2015-03-24

1

Ogólna budowa i podział kości.

Połączenia kości

Sylwia Krzętowska

Układ ruchu

Ruch ciała możliwy jest dzięki pracy układów
szkieletowego i mięśniowego, tworzących
wspólnie układ ruchu. Praca układu ruchu jest
precyzyjnie kontrolowana przez układ nerwowy.

2015-03-24

2

Układ szkieletowy – poziom tkankowy



Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki łącznej
szkieletowej (podporowej).

Dzieli się ona na

tkankę kostną i chrzęstną.



Wspólną cechą budowy obydwu tkanek jest luźne
ułożenie komórek i obecność substancji
międzykomórkowej wypełniającej przestrzenie
między komórkami. Podstawowym składnikiem tej
substancji jest białko - kolagen, nadające tkance
dużą wytrzymałość i sprężystość. Tkanka chrzęstna
może ulegać procesom kostnienia i przekształcać
się w tkankę kostną.

Porównanie cech tkanki kostnej i chrzęstnej

Tkanka kostna

Tkanka chrzęstna

Buduje kości będące podstawowym
elementem szkieletu.

Jest uzupełnieniem szkieletu umożliwiającym
ruch poszczególnych jego części, np.
powierzchnie stawowe kości, płytki między
kręgami (tzw. dyski).
Stanowi rusztowanie niektórych narządów,
np. krtani, tchawicy, małżowiny usznej.
W okresie rozwoju zarodkowego buduje cały
szkielet.

Jest bogato unaczyniona i unerwiona.

Nie posiada naczyń krwionośnych ani
nerwów.

Komórki, nazywane osteocytami, są luźno,
ale równomiernie ułożone. Mają długie
wypustki, za pomocą których kontaktują się
między sobą.

Komórki zwane chondrocytami występują w
skupieniach po kilka sztuk. Rozmieszczone są
w jamkach wewnątrz substancji
międzykomórkowej. Komórki z oddzielnych
jamek nie kontaktują się bezpośrednio ze
sobą.

2015-03-24

3

Porównanie cech tkanki kostnej i chrzęstnej

Tkanka kostna

Tkanka chrzęstna

Substancja międzykomórkowa składa się:



ze związków organicznych, a przede
wszystkim kolagenu (kolagen
występujący w kościach nazywany jest
też osseiną), związki organiczne nadają
kości elastyczność,



ze związków nieorganicznych, są nimi
sole mineralne, głównie fosforan
wapnia, a także fosforan magnezu i
węglan wapnia, sole mineralne nadają
kościom twardość.

Pęczki włókien kolagenowych wysyconych
solami mineralnymi tworzą tzw. blaszki.
Sposób ułożenia blaszek nadaje tkance
kostnej różne właściwości i stanowi
kryterium jej podziału.

Substancja międzykomórkowa zbudowana
jest z różnych związków organicznych,
wśród których istotną rolę spełniają białka:
kolagen i elastyna. Ich ilość w tkance oraz
proporcje między nimi rzutują na jej
właściwości i stanowią kryterium jej
podziału.

Porównanie cech tkanki kostnej i chrzęstnej

Tkanka kostna

Tkanka chrzęstna

Podział:
tkanka kostna zbita (istota zbita)
tkanka kostna gąbczasta (istota gąbczasta)

Podział:
tkanka chrzęstna szklista - jest
najdelikatniejsza, tworzy szkielet zarodków
oraz występuje na powierzchniach
stawowych kości
tkanka chrzęstna sprężysta występuje w
małżowinie usznej i krtani
tkanka chrzęstna włóknista,
najodporniejsza, tworzy dyski
międzykręgowe i niektóre więzadła

2015-03-24

4

Porównanie cech tkanki kostnej i chrzęstnej

Tkanka kostna zbita



Występuje na
powierzchniach kości
oraz buduje trzony kości
długich. Blaszki są
ciasno ułożone
koncentrycznie wokół
kanału Haversa.
Wewnątrz kanału
znajdują się naczynia
krwionośne i nerwy.

2015-03-24

5

Tkanka kostna gąbczasta



Blaszki zlepiają się, tworząc struktury zwane beleczkami.

Beleczki są luźno i nieregularnie rozmieszczone, tworząc

przestrzenną sieć. Wolne przestrzenie wypełnia
czerwony szpik kostny

, w którym powstają wszystkie

rodzaje komórek krwi. Ten typ tkanki znajduje się w

nasadach kości długich oraz wypełnia wnętrza

pozostałych kości.



Tkanka kostna jest strukturą aktywną metabolicznie -

ulega ona nieustannym procesom przebudowy. Komórki

kościogubne (osteoklasty)usuwają nadmiar kości,

rozpuszczając substancję międzykomórkową. Komórki

kościotwórcze (osteoblasty) odbudowują ją. Działalność

tych komórek jest szczególnie widoczna w procesach

regeneracyjnych, np. przy zrastaniu się kości po złamaniu.

Budowa kości

Kości długie zbudowane są z trzonu znajdującego się pośrodku i nasad na
obydwu końcach. Wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa wypełniona
szpikiem żółtym (nie jest narządem krwiotwórczym!).

2015-03-24

6

Okostna



Kości, z wyjątkiem powierzchni stawowych, otoczone są

mocną łącznotkankową błoną - okostną. Znajdują się w

niej liczne naczynia krwionośne i nerwy. Jej rolą jest

zaopatrywanie kości w tlen i składniki odżywcze, bierze

też udział w procesach regeneracyjnych.



Okostna ma dwie warstwy: zewnętrzną włóknistą i

wewnętrzną rozrodczą.

-

warstwa włóknista jest bogata we włókna tkanki łącznej,

których przebieg odpowiada architektonice przylegającej

kości. Grubość okostnej jest różna, w zależności czy

przyczepiają się do niej ścięgna.

-

warstwa rozrodcza jest bogatsza w składniki komórkowe

a w okresie wzrostu bogata w składniki kościotwórcze
(osteoblasty).

Podział kości ze względu na kształt

1. Kości długie (kości, których jeden rozmiar czyli długość

przewyższa dwa pozostałe rozmiary czyli szerokość i

grubość), np.:



żebra



obojczyk



kość udowa



kość ramienna



kość piszczelowa



kość strzałkowa



kości palców



kości śródręcza i śródstopia

2. Kości krótkie, np. :



kości stępu



kości nadgarstka

2015-03-24

7

Podział kości ze względu na kształt

3. Kości płaskie, np.:



łopatka



kość biodrowa



mostek



kość ciemieniowa



kość potyliczna



kość czołowa

4. Kości różnokształtne (kości o rozmaitych kształtach, nie

mieszczące się w żadnej z trzech wymienionych wyżej
kategorii), np.:



kręgi



niektóre kości twarzoczaszki



rzepka

Połączenia kości

I Połączenia ścisłe

– w zależności od tkanki łączącej

dzielimy je na:

a) więzozrosty

-

elementem łączącym jest tkanka

łączna.

b) chrząstkozrosty

-

elementem łączącym jest

chrząstka,

c) kościozrosty

-

powstają w wyniku kostnienia

więzozrostu lub chrząstkozrostu

II Połączenia ruchome (stawy)

2015-03-24

8

Połączenia kości

a) więzozrosty

-

więzadła występujące w stawach, szwy w

czaszce.



Typy szwów:

-

piłowaty (zębaty),

-

płaski

- rowkowy
-

łuskowy



Przykładowy więzozrost to ciemiączka (nieskostniałe spojenia

łączące kości czaszki u noworodków i niemowląt, wypełnione

błoną łącznotkankową)

-

ciemiączko wielkie (czołowe, przednie)

-

ciemiączko tylne (potyliczne)

-

ciemiączko boczne:

•

przednio- boczne (klinowe)

•

tylno- boczne (sutkowe).

Połączenia kości

b) chrząstkozrosty

-

przykłady:



chrząstka nasadowa między trzonem kości, a jej końcem



krążki międzykręgowe



chrząstkozrosty śródpotyliczne:

- klinowo- potyliczny

- klinowo- skalisty

- skalisto- potyliczny

c) kościozrosty

np. skostniałe szwy czaszki, kość krzyżowa

2015-03-24

9

Budowa stawu



Od zewnątrz staw otoczony jest torebką stawową.
Składa się ona z dwóch warstw:

-

zewnętrznej - włóknistej, ochraniającej staw i

tworzącej więzadła stawowe zabezpieczające całą
konstrukcję przed rozerwaniem

-

wewnętrznej - tworzącej błonę maziową. Jej rolą jest

wydzielanie do wnętrza jamy stawowej mazi,
zmniejszającej tarcie.



Powierzchnie stawowe kości pokryte są odporną na
ścieranie chrząstką szklistą.

Budowa stawu

2015-03-24

10

Dodatkowe składniki stawu



Obrąbki - są chrzęstną
nadbudową panewki
stawowej. Pogłębiają
panewkę przez co
zabezpieczają
połączenie w stawie

Dodatkowe składniki stawu



Krążki stawowe - uzupełniają
powierzchnie stawowe ze

strony głowy lub panewki w

stawie. Swoją powierzchnią

obwodową zrastają się z

torebką stawową, przez co

dzielą jamę stawową na dwa

przedziały, w których

wykonywane są ruchy w

stawie. Poprawiają przez to

mechanikę ruchów.

Amortyzują połączenie kości

w stawie. Występują w

stawach: żuchwowym,
obojczykowo-mostkowym,

nadgarstkowym bliższym od

strony łokciowej.

2015-03-24

11

Dodatkowe składniki stawu



Łąkotki stawowe - mają

kształt półksiężyców,

których zewnętrzny brzeg

jest wyższy natomiast

wewnętrzna krzywizna jest

niższa. Swoją

powierzchnią obwodową

zrastają się z torebką

stawową. Podobnie jak

krążki poprawiają

mechanikę ruchów w

stawie i zwiększają zakres

ruchów. Występują w
stawie kolanowym.

Podział stawów

I Ze względu na liczbę kości tworzących staw

:

1. Stawy proste-

utworzone przez 2 kości

2. Stawy złożone- utworzone przez więcej niż 2 kości

2015-03-24

12

Podział stawów

II Ze względu na kształt powierzchni stawowych i

ruchomość:

1. Stawy 1- osiowe -

ruch odbywa się wzdłuż 1 osi

2. Stawy 2- osiowe -

ruch odbywa się wzdłuż 2 osi

3. Stawy wieloosiowe-

ruchy odbywają się w wielu

osiach

Podział stawów

1. Stawy 1- osiowe -

ruch odbywa się wzdłuż 1 osi

a) staw obrotowy -

w którym odbywają się ruchy

obrotowe, czyli odwracania i nawracania, np. staw
promieniowo-

łokciowy bliższy i dalszy.

b) staw zawiasowy (ryc.) - z ruchami zginania i

prostowania.

c) staw szczytowo - obrotowy (ryc.) - jest to tzw. staw

śrubowy. Wykonywane są w nim ruchy obrotowe
głowy, ale przy obrocie następuje zbliżanie lub
oddalanie powierzchni stawowych.

2015-03-24

13

Podział stawów

2. Stawy 2- osiowe -

ruch odbywa się wzdłuż 2 osi.

a)staw kłykciowy (eliptyczny) - np.
- staw promieniowo-nadgarstkowy (ryc.) - z ruchami

zginania, prostowania, odwodzenia, przywodzenia,

obwodzenia(jako kombinacja poprzednich ruchów).

- staw szczytowo-

potyliczny głowy - z ruchami zgięcia,

prostowania i z ruchami bocznymi.

b) staw siodełkowy
- staw nadgarstkowo-

śródręczny kciuka (ryc.) - z

ruchami przeciwstawiania i odprowadzania,
przywodzenia i odwodzenia, z ruchem obwodzenia
kciuka.

Podział stawów

3. Stawy wieloosiowe-

ruchy odbywają się w wielu osiach.

a) staw kulisty wolny (ryc.) -

panewka jest płytka i obejmuje

niewielką powierzchnię głowy kości ramiennej, np.

- staw ramienny- z ruchami zginania i prostowania,

odwodzenia i przywodzenia, odwracania i nawracania,
obwodzenia.

b) staw kulisty panewkowy (ryc.) -

panewka jest głęboka i

obejmuje ponad połowę głowy kości udowej, np.

- staw biodrowy- ruchy jak w stawie ramiennym, ale o

mniejszym zakresie.

c) stawy nieregularne-

mają nieregularne powierzchnie

stawowe, a pod względem ruchomości zalicza się je do

stawów wieloosiowych, np.

- stawy obojczyka: barkowo- obojczykowy, mostkowo-

obojczykowy.

2015-03-24

14

Podział stawów

Podział stawów

2015-03-24

15

Więzadła



Pasma wytrzymałej
tkanki łącznej, które
zwykle łączą kości
między sobą,
wzmacniając ruchome
połączenia między
kośćmi (stawy). Mogą
również łączyć kości poza
stawami stabilizując
układ szkieletowy.

Więzadła

Wyróżniamy więzadła:



zewnątrzstawowe (zewnątrztorebkowe), niekiedy

wyraźnie oddzielające się, a niekiedy trudne do
oddzielenia od torebki stawowej



więzadła wewnątrzstawowe (wewnątrztorebkowe),

przebiegające w jamie stawu, np. więzadła krzyżowe

w jamie stawu kolanowego; mogą one wpływać na

kierunek ruchu w stawie, ograniczać zbyt znaczne

wychylenia oraz przeciwdziałać nadmiernemu oddalaniu

się od siebie części kości tworzących staw

2015-03-24

16

Więzadła



Liczba więzadeł jest
dosyć duża, niektóre są
bardzo mocne, jak np.
więzadło biodrowo-
udowe. Niekiedy
występują więzadła z
przewagą włókien
elastycznych, jak np.
więzadła żółte pomiędzy
łukami kręgów.

1. Kość miedniczna
2. Więzadło kulszowo-udowe
3. Więzadło biodrowo-udowe
4. Kość udowa

Podział stawów

Opisując duże stawy musimy określić:



czy jest to staw prosty, czy złożony



czy jest to staw jedno-, czy dwujamowy



czy jest to staw jedno-, dwu-, czy wieloosiowy



powierzchnie stawowe



ruchy w stawie



więzadła

2015-03-24

17

Funkcje szkieletu

1. Jest

podporą dla całego organizmu.

2. Jest miejscem przyczepu mięśni, a także przenosi

ich siłę, pozwalając na wykonywanie ruchów. Stąd
szkielet określany jest jako bierny aparat ruchu.

3.

Ochrania narządy przed urazami mechanicznymi

(czaszka, klatka piersiowa).

4. Jest narządem krwiotwórczym (czerwony szpik

kostny).

5. Kości są magazynem wapnia dla organizmu.