Podstawy przedsiębiorczości Program nauczania i przewodnik metodyczny

Projekt ok∏adki i stron tytu∏owych
Karolina Lijklema

Redakcja:
Beata Szymaƒska
Dawid Lasociƒski

Redaktor techniczny:
El˝bieta Czechak

Program dopuszczony do u˝ytku szkolnego przez ministra w∏aÊciwego do
spraw oÊwiaty i wychowania i wpisany do wykazu programów szkolnych
do kszta∏cenia ogólnego do nauczania podstaw przedsi´biorczoÊci na pozio-
mie zasadniczej szko∏y zawodowej, na podstawie recenzji rzeczoznawców:
dr Joanny Dzia∏o – z rekomendacji Uniwersytetu ¸ódzkiego,
dr. Daniela Stosa – z rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.

Nr dopuszczenia: DKOS – 5002 – 17/03

ISBN 83-7195-864-1

SPIS TREÂCI

CZ¢Âå I Program nauczania
1. Wst´p do programu ..................................................................................

2. Wyciàg z rozporzàdzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej
kszta∏cenia ogólnego (Dz. U. Nr 51) .......................................................

3. Szczegó∏owe cele edukacyjne – kszta∏cenia i wychowania ............... 11
4. Szczegó∏owe cele kszta∏cenia oraz materia∏ nauczania

i przewidywane osiàgni´cia uczniów ..................................................... 14

5. Proponowany przydzia∏ godzin .............................................................. 21
6. Procedury osiàgni´cia celów ................................................................... 22
7. Opis metod oceniania osiàgni´ç ucznia ................................................ 24
8. Informacja o warunkach niezb´dnych do realizacji programu ........ 26

CZ¢Âå II Przewodnik metodyczny nauczyciela
1. Wst´p do przewodnika ............................................................................. 28
2. Plan wynikowy (rozk∏ad materia∏u) ....................................................... 29
3. Propozycje wymagaƒ edukacyjnych na stopnie szkolne ................... 39
4. Scenariusze wybranych lekcji ................................................................ 42
5. Sprawdziany wiadomoÊci i umiej´tnoÊci .............................................. 53
6. Rozwiàzania sprawdzianów .................................................................... 68
7. Karty pracy ucznia .................................................................................... 72
8. Za∏àczniki ................................................................................................... 77

WST¢P

G∏ównym celem edukacji w zasadniczej szkole zawodowej jest przy-

gotowanie uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych, a tak˝e do
pracy i ˝ycia w warunkach gospodarki rynkowej. Wprowadzenie przed-
miotu Podstawy przedsi´biorczoÊci do szkó∏ w ramach kszta∏cenia ogólne-
go, daje mo˝liwoÊç realizacji tego celu.

Przedsi´biorczoÊç to s∏owo, które nabra∏o w ostatnim czasie szczegól-

nego znaczenia. Do niedawna przedsi´biorczoÊç kojarzona by∏a wy∏àcz-
nie z samozatrudnieniem. Obecnie mówi si´ o postawach przedsi´bior-
czych w kontekÊcie rodziny, spo∏eczeƒstwa i ka˝dego stanowiska pracy.
Kszta∏towanie postaw przedsi´biorczych wÊród uczniów to zadanie dla
wszystkich nauczycieli. Program nauczania do przedmiotu Podstawy
przedsi´biorczoÊci proponuje realizacj´ treÊci kszta∏cenia poprzez wyro-
bienie w uczniu umiej´tnoÊci bycia aktywnym, asertywnym i przedsi´-
biorczym przy znajomoÊci regu∏ otaczajàcej go rzeczywistoÊci. Musimy
pami´taç, ˝e od ÊwiadomoÊci cz∏owieka i jego aktywnoÊci zale˝y mo˝li-
woÊç osiàgni´cia ˝yciowego i zawodowego powodzenia.

Cele i treÊci programu umo˝liwiajà uczniowi zdobywanie wiedzy

z zakresu podstaw komunikacji interpersonalnej i ekonomii. Wa˝nymi
treÊciami kszta∏cenia sà zachowania spo∏eczne oraz umiej´tnoÊç opisu
w∏asnej osobowoÊci. TreÊci programu pozwalajà zapoznaç ucznia z mecha-
nizmem funkcjonowania gospodarki rynkowej, rolà paƒstwa w gospodarce
rynkowej oraz zasadami funkcjonowania gospodarki mi´dzynarodowej.
Szczególny nacisk po∏o˝ono na przygotowanie uczniów do aktywnego
uczestnictwa w ˝yciu gospodarczym i spo∏ecznym. Kreowanie w∏asnej ak-
tywnoÊci zawodowej (np. poszukiwanie pracy), strategia podejmowania
decyzji o utworzeniu firmy to w gospodarce najwa˝niejsze umiej´tnoÊci.
Ich zdobycie jest przydatne szczególnie w warunkach wysokiego bezrobocia.

Na nauczanie Podstaw przedsi´biorczoÊci w ramach kszta∏cenia ogól-

nego przeznaczono 1 godzin´ tygodniowo w ca∏ym cyklu kszta∏cenia.

WYCIÑG Z ROZPORZÑDZENIA MINISTRA

EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU

Z DNIA 26 LUTEGO 2002 ROKU W SPRAWIE

PODSTAWY PROGRAMOWEJ

KSZTA¸CENIA OGÓLNEGO (DZ. U. NR 51)

Cele edukacyjne
1. Kszta∏towanie postawy przedsi´biorczoÊci.
2. Przygotowanie do Êwiadomego i aktywnego uczestnictwa w ˝yciu go-

spodarczym.

3. Kszta∏towanie umiej´tnoÊci skutecznego komunikowania si´ i wspó∏-

pracy.

4. Poznanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej.
5. Kszta∏towanie umiej´tnoÊci aktywnego poszukiwania pracy i Êwiado-

mego jej wyboru.

6. Poznanie roli paƒstwa w gospodarce rynkowej oraz procesów integracji

i globalizacji gospodarki.

Zadania szko∏y
1. Zapewnienie uczniom mo˝liwoÊci uzyskania wiedzy, umiej´tnoÊci

i kszta∏towania postaw przedsi´biorczych, warunkujàcych aktywne
uczestnictwo w ˝yciu gospodarczym.

2. Zapewnienie warunków do wspó∏pracy z przedstawicielami ˝ycia go-

spodarczego w regionie.

3. Zapewnienie uczniom dost´pu do aktów prawnych z zakresu prawa

pracy, prawa gospodarczego, prawa autorskiego oraz systemów jakoÊci.

4. Ukierunkowanie ucznia na ustawiczne doskonalenie umiej´tnoÊci i sa-

mokszta∏cenie.

5. Stworzenie mo˝liwoÊci korzystania z ró˝norodnych êróde∏ informacji

gospodarczej.

6. Umo˝liwienie poznania specyfiki lokalnego rynku pracy.

TreÊci nauczania
1. Mocne i s∏abe strony w∏asnej osobowoÊci, samoakceptacja, asertyw-

noÊç.

2. Komunikacja interpersonalna. Bariery w procesie komunikowania si´

i ich pokonywanie.

3. Charakterystyka rynku i gospodarki rynkowej.
4. Funkcjonowanie gie∏dy papierów wartoÊciowych.
5. Gospodarstwa domowe – dochody i wydatki, inwestowanie w∏asnych

pieni´dzy, system zabezpieczenia emerytalnego. Ochrona praw konsu-
mentów.

6. Przedsi´biorstwo w gospodarce (cele dzia∏ania, formy organizacyjno-

-prawne).

7. Podstawy prawne dzia∏alnoÊci gospodarczej (wybór podstawowych za-

gadnieƒ) i procedury jej podejmowania.

8. Planowanie w∏asnego przedsi´wzi´cia gospodarczego. Biznesplan.

9. Koszty i przychody przedsi´biorstwa. OkreÊlanie wyniku finansowego.

10. Podstawowe funkcje gospodarcze paƒstwa, w tym polityka fiskalna

i monetarna.

11. Wzrost gospodarczy i jego wskaêniki.
12. Bezrobocie i inflacja.
13. Podstawy prawne nawiàzywania i rozwiàzywania stosunku pracy.
14. Metody aktywnego poszukiwania pracy. Podstawowe dokumenty. Roz-

mowa kwalifikacyjna.

15. OÊrodki wspierania przedsi´biorczoÊci.
16. Wspó∏praca gospodarcza z zagranicà. Integracja z Unià Europejskà.
17. Etyka biznesu.

Osiàgni´cia

1. Umiej´tnoÊç autoprezentacji i samooceny, z uwzgl´dnieniem predys-

pozycji do podejmowania dzia∏alnoÊci zawodowej.

2. Identyfikowanie podstawowych cech i funkcji rynku.
3. Umiej´tnoÊç planowania bud˝etu gospodarstwa domowego.
4. Rozró˝nianie form inwestowania.
5. Identyfikowanie podstawowych celów dzia∏ania oraz form prawno-or-

ganizacyjnych przedsi´biorstw.

6. Umiej´tnoÊç okreÊlania kosztów i przychodów oraz obliczania wyniku

finansowego (proste przyk∏ady).

7. Umiej´tnoÊç przygotowania podstawowych dokumentów niezb´d-

nych do podj´cia dzia∏alnoÊci gospodarczej przez osob´ fizycznà.

8. Identyfikowanie podstawowych wskaêników wzrostu gospodarczego.
9. Umiej´tnoÊç przygotowania dokumentów zwiàzanych z poszukiwa-

niem i podejmowaniem pracy oraz umiej´tnoÊç przeprowadzenia roz-
mowy kwalifikacyjnej z pracodawcà w warunkach symulowanych.

10. Wskazywanie korzyÊci i zagro˝eƒ wynikajàcych ze wspó∏pracy gospo-

darczej z zagranicà, w tym z integracji Polski z Unià Europejskà.

SZCZEGÓ¸OWE CELE EDUKACYJNE

– KSZTA¸CENIA I WYCHOWANIA

SZCZEGÓ¸OWE CELE KSZTA¸CENIA

Uczeƒ powinien:
– okreÊliç istot´ przedsi´biorczoÊci;
– okreÊliç w∏asnà osobowoÊç;
– dokonaç samooceny w kontekÊcie s∏abych i mocnych stron w∏asnej oso-

bowoÊci;

– odró˝niaç asertywnoÊç od uleg∏oÊci i agresji;
– poznaç i zastosowaç skuteczne metody komunikowania si´ w zespole;
– znaç zasady racjonalnego gospodarowania;
– identyfikowaç podstawowe elementy rynku;
– poznaç mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej;
– scharakteryzowaç rynek finansowy;
– zaplanowaç w∏asny bud˝et domowy;
– rozró˝niaç formy inwestowania w∏asnych pieni´dzy;
– znaç zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeƒ spo∏ecznych w Polsce;
– znaç podstawowe prawa konsumenta;
– znaç podstawy prawne funkcjonowania przedsi´biorcy na rynku;
– identyfikowaç podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsi´-

biorstw;

– okreÊliç koszty i przychody oraz obliczyç wynik finansowy przedsi´bior-

stwa;

– okreÊliç rol´ paƒstwa w gospodarce rynkowej;
– scharakteryzowaç polityk´ fiskalnà i monetarnà;
– identyfikowaç podstawowe wskaêniki wzrostu gospodarczego;
– wskazaç sposoby redukcji bezrobocia;
– przedstawiç rodzaje i skutki inflacji;
– okreÊliç korzyÊci i koszty p∏ynàce z wymiany mi´dzynarodowej;
– wskazaç korzyÊci i koszty wynikajàce z integracji Polski z Unià Euro-

pejskà;

– okreÊliç koncepcj´ prowadzenia w∏asnej firmy;
– znaç procedur´ post´powania koniecznà do uruchomienia dzia∏alnoÊci

gospodarczej przez osob´ fizycznà;

– umieç wype∏niaç wybrane dokumenty zwiàzane z uruchomieniem dzia-

∏alnoÊci gospodarczej przez osob´ fizycznà;

– skonstruowaç prosty biznes plan dla w∏asnego przedsi´wzi´cia;
– przedstawiç etyczne zasady post´powania w ró˝nych sytuacjach zawo-

dowych;

– znaç zasady zarzàdzania ma∏à firmà prowadzàce do sukcesu;
– znaç mechanizmy funkcjonowania rynku pracy;
– zaplanowaç sposób aktywnego poszukiwania pracy;
– sporzàdziç dokumenty potrzebne w procesie poszukiwania pracy: ˝ycio-

rys i list motywacyjny;

– byç przygotowany do przeprowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej z pra-

codawcà;

– znaç zasady zatrudnienia w oparciu o obowiàzujàce prawodawstwo;
– zidentyfikowaç formy pomocy urz´du pracy dla bezrobotnego absol-

wenta.

CELE WYCHOWAWCZE

– Wspieranie motywacji uczniów do przyjmowania odpowiedzialnoÊci za

w∏asne ˝ycie i rozwój osobowy.

– Kszta∏towanie odpowiedzialnoÊci za siebie i innych, umiej´tnego godze-

nia w∏asnego dobra z dobrem innych.

– Przygotowanie do poszukiwania, odkrywania i dà˝enia na drodze rzetel-

nej pracy do osiàgni´cia wielkich celów ˝yciowych i wartoÊci wa˝nych
dla odnalezienia w∏asnego miejsca na Êwiecie.

– Przygotowanie do Êwiadomego i aktywnego uczestnictwa w ˝yciu go-

spodarczym.

– Kszta∏towanie postaw przedsi´biorczych.
– Poszanowanie przepisów prawa, regulujàcych dzia∏alnoÊç gospodarczà.
– Przekonanie o koniecznoÊci przestrzegania przepisów bezpieczeƒstwa i hi-

gieny pracy oraz ochrony Êrodowiska.

– Prezentowanie postawy uczciwego pracownika i przedsi´biorcy.
– Kszta∏towanie umiej´tnoÊci korzystania z ró˝nych êróde∏ informacji.
– Kszta∏towanie umiej´tnoÊci pracy w zespole i skutecznego komunikowa-

nia si´.

– Rozumienie roli etyki zawodowej w kszta∏towaniu postaw spo∏ecznych.
– Przekonanie o potrzebie rozwoju w∏asnej przedsi´biorczoÊci, a tak˝e

uczestniczenia w rozwoju regionu czy Polski.

– Wykszta∏cenie umiej´tnoÊci okreÊlenia roli Polski i polskich przedsi´-

biorców w funkcjonowaniu gospodarki europejskiej i Êwiatowej.

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE CELE

KSZT

A¸CENIA

Uczeƒ powinien

Uczeƒ zna, wie, rozumie

Uczeƒ potrafi

OkreÊliç istot´ przedsi´bior-

czoÊci.

OkreÊliç w∏asnà osobowoÊç.

Dok

onaç samooceny w

kon-

tekÊcie s∏abych i

mocnych

stron w∏asnej osobowoÊci.

Odró˝niaç asertywnoÊç od

uleg∏oÊci i

agresji.

oznaç i

zastosowaç skutecz-

ne metody k

omunik

owania

si´ w

zespole.

–

podaç przyk∏ady zachowaƒ

przedsi´biorczych w

ró˝-

nych dziedzinach ˝ycia.

– okreÊliç w∏asnà osobowoÊç.

– dok

onaç samooceny;

–

wymieniç swoje mocne

s∏abe strony

–

podaç przyk∏ady zachowaƒ

asertywnych, uleg∏ych i

resywnych.

–

okreÊliç k

orzyÊci wynikajà-

ce z

zastosowania skutecz-

nych metod k

omunik

owa-

nia si´ w

zespole.

– co jest podstawà gospodarowania;

– jakie sà zasoby ek

onomiczne;

– co to jest przedsi´biorczoÊç;

–

jakie cechy okreÊlamy jak

o przedsi´bior-

cze.

– co to jest osobowoÊç;

–

jakie czynniki majà wp∏yw na naszà oso-

bowoÊç;

– jakie sà typy temperamentu;

– jakie sà typy osobowoÊci zawodowych.

– co sk∏ada si´ na obraz w∏asnej osoby;

– na czym polega samoakceptacja.

