34. ROZWÓJ HISTORYCZNY SOCJALIZMU W POLSCE
Źródło: http://www.legitymizm.org/ebp-socjalizm-w-polsce

Wyróżnia się 5 okresów rozwoju historycznego w Polsce:

1. 1834 - 1892:

• Początki socjalizmu łączy się z radykalnie lewicowym odłamem Wielkiej Emigracji po postaniu listopadowym - stanowiło go Towarzystwo Demokratyczne Polskie.

• TDP założyło pierwszą polską organizację demokratyczną: Gminę Londyn, która proklamowała:

• Zniesienie prawa dziedziczenia

• Uspołecznienie wszystkich narzędzi pracy

• W 1835, po nawiązaniu kontaktu z 12 chłopami-żołnierzami, którzy po dwuletniej niewoli w więzieniach pruskich zdołali dotrzeć do Anglii, założono Gromadzę Grudziąż, a w 1836 Gromadę Humań - nazywane wkrótce Gromadami Ludu Polskiego. Ich skrajnie antykapitalistyczny program głosił:

• Przyszłą Polskę, jako społeczeństwo rolnicze, oparte na wspólnocie ziemi i narzędzi oraz na chrześcijańskim braterstwie

• Określany jako socjalizm agrarny

• Ideolodzy: S.G. hr. Worcell, T. Krępowiecki, Z. Świętosławski

• W 1844 programem Gromad staje się Ustawa Kościoła Powszechnego Świętosławskiego, która miała charakter teokratyczny, totalitarny i kolektywistyczny

• W kraju (Królestwie Polskim) ideologię Gromad reprezentował ks. Ściegienny

• Założył spiskowy Związek Chłopski

• Autor Złotej książeczki, czyli historii rodu ludzkiego

A także E. Dembowski:

• Bliski socjalizmowi marksowskiemu, lewicowy heglista

• Dzięki niemu rewolucja krakowska w 1846 miała charakter socjalistyczny

• W okresie międzypowstaniowym na emigracji radykalny nurt socjalizmu reprezentowało Towarzystwo Emigracji Polskiej Zasad Gminowładczo-Społecznych i Gromada Rewolucyjna Londyn oraz Zbór Bratni F. Zawadzkiego, który w 1856 wyłonił się z TDP.

• Po klęsce powstania styczniowego rozgłos w Europie zdobyli generałowie-emigranci ze skrajnej lewicy powstańczej: J. Hauke-Bosak, J. Dąbrowski, W. Wróblewski.

• 1866-67 J. Tokarzewicz wydaje na emigracji pismo propagujące socjalizm gminowładczy A. Hercena Gmin.

• W kraju do około 1870 roku socjalizm był nieznany; wcześniej kiełkował nurt umiarkowany -> jego inicjatorem od 1871 roku w Galicji był B. Limanowski

• W 1881 socjaliści emigracyjni skupieni wokół Limanowskiego założyli Stowarzyszenie Socjalistyczne Lud Polski, której głównym celem było odzyskanie niepodległości

• Od 1888 roku kontynuacją SSLP była Gmina Narodowo-Socjalistyczna

• Około 1878 uaktywnił się drugi nurt - radykalny społecznie i „internacjonalistyczny”, nazywany też socjalizmem warszawskim - kiedy agitację w Galicji rozpoczął L. Waryński. Należeli też do niego: S. Mendelson i K. Dłuski.

• W 1880 roku po procesie krakowskim cała trójka została wydalona z Austro-Węgier. Udali się do Genewy, gdzie w pierwszym numerze pisma Równość opublikowano program warszawskich socjalistów

• W 1881 Waryński wraca do Warszawy, nawiązuje kontakt z socjalistycznymi kółkami młodzieżowymi, na bazie których ze S. Kunickim założyli konspiracyjną Międzynarodową Socjalno-Rewolucyjną Partię „Proletariat” (I Proletariat) współpracującą ściśle z rosyjską Narodajną Wolą

• Z „Proletariatu” wystąpiła socjaldemokratyczna grupa K. Puchewicza pod nazwą Partii Robotniczej `Solidarność”

• W tym samym czasie na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim uformowała się grupa nazywana „krusińczykami” od przewodniczącego: S. Krusińskiego

• Między 1883 a 1885 „Proletariat” zostaje rozbity, a ok. 200 jego członków aresztowanych i skazanych, w tym Waryński dostał 16 lat więzienia

