POLITYKA PIENIĘŻNA

dr T. Galbarczyk

WYKŁAD III 14.11.2009

Argumenty za niezależnością banku centralnego:

• niezależny bank, którego celem jest walka z inflacją może skutecznie wspierać antyinflacyjne zobowiązania rządu.

• niezależność banku zwiększa pewność, że polityka monetarna nie stanie się środkiem realizacji celów politycznych rządu (nacisk na wzrost podaży pieniądza w okresach przedwyborczych).

• nie poddawanie się monetaryzacji deficytu budżetowego może sprzyjać wymuszeniu na rządzie większej dyscypliny fiskalnej.

• niezależność banku zwiększa jego wiarygodność i zmniejsza oczekiwania inflacyjne

• krótszy okres i sprawniejsza realizacja decyzji dotyczących polityki monetarnej.

Argumenty przeciw niezależności banku centralnego:

• zbyt duże uprawnienia banku centralnego ograniczają możliwość szybkiej reakcji rządu na szoki gospodarcze.

• utrudnione działanie w przypadku walki z bezrobociem w sytuacji, gdy bank centralny posiada pełną swobodę w realizacji celu antyinflacyjnego. Działalność banku będzie skierowane albo na utrzymanie wysokiej koniunktury i zatrudnienia, albo na utrzymanie niskiego poziomu cen. Bank może też realizować oba cele na raz, ale w zasadzie są one konkurencyjne. Realizacja jednego celu odbywa się zwykle kosztem drugiego.

• Niezależność działania banku prowadzi do rozdzielenia polityki fiskalnej i monetarnej w sytuacji, gdy faktem jest iż skuteczna realizacja obu polityk zależy nie tylko od nich samych, ale też od kształtu całej polityki makroekonomicznej

• We współczesnych państwach bank centralny jest częścią systemu polityczno-gospodarczego. Nie jest ani antypolityczny, ani bezstronnym ekspertem w realizacji polityki monetarnej.

• Duża autonomia banku, wieloletnia kadencyjność i ograniczone możliwości odwołania jego władz jest uważana przez niektórych autorów za zaprzeczenie zasad demokracji, która wymaga, by istniała możliwość zmiany władzy, gdy nie odpowiada ona rządom większości. To jednak nie może być argumentem ważącym biorąc pod uwagę, że autonomia prowadzi do większej stabilności i zabezpiecza przed wykorzystywaniem polityki pieniężnej do realizacji doraźnych interesów rządowych. Bank centralny uwolniony od presji politycznej może działać długofalowo i opierać swoje decyzje na obiektywnej ocenie sytuacji, realistycznych prognozach i racjonalnych przesłankach wyboru. Poza tym niezależność banku centralnego wzmacnia demokrację chroniąc przed koncentracją decyzji w rękach jednego organu władzy państwowej.

Polityka pieniężna jako element polityki gospodarczej może wspierać różne cele:

• wysoki poziom zatrudnienia,

• wzrost gospodarczy,

• stabilność cen,

• stóp procentowych,

• wyników finansowych lub kursów walutowych.

Wiele z tych celów pozostaje ze sobą w zgodzie ale nie zawsze możliwa jest ich jednoczesna realizacja. Zmusza to bank centralny do dokonywania wyboru pomiędzy różnymi celami. Polityka pieniężna ukierunkowana na stabilność cen ma określone skutki dla pozostałych celów makroekonomicznych. W długim okresie bank centralny może na nie wpływać tylko za pośrednictwem stabilności cen. W krótkim okresie możliwe jest stabilizowanie produkcji i zatrudnienia w przypadku wystąpienia tzw. „szoków gospodarczych” za pomocą zmian podaży pieniądza. Szok popytowy prowadzi do obniżenia poziomu cen, produkcji i zatrudnienia. Poprzez ekspansję monetarną bank centralny może ustabilizować zarówno ceny jak i realną produkcję i zatrudnienie, nie ma konfliktu pomiędzy tymi celami. W przypadku szoków podażowych bank centralny dokonuje wyboru pomiędzy trzema opcjami:

1. Może spróbować utrzymać poziom produkcji stosując ekspansywną politykę pieniężną czego skutkiem byłby większy wzrost cen.