– co to jest asertywnoÊç;

–

na czym polega zachowanie asertywne,

agresywne i

uleg∏e.

– co to jest k

omunikacja interpersonalna;

– jakie sà elementy procesu k

omunikacji;

–

jakie sà zasady skutecznego porozumie-

wania si´;

otrzeby ludzkie. Ârodki zaspok

jenia potrzeb. Zasoby ek

onomicz-

ne. P

rzedsi´biorczoÊç.

oj´cie osobowoÊci. T

ypy tem-

peramentu. T

ypy osobowoÊci

zawodowych.

Samoocena. Samoakceptacja.

Mocne i

s∏abe strony w∏asnej

osobowoÊci.

AsertywnoÊç. Zachowanie aser-

tywne, agresywne, uleg∏e.

Komunikacja interpersonalna.

Zasady skutecznej k

omunikacji.

Komunikacja werbalna i

niewer-

balna. Bariery k

omunikacji.

TERIA¸ NAUCZANIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA UCZNIA

SZCZEGÓ¸

OWE CELE KSZT

A¸CENIA OR

AZ MA

TERIA¸

UCZANIA

I PRZEWID

YWANE OSIÑ

GNI¢CIA UCZNIÓW

Znaç zasady racjonalnego go-

spodarowania.

Identyfik

owaç podstawowe

elementy rynku.

oznaç mechanizmy funkcjo-

nowania gospodarki rynk

wej.

Scharakteryzowaç rynek

finansowy

Zaplanowaç w∏asny bud˝et

domowy

10.

–

podaç przyk∏ady zastosowa-

nia zasad racjonalnego go-

spodarowania.

–

scharakteryzowaç

wspó∏-

czesny rynek;

–

rozró˝niç dwa modele sys-

temów gospodarczych.

–

wyjaÊniç, jak dzia∏a mecha-

nizm rynk

owy;

–

wyt∏umaczyç prawo popy-

tu i

poda˝y

–

scharakteryzowaç

rynek

pieni´˝ny i

kapita∏owy;

–

rozró˝niç rynek pierwotny

wtórny;

– scharakteryzowaç

podsta-

wowe papiery wartoÊcio-

we: akcje i

obligacje.

– wyjaÊniç prawo Engla;

–

zaplanowaç w∏asny bud˝et

domowy

–

na czym polega k

omunikacja werbalna

niewerbalna;

– jakie sà bariery k

omunikacyjne.

– na czym polega gospodarowanie;

– co to jest rachunek ek

onomiczny;

–

na czym polega zasada najwi´kszego

efektu i

najmniejszego nak∏adu.

– co to jest rynek;

– kto jest uczestnikiem rynku;

–

jakie elementy kszta∏tujà gospodark

rynk

owà.

–

jakich elementów sk∏ada si´ mecha-

nizm rynk

owy;

– co to jest popyt i

poda˝;

– co to jest cena.

– co to jest rynek finansowy;

–

jakie sà podstawowe instrumenty fi-

nansowe na rynku pieni´˝nym i

kapita-

∏owym;

– jakie funkcje pe∏ni bank centralny;

–

co to jest gie∏da papierów wartoÊcio-

wych.

–

rol´ gospodarstwa domowego w

spodarce;

–

jakie sà êród∏a dochodów gospodarstw

domowych;

Gospodarowanie. R

achunek ek

nomiczny

. Zasada najwi´kszego

efektu. Zasada najmniejszego na-

k∏adu.

oj´cie rynku. Elementy rynku –

podmiot, k

onkurencja, infrastruk-

tura rynk

owa, w∏asnoÊç. Gospo-

darka rynk

owa.

Mechanizm rynk

owy

. P

opyt i

pra-

wo popytu. P

oda˝ i

prawo poda˝y

Cena.

Rynek finansowy

. Rynek pieni´˝-

ny i

kapita∏owy

Dochody i

wydatki gospodarstw

domowych. Bud˝et gospodarstw

domowych.

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE CELE

KSZT

A¸CENIA

Uczeƒ powinien

Uczeƒ zna, wie, rozumie

Uczeƒ potrafi

ozró˝niaç formy inwestowa-

nia w∏asnych pieni´dzy

Znaç zasady funkcjonowania

systemu ubezpieczeƒ spo-

∏ecznych w

olsce.

Znaç podstawowe prawa k

sumenta.

Znaç podstawy prawne funk-

cjonowania przedsi´biorcy na

rynku.

Identyfik

owaç podstawowe

formy prawno

-organizacyjne

przedsi´biorstw

11.

12.

13.

14.

15.

–

okreÊliç ryzyk

o inwestowa-

nia w∏asnych pieni´dzy

–

przedstawiç, na jakie fundu-

sze idà sk∏adki ubezpieczeƒ

zdrowotnych i

spo∏ecznych.

–

wskazaç w

swoim Êrodowi-

sku instytucje zajmujàce si´

obronà praw k

onsumenta.

–

wskazaç podstawy prawne

regulujàce dzia∏alnoÊç go-

spodarczà.

–

podaç przyk∏ady przedsi´-

biorstw dzia∏ajàcych w

naj-

bli˝szym otoczeniu w

opar-

ciu o

wybrane kryteria.

–

jakie sà podstawowe rodzaje wydat-

ków gospodarstw domowych.

–

na czym polega lokata pieni´˝na i

rze-

czowa;

– rodzaje lokat pieni´˝nych i

rzeczowych.

–

na czym polega system ubezpieczeƒ

spo∏ecznych.

–

jakie sà instytucje zajmujàce si´ ochro-

nà praw k

onsumenta;

– podstawowe prawa k

onsumenta;

– co to jest r´k

ojmia i

gwarancja.

– co to jest przedsi´biorstwo;

–

kogo uwa˝amy za przedsi´biorc´ wg

ustawy;

–

jakie sà cele dzia∏alnoÊci gospodarczej

przedsi´biorcy

–

jakie sà przedsi´biorstwa ze wzgl´du

na form´ w∏asnoÊci;

–

jakie sà przedsi´biorstwa ze wzgl´du

na form´ prawno

-organizacyjnà.

Lokaty pieni´˝ne i

rzeczowe.

Czynniki okreÊlajàce ryzyk

inwestycyjne.

System ubezpieczeƒ zdrowot-

nych i

spo∏ecznych w

olsce.

Instytucje zajmujàce si´ ochronà

praw k

onsumenta. P

odstawowe

prawa k

onsumenta.

rzedsi´biorstwo i

przedsi´bior-

ca. Dzia∏alnoÊç gospodarcza. Ce-

le przedsi´biorstwa.

Klasyfikacja przedsi´biorstw wg

form w∏asnoÊci. Charakterystyka

przedsi´biorstw wg form prawno

-organizacyjnych.

TERIA¸ NAUCZANIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA UCZNIA

OkreÊliç k

oszty i

przychody

oraz obliczyç wynik finanso-

wy przedsi´biorstwa.

OkreÊliç rol´ paƒstwa w

spodarce rynk

owej.

Scharakteryzowaç polityk

fiskalnà i

monetarnà.

Identyfik

owaç podstawowe

wskaêniki wzrostu gospodar-

czego.

Wskazaç sposoby redukcji

bezrobocia.

rzedstawiç rodzaje i

skutki

inflacji.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

–

na prostym przyk∏adzie, ob-

liczyç wynik finansowy

przedsi´biorstwa.

–

okreÊliç rol´ paƒstwa w

spodarce.

– scharakteryzowaç

polityk

fiskalnà i

monetarnà.

– identyfik

owaç

podstawowe

wskaêniki wzrostu i

rozwoju

gospodarczego.

–

przedstawiç, jakie formy

walki z

bezrobociem wpro-

wadzi∏o paƒstwo na lokal-

nym rynku pracy

–

przedstawiç skutki infla-

cji;

–

podaç przyk∏ady dzia∏aƒ an-

tyinflacyjnych paƒstwa.

–

jakie sà sk∏adniki majàtku przedsi´bior-

stwa;

–

jakie sà êród∏a finansowania majàtku

przedsi´biorstwa.

–

na czym polega interwencjonizm paƒ-

stwowy;

– jakie sà zadania gospodarcze paƒstwa;

–

jakie sà cele polityki gospodarczej paƒ-

stwa.

–

jaki jest cel polityki fiskalnej i

mone-

tarnej;

– co to jest bud˝et paƒstwa;

–

jakie sà g∏ówne pozycje dochodów

wydatk

ów bud˝etowych.

– na czym polega wzrost gospodarczy;

– co to jest rozwój gospodarczy;

– co to jest cykl k

oniunkturalny

–

kogo okreÊla si´ mianem osoby bezro-

botnej;

– jakie sà przyczyny i

rodzaje bezrobocia;

– jakie sà skutki bezrobocia.

– poj´cie inflacji;

– przyczyny i

rodzaje inflacji.

Majàtek i

êród∏a finansowania

majàtku przedsi´biorstwa. Wy-

nik finansowy

Interwencjonizm paƒstwowy

ola paƒstwa w

sferze gospo-

darczej. Cele polityki gospodar-

czej.

olityka fiskalna. Bud˝et paƒstwa.

olityka monetarna.

Wzrost i

rozwój gospodarczy

Mierniki wzrostu i

rozwoju go-

spodarczego. Cykl gospodarczy

Bezrobocie. P

rzyczyny i

rodzaje

bezrobocia. Skutki bezrobocia.

Sposoby zapobiegania i

alki

bezrobociem.

Inflacja. P

rzyczyny i

rodzaje infla-

cji. Skutki inflacji.

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE CELE

KSZT

A¸CENIA

Uczeƒ powinien

Uczeƒ zna, wie, rozumie

Uczeƒ potrafi

OkreÊliç k

orzyÊci p∏ynàce

wymiany mi´dzynarodowej.

Wskazaç k

orzyÊci wynikajà-

ce z

integracji P

olski z

Unià

Europejskà.

OkreÊliç k

oncepcj´ prowa-

dzenia w∏asnej firmy

Znaç procedur´ post´powa-

nia k

oniecznà do uruchomie-

nia dzia∏alnoÊci gospodarczej

przez osob´ fizycznà.

Umieç wype∏niaç wybrane do-

kumenty zwiàzane z

rucho-

mieniem dzia∏alnoÊci gospo-

darczej przez osob´ fizycznà.

22.

23.

24.

25.

26.

–

odaç przyk∏ady k

orzyÊci

p∏ynàce z

wymiany mi´-

dzynarodowej dla P

olski.

–

przedstawiç k

orzyÊci, jakie

osiàgnie P

olska, przyst´pu-

jàc do UE

;

–

dok

onaç analizy form pomo-

cy i

sposobu ich wyk

orzy-

stania w

gospodarce P

olski.

–

przedstawiç k

oncepcj´ pro-

wadzenia w∏asnej firmy

–

podaç procedur´ post´po-

ania k

oniecznà do urucho-

mienia dzia∏alnoÊci gospo-

darczej przez osob´ fizycznà.

– wype∏niç

dokumenty

zwià-

zane z

rejestracjà dzia∏alno-

Êci gospodarczej przez oso-

b´ fizycznà.

– przyczyny wymiany mi´dzynarodowej;

–

podstawowe mi´dzynarodowe organi-

zacje gospodarcze i

finansowe.

– istot´ dzia∏ania UE

;

–

czym charakteryzuje si´ Rynek W

wn´trzny UE

;

–

na czym polega stowarzyszenie P

olski

ze Wspólnotami Europejskimi.

–

co nale˝y zrobiç przed podj´ciem dzia-

∏alnoÊci gospodarczej.

–

wymogi formalne zwiàzane z

rejestracjà

dzia∏alnoÊci gospodarczej.

–

jakie dokumenty sà niezb´dne do zare-

jestrowania dzia∏alnoÊci gospodarczej

przez osob´ fizycznà.

Handel zagraniczny

. P

rzyczyny

wymiany mi´dzynarodowej. Ko-

rzyÊci z

wymiany mi´dzynarodo-

wej. Mi´dzynarodowe organiza-

cje gospodarcze i

finansowe.

Istota dzia∏ania UE

. Rynek W

wn´trzny UE

. KorzyÊci i

zagro˝e-

nia wynikajàce z

przynale˝noÊci

do UE

odzaj i

zakres planowanej dzia-

∏alnoÊci gospodarczej. Plan dzia-

∏ania przed podj´ciem dzia∏alno-

Êci gospodarczej.

rocedura podejmowania dzia∏al-

noÊci gospodarczej.

odstawowe dokumenty reje-

stracyjne dzia∏alnoÊci gospodar-

czej osoby fizycznej.

TERIA¸ NAUCZANIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA UCZNIA

onstruowaç prosty biznes-

plan dla w∏asnego przedsi´-

wzi´cia.

rzedstawiç etyczne zasady

post´powania w

ró˝nych sy-

tuacjach zawodowych.

Znaç zasady zarzàdzania ma∏à

firmà prowadzàce do sukcesu.

Znaç mechanizmy funkcjono-

wania rynku pracy

Zaplanowaç sposób aktyw-

nego poszukiwania pracy

Sporzàdziç dokumenty po-

trzebne w

procesie poszuki-

wania pracy: ˝yciorys i

list

motywacyjny

Byç przygotowany do prze-

prowadzenia rozmowy kwali-

fikacyjnej z

pracodawcà.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

– opracowaç biznesplan w∏a-

snego przedsi´wzi´cia.

– przedstawiç etyczne zasady

post´powania w

ró˝nych

sytuacjach zawodowych.

–

przedstawiç zasady zarzà-

dzania ma∏à firmà prowa-

dzàce do sukcesu.

–

okreÊliç czynniki decydu-

jàce o

popycie i

poda˝y na

lokalnym rynku pracy

–

zaplanowaç w∏asny sposób

aktywnego poszukiwania

pracy

–

sporzàdziç list motywacyjny;

– opracowaç CV

–

przygotowaç si´ do rozmo-

wy kwalifikacyjnej z

poten-

cjalnym pracodawcà.

–

jakich elementów sk∏ada si´ typowy

biznesplan;

– kto jest odbiorcà biznesplanu.

– poj´cie etyki i

etyki w

biznesie;

–

jakie post´powanie nazywamy etycz-

nym.

–

jakie sà motywy podejmowania dzia∏al-

noÊci gospodarczej;

–

korzyÊci p∏ynàce z

uruchomienia dzia∏al-

noÊci gospodarczej;

–

przyczyny niepowodzeƒ w

zarzàdzaniu

ma∏à firmà.

–

poj´cie rynku pracy

, popytu na prac´,

poda˝y pracy;

– instytucje dzia∏ajàce na rynku pracy

–

na czym polega aktywne poszukiwanie

pracy;

–

oczekiwania pracodawców od kandy-

datów poszukujàcych pracy

– jak przedstawiç swojà osob´ w

kontek-

Êcie wymagaƒ pracodawcy

–

co jest wa˝ne w

rozmowie kwalifika-

cyjnej.

Biznesplan – za∏o˝enia i

sposób

konstruowania.

Etyka w

biznesie. P

ost´powanie

etyczne.

Motywy podejmowania dzia∏al-

noÊci gospodarczej. KorzyÊci

p∏ynàce z

prowadzenia w∏asnej

firmy

. Zasady zarzàdzania ma∏à

firmà.

Rynek pracy

. P

pyt i

poda˝ na ryn-

ku pracy

. Instytucje dzia∏ajàce na

rynku pracy

Aktywne poszukiwanie pracy

Nawiàzanie k

ontaktu z

praco-

dawcà. Sporzàdzenie dokumen-

tów: ˝yciorys i

list motywacyjny

ozmowa kwalifikacyjna z

pra-

codawcà.

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE CELE

KSZT

A¸CENIA

Uczeƒ powinien

Uczeƒ zna, wie, rozumie

Uczeƒ potrafi

Znaç zasady zatrudnienia

oparciu o

obowiàzujàce pra-

wodawstwo.

Zidentyfik

owaç formy pomo-

cy urz´du pracy dla bezrobot-

nego absolwenta.

34.

35.

–

wyk

orzystaç êród∏a prawa

pracy do rozwiàzywania pro-

lemów zwiàzanych z

pod-

j´ciem i

wyk

onywaniem

pracy

–

wskazaç formy pomocy

urz´du pracy dla bezrobot-

nych absolwentów

–

na jakich zasadach mo˝na zatrudniç

zwolniç pracownika;

–

podstawowe obowiàzki pracodawcy

pracownika.