• W 1888 roku z inicjatywy M. Kasprzaka zorganizowano Polską Partię Socjalstyczno-Rewolucyjną (II Proletariat):

• Nie rezygnowali z taktyki indywidualnego terroru

• Cel polityczny: walka o ogólno rosyjską konstytucję

• Główny ideolog to L. Kulczycki

• 1889 powstaje Związek Robotników Polskich aktywny w organizowaniu akcji strajkowych

2. 1892 - 1918:

• Członkowie redakcji Prześwitu tworzą Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, który był próbą zjednoczenia ruchu socjalistycznego

• 1892 - pod przewodnictwem Limanowskiego powstaje Polska Partia Socjalistyczna (PPS):

• Cześć jej założycieli wywodziła się z wcześniej powstałych organizacji socjalistycznych,

• Najważniejsza walka o niepodległość Polski

• Separatystyczna polityka w stosunku do rosyjskiego ruchu rewolucyjnego

• 1893 - pierwszy zjazd PPS pod Wilnem

• 1894 - II Zjazd, od niego partią kierował Centralny Komitet Robotniczy, którego członkiem i rzeczywistym przywódcą partii był J. Piłsudski

• Socjaliści warszawscy i ortodoksyjni marksiści protestują przeciw programowi PPS; w 1893 tworzą Socjaldemokrację Królestwa Polskiego (SDKP):

• Główna ideolożka: Róża Luksemburg

• Przywódcy: J. Marchlewski, J. Tyszka, A. Arski

• 1893-95 - aresztowania przywódców

• 1899 odbudowana przez F. Dzierżyńskiego

• 1900 - SDKP łączy się z socjaldemokracją litewską tworząc Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy

• W 1900 z PPS występuje grupka zwolenników `dyktatury proletariatu' z Kulczyckim na czele -> tworzą Polską Partię Socjalistyczną „Proletariat” (tzw. III Proletariat), która działa do 1907

• 1892 - zjazd we Lwowie; utworzenie Galicyjskiej Partii Socjaldemokratycznej jako części składowej Socjaldemokratycznej Partii Austrii, będącą sekcją II Międzynarodówki:

• Dziennik Naprzód głównym organem prasowym

• Na zjeździe w 1897 zmienia nazwę na Polską Partię Socjaldemokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego, co spowodowało wyodrębnienie socjaldemokracji żydowskiej i ukraińskiej

• Teoretyczny radykalizm, jednak ewolucja w kierunku reformizmu

• Od 1895 przywódcą I. Daszyński

• 1904 - IX zjazd, uchwała o sojuszu moralnym z PPS

• Zacieśnia współpracę z PPS-Frakcją Rewolucyjną i z ruchem strzeleckim

• Głównym ideologiem był K. Kelles-Krauz

• Prawie od początku był podział na:

• „starych” (Piłsudski, Sławek) - celem nadrzędnym niepodległość Polski,

• „młodych” - reprezentowali podejście „klasowe” i popierali współdziałanie z rewolucjonistami rosyjskimi

• Dochodzi do rozłamu ideologicznego: na PPS - Frakcję Rewolucyjną związaną ze „starymi” i PPS - Lewicę związaną z „młodymi”

• PPS-FR:

• Przejmuje Oddziały Bojowe PPS

• 1908 - akcja na pociąg pocztowy pod Bezedanami, po której Piłsudski przenosi działalność do Galicji

• W Galicji tworzy organizację paramilitarne (Strzelec, ZWC)

• Zaczyna się formować obóz zwolenników Piłsudskiego, którego związku z socjalizmem coraz luźniejsze

• Sprzeciw części działaczy - chcą nadal łączyć program socjalistyczny z niepodległościowym - dlatego w 1912 tworzą PPS-Opocyzję, która po wybuchu I wojny światowej wraca do PPS-FR

• W 1914 Piłsudski opuszcza PPS

• 1893 - utworzona Polska Partia Socjalistyczna Zaboru Pruskiego; w latach 1906-12 formalnie także częścią składową niemieckiej SPD.

