narządach ustroju. Przegrzanie uruchamia
mechanizm termoregulacyjny,

związany głównie z

wydzielaniem potu. Wydalanie z potem

dużej ilości

wody,

chlorku

sodowego

innych

substancji

mineralnych

wpływa

gospodarkę

wodną

mineralną

ustroju

może

doprowadzić

odwodnienia tkanek oraz nadmiernego zmniejszenia
stężenia chlorku sodowego we krwi.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Z tych

względów należy pamiętać, aby chorym

poddawanym intensywnym

ogólnym zabiegom ciepło

leczniczym

podawać wodę i chlorek sodowy w celu

uzupełnienia występujących niedoborów. W stanie
przegrzania ustroju przy

podwyższeniu temperatury o

°C przemiana materii ulega wzmożeniu o ok. 3,6%,

a akcja serca ulega przyspieszaniu ok. 20

uderzeń na

minutę. Zawartość tlenu we krwi tętniczej maleje, a w
żylnej

wzrasta.

Oddech

ulega

niewielkiemu

przyspieszeniu.

EGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Czynność

wydzielnicza

nerek

zależy

intensywności bodźca cieplnego; przy znacznym
przegrzaniu ulega ona zmniejszeniu.

Ważne ze

względów

praktycznych

jest

występujące

przy

przegrzaniu znaczne zmniejszenie

napięcia mięśni.

Odczyn ten jest wykorzystywany w

ciepłolecznictwie.

Przegrzanie

organizmu

występujące

jego

przebiegu odczyny ze strony

układów i narządów

ustroju

znajdują zastosowanie w celach leczniczych.

ETODYKA STOSOWANIA TZW

SUCHEGO

CIEPŁA

AGRZEWANIE MIEJSCOWE ZA

POMOCĄ SUSZARKI

WŁOSÓW

Odległość wylotu ciepłego powietrza z suszarki od

skóry powinna być taka, by odczuwać przyjemne
ciepło, tzn. powinna wynosić ok. 15-20 cm. Czas
trwania nadmuchu

ciepłym powietrzem wynosi na

ogół 15-20 min. Przez cały czas zabiegu należy
poruszać

suszarką

tak,

strumień

ciepłego

powietrza nie

padał stale na to same miejsce. Zabieg

można wykonywać 2-3 razy dziennie.

AGRZEWANIE TERMOFOREM

Najprostszym sposobem miejscowego nagrzewania

tkanek jest zastosowanie termoforu, czyli specjalnego
worka gumowego

napełnionego gorącą wodą do

mniej

więcej

jego

objętości. Przed zamknięciem

szczelnym

korkiem

należy usunąć powietrze z

przestrzeni ponad

wodą przez uciskanie dolnej części

termoforu(Uwaga!

Łatwo

się

poparzyć!),

następnie skontrolować temperaturę termoforu przez
położenie go do policzka. Na okolicę ciała, którą
zamierza

się ogrzać, należy najpierw nałożyć suchy

ręcznik frotte, a następnie termofor. Wszystko
nakrywa

się

wełnianą

tkaniną,

zapobiec

szybkiemu

ochłodzeniu.

ERMOFOR

TERMOŻEL

AGRZEWANIE

PODUSZKĄ ELEKTRYCZNĄ

Poduszka elektryczna jest wygodnym

urządzeniem

miejscowego

stosowania

ciepła,

ponieważ

umożliwia utrzymanie stałej temperatury. Nakłada się
ją

bezpośrednio

okolicę

ciała

poddawaną

zabiegowi. Jednak jej stosowanie

wiąże się z dużym

niebezpieczeństwem ogrzania ciała w przypadku zbyt
długiego włączenia jej do sieci, zwłaszcza gdy się
zaśnie lub położy na niej. Poduszka elektryczna musi
mieć bawełnianą powłokę, którą należy od czasu do
czasu

prać.

ODUSZKA ELEKTRYCZNA

UT ELEKTRYCZNY

OC ELEKTRYCZNY DO

ZABIEGÓW

KOSMETYCZNYCH

UDKI CIEPLNE

BUDKI

OLANO

ŚWIETLANKI

Budki cieplne, nazwane od nazwiska konstruktora

budkami Polano,

są zbudowane z drewna. Na

wewnętrznej powierzchni sklepienia budki, nad
płytkami odblaskowymi, znajdują się poziome szeregi
żarówek o mocy 25-40 W. Zależnie od przeznaczenia
budki,

żarówek może być 4,6,8,12,16 lub 24.

Temperatura

wnętrza budki Polano nie może

przekraczać 45°C. czas trwania zabiegu wynosi 20-
30 minut.

AGRZEWANIE

GORĄCYM PIASKIEM

Miejscowe leczenie

gorącym piaskiem polega na

przykładaniu woreczka z grubym piaskiem, o średnicy
ziaren ok. 2-3mm, po uprzednim podgrzaniu go do
temp.40-46

°C. Piasek powinien być pobrany z

głębszych warstw złoża, dobrze wypłukany oraz
wydezynfekowany przez podgrzanie do temperatury
ok. 100

°C. Po kilkukrotnym użyciu piasek należy

wymienić ze względu na to, że wchłoną pot
wydzielany przez

skórę podczas zabiegów. Całkowite

kąpiele

piaskowe

wykonuje

się

wannach

drewnianych

lub

sztucznego

tworzywa,

wypełnionych

suchym

wypłukanym

piaskiem,

podgrzewanym do temp. 40-45

°C.