–

jakie warunki trzeba spe∏niç, aby uzy-

skaç status bezrobotnego absolwenta;

–

prawa i

obowiàzki bezrobotnego absol-

wenta.

odzaje umów o

prac´. Zasady

ich zawierania i

rozwiàzywania.

odstawowe prawa i

obowiàzki

pracodawcy i

pracownika.

Status bezrobotnego absolwen-

ta. P

rawa i

obowiàzki bezrobot-

nego absolwenta.

TERIA¸ NAUCZANIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA UCZNIA

PROPONOWANY PRZYDZIA¸ GODZIN

Numer

rozdzia∏u

III

Przedsi´biorczoÊç podstawà dzia∏alnoÊci cz∏owieka

Gospodarka rynkowa

Paƒstwo w gospodarce

Podejmowanie dzia∏alnoÊci gospodarczej

Aktywne poszukiwanie pracy

Godziny do dyspozycji nauczyciela

Razem

Nazwa rozdzia∏u

Orientacyjna

liczba godzin

PROCEDURY OSIÑGNI¢CIA CELÓW

Zgodnie z podstawà programowà, przedmiot Podstawy przedsi´bior-

czoÊci ma przygotowaç uczniów do ˝ycia w nowych warunkach spo∏eczno-
-gospodarczych, uczyç samodzielnoÊci i podejmowania decyzji. Mi´dzy
innymi z tego powodu przywiàzuje si´ wielkà wag´ do kszta∏towania
u m∏odzie˝y ró˝norodnych umiej´tnoÊci niezb´dnych w doros∏ym ˝yciu
oraz prowadzeniu dzia∏alnoÊci gospodarczej. Dlatego uwa˝am, ˝e osià-
gni´ciu wymienionych celów edukacyjnych najbardziej sprzyjajàce b´-
dzie stosowanie metod aktywizujàcych prac´ uczniów.

W procesie kszta∏cenia nale˝y stosowaç nast´pujàce metody:
• metod´ przypadków, zwanà tak˝e metodà zdarzeƒ. Stwarza ona dosko-

na∏à okazj´, by odwo∏ywaç si´ do wiedzy teoretycznej i obserwacji
uczniów w praktyce szkoleniowej. Poza nabywaniem umiej´tnoÊci roz-
wiàzywania problemów i podejmowania trudnych, nietypowych decyzji,
uczestnicy zaj´ç prowadzonych tà metodà çwiczà tak˝e zdolnoÊç zbiera-
nia, agregowania i przetwarzania informacji, co dla wspó∏czesnego cz∏o-
wieka, próbujàcego zapoznaç si´ z konkretnym zagadnieniem, jest
umiej´tnoÊcià pierwszoplanowà. Istota metody przypadków sprowadza
si´ do analizy, a nast´pnie do dyskusji. Stosujàc tà metod´, nie podaje
si´ nowego materia∏u nauczania, lecz przedstawia uczniowi sytuacj´
problemowà, tkwiàcà w ˝yciu praktycznym, w taki sposób, aby zdobytà
wiedz´ i doÊwiadczenie umia∏ wykorzystaç twórczo w nowych warun-
kach lub przy podejmowaniu najbardziej trafnych decyzji;

• metod´ inscenizacji, która polega na odgrywaniu ró˝nych ról przez

uczniów. Role te, grane w warunkach sztucznych, zwykle przydzielane
sà tylko niektórym cz∏onkom grupy, pozostali zaÊ to obserwatorzy. Jed-
nak niezaprzeczalnà zaletà zastosowania tej metody jest fakt, ˝e ka˝dy
z uczniów w niedalekiej przysz∏oÊci mo˝e odgrywaç takà rol´ w rzeczy-
wistoÊci, np. przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej;

• dyskusj´, która jest sztukà wyra˝ania swojego zdania, argumentacji

i jednoczeÊnie treningiem szacunku dla przekonaƒ innych. Dzi´ki sto-
sowaniu dyskusji jako metody nauczania, mo˝liwe staje si´ rozwijanie
wielu umiej´tnoÊci: dok∏adnego, Êcis∏ego formu∏owania w∏asnych my-
Êli; s∏uchania innych; analizowania i oceniania faktów, si´gania do êró-
de∏; rozumienia innych ludzi i ich poglàdów; korzystania z doÊwiad-
czenia innych przy kwestiach problemowych; wymiany poglàdów;
przygotowania do zespo∏owego rozwiàzywania problemów, wyrabia-
nia postaw szacunku dla partnerów i wspó∏pracowników. Powszechnie
wyró˝nia si´ wiele odmian prowadzenia dyskusji. Ka˝da z nich ma in-
ny przebieg i pozwala na kszta∏towanie ró˝nych umiej´tnoÊci. Dla lep-
szej organizacji i prezentacji argumentów oraz wynikajàcych z ich
przyj´cia konsekwencji, mo˝na wykorzystaç ró˝ne sposoby wizualnej
prezentacji procesu myÊlenia, np. burza mózgów, drzewo decyzyjne,
metaplan;

• gry dydaktyczne, które polegajà na wykorzystywaniu gier do opisywa-

nia pewnych zjawisk ekonomicznych. Metoda ta wyzwala zachowania
operacyjne uczniów (zachowania w dzia∏aniu), spontanicznoÊç, kreuje
liderów, okreÊla hierarchi´ wartoÊci. WÊród gier dydaktycznych nale˝y
wyró˝niç gry symulacyjne i decyzyjne. Metoda gier symulacyjnych po-
lega na odtworzeniu przez uczàcych si´ doÊç z∏o˝onych sytuacji proble-
mowych. Zmusza do rozpatrywania modelu symulacyjnego, zwiàzków,
relacji, zdarzeƒ w nim zawartych w oderwaniu od rzeczywistego kon-
tekstu. W konsekwencji pozwala porównaç wyniki symulacji z rozwiàza-
niami faktycznymi. Metod´ gier decyzyjnych wykorzystuje si´ do naby-
wania lub doskonalenia umiej´tnoÊci podejmowania decyzji w stosun-
kowo krótkim czasie i w warunkach konkurencji.

Oprócz realizacji procesu dydaktycznego z wykorzystaniem metod

aktywizujàcych, sugeruje si´ równie˝ odwo∏ywanie do bezpoÊredniego
otoczenia, w którym funkcjonuje uczeƒ, poprzez:

– zapraszanie na zaj´cia praktyków gospodarczych;
– odwo∏ywanie si´ do praktyki gospodarczej;
– wykorzystanie filmów edukacyjnych;
– organizowanie wycieczek przedmiotowych.
Zastosowane przez nauczyciela wybrane metody aktywizujàce przy-

gotujà ucznia do aktywnego i Êwiadomego uczestnictwa w ˝yciu gospo-
darczym, pobudzà w nim ducha przedsi´biorczoÊci, pozwolà na kszta∏to-
wanie postaw i zachowaƒ przedsi´biorczych w praktyce.

OPIS METOD OCENIANIA OSIÑGNI¢å UCZNIA

Przedmiotem zarówno bie˝àcej, jak i koƒcowej oceny powinien byç

nie tylko stan wiedzy uczniów, lecz równie˝ post´py w nabywaniu umie-
j´tnoÊci. Od znajomoÊci definicji wa˝niejsza jest umiej´tnoÊç stosowania
poj´ç w analizie i ocenie sytuacji, uÊwiadamiajàca uczniom stopieƒ opano-
wania wiadomoÊci i wdra˝ajàca ich do systematycznej pracy. Da to tak˝e
nauczycielom informacj´ o efektywnoÊci stosowanych metod i organizacji
pracy dydaktyczno-wychowawczej.

W zale˝noÊci od rodzaju wykorzystywanych metod realizacji mate-

ria∏u nauczania sugeruje si´ stosowanie ró˝norodnych form sprawdzajà-
cych osiàgni´cia ucznia:

– ustne wypowiedzi ucznia formu∏owane w oparciu o uzyskanà na

lekcji wiedz´;

– samodzielnie opracowane notatki z lekcji;
– prace pisemne opracowane przez ucznia w domu;
– testy (otwarte, zamkni´te);
– ró˝norodne formy prac ucznia, uzyskane dzi´ki realizacji ró˝nych

rodzajów metod aktywizujàcych;

– opracowane i wyg∏oszone referaty samodzielnie przygotowane

przez ucznia, wykraczajàce poza program;

– zakwalifikowanie do ró˝norodnych form uczestnictwa w pozaszkol-

nych formach rywalizacji m∏odzie˝y, obejmujàcej zagadnienia zwià-
zane z zachowaniem przedsi´biorczym.

Formu∏owanie wymagaƒ edukacyjnych i warunki uzyskania poszcze-
gólnych ocen.

Wymagania edukacyjne formu∏owane powinny byç przez nauczycie-

la na bazie podstawy programowej oraz wybranego przez nauczyciela
programu nauczania i celów dydaktycznych zawartych w programie wy-
chowawczym szko∏y.

Nauczyciel formu∏uje nast´pujàce poziomy wymagaƒ:
• wymagania konieczne

Konieczne wiadomoÊci i umiej´tnoÊci potrzebne do Êwiadomego udzia∏u
w zaj´ciach szkolnych i wykonywania prostych zadaƒ. Obejmujà minimum
wiadomoÊci i umiej´tnoÊci niezb´dnych w ˝yciu i w dalszym uczeniu si´.
Te wymagania mogà byç ocenione na ocen´ dopuszczajàcà.

• wymagania podstawowe

Obejmujà te treÊci kszta∏cenia, które sà: niezb´dne w uczeniu danego
przedmiotu, u˝yteczne w szkolnej i pozaszkolnej dzia∏alnoÊci ucznia,
przyst´pne dla wszystkich uczniów, a wi´c o niewielkim stopniu z∏o˝ono-
Êci, dajàce si´ wykorzystaç w wielu sytuacjach, pozwalajàce na wzbogace-
nie ich zakresu, nastawione g∏ównie na wiadomoÊci, a nie umiej´tnoÊci.
Te wymagania ocenione mogà byç na ocen´ dostatecznà.

• wymagania rozszerzajàce

Zaliczamy do nich te treÊci kszta∏cenia, które sà: przydatne w opanowa-
niu nowych treÊci z przedsi´biorczoÊci, istotne w strukturze treÊci
przedmiotowych, integrujàce wiadomoÊci i umiej´tnoÊci ucznia opano-
wane wczeÊniej, u˝yteczne w szkolnej i pozaszkolnej dzia∏alnoÊci
ucznia.
Wymagania rozszerzajàce oceniane mogà byç na ocen´ dobrà.

• wymagania dope∏niajàce

Zaliczamy do nich te treÊci kszta∏cenia, które: wymagajà umiej´tnoÊci
rozwiàzywania problemów w sytuacjach nowych, nietypowych dla
ucznia, wyspecjalizowane, wybiegajàce ponad potrzeby aktualnego eta-
pu kszta∏cenia i pozwalajàce na zachowania odleg∏e od bezpoÊredniej
u˝ytecznoÊci w dzia∏alnoÊci pozaszkolnej ucznia, z∏o˝one i wymagajàce
szczególnego myÊlenia i analizowania w opanowaniu i rozwiàzywaniu
problemów w sposób samodzielny.
Te wymagania ocenione mogà byç na ocen´ bardzo dobrà.

• wymagania wykraczajàce

Obejmujà wiadomoÊci i umiej´tnoÊci, które sà: rozleg∏e twórczo i nauko-
wo, wybiegajà ponad potrzeby g∏ównego kierunku realizacji treÊci
kszta∏cenia przedmiotu, pozwalajà rozwiàzywaç zadania problemowe
w sposób niekonwekcjonalny, samodzielnie przemyÊlane przez ucznia,
wykraczajà znacznie poza obowiàzujàcy program nauczania, stanowià
rozwini´cie wymagaƒ dope∏niajàcych i pozwalajà na wykorzystanie ró˝-
nych êróde∏ wiedzy i umiej´tnoÊci ucznia.
Wymagania te mogà byç ocenione na ocen´ celujàcà. Sugeruje si´ przy
ocenianiu ucznia na t´ ocen´ przyj´cie zasady spe∏nienia wymagaƒ na
ocen´ bardzo dobrà oraz prezentowanie przez ucznia innych, wa˝nych
ze wzgl´du na przedmiot nauczania, osiàgni´ç edukacyjnych.

INFORMACJA O WARUNKACH NIEZB¢DNYCH

DO REALIZACJI PROGRAMU

G∏ównym celem przedmiotu Podstawy przedsi´biorczoÊci jest uÊwia-

domienie uczniowi koniecznoÊci zachowywania si´ w sposób przedsi´-
biorczy – je˝eli chce on realizowaç w∏asne cele w ˝yciu prywatnym i zawo-
dowym – oraz pokazanie uwarunkowaƒ bycia przedsi´biorczym cz∏owie-
kiem czy uwarunkowaƒ tworzenia przedsi´biorczej organizacji.

Program nauczania obejmuje 5 dzia∏ów programowych, realizowa-

nych w ciàgu jednego roku nauczania w ramach jednej godziny tygodnio-
wo. Materia∏ obj´ty programem nauczania jest bardzo obszerny i trudny
dla m∏odzie˝y szkó∏ zawodowych. Wymaga to od nauczycieli bardzo do-
brego przygotowania metodycznego i pe∏nej znajomoÊci aktualnych za-
gadnieƒ ekonomicznych, Êledzenia na bie˝àco publikacji o tematyce go-
spodarczej.

Podczas realizacji programu nale˝y uwzgl´dniç wymienione wcze-

Êniej metody aktywizujàce. Nastawienie na zdobywanie umiej´tnoÊci po-
winno byç podstawowym celem nauczania, przy wyeksponowaniu pozy-
tywnych cech ucznia.

Zagadnienia najtrudniejsze z teorii ekonomii powinny byç poparte

wieloma przyk∏adami z ˝ycia gospodarczego.

Realizacja programu nauczania b´dzie pe∏niejsza, je˝eli wspomaga-

na b´dzie bezpoÊrednim kontaktem z praktykami gospodarczymi oraz or-
ganizacjà wycieczek przedmiotowych.

Ze wzgl´du na to, ˝e zaj´cia majà mieç charakter çwiczeniowy, dla za-

interesowania uczniów tematykà gospodarczà i rozwijaniem postaw
przedsi´biorczych, zaj´cia powinny odbywaç si´ w pracowni umo˝liwiajà-
cej prac´ zespo∏owà.

Przedmiot Podstawy przedsi´biorczoÊci jest kontynuacjà i rozszerze-

niem modu∏u Wychowanie do aktywnego udzia∏u w ˝yciu gospodarczym re-
alizowanego w gimnazjum w ramach przedmiotu Wiedza o spo∏eczeƒstwie.
W zwiàzku z tym przed przystàpieniem do realizacji treÊci poszczegól-
nych rozdzia∏ów nale˝y zdiagnozowaç stan wiedzy uczniów. Za cel spraw-
dzianu nale˝y przyjàç umiej´tnoÊci pos∏ugiwania si´ podstawowymi poj´-
ciami i terminami oraz umiej´tnoÊci wykorzystania wiedzy do opisu zja-
wisk i faktów. Podczas procesu kszta∏cenia nale˝y stosowaç ró˝ne formy
pomiaru osiàgni´ç szkolnych uczniów.

CZ¢Âå II
PRZEWODNIK
METODYCZNY
NAUCZYCIELA

WST¢P DO PRZEWODNIKA

Przewodnik metodyczny do podr´cznika Podstawy przedsi´biorczoÊci
sk∏ada si´ z nast´pujàcych cz´Êci:

1. Planu wynikowego (rozk∏ad materia∏u).
2. Propozycji wymagaƒ edukacyjnych na stopnie szkolne.
3. Scenariuszy wybranych lekcji.
4. Testów, zadaƒ i krzy˝ówek sprawdzajàcych wiedz´ i umiej´tnoÊci

uczniów.