2. Może podjąć restrykcyjną politykę pieniężną dążąc do stabilizacji cen, ale wówczas spadek produkcji będzie większy. (ekspansja - rozwój)

3. Bank centralny może opowiedzieć się za neutralnością polityki pieniężnej tzn. utrzymywać stabilną podaż pieniądza w efekcie czego szoki podażowe dotkną w mniejszym lub większym stopniu oba cele.

Stabilizacyjna rola polityki pieniężnej zależy więc od rodzajów szoków, poza tym jej skuteczność jest uwarunkowana elastycznością płac i rządową polityką stabilizowania podaży. Polityka pieniężna polega na kształtowaniu polityki pieniądza. Powoduje to określone następstwa dla takich wielkości jak stopa procentowa czy kurs walutowy a także dla wielkości realnych tj. PKB, inwestycji, konsumpcji. Wzajemne powiązania można pokazywać na przykładzie modelu IS-LM.

Równowaga na rynku dóbr i pieniądza następuje w punkcie E₀ przy dochodzie Y₀ i stopie procentowej R₀. Kierunek polityki pieniężnej ma wpływ na przesunięcie krzywej LM a polityki fiskalnej na przesunięcie krzywej IS (ekspansja - w górę, restrykcja - w dół).

Ekspansywna polityka pieniężna powoduje spadek stóp procentowych do R₁, pobudzenie popytu oraz wzrost produkcji, dochodu narodowego (do Y₁), zatrudnienia i spadek bezrobocia (i odwrotnie). Są to zjawiska pozytywne ale mają charakter przejściowy.

Ekspansja fiskalna powoduje także pobudzenie popytu oraz wzrost produkcji, dochodu narodowego (do Y₁), zatrudnienia i spadek bezrobocia (i odwrotnie). Podnosi ona jednak stopy procentowe (do R₁) i wywołuje efekt wypierania popytu prywatnego przez popyt rządowy. W skutek tego przyrost dochodu jest mniejszy niż mógłby być, gdyby stopa procentowa się nie zmieniła. Poza tym w praktyce wzrost wydatków rządowych jest często związany ze wzrostem deficytu budżetowego finansowanego emisją papierów skarbowych. Warunkiem wzrostu popytu i produkcji jest zapewnienie wysokiego ich oprocentowania, gdyż w przeciwnym razie nie znajdą one nabywców.

Ponadto efektywność polityki fiskalnej zależy od elastyczności popytu na pieniądz, czyli jego reakcji na zmiany stopy procentowej. Jeśli popyt jest sztywny (pionowa krzywa LM) ekspansja fiskalna wpłynie jedynie na wzrost stóp procentowych.

Model AD-AS

W modelu IS-LM zakładana jest stabilność cen. W rzeczywistości mamy do czynienia z mniejszym lub większym wzrostem cen. Zależność między zmianami produkcji, cen, podaży globalnej i popytu globalnego ukazuje model AD-AS. Krzywa AS jest rosnąca. Na jej przesunięcia mają wpływ zmiany opłacalności produkcji. Z kolei krzywa AD jest malejąca. Na jej przesunięcia mają wpływ zmiany realnej podaży pieniądza, skłonność do konsumpcji lub inwestycji, wydatków rządowych, autonomiczna zmiana eksportu.

Połączenie krzywej AD i AS obrazuje stan równowagi w gospodarce, która ma miejsce w E₀, w którym występuje taki poziom produkcji (Y₀) i cen (p₀), że podaż dóbr i usług jest równa popytowi na nie. Jeśli poziom cen jest wyższy niż p₀ (p₁) to podaż (punkt D) jest wyższa od popytu (punkt A). Mamy do czynienia z nadprodukcją. Ceny będą się obniżać do poziomu p₀. Gdy ceny są niższe od p₀ (p₂) mamy nadmiar popytu (punkt B) od podaży (punkt C). Ceny wykazują tendencję wzrostową (do p₀).