AGRZEWANIE

GORĄCYM PIASKIEM

uwagi

niebezpieczeństwo oparzenia nie

stosuje

się

kąpieli

piaskowych

wannach

metalowych. W

kąpieli piaskowej chory siedzi w

wannie zasypany do

wysokości łuków żebrowych lub

wyżej do poziomu brodawek sutkowych. Uwaga!
Całkowita kąpieli piaskowa jest zabiegiem o dużej
sile

działania cieplnego i dlatego może być

wykonywana tylko u

osób ze zdrowym sercem i

układem krążenia.

OCOWANIE

Jest to zabieg

ciepłolecznictwa wywołujący silne

poty. Polega na

zawinięciu chorego w suche, ogrzane

prześcieradło i szczelnym przykryciem kocem na 1-2
godziny. W czasie zabiegu

należy ochraniać głowę

zimnym

okładem. Zabieg stosowany jest w ostrych i

przewlekłych

nieżytach

dróg

oddechowych,

przewlekłym gośćcu stawowy, otyłości.

ABIEGI CIEPLNE PRZY

UŻYCIU PARAFINY

zabiegów używa się parafiny stałej, która jest

węglowodorem nienasyconym, otrzymywanym w
procesie destylacji frakcjonowanej ropy naftowej;
wzór sumaryczny od C

do C

. Uzyskana

drogą syntetyczną parafina może zawierać w
cząsteczce do 400 atomów węgla. Czysta chemicznie
parafina jest

ciałem stałym, którego temperatura

topnienia wynosi od 42 do 54

°C, a temp. wrzenia

250

°C.

Duża

pojemność

cieplna

małe

przewodnictwo

cieplne

czynią

ją

szczególnie

przydatną do zabiegów ciepło leczniczych, ze
względu na powolne oddawanie ciepła.

ABIEGI CIEPLNE PRZY

UŻYCIU PARAFINY

Metodyka

zabiegów. Parafinę przygotowuje się w

specjalnej, tzw. parafinowej kuchni.

Składa się ona ze

zbiornika na

parafinę oraz elektrycznego urządzenia

ogrzewczego

układem

termoregulacyjnym,

uniemożliwiającym utrzymywanie stałej, odpowiedniej
temperatury. W celu nadania parafinie

właściwości

plastycznych do 20 kg roztopionej parafiny

stałej

dodaje

się 1l parafiny ciekłej. Parafinę można używać

wielokrotnie

oczyszczeniu

wyjałowieniu w

temperaturze do 100

°C. W warunkach domowych

parafinę do zabiegów przygotowuje się w naczyniu
zanurzonym w

kąpieli wodnej.

ABIEGI CIEPLNE PRZY

UŻYCIU PARAFINY

Przygotowanie do zabiegu.

Część ciała, która ma

zostać poddana zabiegowi, musi być obnażona.
Należy ją dokładnie umyć i osuszyć, a owłosienie
części należy pokryć cienką warstwą wazeliny, co
ułatwi bezbolesne usunięcie parafiny ze skóry po
zabiegu.

Zależnie od okolicy ciała poddawanej

zabiegowi chory powinien wygodnie

siedzieć lub

leżeć. Reszta ciała, poza częścią poddawaną
zabiegowi, jest ubrana

bądź przykryta wełnianym

kocem.

Przed

zabiegiem

należy sprawdzić za

pomocą ciepłej i zimnej wody, czy chory nie cierpi na
zaburzenia

czucia.

Bezpośrednio

zabiegu

parafinowym

można wykonywać masaż klasyczny i

kinezyterapię.

UCHNIA PARAFINOWA

ZĘŚCIOWE KĄPIELE PARAFINOWE

Obejmują kąpiel parafinową rąk lub nóg. Wykonuje

się

odpowiednio

dużych

naczyniach

wypełnionych parafiną podgrzaną do ok. 53°C. Czas
parafinowej

kąpieli częściowej wynosi 30-40 min.

Pacjent podczas

kąpieli przez cały czas powinien

poruszać kończyną. Ma to istotne znaczenie dla
usprawniania ruchowego

stawów. Ciepło ułatwia

bowiem

wykonywanie

ruchów

stawach

ograniczonej

ruchomości.

KŁADY PARAFINOWE

Wykonuje

się je na okolicy barku, pleców, stawów

kolanowych i

łokciowych. Zazwyczaj stosowane są

wtedy, gdy zabieg ma

objąć większa powierzchnię

ciała, np. jakiś duży staw. Na umytą i dokładnie
osuszoną skórę, pokrytą wazeliną w przypadku
owłosienia, nakłada się za pomocą szerokiego
płaskiego

pędzla

cienkimi

warstwami

parafinę

podgrzaną do ok.60°C. Pierwsza warstwa parafiny po
nałożeniu bardzo szybko stygnie oddając ciepło
skórze, przy czym krzepnie.

KŁADY PARAFINOWE

Następne warstwy przekazują swoje ciepło przez

poprzednio

nałożone, co umożliwia stosowanie

parafiny o tej temperaturze bez obawy,

że może

spowodować oparzenie skóry. Po nałożeniu warstw
parafiny o

łącznej grubości od 1 do 2cm tak powstały

okład owija się papierem woskowanym lub ceratą, a
następnie suchą flanelą. Okład utrzymuje się ok.30
min., po czym

należy zdjąć parafinę, skórę wytrzeć z

potu i

okryć suchą flanelą. Skóra po zabiegu powinna

być różowa, gorąca, pokryta potem.