5. Rozwiàzaƒ testów i krzy˝ówek.
6. Kart prac ucznia.
7. Za∏àczników dla nauczycieli.
Scenariusze, sprawdziany, wymagania na stopnie szkolne majà cha-

rakter przyk∏adowy i majà charakter propozycji, pokazujà pewnà autor-
skà wizj´ prowadzenia zaj´ç, którà nauczyciel mo˝e przyjàç lub odrzuciç.
Scenariusze nawiàzujà do ˝ycia codziennego, pokazujà praktyczne roz-
wiàzywanie problemów, z którymi wczeÊniej lub póêniej uczniowie si´ ze-
tknà. Nauczyciel powinien staraç si´ zach´caç uczniów do samodzielnego
rozwiàzywania problemów.

Niezwykle istotnà cz´Êcià Przewodnika sà Karty Pracy Ucznia i Za-

∏àczniki dla nauczyciela. Zosta∏y zamieszczone w ksià˝ce tak, by ka˝dy
nauczyciel móg∏ je ∏atwo skserowaç i rozdaç uczniom na lekcji. To samo
dotyczy testów i sprawdzianów.

Autorka ma nadziej´, ˝e praca z Przewodnikiem pozwoli urozmaiciç

i uatrakcyjniç lekcje podstaw przedsi´biorczoÊci, a jednoczeÊnie u∏atwi
nauczycielom wykonanie pewnych niezb´dnych formalnych czynnoÊci
wymaganych przez szko∏´.

AN WYNIK

OWY – propozycja rozk∏adu materia∏u nauczania pr

zedsi´biorczoÊci

Wymiar godzin: 38

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

OkreÊliç istot´

przedsi´biorczo-

Êci.

OkreÊliç w∏asnà

osobowoÊç.

Dok

onaç samo-

oceny w

kontek-

Êcie s∏abych i

moc-

nych stron w∏as-

nej osobowoÊci.

rzygotowanie do

Êwiadomego i

tywnego uczest-

nictwa w

˝yciu

gospodarczym.

Mocne i

s∏abe stro-

ny w∏asnej osobo-

woÊci, samoak-

ceptacja.

Mocne i

s∏abe stro-

ny w∏asnej osobo-

woÊci, samoak-

ceptacja.

otrzeby

. Zasoby

onomiczne.

zedsi´biorczoÊç.

OsobowoÊç.

Temperament.

Samoocena. Sa-

moakceptacja.

Mocne i

s∏abe

strony w∏asnej

osobowoÊci.

1. P

rzedsi´biorczoÊç.

2. Jacy jesteÊmy?

3. Mocne i

s∏abe

strony w∏asnej oso-

bowoÊci.

otrzeby ludzkie.

Ârodki zaspok

oje-

nia potrzeb. Zaso-

by ek

onomiczne.

rzedsi´biorczoÊç.

oj´cie osobowo-

Êci. T

ypy tempera-

mentu. T

ypy oso-

bowoÊci zawodo-

wych.

Samoocena. Samo-

akceptacja. Moc-

ne i

s∏abe strony

w∏asnej osobowo-

Êci.

Co jest podstawà go-

spodarowania. Jakie sà

zasoby ek

onomiczne. Co

to jest przedsi´biorczoÊç.

Jakie cechy okreÊlamy

jak

o przedsi´biorcze.

Co to jest osobowoÊç.

Jakie czynniki majà

wp∏yw na naszà oso-

bowoÊç. Jakie sà typy

temperamentu. Jakie

sà typy osobowoÊci

zawodowych.

Co sk∏ada si´ na obraz

w∏asnej osoby

. Na

czym polega samoak-

ceptacja.

odaç przyk∏ady za-

chowaƒ przedsi´bior-

czych w

ró˝nych dzie-

dzinach ˝ycia.

OkreÊliç w∏asnà oso-

bowoÊç.

Dok

onaç samooceny

Wymieniç swoje moc-

ne i

s∏abe strony

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

Odró˝niaç aser-

tywnoÊç od ule-

g∏oÊci i

agresji.

oznaç i

zasto-

sowaç skutecz-

ne metody k

munik

owania si´

zespole.

Znaç zasady ra-

cjonalnego go-

spodarowania.

AsertywnoÊç.

Komunikacja inter-

personalna. Ba-

riery w

procesie

komunik

owania si´

iich pok

onywanie.

Charakterystyka

rynku i

gospodar-

ki rynk

owej.

AsertywnoÊç.

Komunikacja in-

terpersonalna.

Zasady racjonal-

nego gospoda-

rowania.

4. AsertywnoÊç

5. Umiej´tnoÊç k

munik

owania si´.

6. R

acjonalne go-

spodarowanie.

AsertywnoÊç. Za-

chowanie asertyw-

ne, agresywne, ule-

g∏e.

Komunikacja inter-

personalna. Zasa-

dy skutecznej k

munikacji. Komu-

nikacja werbalna

niewerbalna. Ba-

riery k

omunikacji.

Gospodarowanie.

achunek ek

ono-

miczny

. Zasada naj-

wi´kszego efektu.

Zasada najmniej-

szego nak∏adu.

Co to jest asertyw-

noÊç. Na czym polega

zachowanie asertywne,

agresywne i

uleg∏e.

Co to jest k

omunikacja

interpersonalna. Jakie

sà elementy procesu k

munikacji. Jakie sà za-

sady skutecznego po-

rozumiewania si´. Na

czym polega k

omuni-

kacja werbalna i

nie-

werbalna. Jakie sà ba-

riery k

omunikacyjne.

Na czym polega go-

spodarowanie. Co to

jest rachunek ek

ono-

miczny

. Na czym pole-

ga zasada najwi´ksze-

go efektu i

najmniej-

szego nak∏adu.

odaç przyk∏ady za-

chowaƒ asertywnych,

uleg∏ych i

agresyw-

nych.

OkreÊliç k

orzyÊci wy-

nikajàce z

zastosowa-

nia skutecznych me-

tod k

omunik

owania

si´ w

zespole.

odaç przyk∏ady za-

stosowania zasad ra-

cjonalnego gospoda-

rowania.

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

10.

Identyfik

owaç

podstawowe ele-

menty rynku.

oznaç mecha-

nizmy funkcjo-

nowania gospo-

darki rynk

owej.

Scharakteryzo-

waç rynek finan-

sowy

Zaplanowaç w∏a-

sny bud˝et do-

mowy

Charakterystyka

rynku i

gospodarki

rynk

owej.

Charakterystyka

rynku i

gospodar-

ki rynk

owej.

unkcjonowanie

gie∏dy papierów

wartoÊciowych.

Gospodarstwo do-

mowe – dochody

wydatki.

Rynek i

jego ele-

menty

. Gospodar-

ka rynk

owa.

Mechanizm ryn-

kowy

Rynek finanso-

Bud˝et gospodar-

stw domowych.

7. Charakterysty-

rynku i

gospo-

darki rynk

owej.

8. Mechanizm

rynk

owy

9. Rynek finansowy

10. Gospodarstwo

domowe.

oj´cie rynku. Ele-

menty rynku – pod-

miot, k

onkurencja,

infrastruktura ryn-

kowa, w∏asnoÊç. Go-

spodarka rynk

owa.

Mechanizm rynk

. P

opyt i

prawo

popytu. P

oda˝ i

pra-

wo poda˝y

. Cena.

Rynek finansowy

Rynek pieni´˝ny

kapita∏owy

Dochody i

wydat-

ki gospodarstw do-

mowych. Bud˝et

gospodarstw do-

mowych.

Co to jest rynek. Kto

jest uczestnikiem rynku.

Jakie elementy kszta∏-

tujà gospodark

´ ryn-

kowà.

Z jakich elementów sk∏a-

da si´ mechanizm r

kowy

. Co to jest pop

ipoda˝. Co to jest cena.

Co to jest rynek finan-

sowy

. Jakie sà pod-

stawowe instrumenty

finansowe na rynku

pieni´˝nym i

kapita∏o-

wym. Jakie funkcje

pe∏ni bank centralny

Co to jest gie∏da papie-

rów wartoÊciowych.

Jaka jest rola gospo-

darstwa domowego

gospodarce. Jakie sà

êród∏a dochodów gospo-

darstw domowych. Ja-

kie sà podstawowe ro-

dzaje wydatk

ów gospo-

darstw domowych.

Scharakteryzowaç

wspó∏czesny rynek.

ozró˝niç dwa mode-

le systemów gospo-

darczych.

WyjaÊniç, jak dzia∏a

mechanizm rynk

owy

Wyt∏umaczyç prawo

popytu i

poda˝y

Scharakteryzowaç ry-

nek pieni´˝ny i

kapita-

∏owy

. R

ozró˝niç rynek

pierwotny i

wtórny

Scharakteryzowaç

podstawowe papiery

wartoÊciowe: akcje

obligacje.

WyjaÊniç prawo En-

gla. Zaplanowaç w∏a-

sny bud˝et domowy

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

11.

12.

13.

14.

ozró˝niç formy

inwestowania

w∏asnych pieni´-

dzy

Znaç zasady funk-

cjonowania sys-

temu ubezpie-

czeƒ spo∏ecznych

olsce.

Znaç podstawo-

we prawa k

sumenta.

Znaç podstawy

prawne funkcjo-

nowania przed-

si´biorcy na ryn-

ku.

Inwestowanie w∏a-

snych pieni´dzy

System zabezpie-

czenia emerytal-

nego.

Ochrona praw k

on-

sumentów

rzedsi´biorstwo

gospodarce –

cele dzia∏ania. P

od-

stawy prawne dzia-

∏alnoÊci gospodar-

czej.

Lokaty pieni´˝-

ne i

rzeczowe.

System ubezpie-

czeƒ spo∏ecznych.

Prawa k

onsumen-

ta.

rzedsi´biorstwo

przedsi´biorca.

11. Inwestowanie

w∏asnych pieni´dzy

12. Ubezpieczenia

spo∏eczne.

13. Ochrona praw

konsumentów

14. P

rzedsi´biorca

na rynku.

Lokaty pieni´˝ne

rzeczowe. Czyn-

niki okreÊlajàce ry-

zyk

o inwestycyjne.

System ubezpie-

czeƒ zdrowotnych

ispo∏ecznych w

Pol-

sce.

Instytucje zajmu-

jàce si´ ochronà

praw k

onsumenta.

odstawowe pra-

wa k

onsumenta.

rzedsi´biorstwo

przedsi´biorca.

Dzia∏alnoÊç gospo-

darcza. Cele dzia-

∏ania przedsi´bior-

stwa.

Na czym polega lokata

pieni´˝na i

rzeczowa.

Jakie sà rodzaje lokat

pieni´˝nych i

rzeczo-

wych.

Na czym polega sys-

tem ubezpieczeƒ spo-

∏ecznych.

Jakie sà instytucje

zajmujàce si´ ochronà

praw k

onsumenta. Ja-

kie sà podstawowe pra-

wa k

onsumenta. Co to

jest r´k

ojmia i

gwarancja.

Co to jest przedsi´bior-

stwo. Kogo uwa˝amy

za przedsi´biorc´ wg

ustawy

. Jakie sà cele

dzia∏alnoÊci gospodar-

czej przedsi´biorcy

OkreÊliç ryzyk

o inwe-

stowania w∏asnych

pieni´dzy

rzedstawiç, na jakie

fundusze idà sk∏adki

ubezpieczeƒ zdrowot-

nych i

spo∏ecznych.

Wskazaç w

swoim

Êrodowisku instytucje

zajmujàce si´ obronà

praw k

onsumenta.

Wskazaç podstawy

prawne regulujàce dzia-

∏alnoÊç gospodarczà.

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

15.

16.

17.

18.

Identyfik

owaç

podstawowe for-

my prawno

-orga-

nizacyjne

przed-

si´biorstw

OkreÊliç k

oszty

iprzychody oraz

obliczyç wynik

finansowy przed-

si´biorstwa.

OkreÊliç rol´ paƒ-

stwa w

gospo-

darce rynk

owej.

Scharakteryzo-

waç polityk

´ fi-

skalnà i

mone-

tarnà.

rzedsi´biorstwo

gospodarce –

formy organiza-

cyjno

-prawne.

Koszty i

przycho-

dy przedsi´bior-

stwa. OkreÊlanie

wyniku finanso-

wego.

Podstawowe funk-

cje gospodarcze

paƒstwa.

olityka fiskalna

monetarna.

Klasyfikacja przed-

si´biorstw

Majàtek i

êród∏a

finansowania ma-

jàtku przed

si´-

biorstwa. Wyn

finansowy

aƒstwo w

spodarce.

olityka fiskalna

monetarna.

15. Formy praw-

-organizacyjne

przedsi´biorstw

16. Zarzàdzanie fi-

nansami przedsi´-

biorstwa.

17. R

ola paƒstwa

gospodarce ryn-

kowej.

18. P

olityka fiskal-

na i

monetarna.

Klasyfikacja przed-

si´biorstw wg form

w∏asnoÊci. Cha-

rakterystyka przed-

si´biorstw wg form

prawno

-organiza-

cyjnych.

Majàtek i

êród∏a fi-

nansowania ma-

jàtku przedsi´bior-

stwa. Wynik finan-

sowy

Interwencjonizm

paƒstwowy

. R

ola

paƒstwa w

sferze

gospodarczej. Ce-

le polityki gospo-

darczej.

lityka fiskalna.

Bud˝et paƒstwa.

Polityka monetarna.

Jakie sà przedsi´bior-

stwa ze wzgl´du na

form´ w∏asnoÊci. Ja-

kie sà przedsi´bior-

stwa ze wzgl´du na

form´ prawno

-organi-

zacyjnà.

Jakie sà sk∏adniki

majàtku przedsi´bior-

stwa. Jakie sà êród∏a

finansowania majàtku

przedsi´biorstwa.

Na czym polega in-

terwencjonizm paƒ-

stwowy

. Jakie sà za-

dania gospodarcze

paƒstwa. Jakie sà

cele polityki gospo-

darczej paƒstwa.

Jaki jest cel polityki fi-

skalnej i

monetarnej.

Co to jest bud˝et paƒ-

stwa. Jakie sà g∏ów-

ne pozycje dochodów

wydatk

ów bud˝eto-

wych.

odaç przyk∏ady przed-

si´biorstw dzia∏ajà-

cych w

najbli˝szym

otoczeniu w

oparciu

wybrane kryteria.

Na prostym przyk∏a-

dzie obliczyç wynik

finansowy przedsi´-

biorstwa.

OkreÊliç rol´ paƒstwa

gospodarce.

Scharakteryzowaç

polityk

´ fiskalnà i

netarnà.

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

19.

20.

21.

22.

Identyfik

owaç

podstawowe

wskaêniki wzro-

stu gospodar-

czego.

Wskazaç sposo-

by redukcji bez-

robocia.

rzedstawiç ro-

dzaje i

skutki

inflacji.

OkreÊliç k

orzy-

Êci p∏ynàce z

miany mi´dzy-

narodowej.

Wzrost gospodar-

czy i

jego wskaê-

niki.

Bezrobocie.

Inflacja.

Wspó∏praca go-

spodarcza z

za-

granicà.

Wzrost i

rozwój

gospodarczy

Bezrobocie.

Inflacja.

Handel zagra-

niczny

19. Wzrost gospo-

darczy

20. Bezrobocie.

21. Inflacja.

22. Wspó∏praca go-

spodarcza z

zagra-

nicà.

Wzrost i

rozwój

gospodarczy

. Mier-

niki wzrostu i

rozwo-

ju gospodarczego.

Cykl gospodarczy

j´cie bezrobo-

cia. P

rzyczyny i

ro-

dzaje bezrobocia.

Skutki bezrobocia.

Sposoby zapobie-

gania i

walki z

bez-

robociem.

j´cie inflacji. P

rzy-

czyny i

rodzaje in-

flacji. Skutki infla-

cji.

Handel zagranicz-

. P

rzyczyny wy-

miany mi´dzyna-

rodowej. KorzyÊci

wymiany mi´dzy-

narodowej. Mi´dzy-

Na czym polega wzrost

gospodarczy

. Co to jest

rozwój gospodarczy

Co to jest cykl k

oniunk

turalny

Kogo okreÊla si´ mia-

nem osoby bezrobotnej.

Jakie sà przyczyny

rodzaje bezrobocia.