Na równowagę gospodarczą oddziałują czynniki popytowe i podażowe. Popyt globalny jest kształtowany przez podaż pieniądza, wydatki rządowe, podatki, eksport netto oraz skłonność do zakupów przedsiębiorstw i ludności.Za wyjątkiem podatków wzrost tych czynników powoduje wzrost popytu globalnego i odwrotnie. Na wahania produkcji oprócz czynników popytowych wpływają czynniki podażowe np. niedostatek siły roboczej na rynku pracy, przewidywania inflacyjne, szoki podażowe. Powodują one przesunięcie krzywej AS. Równowaga pomiędzy popytem i podażą przy wykorzystaniu pełnych możliwości produkcyjnych nazywa się długookresową równowagą gospodarczą. W długim okresie równowaga może być osiągana przy wyższym lub niższym poziomie bezrobocia. W dłuższym okresie produkcja oscyluje wokół poziomu optymalnego. Kluczowym problemem jest szybkość działania mechanizmu samorealizacji. Różne poglądy w tej kwestii mają konsekwencje różnych zaleceń odnośnie prowadzenia polityki pieniężnej. Teorie Keynesowskie mówią, że mechanizm samorealizacji jest długotrwały, bo procesy przystosowawcze na rynku pracy przebiegają bardzo wolno. Wrażliwość płac na zmianę zatrudnienia jest mała a powolne przystosowanie do warunków równowagi powoduje, że pożądane zmiany produkcji postępują powoli. Dlatego w sytuacji bezrobocia Keynesiści zalecają zwiększanie popytu globalnego aby gospodarka osiągnęła stan równowagi. Zwolennicy teorii monetarnych uważają, że ceny i płace są dostatecznie elastyczne i ich przystosowanie do optymalnej produkcji jest wystarczająco szybkie. Są przeciwni aktywnej polityce rządu w walce z bezrobociem. Opowiadają się za utrzymywaniem stałego przyrostu podaży pieniądza w celu minimalizowania wahań popytu i produkcji.

Przy danych krzywych AD₁ i AS₁ równowaga ma miejsce w punkcie E₀. W wyniku aktywnych posunięć rządu rośnie popyt globalny z AD₁ do AD₂. Produkcja zwiększa się z Y₀ do Y₁, a nowa równowaga ma miejsce w punkcie E₁. Oprócz wzrostu produkcji następuje wzrost cen z poziomu p₀ do p₁. Nasilają się żądania płacowe i rezultacie płace rosną. Wzrost kosztów powoduje spadek rentowności i opłacalności produkcji, a w konsekwencji jej ograniczenie. Krzywa podaży przesuwa się z AS₁ do AS₂. Produkcja wraca do poziomu wyjściowego Y₀ ale już przy wyższych cenach p₂. Chociaż początkowym efektem wzrostu AD jest wzrost AS i cen, to ostatecznym efektem ekspansji fiskalnej jest wzrost cen, czyli inflacja. Nie wzrasta też ostatecznie zatrudnienie, właśnie dlatego zwolennicy monetaryzmu są przeciwni aktywnej polityce państwa. Manipulowanie podażą pieniądza długofalowo nie ma wpływu na produkcję i zatrudnienie. Jest to polityka szkodliwa, wzmagająca oczekiwania inflacyjne i żądania płacowe.

Wyróżniamy 3 rodzaje celów polityki monetarnej:

1. cele strategiczne

2. cele pośrednie

3. cele operacyjne

Ad. 1

Cele strategiczne mają charakter celów finalnych. Na ich realizację bank centralny tylko oddziałuje, ponieważ wpływ ma także wiele innych czynników. Formułowane są na okres 3-4 lat. Cele te można osiągać etapowo. W średnim okresie bank centralny może dążyć albo do zmniejszenia przyrostu cen albo do przyspieszenia tempa wzrostu PKB. Najlepiej byłoby osiągnąć oba cele na raz. Są one jednak konkurencyjne. Działaniom nakierowanym na ograniczenie inflacji towarzyszy zwykle osłabienie aktywności gospodarczej i odwrotnie. W długim okresie zrównoważony wzrost nie jest możliwy w warunkach inflacji. Najpierw trzeba doprowadzić do stabilności cen aby na trwałe uzyskiwać wysokie przyrosty produkcji. Cel finalny może być osiągany przez cele pośrednie i operacyjne...