KŁADY PARAFINOWE STOPY LUB DŁONI

Stopy lub

dłonie zanurza się szybko w parafinie

ogrzanej do 54

°C i równie szybko wyjmuje. Po

uzyskaniu w ten

sposób warstwy ochronnej parafiny

wkłada się dłoń lub stopę ponownie do ogrzanej
parafiny i zaraz

się ją wyjmuje. Tak postępuje się

wielokrotnie

aż do uzyskania grubej do 2cm warstwy

parafiny.

Całość okrywa się torebką z jakiejś tkaniny

lub papierem woskowanym i

następnie flanelą lub

tkaniną wełnianą. Te tzw. rękawiczki lub skarpetki
parafinowe utrzymuje

się do 30min.

AWIJANIA PARAFINOWE

Zawijaniem parafinowym nazywamy

okład na staw

barkowy,

łokciowy, kolanowy oraz dłoń i stopę

wykonany za

pomocą gazy zanurzonej w parafinie.

Rozmiar

złożonej w kilka warstw gazy powinien

wynosić ok. 12x50 cm. Po nałożeniu bezpośrednio na
skórę pierwszej, ochronnej warstwy parafiny owija się
dany staw uprzednio przygotowanymi i przesyconymi
parafiną warstwami gazy. Zazwyczaj stosuje się 2-3
warstwy. Dalej

postępuje się identycznie, jak w

poprzednich zabiegach.

KŁADY Z PARAFANGO

Europie

Zachodniej

popularne

są

okłady

wykonywane z mieszaniny parafiny i

jakiegoś peloidu,

np. borowiny. Bardzo

często stosuje się mieszaninę

parafiny i sproszkowanego fango, do

której dodaje się

specjalnego stabilizatora, by jak

najdłużej utrzymać w

zawiesinie jego

mikrocząsteczki. Tworzywo to nosi

nazwę

parafango

Battaglia.

Posiada

większą

zdolność utrzymywania ciepła niż fango. Mieszaninę
taką stosuje się u tej samej osoby wielokrotnie po
uprzednim oczyszczeniu i

wyjałowieniu przez 20

minutowe ogrzewanie w temperaturze 130

°C.

KŁADY Z PARAFANGO

Zarówno wyjaławianie, jak i ogrzewanie do zabiegu
przeprowadza

się

specjalnych

szafkowych

urządzeniach termicznych lub urządzeniach ze
specjalnymi mieszalnikami.

Masę podgrzaną do ok.

°C rozkłada się warstwą grubości ok. 2cm na folii i

pozwala jej przez

jakiś czas nieco ostygnąć do utraty

połysku. Z chwilą gdy wolna powierzchnia warstwy
masy staje

się matowa, a do opuszki palca wyjętej po

zanurzeniu niej nie przylega tworzywo, jest ona
gotowa do

użycia. Nakłada się ją na część ciała

poddawaną

zabiegowi

odpowiednim

wymodelowaniu

powierzchnię folii zawija się tkaninę

lnianą, a następni wełnianą.

KŁADY Z PARAFANGO

AŹNIA SUCHA SZAFKOWA

Zabieg

wykonuje

się

specjalnej

szafce

drewnianej, w

której znajduje się chory, natomiast

jego

głowa pozostaje na zewnątrz. Powietrze

ogrzewane

jest

grzejnikami

elektrycznymi

temperatury od 60 do 80

°C. Czas zabiegu wynosi 15-

20 minut.

AUNA SUCHA

AŹNIA SUCHA RZYMSKA

Do wykonywania tego zabiegu

służy specjalnie

przystosowane pomieszczenie, w

którym powietrze

ogrzewa

się do temperatury 40-60°C, za pomocą

piecyków lub grzałek elektrycznych. Drewniane ławy,
usytuowane

schodkowo,

umożliwiają

osobie

nagrzewanej

dobór właściwej temperatury powietrza,

która

zależy

poziomu(wysokości)

ławy.

pomieszczeniu znajduje

się instalacja z zimną wodą,

służąca do zmywania twarzy i wykonywania zimnych
okładów na okolicę serca. Po zakończeniu zabiegu
chory poddaje

się letniej kąpieli.

AUNA RZYMSKA

Klasycznie

składa się z trzech pomieszczeń. W

pierwszym pacjent przebywa w temperaturze

około

°C przez 15-20 min. Na podobny czas przechodzi

się do komory drugiej, w której temperatura wynosi
około 70°C. Po skorzystaniu z prysznica na około 20
min przechodzi

do komory trzeciej, gdzie panuje

temperatura podobna jak w komorze pierwszej, ale
jest znacznie

większa wilgotność powietrza do 90%.

Często stosuje się w tym czasie masaż.

ANIA PAROWA

RUSKA

Tradycyjna ruska bania, stosowana od wieków w

Rosji jako zabieg higieniczny. W pojedynczym
pomieszczeniu uzyskuje się gorącą parę poprzez
polewanie rozżarzonych kamieni wodą. Zabieg trwa
kilkadziesiąt minut i ma na celu oczyszczanie ciała,
czemu sprzyja obfite pocenie się oraz pobudzenie
krążenia skóry poprzez smaganie ciała witkami.