Jakie sà skutki bezro-

bocia.

oj´cie inflacji. Jakie

sà przyczyny i

rodzaje

inflacji.

Jakie sà przyczyny wy-

miany mi´dzynarodowej.

otrafi wymieniç pod-

stawowe mi´dzynaro-

dowe organizacje go-

spodarcze i

finansowe.

Identyfik

owaç pod-

stawowe wskaêniki

wzrostu i

rozwoju go-

spodarczego.

rzedstawiç, jakie formy

walki z

bezrobociem

wprowadzi∏o paƒstwo

na lokalnym rynku

pracy

rzedstawiç skutki in-

flacji. P

odaç przyk∏ady

dzia∏aƒ antyinflacyj-

nych paƒstwa.

odaç przyk∏ady k

rzyÊci p∏ynàcych z

miany mi´dzynarodo-

wej dla P

olski.

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

23.

24.

25.

26.

Wskazaç k

orzy-

Êci wynikajàce

integracji P

ski z

Unià Euro-

pejskà.

OkreÊliç k

oncep-

cj´ prowadzenia

w∏asnej firmy

Znaç procedur´

post´powania

koniecznà do uru-

chomienia dzia-

∏alnoÊci gospo-

darczej przez oso-

b´ fizycznà.

Umieç wype∏-

niaç wybrane do-

kumenty zwià-

Integracja z

Unià

Europejskà.

Planowanie w∏a-

snego przedsi´-

wzi´cia gospodar-

czego. OÊrodki

wspierania przed-

si´biorczoÊci.

odstawy praw-

ne dzia∏alnoÊci go-

spodarczej (wybór

podstawowych za-

gadnieƒ) i

proce-

dury jej podejmo-

wania.

rocedura podej-

mowania dzia∏alno-

Êci gospodarczej.

Integracja P

olski

Unià Europejskà.

Planowanie dzia-

∏alnoÊci gospodar-

czej.

rocedura po-

dejmowania

dzia∏alnoÊci go-

spodarczej.

Dokumenty reje-

stracyjne dzia∏alno-

Êci gospodarczej.

23. Integracja z

Unià

Europejskà.

24. Koncepcja pro-

wadzenia w∏asnej

firmy

25. P

rocedura po-

dejmowania dzia-

∏alnoÊci gospodar-

czej.

26. Dokumenty nie-

zb´dne do rejestra-

cji firmy

narodowe organi-

zacje gospodarcze

finansowe.

Istota dzia∏ania UE

Rynek W

ewn´trz-

ny UE

. KorzyÊci

zagro˝enia wyni-

kajàce z

przyna-

le˝noÊci do UE

odzaj i

zakres pla-

nowanej dzia∏alno-

Êci gospodarczej.

Plan dzia∏ania przed

podj´ciem dzia∏al-

noÊci gospodarczej.

rocedura podej-

mowania dzia∏al-

noÊci gospodar-

czej.

odstawowe do-

kumenty rejestra-

cyjne dzia∏alnoÊci

Istot´ dzia∏ania UE

Czym charakteryzuje

si´ Rynek W

ewn´trz-

ny UE

. Na czym polega

stowarzyszenie P

olski

ze Wspólnotami Euro-

pejskimi.

Co nale˝y zrobiç przed

podj´ciem dzia∏alno-

Êci gospodarczej.

Jakie sà wymogi for-

malne, zwiàzane z

re-

jestracjà dzia∏alnoÊci

gospodarczej.

Jakie dokumenty sà

niezb´dne do zareje-

strowania dzia∏alnoÊci

rzedstawiç k

orzyÊci,

jakie osiàgnie P

olska,

przyst´pujàc do UE

Dok

onaç analizy form

pomocy i

sposobu ich

wyk

orzystania w

spodarce P

olski.

rzedstawiç k

oncep-

cj´ prowadzenia w∏a-

snej firmy

odaç procedur´ po-

st´powania, k

oniecz-

nà do uruchomienia

dzia∏alnoÊci gospo-

darczej przez osob´ fi-

zycznà.

Wype∏niç dokumenty

zwiàzane z

rejestracjà

dzia∏alnoÊci gospo-

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

27.

28.

29.

zane z

urucho-

mieniem dzia∏al-

noÊci gospodar-

czej przez osob´

fizycznà.

onstruowaç

prosty biznes plan

w∏asnego przed-

si´wzi´cia.

rzedstawiç ety-

czne zasady po-

st´powania w

ró˝-

nych sytuacjach

zawodowych.

Znaç zasady za-

rzàdzania ma∏à

firmà prowadzà-

ce do sukcesu.

Biznesplan.

Etyka biznesu.

Planowanie w∏a-

snego przedsi´-

wzi´cia.

Biznesplan.

Etyka w

biznesie.

Zarzàdzanie ma-

∏à firmà.

27. Biznesplan.

28. Etyka w

biznesie.

29. Miara sukcesu

przyczyny niepo-

wodzeƒ w

zarzà-

dzaniu ma∏à firmà.

gospodarczej oso-

by fizycznej.

Biznesplan – za∏o-

˝enia i

sposoby k

on-

struowania.

Etyka w

biznesie.

ost´powanie ety-

czne.

Motywy podejmo-

wania dzia∏alnoÊci

gospodarczej. Ko-

rzyÊci p∏ynàce z

pro-

wadzenia w∏asnej

firmy

. Zasady za-

rzàdzania ma∏à fir-

mà.

gospodarczej przez oso-

b´ fizycznà.

Z jakich elementów

sk∏ada si´ typowy biz-

nesplan. Kto jest odbior-

cà biznes planu.

oj´cie etyki i

etyki

biznesie. Jakie po-

st´powanie nazywa-

my etycznym.

Jakie sà motywy podej-

mowania dzia∏alnoÊci

gospodarczej. KorzyÊci

p∏ynàce z

uruchomienia

dzia∏alnoÊci gospodar-

czej. P

rzyczyny niepo-

wodzeƒ w

zarzàdzaniu

ma∏à firmà.

darczej przez osob´ fi-

zycznà.

Opracowaç biznesplan

w∏asnego przedsi´wzi´-

cia.

rzedstawiç etyczne

zasady post´powania

ró˝nych sytuacjach

zawodowych.

rzedstawiç zasady za-

rzàdzania ma∏à firmà

prowadzàce do sukcesu.

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

30.

31.

32.

33.

34.

Znaç mechanizmy

funkcjonowania

rynku pracy

Zaplanowaç spo-

sób aktywnego

poszukiwania

pracy

Sporzàdziç doku-

menty potrzebne

procesie po-

szukiwania pra-

cy: ˝yciorys i

list

motywacyjny

Byç przygotowa-

ny do przeprowa-

dzenia rozmowy

kwalifikacyjnej

pracodawcà.

Znaç zasady za-

trudnienia w opar-

ciu o

obowiàzu-

jàce prawodaw-

stwo.

OÊrodki wspiera-

nia przedsi´bior-

czoÊci.

Metody aktywne-

go poszukiwania

pracy

Metody aktywne-

go poszukiwania

pracy

. P

odstawo-

we dokumenty

Metody aktywne-

go poszukiwania

pracy

. R

ozmowa

kwalifikacyjna.

odstawy praw-

ne nawiàzywania

rozwiàzywania

stosunku pracy

Rynek pracy

Aktywne poszu-

kiwanie pracy

Kontakt z

praco-

dawcà. ˚yciorys.

List motywacyj-

ozmowa kwa-

lifikacyjna z

pra-

codawcà.

Umowy o

prac´.

30. Rynek pracy

31. Aktywne po-

szukiwanie pracy

32. Dokumenty ap-

likacyjne – c.v

. i

list

motywacyjny

33. Nawiàzanie k

on-

taktu z

pracodawcà.

34. Wybrane zagad-

nienia prawa pracy

Rynek pracy

. P

opyt

poda˝ na rynku

pracy

. Instytucje

dzia∏ajàce na ryn-

ku pracy

Aktywne poszuki-

wanie pracy

Nawiàzanie k

taktu z

pracodaw-

cà. Sporzàdzenie do-

kumentów: ˝yciorys

ilist motywacyjny

ozmowa kwalifi-

kacyjna z

praco-

dawcà.

odzaje umów o

pra-

c´. Zasady ich za-

wierania i

rozwià-

zywania. P

odsta-

wowe prawa i

obo-

oj´cie rynku pracy

popytu na prac´, po-

da˝y pracy

. Instytucje

dzia∏ajàce na rynku

pracy

Na czym polega aktyw-

ne poszukiwanie pracy

Oczekiwania pracodaw-

ców od kandydatów

poszukujàcych pracy

Jak przedstawiç swo-

jà osob´ w

kontekÊcie

wymagaƒ pracodaw-

Co jest wa˝ne w

rozmo-

wie kwalifikacyjnej.

Na jakich zasadach mo˝-

na zatrudniç i

zwolniç pra-

cownika. Jakie sà pod-

stawowe obowiàzki pra-

codawcy i

pracownika.

OkreÊliç czynniki de-

cydujàce o

popycie

poda˝y na lokalnym

rynku pracy

Zaplanowaç w∏asny

sposób aktywnego po-

szukiwania pracy

Sporzàdziç list moty-

wacyjny

. Opracowaç

w∏asne CV

rzygotowaç si´ do roz-

mowy kwalifikacyjnej

potencjalnym praco-

dawcà.

Wyk

orzystaç êród∏a pra-

wa pracy do rozwiàzy-

wania problemów zwià-

zanych z

odj´ciem

iwyk

onywaniem pracy

Lp.

SZCZEGÓ¸

OWE

CELE

KSZT

A¸CENIA

HAS¸

W PODST

WIE

PROGRAMOWEJ

Uczeƒ zna, wie,

rozumie

Uczeƒ potrafi

Zidentyfik

owaç

formy pomocy

urz´du pracy dla

bezrobotnego ab-

solwenta.

Bezrobocie.

Bezrobotny absol-

went.

35. Bezrobotny ab-

solwent.

wiàzki pracodaw-

cy i

pracownika.

Status bezrobot-

nego absolwenta.

rawa i

obowiàzki

bezrobotnego ab-

solwenta.

Jakie warunki trzeba

spe∏niç, aby uzyskaç

status bezrobotnego

absolwenta. Jakie sà

prawa i

obowiàzki bez-

robotnego absolwenta.

Wskazaç formy pomo-

cy urz´du pracy dla

bezrobotnych absol-

wentów

HAS¸

W PROGRAMIE

NAUCZANIA

NUMER

I TEMA

LEKCJI

TREÂCI

KSZT

A¸CENIA

PRZEWID

ANE OSIÑGNI¢CIA

UCZNIA

PROPOZYCJE WYMAGA¡ EDUKACYJNYCH

NA STOPNIE SZKOLNE

I. Przedsi´biorczoÊç podstawà dzia∏alnoÊci cz∏owieka
1. Dopuszczajàcy – uczeƒ zna poj´cia przedsi´biorczoÊci oraz komunika-

cji interpersonalnej; potrafi wymieniç zasoby ekonomiczne.

2. Dostateczny – uczeƒ wie, co jest podstawà gospodarowania; potrafi

wskazaç cechy charakteryzujàce postawy przedsi´biorcze; zna elemen-
ty procesu komunikacji oraz rozumie, na czym polega komunikacja
werbalna i niewerbalna.

3. Dobry – uczeƒ potrafi zdefiniowaç poj´cia: osobowoÊç, asertywnoÊç;

wie, jakie czynniki majà wp∏yw na naszà osobowoÊç oraz co sk∏ada si´
na obraz w∏asnej osoby; potrafi wyjaÊniç, na czym polega samoakcepta-
cja oraz zachowanie asertywne, agresywne i uleg∏e; zna zasady skutecz-
nego porozumiewania si´.

4. Bardzo dobry – uczeƒ wie, jakie sà typy: temperamentu, osobowoÊci za-

wodowych oraz jakie sà bariery komunikacyjne; potrafi podaç przyk∏ady
zachowaƒ przedsi´biorczych w ró˝nych dziedzinach ˝ycia oraz zachowaƒ
asertywnych, uleg∏ych i agresywnych; umie okreÊliç w∏asnà osobowoÊç;
potrafi dokonaç samooceny oraz wymieniç swoje mocne i s∏abe strony.

5. Celujàcy – uczeƒ potrafi okreÊliç korzyÊci p∏ynàce z bycia osobà przed-

si´biorczà oraz wynikajàce z zastosowania skutecznych metod komuni-
kowania si´ w zespole.

II. Gospodarka rynkowa
1. Dopuszczajàcy – uczeƒ zna poj´cia: rynek, popyt, poda˝, cena; wie, kto

jest uczestnikiem rynku; wie, z jakich elementów sk∏ada si´ mechanizm
rynkowy oraz jakie sà cele dzia∏alnoÊci gospodarczej przedsi´biorcy.

2. Dostateczny – uczeƒ rozumie, na czym polega gospodarowanie; wie, co

to jest rachunek ekonomiczny; potrafi przedstawiç elementy kszta∏tujà-
ce gospodark´ rynkowà; potrafi zdefiniowaç rynek finansowy; rozumie,
jakà rol´ pe∏nià gospodarstwa domowe w gospodarce; wie, jakie sà êró-
d∏a dochodów i zna podstawowe rodzaje wydatków w gospodarstwach
domowych; potafi wymieniç rodzaje lokat pieni´˝nych i rzeczowych;
potrafi powiedzieç, kogo uwa˝amy za przedsi´biorc´ wg ustawy; zna
klasyfikacj´ przedsi´biorstw ze wzgl´du na form´ w∏asnoÊci oraz ze
wzgl´du na form´ prawno-organizacyjnà.

3. Dobry – uczeƒ rozumie, na czym polega zasada najwi´kszego efektu

i najmniejszego nak∏adu; zna podstawowe instrumenty finansowe na
rynku pieni´˝nym i kapita∏owym; wie, jakie funkcje pe∏ni bank central-
ny; wie, co to jest gie∏da papierów wartoÊciowych; potafi wyjaÊniç, jak
dzia∏a mechanizm rynkowy; potrafi wyt∏umaczyç prawo popytu i poda-
˝y; umie scharakteryzowaç podstawowe papiery wartoÊciowe: akcje
i obligacje; wie, na czym polega lokata pieni´˝na i rzeczowa; wie, na
czym polega system ubezpieczeƒ spo∏ecznych; zna instytucje zajmujà-
ce si´ ochronà praw konsumenta; potrafi przedstawiç podstawowe pra-

wa konsumenta; rozumie poj´cia r´kojmii i gwarancji; zna podstawowe
sk∏adniki majàtku przedsi´biorstwa oraz ich êród∏a finansowania.

4. Bardzo dobry – uczeƒ potrafi podaç przyk∏ady zastosowania zasad ra-

cjonalnego gospodarowania; umie scharakteryzowaç wspó∏czesny ry-
nek; potrafi rozró˝niç poznane modele systemów gospodarczych; po-
trafi dokonaç charakterystyki rynku pieni´˝nego i kapita∏owego; roz-
ró˝nia rynek pierwotny i wtórny; potrafi wyjaÊniç prawo Engla; umie
zaplanowaç w∏asny bud˝et domowy; potrafi okreÊliç ryzyko inwestowa-
nia w∏asnych pieni´dzy; potrafi wskazaç, na jakie fundusze idà sk∏adki
ubezpieczeƒ zdrowotnych i spo∏ecznych; zna podstawy prawne regulu-
jàce dzia∏alnoÊç gospodarczà oraz potrafi na prostym przyk∏adzie obli-
czyç wynik finansowy przedsi´biorstwa.

5. Celujàcy – uczeƒ potrafi wskazaç w swoim Êrodowisku instytucje zaj-

mujàce si´ obronà praw konsumenta oraz oÊrodki wspierania przedsi´-
biorczoÊci; potrafi wskazaç przedsi´biorstwa dzia∏ajàce w najbli˝szym
otoczeniu w oparciu o wybrane kryteria.

III. Paƒstwo w gospodarce
1. Dopuszczajàcy – uczeƒ wie, co to jest bud˝et paƒstwa; wie, kogo okre-

Êla si´ mianem osoby bezrobotnej; zna poj´cie inflacji; zna przyczyny
wymiany mi´dzynarodowej.