3. 1918 - 1939:

• W czasie wojny PPS stanowiła główny trzon „lewicy niepodległościowej”

• Aż do 1918 roku oficjalnie deklarował zgodę na odbudowę państwa w ustrojowym kształcie monarchii

• 1918 - PPS i PPSD i PSL-Wyzwolenie tworzą wspólnie Lubelski Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polski = zamach stanu przeciw legalnej władzy Rady Regencyjnej; rewolucja polityczno-ustrojowa

• 1918 - powstaje Komunistyczna Partia Robotnicza Polski na bazie SDKPiL, tworząc Rady Delegatów Robotniczych na wzór sowiecki

• 1918 - Piłsudski wraca z Magdeburga, przyjmuje władzę z rąk Rady Regencyjnej, a 22 XI ogłasza urzędowo powstanie Republiki Polskiej, automatycznie zmieniając ustrój

• Skrajnie lewicowy nurt socjalizmu reprezentował KPRP (od 1925 Komunistyczna Partia Polski):

• Pozycje jawnie antypolskie

• Sekcja Międzynarodówki Komunistycznej - realizował cele rewolucji światowej pod dyktandem ZSRR

• 1920 - najazd Armii Czerwonej na Polskę; przywódcy KPRP tworzą kolaboracyjny Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski

• Do 1932 stanowisko wrogie burżuazyjnej państwowości polskiej

• Uznano Polskę za okupanta Kresów Wschodnich i Zachodnich

• Oskarżona o nasycenie agenturą polską w 1938 rozwiązana przez Komintern, a jej działacze przebywający w ZSRR wymordowani podczas czystek stalinowskich

• 1919 - XVI Kongres PPS: zjednoczenie PPSD i PPS zaboru pruskiego; nowa partia przyjmuje nazwę PPS:

• Program: ustanowienie rządu „robotniczo-włościańskiego” i wywłaszczenie wielkiej własności w rolnictwie i przemyśle drogą pokojową na gruncie ustroju demokratyczno-parlamentarnego

• 1919-20 - secesje rewolucyjnej lewicy partyjnej, która przeszła do KPRP

• 1920 - PPS bierze udział w koalicyjnym Rządzie Obrony Narodowej Witosa

• 1923 - PPS współorganizuje nieudaną rebelię przeciw Narodowej Demokracji

• Głównymi przywódcami, wchodzącymi do Centralnego Komitetu Wykonawczego byli: Daszyński, Perl, Libermann, Moraczewski, Wasilewski, Kwapiński, Czapiński, Niedziałkowski

• PPS bierze aktywny udział w przygotowaniach do przewrotu majowego organizując strajk kolejarzy, uniemożliwiając dotarcie na czas do Warszawy oddziałów wiernych rządowi; zgorszona sojuszem Piłsudskiego z konserwatystami i rozczarowana brakiem pogłębiania rewolucji przechodzi do opozycji:

• 1928 - największy sukces PPS - 63 mandaty poselskie; wspólnie z partiami ludowymi i chadeckimi zainicjowała Centrolew opozycyjny wobec rządów pułkowników

• 1929 - Centrolew ogłasza uchwały wzywające do obalenia legalnych władz na czele z prezydentem RP

• 1930 - wyznaczone w tym celu manifestacje i wiece zakończyły się aresztowaniami; IX - grupy byłych posłów opozycyjnych oskarżone w procesie brzeskim

• 1929 - pod przywództwem R. Jaworowskiego utworzono PPS dawną Frakcję Rewolucyjną, działającą do 1939

• 1926-31 - istnieje secesyjna PP-Lewica, współpracująca z KPP

• Od początku lat 30. Tendencje radykalne w PPS wzmagały się, do głosu dochodzą przedstawiciele lewicy

• 1934 - Kongres, podjęcie uchwały opowiadającej się za wprowadzeniem dyktatury proletariatu, co potwierdzono w 1937, deklarując także wolę utworzenia Polskiej Republiki Socjalistycznej

• Lewica zyskuje wpływ na terenie klasowych związków zawodowych, Czerwonego Harcerstwa i Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej; forsują jednolity z komunistami front ludowy, zdelegalizowany dopiero wskutek rozwiązania KPP

• 1936 - PPS promotorem fali strajków

• 1935, 38 - wybory parlamentarne, PPS bojkotuje

4. 1939 - 1989:

• W warunkach okupacji dalsze zaostrzanie podziałów ideologicznych wśród socjalistów