Ad. 2

Cele pośrednie są to cele realizowane w okresie krótszym niż cel strategiczny i precyzyjniej reagujące na działanie instrumentów operacyjnych. Kontrola realizacji celu pośredniego jest skuteczniejsza niż celu strategicznego. Wytyczanie w miarę pojemnego celu rocznego umożliwia ponadto kompromis pomiędzy różnymi poglądami na temat roli pieniądza w gospodarce. Argumentem za zastosowaniem celów pośrednich jest ponadto niedoskonałość informacji i opóźnienia w ich napływaniu. Niemożliwe jest dysponowanie wiarygodnymi danymi na temat sytuacji gospodarczej na każdy dzień. Wytycza się więc cel pośredni, o którego realizacji informacje mogą napływać szybciej niż informacje o realizacji celu strategicznego. Celami pośrednimi mogą być: stopa procentowa, limity kredytowe lub agregaty pieniężne.

Ad. 3

Cele operacyjne są realizowane przez codzienne transakcje finansowe banku centralnego na rynku pieniężnym. Bank centralny może je łatwo kontrolować. Celem operacyjnym może być pożądana wielkość bazy monetarnej lub pożądany poziom stóp procentowych rynku międzybankowego. Kontrola bazy monetarnej polega na kształtowaniu sald rachunków bieżących banków w NBP i kształtowaniu ilości pieniądza gotówkowego. Z kolei kształtowanie stóp procentowych rynku międzybankowego jest dość prostym i skutecznym sposobem oddziaływania na rynkowe stopy procentowe. W praktyce banku centralnego można wyróżnić obecnie 2 zasadnicze podejścia do zasadności stosowania celów pośrednich:

1. Opiera się na założeniu, że ustalając jako cel nadrzędny stabilność cen bank centralny powinien dysponować celami pośrednimi i operacyjnymi.

2. Polega na tym, że decyzje dotyczące wykorzystania instrumentów polityki pieniężnej wypracowywane są na podstawie analizy wielu parametrów uznanych za wskaźniki polityki pieniężnej.

Podstawowym rodzajem strategii w ramach tego podejścia jest strategia inflacyjna albo eklektyczna, w której nie formułuje się żadnych zewnętrznie ogłaszanych zobowiązań banku centralnego. Cechą wspólną wszystkich strategii negujących potrzebę celów pośrednich jest oparcie decyzji na użyciu instrumentów na podstawie oceny kształtowania się parametrów pozwalających oszacować prawdopodobieństwo osiągnięcia celów finalnych. W ramach podejścia 1-szego można wskazać na 3 strategie podstawowe w realizacji celu finalnego, tj.: kontrolę kursu walutowego, agregatów pieniężnych i stóp procentowych. Są to w zasadzie strategie alternatywne, gdyż wybór jednego z celów pośrednich wyklucza realizację pozostałych.

STRATEGIE CELÓW POŚREDNICH:

1. Kształtowanie stopy procentowej. Wybór celu jakim jest pożądany poziom nominalnej stopy procentowej wiąże się z kształtowaniem rynkowej stopy oprocentowania pożyczek międzybankowych. Jest to stopa transakcji depozytowo-pożyczkowych zawieranych przez banki w celu regulowania płynności. Bank centralny jest uczestnikiem rynku pieniężnego, bo sprzedaje i kupuje papiery wartościowe, redyskontuje weksle i udziela kredytów refinansowych. Transakcje te kształtując płynność banków oddziałują na stopę procentową rynku pieniężnego. Stopa ta z kolei jest wyznacznikiem oprocentowania pozostałych transakcji pożyczkowych krótko- i długoterminowych. Argumentem za wyborem stopy procentowej jako celu pośredniego jest to, że można ją łatwo obserwować i kontrolować. Jej znaczenie w realizacji celu strategicznego zależy od wpływu na ceny i produkcję a to z kolei zależy od stopnia reakcji popytu na kredyty na zmiany stopy procentowej. Jeżeli zmiany stopy procentowej powodują duże zmiany wolumenu udzielanych kredytów, instrument ten dobrze pełni rolę regulacyjną. Ponieważ mechanizm transmisji stóp procentowych nie jest do końca rozpoznany niektórzy autorzy zalecają by kontrola stóp procentowych pełniła raczej funkcję instrumentu polityki pieniężnej lub celu operacyjnego a nie pośredniego. Techniczną wadą takiego celu jest trudność utrzymania niezmiennych stóp procentowych w długim okresie. Nominalna stopa jest sumą stopy realnej i spodziewanego wskaźnika inflacji. Stopa realna odzwierciedla realny dochód z inwestycji i zależy od warunków w sferze realnej. Na jej wysokość bank centralny nie ma wpływu. Ma natomiast wpływ na oczekiwania inflacyjne. Stabilizowanie stopy nominalnej oznacza utrwalenie oczekiwań inflacyjnych i chwilami realizowanie samospełniającej się prognozy inflacji. Za wyborem takiego celu pośredniego opowiadają się zwolennicy szkoły keynesowskiej i wychodząc z założenia, że popyt na pieniądz jest wysoce elastyczny w stosunku do stopy procentowej uznają oni, że jej niezmienność pozwala stabilizować dochód i produkcję. Z przeciwnego założenia wychodzą zwolennicy teorii monetarnej, którzy negują rolę stopy procentowej, utrzymując, że korzystniejsze jest stabilizowanie dochodu. Ich zdaniem to dochód, a nie poziom stopy procentowej wyznacza popyt na pieniądz.