2. Dostateczny – uczeƒ wie, na czym polega interwencjonizm paƒstwowy;

potrafi wymieniç g∏ówne pozycje dochodów i wydatków bud˝etowych; ro-
zumie, na czym polega wzrost gospodarczy i rozwój gospodarczy; wie, co
to jest cykl koniunkturalny; zna przyczyny i rodzaje bezrobocia i inflacji.

3. Dobry – uczeƒ wie, jakie sà zadania gospodarcze paƒstwa; potrafi

przedstawiç cel polityki fiskalnej i monetarnej; wie, jakie sà skutki bez-
robocia; zna cele polityki gospodarczej paƒstwa; potrafi okreÊliç rol´
paƒstwa w gospodarce; potrafi wymieniç podstawowe mi´dzynarodowe
organizacje gospodarcze i finansowe; potrafi przedstawiç istot´ dzia∏a-
nia UE; wie, czym charakteryzuje si´ Rynek Wewn´trzny UE.

4. Bardzo dobry – uczeƒ potrafi scharakteryzowaç polityk´ fiskalnà i mo-

netarnà; umie identyfikowaç podstawowe wskaêniki wzrostu i rozwoju
gospodarczego; potrafi przedstawiç skutki inflacji; potrafi podaç przy-
k∏ady dzia∏aƒ antyinflacyjnych paƒstwa; potrafi podaç przyk∏ady korzy-
Êci p∏ynàcych z wymiany mi´dzynarodowej dla Polski; wie, na czym po-
lega stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi; potrafi
przedstawiç korzyÊci, jakie osiàgnie Polska, przyst´pujàc do UE;

5. Celujàcy – uczeƒ umie zanalizowaç bud˝et samorzàdu terytorialnego

na podstawie samodzielnie zebranych danych; uczeƒ potrafi przedsta-
wiç formy walki z bezrobociem, jakie wprowadzi∏o paƒstwo na lokal-
nym rynku pracy; potrafi dokonaç analizy form pomocy i sposobu ich
wykorzystania w gospodarce Polski.

IV. Podejmowanie dzia∏alnoÊci gospodarczej
1. Dopuszczajàcy – uczeƒ zna wymogi formalne zwiàzane z rejestracjà

dzia∏alnoÊci gospodarczej; wie, jakie dokumenty sà niezb´dne do zare-

jestrowania dzia∏alnoÊci gospodarczej przez osob´ fizycznà; zna poj´cie
etyki i etyki w biznesie.

2. Dostateczny – uczeƒ wie, co nale˝y zrobiç przed podj´ciem dzia∏alnoÊci

gospodarczej; rozumie, jakie post´powanie nazywamy etycznym; wie,
z jakich elementów sk∏ada si´ typowy biznesplan.

3. Dobry – uczeƒ potrafi podaç procedur´ post´powania koniecznà do

uruchomienia dzia∏alnoÊci gospodarczej przez osob´ fizycznà; wie, kto
jest odbiorcà biznesplanu; potrafi przedstawiç motywy podejmowania
dzia∏alnoÊci gospodarczej.

4. Bardzo dobry – uczeƒ potrafi wype∏niç dokumenty zwiàzane z rejestra-

cjà dzia∏alnoÊci gospodarczej przez osob´ fizycznà; umie przedstawiç
etyczne zasady post´powania w ró˝nych sytuacjach zawodowych; po-
trafi wskazaç korzyÊci p∏ynàce z uruchomienia dzia∏alnoÊci gospodar-
czej; potrafi przedstawiç zasady zarzàdzania ma∏à firmà prowadzàce do
sukcesu; zna przyczyny niepowodzeƒ w zarzàdzaniu ma∏à firmà.

5. Celujàcy – uczeƒ potrafi przedstawiç koncepcj´ prowadzenia w∏asnej

firmy oraz umie opracowaç biznesplan w∏asnego przedsi´wzi´cia w ce-
lu uzyskania kredytu z banku.

V. Aktywne poszukiwanie pracy
1. Dopuszczajàcy – uczeƒ zna poj´cie rynku pracy, popytu na prac´ oraz

poda˝y pracy.

2. Dostateczny – uczeƒ wie, na czym polega aktywne poszukiwanie pracy;

zna oczekiwania pracodawców od kandydatów poszukujàcych pracy;
wie, na jakich zasadach mo˝na zatrudniç i zwolniç pracownika.

3. Dobry – uczeƒ zna instytucje dzia∏ajàce na rynku pracy; potrafi przed-

stawiç swojà osob´ w kontekÊcie wymagaƒ pracodawcy; wie, co jest
wa˝ne w rozmowie kwalifikacyjnej; zna podstawowe obowiàzki praco-
dawcy i pracownika; wie, jakie warunki trzeba spe∏niç, aby uzyskaç sta-
tus bezrobotnego absolwenta; zna podstawowe prawa i obowiàzki bez-
robotnego absolwenta.

4. Bardzo dobry – uczeƒ potrafi okreÊliç czynniki decydujàce o popycie

i poda˝y na lokalnym rynku pracy; potrafi sporzàdziç list motywacyjny
i opracowaç CV; umie przygotowaç si´ do rozmowy kwalifikacyjnej
z potencjalnym pracodawcà; potrafi wykorzystaç êród∏a prawa pracy
do rozwiàzywania problemów zwiàzanych z podj´ciem i wykonywa-
niem pracy; potrafi przedstawiç proponowane formy pomocy urz´du
pracy dla bezrobotnych absolwentów.

5. Celujàcy – uczeƒ potrafi zaplanowaç w∏asny sposób aktywnego poszu-

kiwania pracy; zna na bie˝àco programy rzàdowe i samorzàdowe skie-
rowane do osób poszukujàcych pracy.

SCENARIUSZE WYBRANYCH LEKCJI

SCENARIUSZE DO ROZDZIA¸U I

Przedsi´biorczoÊç podstawà dzia∏alnoÊci cz∏owieka

Temat lekcji:

AsertywnoÊç

Uczeƒ umie:
– zdefiniowaç poj´cia: asertywnoÊç, zachowanie asertywne,
– okreÊliç elementy, z jakich sk∏ada si´ odmowa asertywna.

Uczeƒ potrafi:
– wskazaç ró˝nice mi´dzy postawà asertywnà, agresywnà i uleg∏à,
– wyjaÊniç przyczyny powstrzymujàce ludzi od zachowaƒ asertywnych,
– wymieniç korzyÊci wynikajàce z zachowaƒ asertywnych.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, gra dydaktyczna.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, foliogram z definicjami.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel zaprasza na Êrodek klasy czterech uczniów i prosi o odegra-

nie krótkiej scenki. Jeden z uczniów wyst´puje w roli petenta i po kolei
prosi kolegów o po˝yczenie najnowszej gry komputerowej. Pierwszy
z uczniów niegrzecznie odmawia, obra˝ajàc przy tym koleg´, drugi
obiecuje po˝yczyç gr´, choç czyni to bardzo niech´tnie, trzeci mówi
„nie” i podaje racjonalny powód odmowy. Aby usprawniç tok, lekcji na-
uczyciel mo˝e wczeÊniej rozdaç wyst´pujàcym uczniom scenariusz gry
dydaktycznej.

2. Nast´pnie nauczyciel pisze na tablicy zdania: „Jak czu∏bym si´ w sytuacji

A... ”, „Jak czu∏bym si´ w sytuacji B... ”, zaÊ uczniowie starajà si´ okre-
Êliç, jakie emocje wywo∏a∏aby w nich dana forma odmowy. Na zakoƒcze-
nie nauczyciel prosi o wskazanie ró˝nicy mi´dzy odmowà agresywnà
a odmowà asertywnà.

3. Nauczyciel wspólnie z uczniami definiuje zachowania asertywne oraz

agresywne, wymienia elementy odmowy asertywnej, podaje przyk∏ady
reakcji asertywnych.

4. Uczniowie dobierajà si´ w pary. Ka˝da para przygotowuje scenk´,

w której jedna osoba prosi lub czegoÊ ˝àda, zaÊ druga prezentuje posta-
w´ asertywnà. Wybrane pary prezentujà swoje pomys∏y na forum klasy.

5. Nauczyciel pyta o powody, które sk∏aniajà ludzi do zachowaƒ uleg∏ych.

Podane przez uczniów przyczyny zapisuje na tablicy.

6. W ramach podsumowania uczniowie wykonujà çwiczenie na str. 28–29

zamieszczone w podr´czniku.

Temat lekcji:

Umiej´tnoÊç komunikowania si´

Uczeƒ umie:
– wyjaÊniç poj´cie komunikacji interpersonalnej;
– wymieniç niezb´dne elementy procesu komunikacji;
– okreÊliç, na czym polega komunikacja werbalna i niewerbalna.

Uczeƒ potrafi:
– wskazaç zasady podnoszàce skutecznoÊç porozumiewania si´,
– okreÊliç bariery komunikacyjne;
– scharakteryzowaç aktywne s∏uchanie.

Metody pracy: pogadanka, metoda symulacji, praca z podr´cznikiem.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, Karta Pracy Ucznia nr 1, Za∏àcznik nr 1.

Czas: 45min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel omawia elementy komunikacji interpersonalnej, wprowa-

dza definicj´ nadawcy i odbiorcy, kana∏u komunikacyjnego oraz komu-
nikatu.

2. Nast´pnie prosi uczniów, aby na podstawie w∏asnych doÊwiadczeƒ po-

dali przyk∏ady sytuacji, w których nie uda∏o im si´ porozumieç z roz-
mówcà oraz okreÊlili przeszkody (bariery komunikacyjne). Wymienione
przez uczniów przyczyny nale˝y zapisaç na tablicy.

3. Nauczyciel poznaje uczniów z definicjà komunikacji niewerbalnej, pod-

kreÊla rol´ mowy cia∏a w skutecznym porozumiewaniu si´.

4. W dalszej cz´Êci lekcji nauczyciel wybiera 6 uczniów, którzy wezmà

udzia∏ w symulacji, zaÊ pozosta∏ym osobom rozdaje Arkusz obserwacyj-
ny (Karta pracy ucznia nr 1).

5. Nauczyciel wyjaÊnia zasady symulacji: wybrani uczniowie otrzymujà

karteczki, w których zostajà dok∏adnie opisane ich zachowania (Za∏àcz-
nik nr 1), a nast´pnie odgrywajà w parach sytuacje charakteryzujàce si´
brakiem porozumienia. Ich zadaniem jest jak najwierniejsze i zbli˝one
do autentyzmu odegranie wyznaczonej roli.

6. Pozosta∏a cz´Êç klasy pe∏ni w tym czasie rol´ obserwatorów; analizuje

s∏owa i gesty aktorów, a nast´pnie swoje wnioski zapisuje w Arkuszach.

7. Po odegraniu symulacji uczniowie prezentujà swoje spostrze˝enia na

forum klasy. Wspólnie z nauczycielem sporzàdzajà notatk´, w której
wymieniajà bariery komunikacyjne.

SCENARIUSZE DO ROZDZIA¸U II

Gospodarka rynkowa

Temat lekcji:

Charakterystyka rynku i gospodarki rynkowej.
Elementy i funkcje rynku

Uczeƒ umie:
– zdefiniowaç poj´cie rynku,
– wyjaÊniç terminy: konsument, producent, konkurencja cenowa i niecenowa.

Uczeƒ potrafi:
– wyjaÊniç mechanizmy konkurencji,
– omówiç funkcje rynku.

Metody pracy: wyk∏ad, dyskusja dydaktyczna, „burza mózgów”, gra dy-
daktyczna.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, foliogram.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Po podaniu tematu nauczyciel prosi uczniów o wyjaÊnienie terminu

„rynek”. PodkreÊla, i˝ jest to dziÊ termin wieloznaczny i podaje przyk∏a-
dy zdaƒ, w których to samo s∏owo ma nieco inne znaczenie (np. „zrobi-
∏em zakupy na rynku”, „rynek cz´Êci samochodowych”, „wolny rynek”
itp.). Po przeanalizowaniu zdaƒ uczniowie podajà w∏asne definicje ter-
minu. Najbardziej trafne propozycje nauczyciel zapisuje na tablicy,
a nast´pnie porównuje je z definicjà zawartà w podr´czniku.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jakie powody zadecydowa∏y o tym, ˝e trady-

cyjne poj´cie rynku (jako miejsca spotkania nabywców i dostawców)
uleg∏o dzisiaj rozszerzeniu. Uczniowie wymieniajà ró˝ne sposoby doko-
nywania zakupów (przez telefon, za pomocà internetu, sprzeda˝ wysy∏-
kowa, kupno w sklepie, w hurtowni, na gie∏dzie).

3. Nauczyciel charakteryzuje uczestników rynku oraz wprowadza poj´cie

konkurencji i jej klasyfikacj´. Nast´pnie dzieli klas´ na 4 grupy „produ-
centów” wytwarzajàcych ten sam towar (klasa sama mo˝e zadecydo-
waç, o jaki typ towaru chodzi). Nauczyciel wspólnie z uczniami okreÊla
orientacyjne koszty wyprodukowania danego towaru, poni˝ej których
jego sprzeda˝ staje si´ nieop∏acalna i wysokoÊç mar˝y, którà mo˝e po-
braç „producent”. Zadaniem poszczególnych grup jest jak najkorzyst-
niejsze sprzedanie towaru i osiàgni´cie zwyci´stwa nad konkurencjà.

4. Grupy opracowujà swojà ofert´ handlowà. Po wyznaczonym czasie

(10–15 min.) przedstawiciele grup przedstawiajà swoje propozycje na-
uczycielowi, który wciela si´ w rol´ nabywcy.

5. Nauczyciel wybiera najkorzystniejszà ofert´, uzasadnia swój wybór,

omawia zalety i wady pozosta∏ych.

6. W ramach pracy domowej uczniowie podajà przyk∏ady konkurencji nie-

cenowej, z którymi si´ zetkn´li.

Temat lekcji:

Rynek finansowy. Rola banku w gospodarce
rynkowej

Uczeƒ umie:
– podaç definicj´ banku,
– scharakteryzowaç dzia∏ajàcy w Polsce system bankowy,
– wymieniç funkcje banku centralnego i banków komercyjnych.

Uczeƒ potrafi:
– omówiç podstawowe funkcje banku w gospodarce rynkowej,
– opisaç us∏ugi oferowane przez banki komercjalne.

Metody pracy: pogadanka, praca w grupach, praca z materia∏em êród∏owym.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, materia∏y êród∏owe przygotowane
przez uczniów w ramach pracy domowej (ulotki informacyjne ró˝nych
banków lub dane na temat ich us∏ug znalezione w internecie).

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel wprowadza poj´cie banku. Nast´pnie dzieli uczniów na gru-

py 5–6 osobowe – ka˝da grupa na podstawie przygotowanych przez sie-
bie materia∏ów wypisuje us∏ugi oferowane przez ró˝ne banki. W przy-
padku pojawienia si´ niezrozumia∏ych dla uczniów poj´ç (np. por´czy-
ciel, ruchoma stopa oprocentowania, mo˝liwoÊç przewalutowania kre-
dytu itp.), nauczyciel wyjaÊnia je i zapisuje definicj´ na tablicy.

2. Po okreÊlonym czasie (10–15 min.) przedstawiciele grup prezentujà wy-

niki swojej pracy na forum klasy.

3. Nauczyciel charakteryzuje funkcje banku w gospodarce rynkowej, wy-

jaÊnia, z jakich elementów sk∏ada si´ system bankowy w Polsce oraz
omawia rol´ banku centralnego.

4. Nast´pnie prosi uczniów o porównanie ofert ró˝nych banków. Ucznio-

wie powinni wybraç bank proponujàcy najlepszà lokat´, najni˝ej opro-
centowany kredyt, najdogodniejszy ROR itp.

5. Na zakoƒczenie lekcji uczniowie wykonujà çwiczenia ze strony 54 i 55

w podr´czniku.