• PPS ponosi straty w ludności - po kapitulacji Warszawy Pużak, Zaremba i członkowie CKW podejmują decyzję o zawieszeniu działalności PPS i utworzeniu na jej miejsce konspiracyjnej organizacji Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi - Wolność, Równość, Niepodległość (WRN), która reprezentowała nurt socjalistyczny w strukturach państwa podziemnego

• Jej zbrojne oddziały to Gwardia Ludowa WRN i Milicja Robotnicza WRN, scalone potem z Armią Krajową

• 1941 - działacze lewicy tworzą organizację Polscy Socjaliści

• 1942 przedstawiają program: przeprowadzenie rewolucji socjalistycznej i ustanowienie Zjednoczonych, Socjalistycznych Stanów Europy

• Godzą się na współpracę z ZSRR (nie godzi się z tym L. Raabe i powołuje Socjalistyczną Organizację Bojową)

• W 1943 zmienia nazwę na Robotniczą Partię Polskich Socjalistów

• 1944 - rozłam, wyłamuje się PPS-Lewica, której działacze (Osóbka-Morawski, Szwalbe) podejmują kolaborację z okupantami sowieckimi i agenturą sowiecką w postaci Polskiej Partii Robotniczej

• 1944 - PSL-Lewica bierze udział w tworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego („rząd marionetkowy”), przemianowanego w 1945 na Rząd Tymczasowy oraz Krajowej Rady Narodowej

• Od 1939 na emigracji istniał Komitet Zagraniczny PPS: początkowo wspierał politykę rządu gen. Sikorskiego

• Pod koniec wojny oportunistyczni i skrajnie lewicowi socjaliści powrócili do kraju i nawiązali współpracę z reżimem warszawskim

• 1944 - przybyły z kraju T. Arciszewski stanął na czele koalicyjnego z SN i piłsudczykami rządu „honoru narodowego”

• W 1947 desygnowany już w 1941 na następcę prezydenta Arciszewski ustępuje po objęciu urzędu prezydenta przez A. Zaleskiego pęknięcie wewnątrz socjalistów emigracyjnych:, ci, którzy zostali przy prezydencie Zaleskim wykluczeni z PPS

• 1947 - Pająk i Pragier wykluczeni z PPS tworzą Związek Socjalistów Polskich na Obczyźnie

• 1949 - PPS zawiera sojusz z SN i grupą Niepodległości i Demokracji powstaje alternatywny ośrodek państwowy na emigracji Rada Polityczna pod przewodnictwem Arciszewskiego

• 1951 - PPS członkiem-założycielem Międzynarodówki Socjalistycznej, a Ciołkosz współautorem deklaracji programowej

• 1954 - Zaleski odrzuca Akt Zjednoczenia, na mocy którego prezydentem miał zostać Sosnkowski.

• 1954 - PPS z SN, LNP, SD i odłamami SP i PSL wchodzi do Tymczasowej Rady Jedności Narodowej, która powołuje Radę Trzech i Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego

• W kraju pomiędzy 1945-48 ruch socjalistyczny pacyfikowany przez agenturę PPR, kierującą „legalną” PPS - PPS-Lewicę

• 1945 - Kongres: proklamuje współpracę z PPS, nawołuje do oczyszczania partii z elementów prawicowych

• WRN powróciła do nazwy PPS i pozostawała w konspiracji niepodległościowej

• 1947 - Rada Naczelna „legalnej” PPS podkreśla swoją lewicowość

• 1948 - za podstawę ideologiczną PPS uznano marksizm-leninizm

• 1948 - proces byłych przywódców PPS-WRN

• 1948 - po oczyszczeniu z ostatnich obcych elementów Kongres PPS uchwalił połączenie z PPS, powołując Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą

• 1965 - list otwarty do Partii:

• Przekazanie władzy nad fabrykami radom robotniczym

• Zastąpienie armii milicją robotniczą

• „przykręcenie śruby” w stosunku do Kościoła

• 1970 - za sekcję IV Międzynarodówki uznaje się Rewolucyjna Liga Robotnicza Polski, przemycająca z zagranicy „Szerszenia” i „Walkę klas”

• Od 1975 działa jawna opozycja demokratyczna

• 1979 - z ROPCiO wyłania się Ruch Porozumiewawczy Polskich Socjalistów

• Połowa lat 80. - pomiędzy przywódcami lewicy zarysowuje się rozbieżność taktyczna: czy:

