Integracja Sensoryczna

Autor: P.W.D APEX

09.10.2008.

Zmieniony 18.05.2009.

CO TO JEST INTEGRACJA SENSORYCZNA?

Twórczynią teorii integracji sensorycznej jest amerykańska terapeutka A. Jean Ayres, która określa

integrację sensoryczną jako proces, wspierający całe zachowanie człowieka i wszystkie czynności jakie

ten człowiek wykonuje.

Funkcjonowanie każdego z nas w środowisku opiera się na odbieraniu bodźców docierających z tego

środowiska, segregowaniu ich, rozpoznawaniu, interpretacji, integracji ze sobą i wcześniejszymi

doświadczeniami oraz wypracowaniu odpowiedzi w postaci adekwatnej reakcji na odebrane z otoczenia

bodźce zmysłowe. Adekwatna integracja odebranych informacji jest podstawą normalnego uczenia się,

ma wpływ na prwidłowy rozwój ruchowy, emocjonalny i poznawczy. Tłumacząc bardziej obrazowo

– odbieramy różne bodźce: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, węchowe, odbieramy

bodźce czuciowe, informacje o położeniu naszego ciała w przestrzeni, czujemy ból, swędzenie, pieczenie

itd. Zanim te informacje dotrą do naszej świadomości układ nerwowy musi je właśnie przyjąć, odczytać,

zarejestrować, przesłać do odpowiednich ośrodków w mózgu, połączyć z innymi, a kiedy już

uświadomimy sobie w jaki sposób otoczenie na nas działa nasz układ nerwowy zarządza wykonanie

reakcji będącej odpowiedzią na bodźce, które do nas dotarły w postaci na przykład; podrapania się w

miejscu gdzie poczuliśmy swędzenie, odsunięcia się od zbyt gorącego przedmiotu czy też zaplanowania

czynności, wykonanie której zmieni na lepsze nasze samopoczucie lub zaspokoi potrzebę. Im więcej

umiemy, im więcej mamy doświadczeń tym nasza odpowiedź w postaci adekwatnej reakcji jest bardziej

trafna i doskonała.

Podstawowe systemy sensoryczne

- 1. Czuciowy System dotykowy to największy system sensoryczny w naszym ciele i odgrywa

zasadniczą rolę w ludzkim zachowaniu fizycznym i psychicznym. Jest pierwszym systemem gotowym do

funkcjonowania na długo przed wzrokowym , słuchowym.

- 2. Propriorecepcja

Informacje sensoryczne otrzymywane z kurczących i rozciągających się mięśni, ścięgien oraz

rozciąganych i uciskanych stawów. Jest bardzo dużo mięśni, ścięgien i stawów w naszym ciele i dlatego

system ten ma dużą reprezentację w korze mózgowej. Dużo informacji przebiega poza naszą

świadomością, ale dużo informacji odbieramy z jej udziałem. Gdy zbyt mało informacji

proprioreceptywnych dociera do naszej świadomości ruchy stają się wolniejsze, niezgrabne, błędne.

- 3. System przedsionkowy

Na system ten składają się dwa typy receptorów dostarczających informacji o pozycji i ruchach głowy i

informacji o grawitacji i ruchu.

- 4. System słuchowy – dźwięki stymulują receptory w uchu wewnętrznym by wysyłały impulsy

do pnia mózgu. Impulsy te łączą się z impulsami z układu przedsionkowego, z mięśni i skóry.

- 5. System wzrokowy, węchowy, smakowy – trzy wyżej wymienione systemy rozwijają się już w

życiu płodowym człowieka. Systemy wymienione w tym punkcie rozwijają się i doskonalą dopiero w jego

życiu osobniczym. Poziomy integracji sensorycznej:

- Poziom I – dokonuje się rozwój w obrębie systemu przedsionkowego, proprioreceptywnego,

dotykowego, rozwijają się reakcje równoważne.

- Poziom II – Rozwój dużej motoryki i podstawowych zręczności, planowanie ruchu, kinestezja,

stabilna postawa, podstawy percepcji słuchowej i wzrokowej.

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 22-02-2010, 22:34

- Poziom III – Rozwój ruchów precyzyjnych ręki, różnicowanie stron ciała, schemat ciała, dalszy

rozwój podstawowych systemów zmysłowych, koordynacja wzrokowo – ruchowa.

- Poziom IV – Dopiero po ukształtowaniu się tych wcześniejszych funkcji może prawidłowo

rozwijać się proces tworzenia pojęć, czytanie, pisanie, liczenie, zachowania społecznie akceptowane. 2.

ZABURZENIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

Niestety zdarza się, że z różnych przyczyn cały ten skomplikowany proces integracji sensorycznej zostaje

zaburzony i wtedy w funkcjonowaniu takiej osoby pojawiają się poważne nieprawidłowości. Jest to na

przykład zaburzenie modulacji bodźców sensorycznych odbieranych z otoczenia rozumiane jako

dysfunkcja wzmacniania i hamowania danych w zależności od ich ważności w danym momencie, dla

prawidłowego funkcjonowania. Mogą także wystąpić trudności z odbieraniem większej ilości bodźców

jednocześnie, lub ograniczona możliwość wytworzenia reakcji adaptacyjnej, albo też reakcja adaptacyjna

może być nieadekwatna. Mogą wystąpić inne zaburzenia np.: dyspraksja (deficyty w planowaniu ruchu),

problemy użycia obu stron ciała w działaniu, zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej.

