Stanisław Kasznica i Lech Karol Neyman - ostatni dowódcy Narodowych

Sił Zbrojnych

Stanisław Kasznica (1908-1948), ppor. rez. WP, ppłk NSZ (1945); pseudonimy: "Stanisław

Wąsacz", "Wąsowski", "Przepona", "Służa", "Maszkowski", "Borowski".

Urodzony 25.07.1908 r. we Lwowie, syn Stanisława, profesora i rektora Uniwersytetu

Poznańskiego, oraz Amelii z Malewskich. Studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie A.

Mickiewicza w Poznaniu. W okresie studiów działał w Bratniej Pomocy. Działalność polityczną

rozpoczął w Obozie Wielkiej Polski, od kwietnia 1934 r. działał w Obozie Narodowo-Radykalnym

(ONR-ABC). Działał w wewnętrznej (tajnej) strukturze ONR Organizacji Polskiej.

W kampanii wojennej 1939 r. brał udział w VII DAK w składzie Wielkopolskiej Brygady

Kawalerii gen. R. Abrahama. Nie poszedł do niewoli, od października 1939 r. był jednym z

czołowych działaczy tzw. Grupy Szańca (wojennej kontynuacji ONR-ABC), organizując z jej

ramienia komisariaty cywilne. W lipcu 1943 r. wszedł w skład Prezydium Tymczasowej Narodowej

Rady Politycznej, kierując wydziałem Służby Cywilnej. Równolegle pełnił funkcję szefa

administracji ogólnej Służby Cywilnej Narodu. W lecie 1943 r. opracował regulamin sądów

kapturowych dla SCN. Od lipca 1944 r. szef I oddziału KG NSZ (niescalonego z AK), we wrześniu

tego roku mianowany komendantem Okręgu VIII (Częstochowa) NSZ (niescalonego). Funkcję tę

pełnił do stycznia 1945 r.

Od stycznia do sierpnia 1945 r. był inspektorem Obszaru Zachodniego NSZ (niescalonego),

wchodząc równocześnie w skład Rady Inspektorów. W marcu 1945 r. został zastępcą komendanta

Obszaru Zachodniego "Nie", od kwietnia zaś p.o. komendantem tego obszaru. Utworzył w jego

ramach trzy organizacje konspiracyjne: Armię Polską (o charakterze wywiadowczym), Pokolenie

Polski Niepodległej (w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) i Legię Akademicką (na

Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu). Od marca 1945 r. był szefem I oddziału KG NSZ

(niescalonego), w lipcu tego roku został mianowany szefem Rady Inspektorów. W sierpniu 1945 r.,

po wyjeździe gen. Z. Broniewskiego "Boguckiego", został p.o. dowódcą NSZ (niescalonego). Od

czerwca 1946 r. był szefem wywiadu OP, od końca tego roku był kierownikiem Komitetu

Politycznego OP. Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki organizacji NSZ

(niescalonego) KG Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Aresztowany 15 lutego 1947 r. przez

UB, został skazany 2.03.1948 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci.

Wyrok został wykonany 12 maja 1948 r. w więzieniu na Mokotowie.

Był żonaty od 13.12.1939 r. z Reginą Niedźwiałowską, miał córkę Zofię (urodzoną w 1940 r.).

Odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż

Narodowego Czynu Zbrojnego z Mieczami (1944 r.) oraz Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego

(pośmiertnie w 1993 r.).

Lech Karol Neyman (1908-1948), ppor. rezerwy WP; pseudonimy: "Wacław Górnicki", "Butrym",

"Domarat".

Urodzony 7 lutego 1908 r. w Poznaniu, syn Teodora i Marty z domu Matczyńskiej. W 1918 r.

rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Zdał tam maturę w 1926 r.

Następnie podjął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom

i tytuł magistra prawa otrzymał w 1932 r. W 1934 r. rozpoczął działalność w ONR.

Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu ppor. rez. W konspiracji należał do

"Grupy Szańca" wywodzącej się ze struktur przedwojennego ONR-ABC. Opublikował następujące

broszury konspiracyjne: Polska po wojnie (1941), Szaniec Bolesławów (1941), Likwidacja

niemczyzny na ziemiach zachodnich (1942-43). Po utworzeniu NSZ był w strukturach Służby

Cywilnej Narodu szefem Wydziału Zachodniego i redaktorem naczelnym pisma "Naród i Wojsko".

Pełnił funkcję członka zespołu sądowniczo-badawczego przy Inspektoracie Ziem Zachodnich NSZ.

Od października 1943 r. był członkiem Komitetu Politycznego Organizacji Polskiej. Od września

1944 do stycznia 1945 r. pełnił funkcję komendanta Okręgu Krakowskiego NSZ-OP (części NSZ

nie scalonej z AK). Od grudnia 1944 r. był członkiem sądu oficerskiego przy Dowództwie NSZ.

Od lutego 1945 do czerwca 1945 r. był organizatorem Obszaru Zachodniego OP, a od marca do

kwietnia 1945 r. - komendantem Okręgu Pomorze NSZ z siedzibą w Poznaniu. Rozpoczął -

planowane przez KG NSZ - odtwarzanie sieci organizacyjnej NSZ na Pomorzu i przygotowania do

utworzenia komendy okręgu w Bydgoszczy. W kwietniu 1945 r. brał udział w organizowaniu

Okręgu VII Śląskiego NSZ i śląskiej OP. W ramach OP był kierownikiem tzw. Obozu Narodowego.

W lipcu 1945 r. próbował utworzyć studencką organizację narodową w Poznaniu - Pokolenie Polski

Niepodległej. Po rozbiciu w lipcu 1945 r. struktur Okręgu Poznań i Okręgu Pomorze NSZ Neyman

kierował z Poznania pracami nad odtworzeniem komendy Okręgu Pomorze NSZ. Na przełomie lat

1945 i 1946 wraz z grupą NSZ-OP wszedł w skład NZW.

Aresztowany 15.02.1947 r. przez funkcjonariuszy Departamentu III MBP. Sądzony w dniach 11.02-

2.03.1948 r. przez WSR w Warszawie i skazany na karę śmierci. Stracony 12.05.1948 r. w

Warszawie.

(Warszawa, 1948-02. W Wojskowym Sądzie Rejonowym w Warszawie, dnia 11 lutego 1948 r., rozpoczął się pokazowy proces

członków Organizacji Polskiej i Narodowych Sił Zbrojnych. Na ławach oskarżonych siedzą: (w pierwszym rzędzie, od lewej) ostatni

komendant NSZ i główny oskarżony Stanisław Kasznica, Mieczysław Paszkiewicz, Lech Neyman; (w drugim rzędzie, od lewej)

Żelazowska-Sokołowska, Salska, Tadeusz Jastrzębski. Neyman i Kasznica zostali skazani na śmierć )