• Pod szyldem ogólnozwiązkowym, a następnie Komitetów Obywatelskich kontrolować cały ruch związkowy i tą drogą uzyskać derywujący wpływ na bieg przemian w porozumieniu z komunistami (Okrągły Stół)

• Na własny rachunek promować ideologię socjalizmu „o ludzkiej twarzy”

• 1987 - osamotniony zwolennik drugiej taktyki J.J. Lipski otrzymuje mandat od emigracyjnej PPS na reaktywowanie PPS w kraju, pozostaje ona na marginesie życia politycznego

5. PO 1989:

• Z jednej strony grupy jawnie eksponujące różne odłamy ideologii socjalistycznej są marginalne i należą do folkloru politycznego

• Partie o rodowodzie całkowitym lub częściowym PZPR-owskim eksponują ogólnikowe pojęcie lewicy lub najwyżej socjaldemokracji

• Występuje napięcie pomiędzy nurtami odwołującymi się do tradycyjnej frazeologii „klasowej” i „socjalnej” i tymi, które podają się za obrońców nowej kategorii „uciśnionych” - kobiet, dzieci, mniejszości seksualnych

• Literą i duchem socjalizmu są wciąż przesiąknięte instytucje państwowe i społeczne, kształt ustrojowy państwa, jego prawodawstwo i mentalność „klasy politycznej”

35. GŁÓWNI PRZYWÓDCY I IDEOLODZY SOCJALIZMU POLSKEGO

1. WOJCIECH GUTKOWSKI:

• Podróż do Kalopei

• Protsocjalista

• Postulował model „szczęśliwego społeczeństwa”, gdzie naczelną jest zasada własności publicznej

• Idealne społeczeństwo jest zarazem hierarchiczne (z elekcyjnym cesarzem na szczycie, prezydującym w Rządzie Najwyższym i jego zastępcą - królem) i egalitarne, gdyż każdy ma możliwość dojścia do najwyższych godności

• Wszystkie dzieci przechodzą ten sam system edukacyjny

• Państwo nakazuje uznawać Najwyższą Istotę z zachowaniem swobody wariantów kultu i likwidacją kleru

Źródło: http://www.legitymizm.org/ebp-socjalizm-w-polsce

2. STANISŁAW WORCELL (1799-1857)

• Działacz rewolucyjno-demokratyczny, pisarz i publicysta

• Po powstaniu listopadowym na emigracji we Francji współpraca z Lelewelem

• Wydalony z Francji, przenosi się do Belgii, skąd za głoszenie idei rewolucyjnych wydalony do Anglii

• Jeden z twórców Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, skąd w 1835 wydalony za zbyt radykalne poglądy

• Od 1846 ponownie w TDP, redaguje pismo Demokrata Polski

• Współpracował z Marksem

• Idee rewolucji demokratycznej łączył z socjalizmem utopijnym

• Zwolennik własności kolektywnej

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/4213,,,,worcell_stanislaw_gabriel,haslo.html

3. TADEUSZ KRĘPOWIECKI (1798-1847)

• Od 1830 działacz Towarzystwa Patriotycznego

• Zwolennik poglądów lewicy głosi zrównanie stanów, uwłaszczenie chłopów i wprowadzenie republiki

• Po upadku powstania na emigracji we Francji

• Współzałożyciel TDP

• Obwinia szlachtę za upadek powstania listopadowego

• 1835-46 czołowy działacz i ideolog Gromad Ludu Polskiego

• W 1846 powraca do TDP

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/24585,,,,krepowiecki_tadeusz,haslo.html

4. ZENON ŚWIĘTOSŁAWSKI (1811-1875)

• Działacz emigracyjny

• Uczestnik powstania listopadowego po upadku na emigrację do Wielkiej Brytanii

• Związany z TDP, później z Gromadami Ludu Polskiego

• Rzecznik socjalizmu utopijnego

• Poglądy społeczne wydał w Ustawach Kościoła Społecznego

• Podczas Wiosny Ludów wysłany jako emisariusz do Krakowa

• Współorganizował Gromadę Rewolucyjną Londyn współdziałającą z utopijno-komunistycznym Związkiem Rewolucyjnym

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/50824,,,,swietoslawski_zenon_boleslaw,haslo.html