Temat lekcji:

Gospodarstwo domowe

Uczeƒ umie:
– zdefiniowaç poj´cia: gospodarstwo domowe, wydatki inwestycyjne

i konsumpcyjne,

– podaç êród∏a dochodów gospodarstwa domowego,

Uczeƒ potrafi:
– wyjaÊniç rol´ gospodarstwa domowego w gospodarce,
– zaplanowaç w∏asny bud˝et.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, praca w grupach.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, Za∏àczniki nr 2 i 3.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Na poczàtku lekcji uczniowie z podr´cznika zapoznajà si´ z definicjà

gospodarstwa domowego, jego êród∏ami dochodów oraz podzia∏em wy-
datków na konsumpcyjne lub inwestycyjne.

2. Nauczyciel dzieli klas´ na grupy, nast´pnie rozdaje uczniom kartki

z wypisanymi przyk∏adowymi wydatkami gospodarstwa domowego
(patrz Za∏àcznik nr 2). Zamiast kartek mo˝na wczeÊniej zrobiç „burz´
mózgów” i wypisaç na tablicy oko∏o 15 wydatków, jakie zaproponujà
uczniowie (trzeba pami´taç, by by∏y tam te˝ wydatki inwestycyjne).
Grupy dzielà wydatki na konsumpcyjne i inwestycyjne. Przedstawiciel
grupy, która skoƒczy∏a jako pierwsza, wypisuje podzia∏ na tablicy, resz-
ta klasy go kontroluje.

3. Nast´pnie nauczyciel wypisuje na tablicy typowe wydatki uczniów, ja-

kie ponoszà oni w ciàgu tygodnia. Ka˝demu zakupowi nale˝y przypisaç
konkretnà wartoÊç – mo˝e byç hipotetyczna (patrz Za∏àcznik nr 3). Na-
le˝y te˝ okreÊliç, ile sztuk danego dobra jest kupowane przez ucznia
w ciàgu tygodnia (np. 3 paczki chipsów, 1 butelka coli itp.) Nast´pnie
grupy losujà kartki z okreÊlonymi sumami pieni´dzy – 20, 30, 40 i 50 z∏o-
tych. Uczniowie muszà tak skonstruowaç bud˝et, by nie mieç deficytu.
Je˝eli jednak wyjdzie im deficyt, to muszà podaç, jak go sfinansujà
(np. ograniczenie zakupów chipsów do 1 paczki, po˝yczka od kolegi, na-
mówià kogoÊ z rodziny, by im da∏ jakieÊ pieniàdze itp.). Je˝eli wyjdzie
im nadwy˝ka, to powinni podaç, jak chcà jà zainwestowaç.

4. W trakcie podsumowanie nauczyciel powinien wyjaÊniç uczniom, jak

niebezpieczne jest doprowadzenie do deficytu w gospodarstwie domo-
wym, a jednoczeÊnie jak niezb´dne sà wydatki inwestycyjne.

Temat lekcji:

Ubezpieczenia spo∏eczne

Uczeƒ umie:
– wymieniç i wyjaÊniç, jakie rodzaje ubezpieczeƒ spo∏ecznych mamy

w Polsce,

– wyjaÊniç, na jakie fundusze idà sk∏adki ubezpieczeƒ spo∏ecznych.

Uczeƒ potrafi:
– wskazaç, które ubezpieczenia pokrywane sà automatycznie z pensji,

a które trzeba samodzielnie op∏acaç.

Metody pracy: pogadanka, praca z podr´cznikiem.
Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, materia∏y prasowe.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel po przeczytaniu tekstu z podr´cznika powinien krótko wy-

jaÊniç uczniom ró˝nice pomi´dzy poszczególnymi ubezpieczeniami
spo∏ecznymi. Nast´pnie t∏umaczy, ˝e na wysokoÊç wi´kszoÊci sk∏adek
nie mamy wp∏ywu, sà one automatycznie pobierane z naszego wyna-
grodzenia (zasi∏ku, renty itp.), natomiast mamy wp∏yw na cz´Êç na-
szych ubezpieczeƒ emerytalnych.

2. Nast´pnie nauczyciel uÊwiadamia uczniom, ˝e ju˝ nied∏ugo stanà si´

klientami Powszechnych Towarzystw Emerytalnych. Z chwilà podj´cia
pracy b´dà musieli wybraç ubezpieczenie w tzw. II filarze któregoÊ
z PTF. Nauczyciel powinien bardzo wyraênie podkreÊliç, by starannie
rozwa˝yli wybór PTF, w którym zamierzajà si´ ubezpieczyç, bo póêniej-
sze zmiany zawsze zwiàzane sà z kosztami, poniewa˝ Towarzystwa ze
sk∏adek nowego klienta zawsze pobierajà wi´kszy procent za zarzàdza-
nie pieni´dzmi, ni˝ od takiego, który ubezpieczony jest ju˝ np. dwa la-
ta. W tym miejscu mo˝na podaç uczniom nazwy wszystkich lub np. pi´-
ciu najlepszych PTF.

3. Nauczyciel opisuje tzw. III filar, w którym ubezpieczenie jest dobrowol-

ne. Nast´pnie mo˝na przeprowadziç „burz´ mózgów” i na tablicy wpi-
saç wszystkie za i przeciw ubezpieczaniu si´ w III filarze.

4. W podsumowaniu tej cz´Êci lekcji nauczyciel powinien ostrzec uczniów

przed nieuczciwymi agentami, którzy niekiedy si´ zdarzajà. Decyzje
o ubezpieczeniu w III filarze nale˝y podejmowaç niezwykle rozwa˝nie
i lepiej wybraç kilka ró˝nych i niewielkich ubezpieczeƒ, ni˝ jedno a bar-
dzo kosztowne.

5. W dalszej cz´Êci podsumowania nauczyciel wyjaÊnia uczniom, ˝e eme-

rytura z I i II filaru b´dzie bardzo niewysoka w porównaniu z zarobka-
mi. Im kto krócej pracowa∏ i mniej zarabia∏, tym b´dzie mia∏ ni˝szà
emerytur´. Spo∏eczeƒstwa si´ starzejà (tak˝e polskie), wi´c emerytury
z ZUS b´dà coraz ni˝sze, bo nie b´dzie mia∏ kto na nie pracowaç.

6. Na zakoƒczenie lekcji mo˝na uczniom wypisaç na tablicy kilka propo-

zycji oszcz´dzania na wy˝szà emerytur´ w III filarze:

– lokata bankowa,
– fundusz inwestycyjny,
– ubezpieczenie z opcjà ochrony ˝ycia.

UWAGA: Dobrze na takà lekcj´ zaprosiç agenta ubezpieczeniowego
wiodàcej firmy ubezpieczeniowej, ale w takim wypadku nie mo˝e on
ujawniaç nazwy firmy w której pracuje, by nie byç oskar˝onym o kryp-
toreklam´.

SCENARIUSZE DO ROZDZIA¸U III

Paƒstwo w gospodarce

Temat lekcji:

Rola paƒstwa w gospodarce rynkowej

Uczeƒ umie:
– zdefiniowaç poj´cie „interwencjonizm paƒstwowy”,
– wymieniç cele polityki gospodarczej rzàdu.

Uczeƒ potrafi:
– wyjaÊniç, jakà funkcj´ pe∏ni paƒstwo w gospodarce,
– scharakteryzowaç pobie˝nie cele polityki gospodarczej rzàdu.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, praca w grupach.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, Karty Pracy Ucznia 2–5.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel robi krótkie wprowadzenie dotyczàce funkcji paƒstwa w go-

spodarce, omawia cele polityki gospodarczej paƒstwa.

2. Nast´pnie mo˝e zrobiç minisond´ wÊród uczniów – czy sà za, czy prze-

ciw znacznemu udzia∏owi paƒstwa w gospodarce. Mo˝na to zrobiç
w formie g∏osowania lub poprzestaç na krótkich wypowiedziach kilku
bardziej aktywnych uczniów.

3. Po zebraniu wyników g∏osowania i zapisaniu ich na tablicy, nauczyciel

dzieli klas´ na 4 grupy – trzy grupy, to pos∏owie zajmujàcy si´ ustawa-
mi w parlamencie, czwarta grupa, to wyborcy. „Pos∏owie” dzielà si´ na
pracujàcych nad politykà socjalnà (grupa 1), politykà zatrudnienia (gru-
pa 2) i politykà rodzinnà (grupa 3).

4. Nauczyciel rozdaje Karty Pracy Ucznia nr 2–5 oraz robi krótkie wpro-

wadzenie informujàc uczniów, ˝e w bud˝ecie paƒstwa znalaz∏a si´ kon-
kretnie okreÊlona suma pieni´dzy, którà mo˝na wydaç tylko na jeden
projekt. Ka˝da grupa „poselska” dostaje dwa projekty ustaw. Wybiera
jeden z nich i krótko reklamuje na forum klasowym. Potem ca∏a klasa
g∏osuje nad ustawami – ka˝dy uczeƒ na karcie do g∏osowania mo˝e wpi-
saç tylko jednà ustaw´.

5. Nauczyciel w tej lekcji powinien oceniç samodzielnoÊç wypowiedzi,

odejÊcie od schematów przygotowanych w Kartach Pracy. OczywiÊcie
nale˝y nagrodziç grup´, której projekt wygra∏.

6. W podsumowaniu nauczyciel powinien podaç mo˝liwe skutki pozytyw-

ne i negatywne wprowadzenia ustawy, która wygra∏a. Powinien te˝
uÊwiadomiç uczniom, ˝e wiele jest potrzeb spo∏ecznych wa˝nych i istot-
nych, ale finanse paƒstwa pozwalajà na realizacj´ tylko niektórych
z nich.

Temat lekcji:

Integracja z Unià Europejskà

Uczeƒ umie:
– zrekapitulowaç histori´ powstania UE,
– wymieniç podstawowe cele UE,
– okreÊliç, na czym polega stowarzyszenie Polski z UE.

Uczeƒ potrafi:
– wyjaÊniç poj´cie integracji,
– scharakteryzowaç podstawowe wolnoÊci w UE,
– podaç zalety i wady stowarzyszenia Polski z UE.

Metody pracy: pogadanka, debata, „burza mózgów”, samodzielna praca
z podr´cznikiem.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, plakaty: Jestem zwolennikiem integracji
z UE, poniewa˝... , Jestem przeciwnikiem integracji z UE, poniewa˝.... , ma-
zaki, Karta Pracy Ucznia nr 6.

Czas: 45–90 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel w formie krótkiego wyk∏adu omawia histori´ UE oraz poda-

je najwa˝niejsze cele jej dzia∏alnoÊci.

2. Nast´pnie prosi uczniów, by korzystajàc z Karty Pracy samodzielnie

okreÊlili znaczenie terminu „integracja”. Po kilku minutach wyznacze-
ni przez nauczyciela uczniowie odczytujà swoje definicje. Najtrafniej-
sze z nich nauczyciel zapisuje na tablicy (mo˝e uczyniç to w formie
„mapy poj´ciowej”).

3. W ramach podsumowania tego ogniwa lekcji nauczyciel wyjaÊnia, na

czym polega gospodarcza oraz prawna integracja paƒstw w obr´bie
UE.

4. Nauczyciel dzieli losowo klas´ na dwie grupy: A (eurosceptyków) oraz

B (euroentuzjastów), przypina do tablicy plakaty i prosi uczniów o za-
poznanie si´ z poleceniem nr 3 w Karcie Pracy.

5. Ka˝da grupa wypisuje na plakatach argumenty przemawiajàce za jej

stanowiskiem (mo˝e w tym celu wykorzystaç podr´cznik). Po wyzna-
czonym przez nauczyciela czasie liderzy obu grup starajà si´ przekonaç
oponentów, i˝ ich argumenty sà nies∏uszne.

6. Lekcj´ mo˝na zakoƒczyç, organizujàc referendum. Uczniowie otrzymu-

jà karteczki z pytaniem: Czy jesteÊ za przystàpieniem Polski do UE? oraz
odpowiedziami Tak i Nie. Po przeprowadzonym g∏osowaniu nauczyciel
og∏asza wynik.

7. W ramach pracy domowej uczniowie piszà notatk´, w której wyra˝ajà

swoje stanowisko w kwestii integracji Polski z UE i wykorzystujà argu-
menty pojawiajàce si´ w trakcie lekcji.

SCENARIUSZE DO ROZDZIA¸U IV

Podejmowanie dzia∏alnoÊci gospodarczej

Temat lekcji:

Prowadzenie w∏asnej firmy

Uczeƒ umie:
– wymieniç warunki, jakie muszà byç spe∏nione przy rejestracji w∏asnej

firmy,

– wymieniç czynniki, od których zale˝y lokalizacja firmy.

Uczeƒ potrafi:
– oceniç swoje predyspozycje do prowadzenia w∏asnej firmy,
– dokonaç wst´pnej analizy rynku,
– znaleêç w swoim rejonie odpowiednie instytucje wspierajàce drobnà

przedsi´biorczoÊç.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja, praca w grupach, wycieczka.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, Karta Pracy Ucznia nr 7.

Czas: 90 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Na wst´pie nauczyciel rozdaje uczniom miniankiet´ do wype∏nienia

(Karta Pracy Ucznia nr 7). Po jej wype∏nieniu uczniowie powinni byç
mniej wi´cej zorientowani, czy majà predyspozycje do prowadzenia
w∏asnej dzia∏alnoÊci. Trzeba koniecznie wyjaÊniç uczniom, ˝e brak pre-
dyspozycji nie zamyka przed nimi mo˝liwoÊci zak∏adania w∏asnej firmy,
ale znajàc swoje ograniczenia, b´dà ostro˝niejsi w podejmowaniu takiej
dzia∏alnoÊci.

2. Nast´pnie nauczyciel inicjuje krótkà, najwy˝ej 15-minutowà dyskusj´

na temat, co uczniów denerwuje w ich otoczeniu, gdzie widzà z∏à prac´
i co by trzeba zmieniç (jak jest prowadzony sklep na osiedlu, jaki jest
stan czystoÊci, mo˝e by∏ u nich fachowiec i swojà prac´ wykona∏ nie-
chlujnie itp.). W podsumowaniu dyskusji nauczyciel powinien uÊwiado-
miç m∏odzie˝y, ˝e widzàc braki i niedociàgni´cia w dzia∏aniach innych,
znajdujà luk´ dla swojej dzia∏alnoÊci, którà mo˝e poprowadzà lepiej.

3. Nauczyciel dzieli klas´ na cztery grupy, ka˝da ma przygotowaç pomys∏

prowadzenia w∏asnej firmy – powinien byç to pomys∏ realny, niewyma-
gajàcy wi´kszego kapita∏u ni˝ 5–10 tysi´cy z∏otych. Gdy uczniowie sobie
nie radzà, mo˝na im podsunàç w∏asne pomys∏y. W tej fazie lekcji mo˝-
na wykorzystaç çwiczenie ze strony 134 z podr´cznika. Ka˝da nast´pna
faza lekcji powinna byç poprzedzona lekturà z podr´cznika lub krótkim
komentarzem nauczyciela.

4. Kiedy ju˝ grupy ustalà, jaki rodzaj dzia∏alnoÊci wybierajà, przyst´pujà

do analizy rynku (çwiczenia ze strony 135 i 136 z podr´cznika). Nast´p-
nie ustalajà lokalizacj´ firmy (çwiczenie ze strony 137).

5. Ostatnie zadanie, jakie staje przed uczniami, to êród∏o finansowania

wymyÊlonej firmy (çwiczenie ze strony 138).

6. Na koniec liderzy grup omawiajà przygotowane plany dzia∏alnoÊci go-

spodarczej. Dobrze jest przeprowadziç dyskusj´ nad mo˝liwoÊcià reali-
zacji planów w rzeczywistoÊci.

7. Nauczyciel powinien podsumowaç prac´ uczniów i uÊwiadomiç im, ˝e

nie majàc pieni´dzy, ale majàc pomys∏ i znajdujàc odpowiednià nisz´
rynkowà, mo˝na stworzyç ca∏kiem nieêle prosperujàcà firm´.

