I. Taranowicz „Małżeństwo partnerskie - mit czy rzeczywistość”
Termin oznaczający najkrócej rzecz ujmując równoprawność osób tworzących małżeństwo; pojawił się u E. W. Burgera i H. J. Locke'a; sama ich koncepcja nie sprawdziła się (małżeństwo nadal jest instytucją) - twierdzili:
- współczesna rodzina przestaje być instytucją, a staje się związkiem opartym o przyjaźń
- miłość iż godność charakterów kobiety i mężczyzny
- dzieci są otaczane szczególną opieką - wychowywane zgodnie z wymogami naukowymi pedagogiki
- decyzje są podejmowane zgodnie (rodzina kolebką demokracji)
- związek charakteryzuje się trwałością - troska o szczęście partnera
=>ale termin jest ich autorstwa. Jego definicja jest jednak dyskusyjna.
K. Neugebauer - założenie równości, egalitaryzmu, wynikających z trwałej więzi miłości, szacunku, odpowiedzialności, troski i wierności
Rembowski, Rostowski - jakość interakcji małżeńskiej, ekspresji emocjonalnej, specyfika osobowości małżonków rozpatrywana pod kątem możliwości samorealizacji; Realizacja modelu wymaga dojrzałej osobowości
Szopiński - więź psychiczna łącząca małżonków
J. Witczak - wzajemne zaufanie, poczucie równowagi praw i obowiązków, wpółodpowiedzialności, wzajemną tolerancję, wyrozumiałość, dążenie do stałego poznawania siebie, pełnej akceptacji, zdolność do kompromisu
słaby punkt definicji to tożsamość partnerskiego małżeństwa ze szczęśliwym;
- małż. partnerskie utożsamiane jest z nowoczesnością, istniało w pewnym sensie zawsze, zwłaszcza, że wymienione wyżej cechy charakteryzowały niejedno małżeństwo patriarchalne.
Z. Butrym - funkcjonowanie rodziny oparte na wspólnych działaniach matki i ojca
A. Kotlarska - Michalska - ocena stanu partnerstwa na podstawie wskaźników - udział w pracach domowych, w wychowaniu dzieci, materialnym zabezpieczaniu rodziny, praw i obowiązków
M. Ziemska - rodzina symetryczna pod względem struktury i funkcji
M. Jarosz - rodzina egalitarna - podział prac w domu, wspólna opieka nad dziećmi, wspólna troska o sprawy finansowe, poświęcanie czasu wolnego na hobby i zainteresowania; dzielone decyzje; matka i ojciec mają swoje obszary, w których dzierżą władzę
Def. Tyszki: dwóch równoprawnych partnerów, ceniących się wzajemnie jako niepowtarzalne osobowości, czerpiące satysfakcję z emocjonalnego i intelektualnego obcowania, skłonnych do wspólnego spędzania czasu ze względu na zbieżność zainteresowań i żywioną przyjaźń oraz atrakcyjność, traktujących wpółegzystencję bardziej indywidualnie niż instytucjonalnie, nieszablonowo i osobiście.
Egalitaryzm wyrażany w:
identyczny/podobny poziom wykształcenia
identyczne/podobne zainteresowania i upodobania
identyczny/podobny zawód
skłonność do nowoczesnego, mniej instytucjonalnego traktowania małżeństwa i rodziny (bardziej interakcja osobowości niż ról społecznych)
podobny udział w życiu rodzinnym
Czynniki społeczno-ekonomiczne prowadzące do przemian:
Wstęp - rodzina tradycyjna (wg kochanego naszego Tyszki) to rodzina patriarchalna, instytucjonalna, często produkcyjna, w okresie preindustrialnym; ojciec jest głową rodziny, w jego ręce władza, duża spójność rodzinna, warsztat pracy związany z rodziną, brak tendencji indywidualistycznych; przewaga stosunków materialno-rzeczowych nad emocjonalno-osobistymi; bezwzględne podporządkowanie członków rodziny normom życia rodzinnego oraz dokładnie sprecyzowanym rolom rodzinnym
Instytucja rodziny podporządkowana innym instytucjom społecznym; w modelach żony i męża nacisk na cechy korzystne dla rodziny w jej aspekcie instytucjonalnym - dla kobiety spełnienie funkcji opiekuńczej, dla mężczyzny materialnej i kontrolnej
- Upadek feudalizmu, majątków ziemskich, rodów, spadek znaczenia więzi rodowych, powstaje trzeci stan oraz mieszczaństwo'
- kapitał podkopuje rodziny typu rodowo-ziemiańskiego
- ale dalej niekwestionowany autorytet mężczyzny, patriarchat (korzyści ekonomiczne) - uprzywilejowanie wynikające z roli obrońcy, zdobywcy, wojownika
- brak kobiet w życiu społecznym, pozarodzinnym; kobieta - zależna od natury (stworzona by być matką), męża i ojca