5. PIOTR ŚCIEGIENNY

• Ksiądz, działacz rewolucyjny i niepodległościowy

• Prowadził szeroką propagandę niepodległościową wśród chłopów w Kieleckim i Lubelskiem

• Rozpowszechniał odezwy i listy własnego autorstwa piętnujące stosunki społeczne i wzywające do walki o wyzwolenie narodowe

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/50026,,,,sciegienny_piotr,haslo.html

6. EDWARD DEMBOWSKI (1822-46)

• Spiskowiec, działacz radykalnego ruchu niepodległościowego

• Ok. 1840 roku wstąpił do Związku Narodu Polskiego i aktywnie działał

• Wydawał Przegląd Naukowy pismo związane z młodą, niepodległościową inteligencją

• W Księstwie Poznańskim nawiązał kontakt ze Związkiem Plebejuszy, z którym przygotował powstanie trójzaborowe

• Działał wśród młodzieży studenckiej i robotniczej Lwowa

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/65670,,,,dembowski_edward,haslo.html

7. BOLESŁAW LIMANOWSKI (1835-1935)

• Polski historyk i socjolog, działacz socjalistyczny

• Przebywając w Paryżu związał się z obozem czerwonych

• Współorganizował pierwszą manifestację patriotyczną w katedrze wileńskiej, za co został skazany na zesłanie

• W 1867 wraca do Warszawy

• 1870-77 korektor Dziennika Lwowskiego

• 1881 tworzy organizację Lud Polski o charakterze patriotyczno-socjalistycznym i kultywował tradycje powstańcze

• Później wstąpił do Ligii Polskiej

• Początkowo działał w Związku Zagranicznym Socjalistów Polskich, po powrocie do kraju działał w PPD-Frakcji Rewolucyjnej, a po 1919 w PPS, z ramienia której był senatorem

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/46871,,,,limanowski_boleslaw,haslo.html

8. LUDWIK WRYŃSKI (1856-89)

• Działacz socjalistyczny, ideolog polskiego ruchu robotniczego

• Jako student Instytutu Technologicznego w Petersburgu współorganizował polskie kółko socjalistyczne

• 1876-78 pracował w zakładach Lilpopa w Warszawie, gdzie prowadził agitację socjalistyczną wśród robotników tworząc kasy oporu i kółka socjalistyczne

• Zagrożony aresztowaniem wyjechał do Lwowa, następnie do Krakowa

• Aresztowany i sądzony, wydalony z Galicji powraca nielegalnie do Warszawy

• Współtwórca I Proletariatu i redaktor jej pisma Proletariat

• Aresztowany przez władze carskie i osadzony w Twierdzy Schlisselburskiej, gdzie zmarł

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/30538,,,,warynski_ludwik_tadeusz,haslo.html

9. MARCIN KASPRZAK (1860-1905)

• Komunista, działacz ruchu robotniczego

• Współzałożyciel II Proletariatu

• Współpracownik R. Luksemburg, z którą wydawał Gazetę Ludową w Poznaniu

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/51998,,,,kasprzak_marcin,haslo.html

10. LUDWIK KULCZYCKI (1866 - 1941)

• Socjolog i publicysta

• Współzałożyciel i autor prac programowych II Proletariatu

• Od 1894 członek PPS

• Aresztowany i zesłany na Syberią, skąd zbiegł do Lwowa

• Odsunięty od władz partii, w 1900 tworzy III Proletariat

• Po 1910 odchodzi od socjalizmu

• W czasie I wojny światowej członek Naczelnego Komitetu Narodowego, od n1920 związany z Narodową Partią Robotniczą

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ludwik_Kulczycki

11. RÓŻA LUKSEMBURG (1871-1919)

• Założyła SDKP

• Udowadniała niemożność odzyskania niepodległości przez Polskę

• Zwolenniczka światowej rewolucji i koncepcji państwa światowego

• Propagowała koncepcję masowych strajków jako najwyższą formę wystąpień rewolucyjnych; jej koncepcja zwalczana przez Lenina

• W czasie I wojny światowej prowadziła agitację pacyfistyczną, widziała w niej jednak szansę zwycięstwa rewolucji

• W 1916 utworzyła Związek Spartakusa

• Założyła Niemiecką Partię Komunistyczną

• Atakowała bolszewicką koncepcję dyktatury partii komunistycznej

• Po abdykacji Wilhelma II organizowała rewolucyjne wystąpienia w Berlinie

• Została zamordowana wskutek działania policji

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/10719,,,,luksemburg_roza,haslo.html

12. JULIAN MARCHLEWSKI (1866-1925)

• Ekonomista, działacz rewolucyjny, komunistyczny

• Najpierw działał w I Proletariacie, później w Związku Robotników Polskich

• Z R. Luksemburg organizował SDKP, a od 1900 SDKPiL

• Współredaktor Przeglądu Socjaldemokratycznego

• Dążył do powszechnej rewolucji europejskiej, sprawy niepodległości Polski nie podejmował naród wtopił się w społeczeństwa państw zaborczych

• 1906 został bolszewikiem, wchodząc wraz z SDKPiL do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji

• Podczas I wojny światowej działał w socjaldemokracji niemieckiej, później w Związku Spartakusa, którego był współzałożycielem

• Za działalność, komunistyczną aresztowany

• Został członkiem Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku, zapowiadającego utworzenie Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej

• Założył w Moskwie i został rektorem Uniwersytetu Komunistycznego Mniejszości Narodowych Zachodu

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/32578,,,,marchlewski_julian,haslo.html

13. KAZIMIERZ KELLES-KRAUZ (1872-1905)

• Polski socjolog, teoretyk, działacz ruchu socjalistycznego

• Członek Międzynarodowego Instytutu Socjologii

• Autor prawa retrospekcji przewrotowej wg. której ideały wysuwane przez różne ruchy reformatorskie celem zmiany istniejących norm społecznych są zawsze podobne do norm obowiązujących w przeszłości

• Związany z Polską Partią Socjalistyczną - należał do kierownictwa Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich i Komitetu Zagranicznego PPS

Źródło: portal wiedzy WIEM

14. TOMASZ ARCISZEWSKI(1877-1955)

• Działacz socjalistyczny, polityk

• Od 1896 w PPS, działacz jej Organizacji Bojowej

• Od 1906 w PPS- Frakcji Rewolucyjnej, członek jej wydziału Bojowego

• 1912-14 w PPS-Opozycji, od 1914 w PPS

• 1931-39 przewodniczący CKW

• 1930 współorganizator Centrolewu

• 1939-44 przewodniczący PPS-WRN

• Członek Rady Jedności Narodowej,

• 1944-47 premier rządu RP na uchodźstwie

• 1949 - 54 Przewodniczący Rady Politycznej

• Od 1954 członek Tymczasowej Rady Jedności Narodowej i Rady Trzech

Źródło: portal wiedzy WIEM

15. ADAM PRAGIER (1886-1976)

• Ekonomista, działacz socjalistyczny

• Od 1904 w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), od 1914 w PPS-Lewicy

• 1907-08 redagował pismo Myśli Socjalistyczna

• 1921 - 1937 członek Rady Naczelnej

• 1924 - 25 członek Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS

• 1930 - uwięziony w twierdzy brzeskiej skazany w procesie brzeskim na 3 lata więzienia

• 1933- 35 na emigracji, po powrocie do kraju ponownie uwięziony

• 1941-47 członek Komitetu Zagranicznego PPS

• 1942 - 44 członek Rady Naczelnej

• 1947 - zakłada Związku Socjalistów Polskich na Obczyźnie i zostaje jego przewodniczącym

• 1949 0 51 członek Rady Narodowej

• 1954 - 70 członek Rady RP, w tym 1963-68 jej przewodniczący

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/55894,,,,pragier_adam,haslo.html

16. ADAM CIOŁKOSZ (1901-1978)

• Publicysta i działacz o poglądach lewicowych

• Jeden przywódców Centrolewu, za co sądzony w procesie brzeskim

• 1931 - 39 we władzach naczelnych PPS

• Od 1947 przewodniczący emigracyjnej PPS

• Czynnie uczestniczył w próbach zjednoczenia polskiej emigracji

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/75038,,,,ciolkosz_adam,haslo.html

17. EDWARD ABRAMOWSKI (1868-1918)

• Socjolog, filozof, psycholog, działacz społeczny

• Działacz II Proletariatu, członek Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich

• Twórca polskiej odmiany kooperatyzmu, teoretyk spółdzielczości

• Głosił wyzwolenie ludzi z kapitalizmu

Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/70309,,,,abramowski_edward_jozef,haslo.html

---