AUNA

Jest to zabieg fizykalny powszechnie stosowany
zarówno do celów higienicznych, jak i leczniczych.
Jest on

również bardzo chętnie stosowany w odnowie

biologicznej. Sauna jest

kąpielą w gorącym powietrzu

nieznacznej

wilgotności, w którym okresowo

występuje krótkotrwałe zwiększenie. W czasie tej
kąpieli stosuje się również niskie temperatury do
chłodzenia ciała zimną wodą i powietrzem. Sauna
stanowi

szczególny rodzaj kąpieli, w której oprócz

odgrywających podstawową rolę zmian temperatury
występują również zmiany wilgotności powietrza,
natężenia pola elektrycznego oraz obniżone ciśnienie
parcjalne tlenu.

YPOSAŻENIE SAUNY

Aby sauna dobrze spełniała swe zadania musi składać

się z:



pomieszczenia higienicznego z WC i natryskiem;



rozbieralni;



kabiny sauny;



pomieszczenia do kąpieli powietrznych;



pomieszczenia do ochładzających zabiegów
wodoleczniczych, połączonego z sauną i
pomieszczeniem do kąpieli powietrznych.

Popularne dziś sauny domowe powinny mieć dogodne

połączenie z pomieszczeniami, które mogłyby spełniać
funkcje wymienionych pomieszczeń. W przeciwnym
razie zabiegi będą wykonywane nieprawidłowa.

ABINA

AUNY

Jest

pomieszczenie

wyłożone

drewnem

bezżywicznym, wyposażone w trzy rzędy ławek, z
których każdy znajduje się na innej wysokości od
podłogi, i posiadające piec obudowany kamieniami.
Tradycyjna sauna

fińska wyłożona jest głównie

drewnem brzozowym. Dzisiaj jednak stosuje

się

różne

rodzaje

drewna,

głównie

egzotycznego.

Drewno musi

być surowe, nie malowane i tylko od

czasu do czasu ewentualnie powlekane naturalnym
woskiem.

Ławki zbudowane są ze szczebelków i na

ogół mają drewniane podgłówki.

ABINA

AUNY

Przestrzenie

między nimi umożliwiają swobodny

przepływ

powietrza.

Podłoga

wyłożona

jest

szczebelkowa tymi raszkami. Otwory wentylacyjne
znajdują się przy posadzce i suficie na jednej stronie
kabiny,

drugiej

znajduje

się wlot świeżego

powietrza.

Chociaż w saunie stosować można

różnego rodzaju piece, to jednak obecnie zazwyczaj
używa się piecyków elektrycznych. Piec w saunie
powinien

być obudowany kamieniami odpornymi na

wysokie

temperatury.

kabinie

nie

mogą się

znajdować przedmioty metalowe, jeśli z powodów
konstrukcyjnych

użyto metalu, to musi on być

całkowicie obudowany drewnem.

ABINA

AUNY

W kabinie

należy postawić drewniany cebrzyk z wodą

polewań i drewniany czerpak z długą, również

drewnianą

rączką.

Drzwi

względów

bezpieczeństwa powinny otwierać się wahadłowo w
obydwu kierunkach. Z tych samych

powodów z sauny

powinny

równocześnie korzystać co najmniej dwie

osoby.

Niższa temperatura powietrza jest przy

posadzce.

Wynosi

ok.40

°C,

przy

wilgotności

względnej powietrza 20-60%. Natomiast na poziomie
pierwszej

ławki umieszczonej na wysokości 45cm

wynosi ona ok. 40-50

°C, przy wilgotności względnej

13-37%. Druga

ławka znajduje się na wysokości

90cm,

powietrze

jej

poziomie

temperaturę

ok.60

°C, a wilgotność względną 8-23%.

ABINA

AUNY

Trzecia

ławka umieszczona jest na wysokości 135cm,

a temperatura powietrza na tym poziomie wynosi
ok.70-80

°C i wilgotności powietrza 5-15%. Sufit

znajduje

się

wysokości

ok.235cm.

Tutaj

temperatura wynosi 100

°C i wilgotność powietrza 2-

5%.

Bezwzględna wilgotność powietrza w kabinie

wynosi 40-60g/m

Wpływa na nią ciśnienie pary

wodnej w powietrzu atmosferycznym,

sprawność

wentylacji,

właściwości

chłonne

ścian,

woda

powietrza oddechowego i

intensywność pocenia się

osób przebywających w kabinie, używanie wody do
czyszczenia kabiny i parowania wody wylanej na
kamienie oraz

właściwości sorpcyjne materiału, z

którego zbudowane jest wnętrze sauny.

ABINA

AUNY

Aby drewno,

którym wyłożone jest wnętrze kabiny, mogło

czasie

zabiegu

wypromieniować ciepło musi je

oczywiście

najpierw

pobrać.

zaś

wymaga

odpowiedniego wyprzedzenia, z jakim

należy włączyć piec

ogrzewczy

przed

kąpielą. Drewno ogrzewa się do

temperatury 100

°C ok.30-60 min dłużej niż powietrze. Do

uzyskania

właściwego ogrzania kabiny potrzeba ok. 150

min i z takim wyprzedzeniem

należy włączyć piec. W

kabinie sauny powinien

znajdować się termometr i

higrometr,

jak

również

zegar

omierzający

czas

przebywania

gorącym powietrzu. Na ogół zegar

umieszcza

się na zewnątrz kabiny, jednak tak, by był

widoczny przez

szybę drzwi. W saunach rodzinnych

zwykle stosuje

się klepsydrę z piaskiem odmierzającą 10

minut.