Poziom stopy procentowej jako cel polityki pieniężnej:

Jeżeli ustalenie stóp procentowych na określonym poziomie jest celem polityki pieniężnej, to krzywa LM przebiega równolegle do osi odciętych na wysokości wybranego poziomu stopy procentowej. Lewy wykres pokazuje ekspansję pieniężną, która polega na obniżeniu stopy procentowej z R₀ do R₁ wybranego jako cel polityki pieniężnej. W efekcie LM przesuwa się do LM₁, co powoduje wzrost dochodu z Y₀ do Y₁. Prawy wykres pokazuje restrykcyjną politykę pieniężną, która po podniesieniu stopy procentowej z R₀ do R₁, wybranego jako cel polityki pieniężnej, powoduje przesunięcie LM do LM₁ i spadek dochodu z Y₀ do Y_1.

Jak wspomniano wyżej jeśli celem banku centralnego jest utrzymanie stałej stopy procentowej to krzywa LM jest pozioma. Ekspansja fiskalna powodująca przesunięcie krzywej IS z IS₁ do IS₂ powoduje duży wzrost PKB, a nie powoduje zmiany stopy procentowej.

We współczesnej gospodarce wykorzystanie stopy do .... jest zdeterminowane rolą jaką pełni ona w polityce pieniężno-kredytowej banku centralnego. Podkreśla się funkcję informacyjną i oddziaływanie informacyjne na procesy realne. Skuteczność oddziaływania na te procesy jest jednak dość ograniczona, ponieważ:

1. poszczególne sektory w różny sposób reagują na zmiany stopy procentowej, przy czym dotyczy to szczególnie podmiotów zdolnych do samofinansowania

2. pewne inwestycje mające podstawowe znaczenie dla przetrwania na rynku np. modernizacyjne, przeprowadzane są niezależnie od poziomu stopy procentowej

3. rentowność inwestycji jest oceniana w okresie długim. Przedsiębiorstwo zadłużając się gdy stopa procentowa jest wysoka może spodziewać się jej spadku

4. Przedsiębiorstwo może akceptować płacenie wysokiej stopy procentowej, gdy ma możliwość przerzucenia wzrostu kosztów na cenę bez ryzyka utraty rynków zbytu

5. restrykcyjne oddziaływanie stopy procentowej zależy także od stopy inflacji. Inflacja i oczekiwania inflacyjne osłabiają restrykcyjność stopy procentowej

6. na możliwość oddziaływania poziomem stopy procentowej wpływa międzynarodowy rynek walutowy i łatwość przepływu kapitału między krajami. Tanie kredyty dostępne za granicą osłabiają wpływ restrykcyjnych stóp procentowych na popyt globalny.

Powyższe argumenty nie wykluczają jednak możliwości oddziaływania za pomocą stopy procentowej na zachowania producentów i konsumentów. Zbyt niska stopa nie sprzyja mobilizacji oszczędności i selekcji efektywnych inwestycji. Z kolei stopa zbyt wysoka hamuje inwestycje i konsumpcję. Stopa procentowa podlega wahaniom w czasie. Nadmierne wahania są zjawiskiem niepożądanym i powinny być eliminowane, stąd dużą wagę przypisuje się stabilizacji stóp procentowych, która ogranicza wahania realnego popytu na pieniądz. Jest ona pożądana gdy bankowi centralnemu zależy na stabilizacji dochodów realnych społeczeństwa. Manipulując podażą pieniądza bank centralny automatycznie kompensuje wpływ wahań realnego popytu na pieniądz na popyt globalny i produkcję. Stałe stopy utrzymywane są kosztem kompensacyjnych zmian podaży pieniądza. Warunkiem skuteczności takiej polityki jest stabilność autonomicznych czynników wyznaczających popyt globalny tj. skłonności do konsumpcji i inwestycji, wydatków rządowych i podatków.