- mężczyzna dla kobiety - stanowił prawa, to jaka powinna być; poprzez niego mogła dopiero zdobyć wszystkie inne dobra - mężczyzna jako pożądane dobro instrumentalne
kobieta dla mężczyzny - dobro instrumentalne przedłużenie rodu, zajmowała się sprawami codziennymi, przyziemnymi, pozostawiając mężcz. czas np. na myślenie
autonomiczne seks; odebranie kobiecie prawa do przyjemności z seksu
władza kobiety wynikała z tego, na ile umiała wykorzystać zarządzanie domem oraz swoją atrakcyjność seksualną (nigdy władza bezpośrednia, tylko poprzez manipulowanie mężczyzną)
postrzeganie kandydata na współmałżonka przez pryzmat zalet instrumentalnych - u mężczyzny poszukiwany majątek i pozycja, u kobiety rodność, wiano, zdolności gospodarskie
likwidacja tego kontekstu umożliwia małżeństwo partnerskie
industrializacja i urbanizacja
początek niezależności ekonomicznej kobiety, wyjście poza dom i rodzinę
rozwój przemysłu, powszechna edukacja
generalnie zmiana pozycji kobiety dzięki:
niezależności ekonomicznej
możliwości zdobycia wykształcenia
=> podstawa do walki o równouprawnienie i walka o prawa wyborcze;
podwyższenie rangi rodziny jako grupy społecznej:
dzięki rozwojowi miast i wzrostowi kontaktów rzeczowych, anonimowości i samotności w tłumie
rozpad rodziny dużej, rozluźnienie więzów pokrewieństwa (wzrost ruchliwości rodziny, brak wspólnej własności - szuka się oparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa właśnie w rodzinie prokreacji)
nowa funkcja rodziny miejskiej - kompensacja w świecie zdepersonalizowanych stosunków społecznych
+ pojawienie się innego sensu czasu wolnego - wspólnie spędzany tworzy nowe więzi oraz przyjemność z samego faktu spędzania go razem - companionship
+rewolucja seksualna, odkrycie sfery erotyki przez kobiety
+uniezależnienie od mężczyzn i od natury (antykoncepcja)
+równorzędność również na linii seksualnej, pojawia się nowa więź erotyczna
Współczesne małżeństwo polskie - małżeństwo partnerskie:
PL - szybsze przemiany po drugiej wojnie światowej, pojawiają się zakłady pracy, rozwój szkolnictwa; I pokolenie kobiet łączyło dwa etaty - w pracy i w domu, dopiero następne podzieliło się obowiązkami ze swoimi mężami;
Kolejny etap rozwoju małżeństwa (różnice w stos. do modelu tradycyjnego):
zmiana pozycji męża (już nie niekwestionowana głowa rodziny i najwyższa władza) i żony (już nie podporządkowana i zależna)
wzrost rangi rodziny jako grupy pierwotnej w stosunku do instytucji
Podstawy małżeństwa partnerskiego:
1. egalitaryzm małżeński wyrażający się w:
równomiernym dostępie do władzy wewnątrzrodzinnej
równomiernym rozłożeniu obowiązków rodzinnych
równych uprawnieniach poza rodziną
2. funkcja emocjonalno-ekspresyjna jako podstawowa funkcja rodzinna - zaspokajanie potrzeb - m.in. bezpieczeństwa, bliskości, afiliacji, akceptacji, kochania i bycia kochanym, samorealizacji i oddźwięku intelektualnego.
Czynniki sprzyjające układowi partnerskiemu związane z warunkami społecznymi:
brak barier w zdobywaniu wykształcenia/zawodu przez kobiety
taka sama możliwość podjęcia pracy
sytuacja społeczna jednostki niezależna od jej stanu cywilnego
przejęcie części zadań i funkcji rodzinnych przez inne instytucje społeczne
zmiana obyczajowości norm zrównująca kobietę i mężczyznę
Czynniki sprzyjające układowi partnerskiemu związane z rodziną:
szeroko rozumiana homogeniczność małżonków
rówieśnictwo wiekowe
zawarcie małżeństwa ze względu na walory osobiste
więź uczuciowa
podobny system wartości
a jednak:
- 30 % niższe płace kobiet;
- motywacja podjęcia pracy przez kobiety czysto ekonomiczna;
- brak odciążenia rodziny,
- wzrost kosztów utrzymania (wzrasta znaczenie więzi rzeczowej)
- długa nieobecność mężczyzny w domu,
- brak niezależności materialnej i mieszkaniowej młodych małżeństwa, opóźnienie usamodzielnienia,
- mało czasu wolnego (f. Rekreacyjno-towarzyska i kulturowa!)
- zależność sytuacja społeczna a stan cywilny
negatywny wpływ ustawy o aborcji - zrzucona odpowiedzialność na kobiety
tylko 8,6 % rodzin wielodzietnych to rodziny egalitarne!
- podstawowy warunek to wyjście kobiety poza dom, nie wymuszone ekonomicznie!!
- czołówka przemian to młode małżeństwa nauki, choć i one nie są w pełni parnerskie...