RZEBIEG

KĄPIELI

Kąpiel w saunie zajmuje ogółem ok. 2h. Ktoś kto nie
dysponuje takim czasem, nie powinien

wchodzić do

sauny.
Orientacyjny czas trwania

poszczególnych faz

kąpieli w saunie

Faza

Czas trwania w minutach

Przygotowanie się

I wejście, przegrzanie ciała

Ochładzanie ciała po I

wejściu

II wejście, przegrzanie ciała

Ochładzanie ciała po II

wejściu

Ewentualne zabiegi(masaż)

oraz odpoczynek

10-12

8-12
8-12
8-12
8-12

15-30

RZEBIEG

KĄPIELI

Osoby zdenerwowane lub

zmęczone powinny przed

kąpielą wypocząć przez 15-30 min. Przed zabiegiem
należy oddać mocz i stolec, następnie wymyć się pod
ciepłym natryskiem i dokładnie wytrzeć, ponieważ
sucha

skóra poci się szybciej(osoby po raz pierwszy

korzystające z Suny, mogą jedynie pozostawić mokre
policzki). Przed

wejściem do kabiny należy rozgrzać

stopy

wchodząc do brodzika wypełnionego do

wysokości ok.15cm ciepłą wodą. Następnie po
założeniu drewniaków przechodzi się nago do kabiny
sauny,

zabierając ze sobą suchy, świeży ręcznik(nie

wolno

zabierać do sauny ręcznika, który posłużył do

osuszenia

ciała po natrysku!).

ACHOWANIE

SIĘ W KABINIE

W saunie przebywa

się nago, leżąc na ławie z lekko

podgiętymi nogami lub siedząc w siadzie skulonym
na

rozścielonym

ręczniku.

Ręcznik

nie

może

przykrywać całej powierzchni ławki, hamowałby
bowiem

przepływ powietrza pomiędzy szczebelkami.

ogół zaczyna się od ławki w drugim rzędzie i

dopiero

przyzwyczajeniu

ciała do wysokiej

temperatury powietrza przechodzi

się do trzeciego.

Podczas

kąpieli w sunie należy zachowywać się

spokojnie, nie wolno

chodzić i rozmawiać! W czasie i

w przerwach

między zabiegami przegrzewania i

ochładzania ciała nie wolno pić.

ACHOWANIE

SIĘ W KABINIE

Niewielkie

ilości płynu, najlepiej soku owocowego,

można

wypić

dopiero

20-30

minutowym

odpoczynku po ostatnim

wyjściu z kabiny sauny.

Przegrzewanie

ciała w kabinie sauny powoduje utratę

dużych ilości wody z potem, co wpływa na
zagęszczenie krwi, a w konsekwencji przesunięcie
wody z

płynu śródtkankowego wraz z produktami

komórkowej przemiany materii do krwi, a następnie z
krwi do potu. Wprowadzenie do organizmu wody w
czasie

zabiegu

zakłóciłoby niekorzystnie proces

oczyszczania

komórek z odpadowych metabolitów.

Zarówno przed, w czasie, jak i po wyjściu z sauny, nie
wolno

pić napojów alkoholowych.

ACHOWANIE

SIĘ W KABINIE

Nie wolno

kąpać się w saunie wcześniej, jak 1-2h po

posiłku, ale również nie powinno się być na czczo, z
powodu

istniejącego wtedy niedocukrzenia krwi.

Najlepiej jest

zjeść przed kąpielą coś słodkiego lub

mały kawałek chleba. W czasie kąpieli w saunie nie
zaleca

się szczotkowania skóry ani też chłostania

ciała witkami brzozowymi, które zwiększają i tak silne
działanie bodźcowe sauny. Po ostatnim wyjściu z
kabiny sauny, przed wypoczynkiem

można poddać

się ogólnemu masażowi lub naświetlaniu w solarium.

ZAS POBYTU W KABINIE

Celem

kąpieli w sunie jest przegrzanie ciała i

spowodowanie

intensywnego

wydzielania

potu.

Osoby

korzystające z niej po raz pierwszy nie zawsze

pocą się od razu. Na ogół wyćwiczenie gruczołów
potowych wymaga 6-8

zabiegów. Zabieg powinien się

zakończyć, gdy powstaje wrażenie wystarczającego
przegrzania

ciała i pojawia się potrzeba ochłodzenia.

Uważa się, że czas pobytu w kabinie sauny, tzw.
jednego

wejścia, powinien trwać minimum 8 i

maksimum 12 minut to nieprzekraczalna granica i to
tylko dla

osób zdrowych i zaadaptowanych przez

częste kąpiele.

ZAS POBYTU W KABINIE

Należy

pamiętać,

że

intensywność

przegrzania

organizmu w saunie, a

więc obciążenie serca i

krążenia,

zależy

przede

wszystkim

czasu

przebywania w kabinie.

Krótko przed zakończeniem

kąpieli(1-2min) należy usiąść i chwilkę posiedzieć, by
przystosować krążenie krwi do pionowej postawy ciała. W
przeciwnym bowiem razie

mogą wystąpić zawroty głowy i

omdlenia.

Przyczyną tego jest rozszerzenie naczyń skóry

pod

wpływem gorącego powietrza, wskutek czego

napływa do nich w dużych ilościach krew z innych
obszarów ciała, m. in. z głowy, co powoduje przeciążenie
serca

nadmierną pracą. Stopniowe przejście z pozycji

poziomej do pionowej uruchamia odruchowe mechanizmy
regulacyjne w

układzie krążenia.