Drugim celem pośrednim może być kształtowanie podaży pieniądza. Polega na określeniu granicy dopuszczalnego wzrostu wartości pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym i realnym. Strategia kontroli podaży pieniądza zakłada istnienie celu pośredniego którym jest wzrost określonego agregatu podaży pieniądza tj. M1, M2, M3. Kontrolę nad podażą pieniądza można próbować uzyskać sterując rozmiarami bazy monetarnej czyli pieniądzem banku centralnego M0 obejmującym gotówkę i depozyty banków na rachunkach w banku centralnym. Może być ona traktowana jako cel operacyjny tj. wielkość jaką bank centralny może bieżąco kontrolować po to by osiągnąć określony rozmiar podaży pieniądza (cel pośredni) co ma doprowadzić do osiągnięcia zakładanej stopy inflacji (cel finalny). Zazwyczaj jednak celem operacyjnym jest jakaś odmiana krótkoterminowej stopy procentowej rynku międzybankowego, gdyż jej kształtowanie jest w praktyce bardziej bezpośrednio powiązane z działalnością kredytową banków i wielkością wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. W polityce pieniężnej wykorzystywane są także inne agregaty pieniężne, a mianowicie:

• M1 - obejmujący pieniądz gotówkowy w obiegu oraz depozyty i inne zobowiązania bieżące gospodarstw domowych, niemonetarnych instytucji finansowych, przedsiębiorstw, instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych, instytucji samorządowych i funduszy ubezpieczeń społecznych. Charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i związany jest z pieniądzem gromadzonym dla celów transakcyjnych, spekulacyjnych i z powodu ostrożności (tzw. wąski pieniądz).

• M2 - obejmujący M1 i depozyty oraz inne zobowiązania z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie i zablokowane oraz depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 m-cy włącznie. Jest wykorzystywany przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych.

• M3 - obejmuje M2 i operacje z przyrzeczeniem odkupu, dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie oraz jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego. Tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowe kredyty inwestycyjne. Wykazuje najniższy stopień płynności.

Wyznaczanie wielkości podaży pieniądza opiera się przeważnie na teorii ilościowej. Zgodnie z nią nominalny wzrost podaży pieniądza powinien być dostosowywany do przewidywanej aktywności gospodarczej i przewidywanej inflacji. Nadmiernie restrykcyjna polityka pieniężna nakierowana na cele antyinflacyjne może jednak spowodować recesję. Bank centralny może regulować podaż pieniądza bezpośrednio lub pośrednio. Kształtowanie pieniądza M1 a zwłaszcza M0 sprowadza się do działalności emisyjnej banku centralnego polegającej na bezpośrednim regulowaniu ilości pieniądza gotówkowego. Wielkość emisji jest zdeterminowana z jednej strony koniecznością dokonywania wymiany zużytych znaków pieniężnych a z drugiej strony koniecznością finansowania procesów realnych. Poza tym bank centralny kontroluje bazę monetarną przez operacje otwartego rynku, wywierające bezpośredni wpływ na rezerwy gotówkowe banków. Znacznie bardziej skomplikowana jest regulacja podaży pieniądza w szerokim ujęciu, z względu na pojawiające się substytuty pieniądza i ze względu na to, że jego kreacją zajmują się także banki operacyjne. To one udzielając kredytów zwiększają podaż pieniądza. Bank centralny może tu oddziaływać jedynie pośrednio, poprzez zmiany stopy rezerwy obowiązkowej i kredytu refinansowego, co ma wpływ na mnożnik kreacji pieniądza. Aby osiągnąć zakładany cel bank centralny powinien dokładnie oszacować krzywą popytu na pieniądz tj. jej nachylenie i zmiany położenia w zależności od zmian dochodów realnych. Zalety podaży pieniądza jako celu pośredniego wynikają z wad stopy procentowej. W sytuacji wahań globalnego popytu wywołanych czynnikami autonomicznymi, pozapieniężnymi, lepszym parametrem będzie podaż pieniądza. Jej stabilizacja oznacza dopuszczenie wahań stopy procentowej, na co reaguje popyt kansumpcyjny i inwestycyjny. Ustabilizuje to popyt globalny uwalniając go od wahań czynników autonomicznych, a w konsekwencji ustabilizuje realny PKB.