Zaburzenia integracji sensorycznej mogą pojawiać się jako jedyny skutek dysfunkcji ośrodkowego układu

nerwowego, mogą też być jednym z objawów zespołu np.: zespołu łamliwego chromosomu X, zespołu

Dovna, czy autyzmu.

W literaturze po raz pierwszy nieprawidłowe reakcje sensoryczne u dzieci autystycznych opisał E.

Schopler wskazując na nieprawidłowe reakcje tych dzieci na bodźce wzrokowe, przedsionkowe i

słuchowe. A. Jean Ayres opisała dwa typy dysfunkcji integracji sensorycznej u dzieci z autyzmem.

Pierwszy to zaburzenia rejestracji bodźców sensorycznych, drugi to zaburzenia modulacji impulsów

sensorycznych. Zaburzenia rejestracji bodźców sensorycznych dotyczą przede wszystkim bodźców

wzrokowych i słuchowych, ale czasem również węchowych, smakowych, przedsionkowych i dotykowych.

Często występuje u tych dzieci tzw. „deprywacja sensoryczna” , dziecko zamyka się na

działanie bodźców zewnętrznych, nie poszukuje ich aktywnie w otoczeniu. Obserwuje się również

poważne nieprawidłowości w postaci nadmiernego zwracania uwagi na pozornie nieznaczące bodźce

zewnętrzne (reagowanie krzykiem na mocniejsze bodźce słuchowe). Zaburzenia modulacji dotyczą

nieprawidłowości w zachowaniu równowagi między procesami pobudzenia nerwowego i hamowania i

przejawiają się obronnością dotykową, niebezpieczeństwem grawitacyjnym i nietolerancją ruchu.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA TERAPII INTEGRACJI SENSORYCZNEJ.

Terapia integracji sensorycznej ma za zadanie dostarczanie kontrolowanej ilości bodźców zmysłowych

działających na układ przedsionkowy odpowiedzialny za informacje o pozycji i ruchach głowy, informacji

sensorycznych z kurczących i rozciągających się mięśni, ścięgien oraz rozciąganych i uciskanych stawów,

dostarczanie bodźców dotykowych w taki sposób, że dziecko spontanicznie będzie formułowało reakcje

adaptacyjne poprawiające integracje tych bodźców. Podczas terapii integracji sensorycznej relacje

zachodzące między procesami sensorycznymi i zachowaniem ruchowym kształtują i poprawiają

połączenia synaptyczne w ośrodkowym układzie nerwowym. Terapia integracji sensorycznej ma postać

„naukowej zabawy”, w której dziecko chętnie uczestniczy i ma przekonanie, że

„kreuje zajęcia wspólnie z terapeutą”. Podczas terapii nie uczy się dzieci konkretnych

umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podstaw tych

umiejętności, a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania

ośrodkowego układu nerwowego. Terapeuta nie tyle kieruje zachowaniem dziecka ile kreuje takie

wymagania by dziecko było w stanie odpowiadać na nie coraz bardziej złożonymi reakcjami

adaptacyjnymi.

Terapia SI odbywa się w sali gimnastycznej lub dużym pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym

i wyposażonym w odpowiednie przyrządy. Wyposażenie sali terapeutycznej musi przede wszystkim

obejmować wiele urządzeń do stymulacji systemu przedsionkowego (dostarczającego informacji o

pozycji i ruchach głowy, informacji o grawitacji i ruchu), proprioreceptywnego ( informacji z kurczących i

rozciągających się mięśni, ścięgien oraz rozciąganych i uciskanych stawów), dotykowego, wzrokowego,

słuchowego, węchowego. Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi wewnętrznej potrzeby ujarzmiania

środowiska. Dziecko czując, że odnosi sukcesy w coraz większej ilości coraz bardziej skomplikowanych

zadań, podnosi swoją samoocenę i chętnie uczestniczy w zajęciach. Takie doświadczenia w kierowaniu

swoim zachowaniem zaczyna przenosić również na inne sytuacje poza salą terapeutyczną. Zmienia się

obraz dziecka i jego funkcjonowanie w środowisku.

Praca z dzieckiem dotkniętym autyzmem wymaga od nauczyciela nie tylko fachowej wiedzy, ale również

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 22-02-2010, 22:34

umiejętności wnikliwej obserwacji tego dziecka, zrozumienia jego ograniczeń i trudności w odbieraniu

otaczającej rzeczywistości. Często koniecznym jest dostosowanie otoczenia do potrzeb dziecka z

autyzmem

Opracowała: mgr Jadwiga Garbarczyk

CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL

http://www.logopedia.pl

Kreator PDF

Utworzono 22-02-2010, 22:34