YJŚCIE Z KABINY

OCHŁADZANIE ORGANIZMU

wyjściu z kabiny następuje trwająca ok.8-12 min.,

faza

ochładzania organizmu. Należy najkrótszą

drogą wyjść na świeże powietrze, by poddać się
kąpieli powietrznej. Jest to konieczne ze względu na
zmniejszoną zawartość tlenu w gorącym powietrzu
kabiny sauny, a w

związku z tym zmniejszone

wiązanie tlenu przez hemoglobinę. Krótki pobyt sauny
nie powoduje jednak

większych zmian niekorzystnych

organizmie,

ponieważ

gdy

człowiek

jest

nieruchomy i spokojny

zużycie tlenu nie jest duże.

Jednak po pobycie

w saunie

płuca wymagają

przewietrzenia

świeżym powietrzem, by organizmowi

dostarczyć więcej tlenu.

YJŚCIE Z KABINY

OCHŁADZANIE ORGANIZMU

Po kilku minutach przebywania na powietrzu, zanim
pojawią się dreszcze, należy zastosować zimny
zabieg wodoleczniczy. Faza

ochładzania organizmu

kąpieli w saunie jest częścią kąpieli w saunie.

Bez

zabiegów ochładzających po każdym pobycie w

saunie

cały zabieg nie ma większego sensu, a

właściwie jest szkodliwy. Przegrzanie ciała powoduje
maksymalne

rozszerzenie

naczyń krwionośnych.

Zimny

zabieg

wodoleczniczy

pierwszej

fazie

działania powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, a
krótko potem rozszerzenie w szybko następującej
drugiej fazie.

YJŚCIE Z KABINY

OCHŁADZANIE ORGANIZMU

Tego

rodzaju

odruchowa

reakcja

naczyń

krwionośnych

stanowi

najważniejszy

czynnik

leczniczy sauny. Zabiegi

ochładzające ciało po kąpieli

w kabinie sauny

mają za zadanie przerwanie utraty

ciepłą,

ułatwienie

dopływu

krwi

serca

zmniejszenie

częstości skurczów serca. Zależnie od

stanu zdrowia wybiera

się jeden z wodoleczniczych

zabiegów ochładzających: zimne zmywanie ciała,
zimne polewanie, zimny natrysk.

OLEJNE

WEJŚCIE DO KABINY

ochłodzeniu ciała i krótkim wypoczynku może

nastąpić następne wejście do kabiny. Osoby, które są
pierwszy raz w saunie

mogą przebywać w niej tylko

dwa razy. Po

każdym z tych dwóch pobytów muszą

poddać się opisanym zabiegom ochładzającym.
Natomiast osoby

już przyzwyczajone mogą wejść do

kabiny sauny w sumie trzy razy,

chociaż zaleca się

raczej tylko dwa

wejścia, ponieważ trzecie powoduje

zbyt

duże zmęczenie.

Uwaga! Po

każdym zabiegu ochładzającym, jaki

ma miejsce przed

następnym wejściem do kabiny

sauny,

należy wykonać 3-5 minutową ciepłą kąpiel

stóp.

ZIAŁANIE SAUNY NA ORGANIZM

Sauna działa na organizm człowieka następującymi

bodźcami:



ciepłem w czasie pobytu w kabinie;



nagłą zmianą wilgotności powietrza w kabinie
sauny po polaniu kamieni wodą;



zimnem w fazie ochładzania po wyjściu z kabiny
sauny;



kilkakrotną zmianą powyższych bodźców w czasie
całego pobytu w urządzeniach sauny;



krótkotrwałą zmianą natężenia pola elektrycznego
podczas polewania kamieni wodą.

ZIAŁANIE SAUNY NA ORGANIZM

Siła działania bodźcowego sauny może być

różnicowana w fazie przegrzewania ciała przez:



dobór ławki na odpowiedniej wysokości;



zwiększenie wilgotności powietrza przez polanie
wodą kamieni;



wydłużenie lub skrócenie czasu przebywania w
kabinie sauny;



dodatkowe suche szczotkowanie ciała;



ewentualne wchodzenie do kabiny sauny z mokrą
twarzą.

ZIAŁANIE SAUNY NA ORGANIZM

Siłę działania bodźcowego w fazie ochładzania

organizmu można zmienić stosując jeden z
następujących zabiegów wodoleczniczych o różnej
sile działania:



zimne zmywania;



zimne polewania;



zimną kąpiel zanurzeniową.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Polega ono

głównie na obciążeniu mechanizmów

termoregulacyjnych i

wywołaniu następczych zmian

odczynowych w

całym ustroju. Zmiany te zależą od

fazy zabiegu. Faza nagrzewania. W tej fazie sauny
wysoka temperatura

działa na skórę i błonę śluzową

dróg oddechowych. Bezpośrednim tego następstwem
jest

podwyższenie przemiany materii, średni o 11%.