Posługując się modelem IS-LM można rozstrzygnąć kwestię wyboru między stopą procentową a podażą pieniądza jako celem polityki monetarnej.

Wybór celu dotyczy sytuacji braku stabilności krzywej IS (w sytuacji wahań czynników autonomicznych innych niż popyt na pieniądz, kształtujących popyt globalny na dobra i usługi np. zmiany planowanych inwestycji, zmiany skłonności do konsumpcji, zmiany wydatków rządowych i podatków) i stabilnej krzywej LM.

LM₀- podaż pieniądza jako cel banku centralnego

R₀- stopa procentowa jako cel banku centralnego

Gdy bank centralny przewiduje wahania krzywej IS (przesunięcie z IS' do IS”) i stabilność krzywej LM, to bardziej racjonalny jest wybór podaży pieniądza jako celu pośredniego polityki pieniężnej, niż wybór stopy procentowej.

Wahania krzywej IS przewidują wahania produkcji realnej tylko między Y₁ (produkcję tę wyznacza punkt przecięcia krzywej LM₀ i IS') i Y₂ (produkcję tę wyznacza punkt przecięcia LM₀ i IS”) gdy celem jest podaż pieniądza.

Inaczej wygląda problem gdy celem banku centralnego jest kształtowanie stopy procentowej. Wówczas rozmiary produkcji wyznaczane są przez punkty przecięcia IS' i IS” z docelową stopą procentową R₀. Wahania produkcji między Y' a Y” (gdy celem jest poziom oprocentowania) są większe niż wahania produkcji pomiędzy Y₁ a Y₂ (gdy celem jest podaż pieniądza).

Ostatecznie można więc stwierdzić, że jeśli występują autonomiczne przyczyny wahań popytu globalnego, celem pośrednim banku centralnego powinna być podaż pieniądza. Gdy powodem wahań popytu globalnego są wahania popytu na pieniądz, problem racjonalności wyboru celu przedstawia rysunek poniżej.

Pożądana wielkość produkcji jest wyznaczana przez punkt przecięcia LM₀ i IS i wynosi Y*. Wahania popytu na pieniądz wywołujące przesunięcie krzywej LM, przy stałej podaży pieniądza powodują brak stabilności na rynku pieniężnym. Waha a się stopa procentowa (pomiędzy R' a R”), czego skutkiem są także wahania AD i produkcji (pomiędzy Y' a Y”), które występują gdy celem jest stabilizowanie podaży pieniądza.

Jeśli jednak celem polityki banku centralnego jest stały poziom stopy procentowej, to wahaniom podlega podaż pieniądza. Jeśli zmianom popytu na pieniądz towarzyszą takie same zmiany podaży pieniądza krzywa LM nie zmienia swojego położenia (tak naprawdę będzie ona pozioma o czym była mowa wyżej). Zmiany popytu na pieniądz muszą być kompensowane po to aby móc utrzymać stopę procentową na stałym poziomie (R*). Pozwala to utrzymać produkcję na pożądanym poziomie. Wahania produkcji są znacznie mniejsze, albo nie występują w ogóle.

Monetaryści uważają, że popyt na pieniądz jest stabilny. Nic więc dziwnego, że opowiadają się za podażą pieniądza jako celem banku centralnego. Keynesiści z kolei nie wierzą w stabilność popytu na pieniądz. Bardziej skłonni są wybrać stopę procentową jako cel pośredni polityki pieniężnej. Ich teza ma potwierdzenie w rzeczywistości. Rozwój nowych rodzajów usług finansowych oraz nowych instrumentów zawierania transakcji na zliberalizowanych rynkach w coraz większym stopniu sprzyja wahaniom popytu na pieniądz.

1

---