,,Umiejętność podejmowania decyzji”

Łukasz Samełko

Gr. A

Decyzją nazywamy świadomy (nielosowy) i celowy wybór jednego z rozpoznanych i

uznanych za możliwe (prawdopodobne) wariantów przyszłego działania. Jest to efekt wyboru

rozumianego jako element procesu decyzyjnego oraz polega na przekształceniu informacji w

zbiór wariantów i wybór najlepszego z nich – decyzja ostateczna (optymalna).

1

Podejmowanie decyzji wynika z wymogów otoczenia „burzliwe pole” – częste i

konieczne zmiany przystosowawcze, ponadto przejawia się działalnością ogólnoludzką, w

tym menedżerską i umożliwia rozwiązywanie problemów funkcjonowania organizacji

(techniczne, technologiczne, organizacyjne, strukturalne, psychospołeczne).

Człowiek podejmuje decyzje, by zmieniać otaczającą go rzeczywistość. Decyzja jest

świadomym wyborem jednego wariantu spośród przynajmniej dwóch możliwości. Czasami

decyzje są bardzo proste, np.: „Kupić lody o smaku czekoladowym czy truskawkowym?”,

inne problemy mają charakter bardziej złożony, a decydenci muszą liczyć się z dużą

odpowiedzialnością w związku z dokonywanymi wyborami

2

.

Mówiąc o podejmowaniu decyzji, myśli się zwykle o sytuacji problemowej, która

wymaga znalezienia skutecznego rozwiązania. Proces podejmowania decyzji wiąże się

nierozerwalnie z myśleniem, czyli problemem podjęcia konkretnych procedur operacyjnych,

które wiążą się ze strategiami, procesami rozumowania czy heurystykami rozwiązywania

problemów. Myślenie jest dochodzeniem do wniosków, które wcześniej człowiekowi nie były

znane. Wyróżnia się wiele metod wnioskowania, a wśród najbardziej popularnych wymienia

się

3

:



rozumowanie dedukcyjne – zastosowanie formalnych reguł logiki do wyprowadzania

wniosków z podanych przesłanek,



rozumowanie indukcyjne – wyprowadzanie wniosków z obserwowalnych faktów,



rozwiązywanie problemów.

Elementy sytuacji decyzyjnej to:

1. decydent (menedżer);

2. okoliczności przyczynowe (wywołujące sytuację decyzyjną informacje z otoczenia);

1

Zarządzanie. Teoria i praktyka, pod red. A. Koźmińskiego i W. Piotrowskiego, PWN, Warszawa 1996, s. 127

2

Zimniewicz K., Współczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE, Warszawa 1999, s. 21

3

Tamże, s. 23

3. zbiór rozpatrywanych możliwości (warianty zbudowane na bazie informacji i

umiejętności predykcyjnych decydenta);

4. kryteria wyboru.

Podejmowane przez menedżerów wszystkich szczebli hierarchii organizacyjnej

decyzje związane z procese

4

m zarządzania organizacją (gospodarczą). Są to decyzje wg

kryterium funkcji kierowniczej:

– kierownicze (podejmowane w ramach przyznanych uprawnień i wykonywanych

funkcji kierowniczych: planowanie, pobudzanie, kontrolowanie, skierowane na działanie

organizacji i własnych podwładnych, zasięg uzależniony od poziomu w hierarchii oraz

stopnia centralizacji/decentralizacji zarządzania);

– niekierownicze (skierowane do członków grupy np. nieformalnej, osobiste itp.).

Rodzaje decyzji menedżerskich wg kryterium stopnia powtarzalności

5

- decyzje zrutynizowane (programowane) – podejmowane wielokrotnie na podstawie

sformalizowanej procedury, zwyczaju, reguły, przepisu, taryfikatora, siatki płac itp.

- decyzje niezrutynizowane (nieprogramowane) – podejmowane w nietypowych,

niezwykłych sprawach, sporadycznie, indywidualnie dla każdego przypadku, brak procedur –

szczególne traktowanie.

Natomiast rodzaje decyzji menedżerskich wg kryterium podmiotu to

6

:

- decyzje dotyczące polityki organizacji (uruchomienie nowej produkcji, usług, zmiana

wolumenu produkcji, stopnia automatyzacji produkcji, zmiana sposobu zasilania, wybór

struktury organizacyjnej itp.);

- decyzje administracyjne (rozpatrywanie skarg i wniosków, zwrotów i reklamacji,

podań o pracę, wydawanie koncesji i zezwoleń itp.);

- decyzje ad hoc (bieżące decyzje w sprawach codziennych np. zamieszczenie

ogłoszenia w prasie lokalnej, chwilowe przesunięcie pracownika na inne stanowisko itp.).

4

Zarządzanie. Teoria i praktyka, pod red. A. Koźmińskiego i W. Piotrowskiego, PWN, Warszawa 1996, s. 132

5

Tamże, s.133-134

66

Tamże, s. 135

Techniki podejmowania decyzji przedstawia poniższa tabelka:

Determinantami wyboru w procesie podejmowania decyzji są

7

:

• kryterium korzyści:

– ogólnonarodowej (ogólnoludzkiej);

– grupy społecznej (związku zawodowego, partii itp.);

– osobistej.

• kryterium funkcji celu:

– opłacalności ekonomicznej;

– szybkości uzyskania celu;

– skuteczności (prawdopodobieństwa spełnienia).

Determinanty wyboru w warunkach niepewności i ryzyka tworzą pewne zasady ważne

przy umiejętnym podejmowaniu decyzji.

8

1. zasada optymizmu (kryterium Hurwicza) – wybór wariantów z wysokiego

przedziału optymizmu, najlepszy z zakładanych rezultatów;

2. zasada pesymizmu (kryterium Walda) – natura jest „złośliwa”, wybór najmniej

optymistycznego wariantu, maksymalizacja najmniejszych korzyści;

3. zasada superpesymizmu (kryterium żalu Savage’a) – minimalizowanie

największych możliwych strat;

7

Famielec J., Strategie rozwoju przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 1997, s. 145

8

Tamże, s. 147-148

źródło: Famielec J., Strategie rozwoju przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Krakowie,

1997

4. zasada entropii (kryterium równej szansy Lapace’a) – brak dostatecznej racji do

przypisania wariantom określonych prawdopodobieństw – zakłada się ich równość.

Etapami zaś w podejmowaniu decyzji są punkty

9

:

 określ przyczynę problemu;

 wyznacz realny cel;

 zrób analizę dojścia/realizacji celu;

 sformułuj rozwiązanie (sposób);

 sprawdź rozwiązanie w praktyce;

 zweryfikuj rezultaty;

 wprowadź rozwiązanie w życie.

Podejmowanie decyzji (umiejętne) skupia się na systemie (zawartym w poniższym

diagramie):

9

Filar E., Skrzypek J., Biznes plan, Poltex, Warszawa 1996, s. 47

źródło: Famielec J., Strategie rozwoju przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Krakowie,

1997

Teoria decyzji składa się z

10

:

• przyczyny – zwiększone zapotrzebowanie na umiejętności decyzyjne (strategie,

taktyka) w czasie II wś., po wojnie problemy gospodarcze i ekonomiczne – pojawienie się TD

jako nauki;

• zadania – opracowanie metod i modeli podejmowania decyzji, wykorzystanie

programów komputerowych i platformy IT;

• efektów – tzw. systemy wspomagania decyzji, systemy eksperckie, algorytmy

decyzyjne, macierze rozwiązań.

Modele decyzyjne w Organizacji i Zarządzaniu to

11

:

• modele programowania liniowego – powszechne dla określania najlepszego

(optymalnego) sposobu podziału ograniczonych zasobów (ustalanie tras, marszrut,

optymalnego stanu zapasów itp.);

10

Filar E., Skrzypek J., Biznes plan, Poltex, Warszawa 1996, s. 35

11

Zarządzanie. Teoria i praktyka, pod red. A. Koźmińskiego i W. Piotrowskiego, PWN, Warszawa 1996, s. 130

źródło: Famielec J., Strategie rozwoju przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Krakowie,

1997

• modele kolejek – określanie optymalnej długości kolejki, czasu oczekiwania, terminu

dostaw (załadunek na rampie, kolejka w supermarkecie – ilość kas, dostawy just in time);

• modele symulacyjne – dla bardzo złożonych sytuacji decyzyjnych, symulacja części

zjawisk rzeczywistych w warunkach laboratoryjnych- budowa rzeczywistości wirtualnej,

przyspieszenie predykcji (symulatory lotów);

• teoria gier – przewidywanie zachowań ludzi i systemów w warunkach

konkurencyjnych, konfrontacji i konfliktu.

Metody wspomagające podejmowanie decyzji dzieli się na metody predykcyjne

(prognostyczne), a te z kolei dzieli się na ekstrapolację (prosta, złożona, korygowana),

metodę intuicyjną (delficka i „burza mózgów”), metodę kolejnych przybliżeń oraz metodę

prostej analogii. Drugi podział to metody heurystyczne (metodologiczna umiejętność

pozyskiwania informacji z nowych faktów, ich syntezy i formułowania hipotez naukowych), a

także metody statystyczno- matematyczne (budowa modeli), które dzieli się na CPM (critical

path metod), algorytmy decyzyjne tzw. „drzewa decyzyjne” oraz „macierz wypłat” tzw.

macierz SNP. Ponadto występują metody sytuacyjne (case) oraz gra decyzyjna (teoria gier).

12

Służy do wspomagania podejmowania strategicznych decyzji menedżerskich

• orientacja na podejmowanie decyzji;

• stosowanie metod naukowych;

• efektywność ekonomiczna;

• stosowanie modelu matematycznego;

• posługiwanie się komputerem;

• podejście zespołowe;

• orientacja systemowa.

Każdego dnia, w każdym kraju, w każdej firmie, ludzie idą do pracy aby wykonać

swoje zadania w dostarczaniu dóbr i usług dla Klientów. Typowym działaniem które napędza

rozwój firm i wyniki każdego z Pracowników jest podejmowanie decyzji. Decyzje mają różny

charakter i znaczenie – mogą być strategiczne, operacyjne, związane z Klientami, wymuszone

terminami, mieć wielkie lub prawie żadne skutki finansowe. Niezależnie od okoliczności,

12

Zarządzanie. Teoria i praktyka, pod red. A. Koźmińskiego i W. Piotrowskiego, PWN, Warszawa 1996, s. 134-

136

wszystkie decyzje mają wspólny punkt – musi zostać dokonany jakiś wybór ponieważ coś się

zmieniło albo coś powinno być zmienione.

Przekonanie co do tego czy pracownicy zdają sobie sprawę z własnego procesu,

sposobu podejmowania decyzji czy też nie mają świadomości jakich wzorców, schematów

myślowych używają zawsze będzie dyskusyjne. Pewne jest, że lepszej jakości decyzje

poprawiają efektywność firm.

Bibliografia:

1. Zarządzanie. Teoria i praktyka, pod red. A. Koźmińskiego i W. Piotrowskiego, PWN, Warszawa

1996

2. Zimniewicz K., Współczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE, Warszawa 1999

3. Famielec J., Strategie rozwoju przedsiębiorstw, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 1997

4.

Filar E., Skrzypek J., Biznes plan, Poltex, Warszawa 1996