Zwiększone wydzielanie potu, będące podstawowym
elementem

mechanizmu

ochładzania

ustroju,

rozpoczyna

się dopiero po upływie ok. 3minut od

rozpoczęcia nagrzania i osiąga maksimum po 10
minutach.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Przy wydzielaniu potu na poziomie 20-30 g/m
zwiększa się ono ok.10g. Utrata wody wydzielonej z
potem jest znaczna i wynosi zwykle 400 do 800 ml, a
w wypadku

szczególnie intensywnego obciążenia

cieplnego

może sięgać 200ml.W tym momencie

warto

dodać, że panujący powszechnie pogląd o

odchudzającym wpływie sauny jest błędny. Ubytek
ciężaru ciała jest bowiem chwilowy i spowodowany
wydzielaniem wody z potem. Intensywne pocenie
powoduje

siłą rzeczy wydalanie stosownych do

objętości potu ilości sodu, chloru, potasu, kwasu
moczowego,

mocznika

oraz

innych

produktów

przemiany materii.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Stąd celowe jest, aby po zakończeniu seansu sauny
uzupełnić

ubytki,

podając

odpowiednie

napoje.

Zachodzące w tej fazie intensywne oddziaływanie cieplne
powoduje

znaczne

przegrzanie

ustroju.

Temperatura

wnętrza ciała może osiągnąć 39°C, a temperatura
powierzchni

skóry nawet 42°C. Powrót do temperatury

normalnej

występuje dość wolno. Wysoka temperatura

powietrza

oddziałuje

równie

intensywnie

układ

oddechowy.

Występuje przyspieszenie oddychania do

÷36 oddechów na minutę. Zwiększa się również

pojemność

życiowa

płuc

minutowa

pojemność

oddechowa. W wyniku znacznej hiperwentylacji dochodzi
do

obniżenia we krwi ciśnienia parcjalnego dwutlenku

węgla oraz podwyższenia ciśnienia parcjalnego tlenu.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

fazie

tej

zwiększa się również wydzielanie

gruczołów

błony

śluzowej

dróg

oddechowych.

Zmniejsza

się natomiast napięcie mięśni gładkich

oskrzeli, co zmniejsza opory oddechowe.

Rozpatrując

działanie sauny, należy szczególnie podkreślić wpływ
fazy ogrzewania na

układ krążenia. Występuje w niej

bowiem znaczne rozszerzenie

naczyń krwionośnych

skóry, a jednocześnie zgodnie z prawem Dastre-
Morata,

zwężenie ich we wnętrzu ciała, co powoduje

w efekcie przemieszczenie krwi na

obwód. Powoduje

oczywiście upośledzenie ukrwienia i dostawy tlenu

do tkanek i

narządów głębiej położonych.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Zmiany te jednak

uważa się za korzystne, bowiem

wyzwalają one mechanizmy adaptacyjne, wyrażające
się między innymi zwiększeniem liczby krwinek
czerwonych,

usprawnieniem

gospodarki

tlenowej

oraz

zwiększeniem

liczby

czynnych

naczyń

włosowatych w narządach wewnętrznych i mięśniach.
Przegrzewanie w komorze sauny

wpływa również na

czynność serca. Częstość akcji serca wzrasta do
100

÷120/min, zwiększa się pojemność minutowa oraz

prędkość przepływu krwi w naczyniach. Opory
obwodowe

krążenia ulegają zmniejszeniu, głównie z

powodu rozszerzenia i zmniejszenia

napięcia naczyń

obwodowych

oraz

otwarcia

połączeń

żylno-

tętniczych.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Amplituda

ciśnienia

krwi

ulega

zwiększeniu

dzięki

obniżeniu wartości ciśnienia rozkurczowego. Należy
pamiętać jednak, że długie przebywanie w saunie o
bardzo wysokiej temperaturze prowadzi do

podwyższenia

ciśnienia skurczowego krwi. Przegrzanie wywiera również
wpływ na czynność wydzielniczą nerek. Zależy ona od
temperatury powietrza w komorze sauny i czasu jego
oddziaływania. Ustalono, że po pobycie w saunie ulega
zwiększeniu

wydzielanie

przez

przysadkę

hormonu

adrenokortykotropowego, jak

również kortyzolu i amin

katecholowych przez nadnercza,

które ustępuje po kilku

lub kilkunastu godzinach. Systematyczne

stosowanie

sauny pobudza wydzielanie

wewnętrzne, szczególnie

hormonów kory nadnerczy.

ZIAŁANIE SAUNY NA USTRÓJ

Zwiększenie

wydzielania

kortyzolu

podwyższa

wydolność wysiłkową. Ostatnio podkreśla się również
korzystny

wpływ sauny na odporność ustroju.

Faza

ochładzania. Ochładzanie ustroju powoduje

zmniejszenie

częstości akcji serca, jak również

podwyższenie ciśnienia rozkurczowego krwi. Dlatego
uważa

się,

że

intensywne

ochładzanie

jest

przeciwwskazane u

osób z chorobą nadciśnieniową.

SKAZANIA DO STOSOWANIA SAUNY

Atrakcyjność oraz łatwość dawkowania czynnika
termicznego

czyni,

że sauna jest dość często

stosowana w celach leczniczych. W istocie brak
bezpośrednich

wskazań

medycznych

jej

stosowania. Obecnie

uważa się, że głównym celem

sauny jest

pielęgnacja ciała, odprężenie, odpoczynek

intensywnych

wysiłkach

fizycznych

oraz

zwiększenia

wydolności

organizmu.

Pośrednie

wskazania

stosowania

leczniczego

sauny

obejmują przewlekłe schorzenia gośćcowe, chorobę
zwyrodnieniową stawów, nadciśnienie tętnicze okresu
I i I/II wg

podziału WHO, stany pourazowe narządu

ruchu,

niektóre choroby skóry, jak np. trądzik, oraz

przewlekłe stany zapalne narządów rodnych.

RZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA SAUNY

Do przeciwwskazań stosowania sauny zalicza się:



ostre i przewlekłe choroby zakaźne oraz
stwierdzone ich nosicielstwo,



ostre choroby gorączkowe, w tym również
początkowy okres choroby przeziębieniowej,



skłonność do krwawień,



schorzenia przewlekłe, takie jak gruźlica, choroba
nowotworowa, choroby nerek, wątroby oraz
niedokrwistość,



niektóre choroby skóry,

RZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA SAUNY



ciąża powikłana zatruciem ciążowym lub
niedokrwistością,



zaburzenia wydzielania wewnętrznego, takie jak
nadczynność gruczołu tarczowego, obrzęk śluzowaty
oraz niedomoga kory nadnerczy,



padaczka i stany psychotyczne,



choroby układu krążenia, w tym stabilna i niestabilna
choroba wieńcowa, stany po przebytym zawale mięśnia
sercowego, stany po wylewach krwawych, uogólniona
miażdżyca, zarostowe schorzenia naczyń krwionośnych
oraz zakrzepowe zapalenie żył,



jaskra.



Przeciwwskazania do stosowania sauny stanowią
również alkoholizm i narkomania.

ERMOTERAPIA W

SPA

W wielu SPA,

szczególnie tych, które współpracują z

uzdrowiskami, stosuje

się także inne zabiegi ciepło

lecznicze z zakresu klasycznej fizykoterapii.

Sauna

fińska. Zabieg został przyjęty przez fizjoterapię ze

skandynawskiej, a

szczególnie fińskiej kultury zdrowotnej.

Popularność swą zawdzięcza danym o szczególnie długim
i zdrowym

życiu korzystających regularnie z sauny

Skandynawów. Trzeba podkreślić, że zabieg jest przez
nich stosowany co najmniej raz w tygodniu, od dziecka do
późnej starości, według powtarzanego od wieków rytuału.
Łaźnie parowe. W SPA stosuje się różne formy łaźni
parowych

najczęściej saunę rzymską lub łaźnię turecką.

ERMOTERAPIA W

SPA

Sauna rzymska jest to zabieg

bodźcowy, mogący

wpłynąć w istotnym stopniu na stan zdrowia. Każdy z
jego

elementów jest ważny, ale do szczególnie

istotnych

należy ochładzający prysznic, dzieląc

zabieg na dwa etapy: pierwszy,

odbywający się w

pomieszczeniu o bardzo wysokiej temperaturze do
70

°C, drugi w sali o temp. nieco niższej 50°C.

Powietrze

pomieszczeniu

bardzo

dużą

wilgotność-

około

90%.

Gwałtowne

różnice

temperatury i

wilgotności powodują, że oddziaływanie

bodźcowe tego zabiegu jest podobne do sauny
fińskiej, ale mniej intensywne.

ERMOTERAPIA W

SPA

ośrodkach SPA można spotkać łaźnie parowe

stanowiące jedynie pewne elementy łaźni rzymskiej,
najczęściej caldarium, które w łaźni rzymskiej było
salą z basenem zawierającym ogrzaną wodę. Ściany
i

podłogi caldarium Rzymianie ogrzewali według

specjalnego

systemu

zwanego

hypocaustem.

Współczesne caldarium to pomieszczenie, w którym
temperatura otoczenia wynosi 50-60

°C. Niekiedy

znajduje

się w nim basen z wodą termalną.

Intensywne pocenie sprzyja oczyszczeniu

powłok

skórnych.

ERMOTERAPIA W

SPA

15-20 minutowy pobyt w caldarium stanowi dobre

przygotowanie do innych

zabiegów, np. masaż.

Niektóre SPA oferują też pobyt w tepidarium. W
termach rzymskich pomieszczenie to

było miejscem

odpoczynku. We

współczesnych SPA jest to sala, w

której pacjenci przebywając, siedząc lub leżąc, nawet
kilka godzin. Powietrze w tepidarium ma

temperaturę

37-40

°C.

Zabieg

jest

mało

bodźcowy,

raczej

relaksujący.

ERMOTERAPIA W

SPA

Łaźnia

turecka(hamman)

wzorowana

jest

łaźniach rzymskich i może zawierać wszystkie jej
elementy.

jej

specyficznych

cech

należy

połączenie termoterapii z masażem, który jest
wykonywany w wysokiej temperaturze i

wilgotności

powietrza

znajdującym

się

centrum

pomieszczenia podgrzewanym stole. Po

masażu

hamman zaleca

się ochłodzenie ciała prysznicem lub

kąpiel w basenie z chłodną wodą. Zabiegom w
łaźniach parowych towarzyszą często muzykoterapia
i aromaterapia.

ERMOTERAPIA W

SPA

Bania

parowa

jest

specyficznym

rosyjskim

zabiegiem

higienicznym.

pojedynczym

pomieszczeniu,

którym

znajduje

się

piec

ogrzewający

kamienie,

polewa

się

wodą,

powodując wytworzenie pary. Przebywanie przez
kilkadziesiąt minut w gorącym i bardzo wilgotnym
powietrzu

wywołuje silne pocenie i przez to

oczyszczenie

powłok skórnych.

Dziękuję za uwagę

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron