Budowa i funkcjonowanie układu rozrodczego
Do narządów płciowych zalicza się gruczoły płciowe (gonady) wytwarzające komórki płciowe (plemniki u mężczyzn, jaja u kobiet), drogi je wyprowadzające oraz narządy płciowe zewnętrzne.
Męskie narządy płciowe
Jądro- narząd wytwarzający komórki płciowe (plemniki), organ parzysty. Oba jądra umieszczone są w worku mosznowym. Położenie jąder w mosznie zapewnia im mniejsze niż wewnątrz jamy brzusznej wahania ciśnienia i niższą temperaturę. Lewe jądro leży nieco niżej niż prawe; spowodowane jest to nieco gorszym odpływem krwi żylnej właśnie z lewego jądra, co powoduje, że ma ono trochę większy ciężar. Męska gonada ma kształt spłaszczonej elipsoidy. Jej przeciętne wymiary wynoszą 4-5 cm długości, 2,5-3,5 cm szerokości oraz ok. 2 cm grubości. Oprócz plemników jądro produkuje również androgeny (głównie testosteron) - męskie hormony płciowe odpowiedzialne za wzrost i rozwój zewnętrznych narządów płciowych, owłosienia typu męskiego, obniżonego tonu głosu i innych wtórnych cech płciowych.
Najądrze- przypomina swym kształtem chełm i przylega do jądra od góry i od tyłu. W tworze tym znajduje się dużo kanałów, które łączą się w jeden przewód wyprowadzający. W najądrzu magazynowane są plemniki..
Nasieniowód i pęcherzyki nasienne- zgodnie z nazwą główną funkcją tego przewodu (50-60 cm) jest dalszy transport męskich komórek płciowych. Nasienie musi składać się jednak nie tylko z plemników. Inne substancje nadają mu objętość, odżywiają plemniki na ich długiej drodze, pobudzają ich ruchy. Jednym z narządów wydzielających składniki nasienia są pęcherzyki nasienne. Ich wydzielina jest bogata w różne enzymy, cukier owocowy - fruktozę oraz kwas cytrynowy i witaminę C. Ujścia pęcherzyka nasiennego wnikają do nasieniowodu w miejscu zwanym jego bańką. Tutaj, po połączeniu się z przewodami wyprowadzającymi pęcherzyków nasieniowód zmienia nazwę na przewód wytryskowy, który uchodzi na małym wzniesieniu błony śluzowej cewki moczowej, zwanym wzgórkiem nasiennym.
Cewka moczowa- do tego miejsca przedstawiane narządy były parzyste, łącznie z nasieniowodami, pęcherzykami nasiennymi i przewodami wytryskowymi. Cewka moczowa jest już pojedyncza. Rozpoczyna się od dna pęcherza moczowego, a kończy się po około 15-20 cm ujściem zewnętrznym. Cewka moczowa jest końcową, wspólną drogą układu moczowego i rozrodczego.
Gruczoł krokowy- jest pojedynczy, leży pod pęcherzem moczowym, jest kształtu kasztana, gładki, wysoki ok. 30 mm, szeroki 40, gruby 25, przerost gruczołu może zmniejszyć średnicę cewki i uniemożliwić wydalanie moczu, znaczny przerost może doprowadzić do raka, gruczoł produkuje wydzielinę, która spływa do cewki moczowej, ten płyn razem z plemnikami tworzy spermę.
Moszna- jest luźnym workiem skórnym umieszczonym u podstawy prącia. Zawiera w sobie dwa jądra. Moszna kurczy się lub rozkurcza w zależności od temperatury otoczenia. Ta właściwość pozwala utrzymywać w jądrach odpowiednią, stałą temperaturę, która jest niezmiernie ważna dla prawidłowego przebiegu procesu spermatogenezy.
Prącie- jest narządem płciowym męskim zewnętrznym, zwane też członkiem męskim. Jest ono narządem kopulacyjnym i końcowym odcinkiem dróg moczowych. Prącie ma kształt podłużnego walca zakończonego stożkiem. Długość w stanie spoczynku wynosi około 9 cm, a w stanie wzwodu 15-17cm. Można w nim wyróżnić część nieruchomą tylną i część ruchomą, którą stanowi trzon i żołądź. Trzon jest zbudowany z dwóch ciał jamistych i ciała gąbczastego. Ciała jamiste są umiejscowione po stronie grzbietowej prącia i zrośnięte ze sobą.
Żeńskie narządy płciowe
Jajnik- jest gonadą żeńską (parzystą) wytwarzającą komórki jajowe i hormony płciowe (folikulinę i progesteron), ma kształt migdałowaty, umocowany jest do ścian miednicy i sąsiednich narządów za pomocą więzadeł - pasm tkanki łącznej, zapewniających równocześnie odpowiedni margines swobody i możliwość przesuwania się narządu w czasie ciąży. Głównymi częściami jajnika są kora i rdzeń. W tej pierwszej znajduje się około 200 tys. pęcherzyków pierwotnych zawierających komórki jajowe.
Jajowód- jajowody zgodnie ze swoją nazwą transportują jajo do macicy. Pierwszą jego częścią jest lejek, obejmujący jajnik tzw. strzępkami jajowodu. Wychwycone przez strzępki jajo wędruje do bańki jajowodu. Tutaj następuje zapłodnienie. Zapłodnione jajo (zygota) wędruje następnie przez ujście maciczne jajowodu do macicy.
Macica- w przeciwieństwie do jajnika i jajowodu jest narządem pojedynczym. Macica ma kształt spłaszczonej gruszki o długości około 7-9 cm, szerokości ok. 5 cm i grubości około 2,5cm. Waga narządu to około 40g. Zbudowana jest głownie z tkanki mięśniowej i są to komórki mięśni gładkich. Macica jest narządem, w którym osadza się i rozwija zapłodniona komórka jajowa. Aby mogła spełniać swoje zadanie przez cały okres płodności kobiety zachodzą w niej zmiany skoordynowane z cyklem rozwojowym komórki jajowej. Mniej więcej, co 28 dni dochodzi do złuszczenia grubej, rozpulchnionej błony śluzowej i wydalenia jej poza drogi rodne. Krwawienie z tym związane nazywamy miesiączką lub menstruacją.
Pochwa i zewnętrzne narządy płciowe- szyjka macicy przechodzi od dołu w pochwę. Ten narząd ma kształt spłaszczonego cylindra, w którym wyróżniamy ścianę przednią i tylną. Ważnym elementem budowy pochwy są też jej sklepienia: przednie i tylne. To tutaj właśnie pobiera się wymazy wydzieliny pochwy. Ujście pochwy zamknięte jest u dziewic prawie całkowicie błoną dziewiczą. Narządy płciowe zewnętrzne nazywane są u kobiety zbiorczą nazwą - sromem. Szparę sromu zamykają wargi sromowe większe, po rozchyleniu których widzimy wargi sromowe mniejsze. Odpowiednikiem prącia u kobiet jest leżąca ku przodowi od nich łechtaczka. Wargi sromowe mniejsze przykrywają ujście cewki moczowej i ujście pochwy. Objęta przez nie przestrzeń nazywana jest przedsionkiem pochwy. Jej ściany zwilżone są wydzieliną produkowaną w gruczołach przedsionkowych większych.