8. Je˝eli ten temat realizujemy przez 90 minut, to dobrze by by∏o zaprosiç

do klasy przedstawicieli odpowiednich instytucji zajmujàcych si´
wspieraniem ma∏ej przedsi´biorczoÊci (funduszu mikro, inkubator
przedsi´biorczoÊci itp.). Mo˝na te˝ poprosiç uczniów, aby sami próbo-
wali poszukaç takich instytucji, postarali si´ przeprowadziç rozmow´
(nawet tylko telefonicznà) z jej przedstawicielem i na nast´pnej lekcji
podzielili si´ swoimi odczuciami – warto czy nie warto myÊleç o w∏asnej
firmie?

Temat lekcji:

Etyka w biznesie

Uczeƒ umie:
– wyjaÊniç poj´cia: „etyka”, „etyka w biznesie”,
– scharakteryzowaç ró˝nice mi´dzy post´powaniem etycznym i nieetycz-

nym w biznesie.

Uczeƒ potrafi:
– wskazaç ró˝nice mi´dzy post´powaniem etycznym i nieetycznym w biz-

nesie.

Metody pracy: pogadanka, dyskusja z elementami „burzy mózgów”, pra-
ca z podr´cznikiem.

Ârodki dydaktyczne: papier plakatowy, mazaki, podr´cznik.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel rozpoczyna lekcj´ od wyjaÊnienia poj´ç: „etyka” i „etyka

w biznesie”. Nast´pnie zapisuje na papierze plakatowym zdanie Etyka
w biznesie polega na... . Wskazani przez nauczyciela uczniowie wylicza-
jà zachowania lub wartoÊci, kojarzàce si´ im z has∏em.

2. Nast´pnie nauczyciel prosi uczniów o podanie przyk∏adów nieetyczne-

go post´powania w biznesie (uczniowie mogà opisaç w∏asne doÊwiad-
czenia).

3. Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Ka˝da para obmyÊla scenk´, w któ-

rej jedna osoba jest sprzedawcà, a druga klientem reklamujàcym towar.
Sprzedawca mo˝e zachowaç si´ etycznie lub nieetycznie; reszta klasy
musi to prawid∏owo okreÊliç.

4. Na zakoƒczenie nauczyciel pyta uczniów o konsekwencje postawy nie-

etycznej („burza mózgów”). Wnioski z lekcji uczniowie zapisujà w for-
mie notatki.

SCENARIUSZ DO ROZDZIA¸U V

Aktywne poszukiwanie pracy

Temat lekcji:

Nawiàzanie kontaktu z pracodawcà. Rozmowa
kwalifikacyjna

Uczeƒ umie:
– podaç zasady obowiàzujàce podczas rozmowy kwalifikacyjnej,
– scharakteryzowaç teori´ „pierwszego wra˝enia”,
– wymieniç wskazówki pomocne w rozmowie kwalifikacyjnej.

Uczeƒ potrafi:
– przygotowaç plan rozmowy z potencjalnym pracodawcà,
– wskazaç b∏´dy pope∏niane najcz´Êciej w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej.

Metody pracy: pogadanka, praca z podr´cznikiem i materia∏em êród∏o-
wym, symulacja.

Ârodki dydaktyczne: podr´cznik, gazety z og∏oszeniami o pracy, Za∏àcz-
nik nr 4.

Czas: 45 min.

Przebieg zaj´ç:
1. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Krótko definiuje roz-

mow´ kwalifikacyjnà i wspólnie z uczniami rozwa˝a problem: jakie
czynniki mogà zadecydowaç o tym, i˝ rozmowa kwalifikacyjna zakoƒ-
czy si´ sukcesem. Propozycje uczniów zapisuje na tablicy.

2. Na podstawie og∏oszeƒ prasowych uczniowie samodzielnie wypisujà

cechy charakteru, które sà dziÊ najcz´Êciej oczekiwane przez praco-
dawców (np. „kreatywnoÊç”, „dyspozycyjnoÊç”, „sumiennoÊç” itp.). Za-
daniem uczniów jest wyjaÊnienie znaczenia tych s∏ów.

3. Nast´pnie uczniowie czytajà fragment podr´cznika poÊwi´cony zasa-

dom obowiàzujàcym podczas rozmowy kwalifikacyjnej (tabelka).

4. Nauczyciel wybiera pi´ciu uczniów do odegrania gry dydaktycznej

i rozdaje im kartki z wytycznymi (Za∏àcznik nr 4). Kiedy uczniowie
przygotowujà si´ do odegrania powierzonych im ról, nauczyciel prosi
klas´, by uwa˝nie obserwowa∏a poszczególne sytuacje i stara∏a si´ wy-
notowaç pope∏niane przez kolejnych uczniów b∏´dy.

5. Nauczyciel wciela si´ w rol´ pracodawcy, zaÊ wyznaczeni uczniowie uda-

jà kandydatów starajàcych si´ o prac´. Po odegraniu wszystkich scenek
uczniowie-obserwatorzy przedstawiajà swoje wnioski na forum klasy.

SPRAWDZIANY WIADOMOÂCI

I UMIEJ¢TNOÂCI

SPRAWDZIAN NR 1

Test sprawdzajàcy wiedz´ i umiej´tnoÊci uczniów po rozdziale I

Zaznacz prawid∏owà odpowiedê.

1. Ch´ç zaspokojenia potrzeb ˝yciowych odczuwajà:

a) tylko ludzie bogaci;
b) tylko ludzie biedni;
c) wszyscy ludzie.

2. Ârodki zaspokojenia potrzeb sà:

a) ograniczone iloÊciowo;
b) nieograniczone iloÊciowo;
c) niewymierne.

3. Przedsi´biorczoÊç jest:

a) cechà charakteryzujàcà gospodark´ narodowà;
b) umiej´tnoÊcià radzenia sobie w ró˝nych sytuacjach;
c) sposobem funkcjonowania przedsi´biorstw.

4. Cz∏owiek przedsi´biorczy:

a) unika nowych sytuacji, potrafi twórczo myÊleç i nie boi si´ ryzyka;
b) nie unika nowych sytuacji, potrafi twórczo myÊleç i boi si´ ryzyka;

c) nie unika nowych sytuacji, potrafi twórczo myÊleç i nie boi si´ ryzyka.

5. O osobowoÊci cz∏owieka decydujà:

a) wy∏àcznie dziedziczone cechy psychiczne;
b) wy∏àcznie warunki Êrodowiskowe;
c) dziedziczone cechy psychiczne i warunki Êrodowiskowe.

6. Z samoocenà mamy do czynienia wtedy, gdy:

a) oceniamy siebie i w∏asne mo˝liwoÊci;
b) oceniamy mo˝liwoÊci innych ludzi;
c) oceniamy wiadomoÊci i umiej´tnoÊci innych ludzi.

7. AsertywnoÊç to:

a) umiej´tnoÊç naÊladowania zachowaƒ innych osób;
b) umiej´tnoÊç oÊmieszania innych osób;

c) umiej´tnoÊç pe∏nego wyra˝ania siebie w kontakcie z innymi osobami.

8. Zachowanie asertywne to sytuacja, w której dana osoba:

a) mówi szczerze o w∏asnych przekonaniach, prze˝yciach i pragnie-

niach, czyni to w taki sposób, aby nie obraziç uczuç innych osób;

b) mówi szczerze o w∏asnych przekonaniach, prze˝yciach i pragnie-

niach, czyni to w taki sposób, ˝e obra˝a uczucia innych osób;

c) nie umie szczerze mówiç o tym, co myÊli, co czuje i czego pragnie.

9. Komunikacja interpersonalna, to:

a) ∏àcznoÊç pomi´dzy oddalonymi od siebie miejscami za pomocà Êrod-

ków transportu;

b) przewo˝enie ludzi i towarów;

c) proces przekazywania i odbierania informacji, który zachodzi po-

mi´dzy osobami.

10. Komunikacja niewerbalna polega na porozumiewaniu si´ za pomocà:

a) Êrodków transportu;
b) gestów, mimiki twarzy, postaw, zachowaƒ,
c) s∏ów pisanych lub wypowiadanych.

Krzy˝ówka nr 1
Rozwià˝ krzy˝ówk´, a nast´pnie w kilku zdaniach scharakteryzuj has∏o
zawarte w zaznaczonych polach.

1. Akceptacja prawdy o w∏asnej osobie.

2. Zasób ekonomiczny, do którego nale˝à ludzie i ich zdolnoÊci.

3. Stan wywo∏any brakiem tego, co w danym momencie uwa˝amy za niezb´dne.

4. Zasób ekonomiczny, do którego nale˝à surowce naturalne.

5. Potrzeby sà si∏à nap´dowà ............................

6. Proces przekazywania i odbierania informacji, który zachodzi pomi´dzy osobami, to ko-

munikacja .............................

7. Zasób ekonomiczny, do którego nale˝à: budynki, urzàdzenia, Êrodki finansowe.

8. Uczucie powstajàce w sytuacji zagro˝enia.

9. Porozumiewanie si´ za pomocà s∏ów pisanych lub wypowiadanych to komunikacja

..............................

10. Ró˝nego rodzaju przeszkody, które mogà wystàpiç w procesie porozumiewania si´.

11. Typ temperamentu – s∏aby, powolny, nastrojowy.

12. Jest to wrodzona zdolnoÊç do silniejszego czy s∏abszego prze˝ywania swojego ˝ycia, do

silniejszej czy s∏abszej aktywnoÊci psychicznej.

13. Ocena siebie i w∏asnych mo˝liwoÊci w porównaniu z innymi ludêmi.

14. Stan psychiczny, reakcja na nap∏ywajàce z zewnàtrz bodêce.

15. Typ temperamentu – typ silny, niezrównowa˝ony, wybuchowy.

16. Charakterystyczna dla ka˝dego cz∏owieka struktura jego cech i w∏aÊciwoÊci psychicz-

nych oraz fizycznych.

17. Wiedza o czymÊ; bieg∏oÊç w czymÊ.

SPRAWDZIAN NR 2

Test sprawdzajàcy wiedz´ i umiej´tnoÊci uczniów po rozdziale II

Zaznacz prawid∏owà odpowiedê.

1. Zasada racjonalnego gospodarowania to regu∏a post´powania, umo˝li-

wiajàca:

a) skuteczne porozumiewanie si´;
b) efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów;
c) wygranà w totolotka.

2. Uczestnikami rynku sà:

a) producenci i konsumenci;
b) wy∏àcznie producenci;
c) wy∏àcznie konsumenci.

3. W gospodarce rynkowej:

a) zasoby ekonomiczne sà w∏asnoÊcià paƒstwa i nie istnieje konkuren-

cja pomi´dzy podmiotami;

b) zasoby ekonomiczne sà w∏asnoÊcià prywatnà i nie istnieje konkuren-

cja pomi´dzy podmiotami;

c) zasoby ekonomiczne sà w∏asnoÊcià prywatnà i istnieje konkurencja

pomi´dzy podmiotami.

4. Do podstawowych elementów mechanizmu rynkowego zaliczamy:

a) uczestników rynku, popyt i poda˝;
b) konkurencj´, popyt i poda˝;
c) cen´, popyt i poda˝.

5. Popyt na rynku reprezentowany jest:

a) przez dostawców ró˝nych towarów i us∏ug;
b) przez nabywców ró˝nych towarów i us∏ug;
c) wy∏àcznie przez producentów.

6. Bankiem centralnym w Polsce jest:

a) Bank Gospodarki Krajowej;
b) PKO Bank Polski;
c) Narodowy Bank Polski.

7. Do podstawowych instrumentów finansowych notowanych na gie∏dzie

nale˝à:

a) akcje i obligacje;
b) kredyty i po˝yczki;
c) bony skarbowe i lokaty bankowe.

8. Najlepszym sposobem inwestowania w∏asnych pieni´dzy jest:

a) trzymanie pieni´dzy w bankowym sejfie;
b) gromadzenie oszcz´dnoÊci w skarbonce;
c) lokata pieni´˝na lub rzeczowa.

9. Ubezpieczenia spo∏eczne w Polsce sà:

a) obowiàzkowe i dotyczà wszystkich osób zatrudnionych w oparciu

o umow´ o prac´ oraz osób, które prowadzà samodzielnie dzia∏alnoÊç
gospodarczà;

b) obowiàzkowe tylko dla osób zatrudnionych w oparciu o umow´ o prac´;

c) obowiàzkowe tylko dla osób prowadzàcych samodzielnie dzia∏al-

noÊç gospodarczà.

10. Do podstawowych praw konsumenta w Polsce zaliczamy:

a) prawo do wyboru dóbr i us∏ug oraz dost´pu do informacji;
b) prawo do r´kojmi i gwarancji;
c) prawo do bezpieczeƒstwa, wyboru dóbr i us∏ug, dost´pu do infor-

macji, do r´kojmi i gwarancji.

11. Spó∏k´, w której wspólnicy za zobowiàzania spó∏ki odpowiadajà soli-

darnie majàtkiem spó∏ki i majàtkiem indywidualnym, nazywamy:

a) spó∏kà cywilnà;
b) spó∏kà z ograniczonà odpowiedzialnoÊcià;
c) spó∏kà akcyjnà.

12. Najwa˝niejszym celem dzia∏alnoÊci przedsi´biorstwa jest:

a) maksymalizacja kosztów;
b) maksymalizacja zysku;
c) maksymalizacja nak∏adów.

Krzy˝ówka nr 2
Rozwià˝ krzy˝ówki, a nast´pnie w kilku zdaniach scharakteryzuj has∏o
z∏o˝one z dwóch wyrazów, zawarte w zaznaczonych polach.

1. Papier wartoÊciowy, który uprawnia posiadacza do otrzymania od emitenta zwrotu po-

˝yczki wraz z ustalonymi odsetkami.

2. Dokonywanie wyborów i podejmowanie decyzji, dotyczàcych wytwarzania dóbr i us∏ug

przy ograniczonych zasobach ekonomicznych, w celu zaspokojenia nieograniczonych

potrzeb ludzi.

3. Mo˝e byç prywatna lub paƒstwowa.

4. Zapotrzebowanie nabywców na towary i us∏ugi przy okreÊlonym poziomie cen.

5. IloÊç towarów i us∏ug, którà oferujà producenci do sprzeda˝y na rynku przy okreÊlonym

poziomie cen.

6. Cz´Êç zysku spó∏ki akcyjnej w danym roku przeznaczona do podzia∏u mi´dzy akcjonariuszy.

7. Mo˝e byç rzeczowy lub finansowy.

8. Element rynku, za pomocà którego uczestnicy rynku, dà˝àc do realizacji swych intere-

sów, próbujà przedstawiç korzystniejsze od innych oferty pod wzgl´dem ceny, jakoÊci lub

innych warunków wp∏ywajàcych na decyzj´ zawarcia transakcji.

9. Pieniàdze zainwestowane w celu ich pomno˝enia.

10. Podmiot gospodarczy, w którym przechowujemy w∏asne pieniàdze lub w którym zaciàga-

my kredyt.

1. Wytwarza produkty. Aktywny uczestnik rynku.

2. Wyst´puje wówczas, gdy zaplanowane wydatki przewy˝szajà dochody.

3. Czynnik, który bierzemy pod uwag´, wybierajàc sposób oszcz´dzania, dajàcy mo˝liwoÊç

szybkiego odzyskania gotówki.

4. Wynik finansowy przedsi´biorstwa.

5. Por´czenie sprzedajàcego, ˝e towar lub us∏uga sà bez wad.

6. Inaczej lokata.

7. OdpowiedzialnoÊç sprzedawcy lub producenta za dobry stan i sprawnoÊç towaru.

SPRAWDZIAN NR 3

Propozycje pytaƒ kontrolnych sprawdzajàcych wiedz´ i umiej´tnoÊci

uczniów po rozdziale III

Grupa I

1. Jakie funkcje pe∏ni paƒstwo w gospodarce?
2. WyjaÊnij poj´cie polityki fiskalnej.
3. Co to jest bud˝et paƒstwa?
4. Jakie sà g∏ówne êród∏a dochodów bud˝etu paƒstwa?
5. Kiedy w bud˝ecie wyst´puje nadwy˝ka bud˝etowa?
6. WyjaÊnij poj´cie rozwoju gospodarczego.
7. Jaki wskaênik s∏u˝y do mierzenia wzrostu gospodarczego?
8. Kogo w Polsce uwa˝a si´ za osob´ bezrobotnà?
9. Na czym polega pasywna polityka paƒstwa w zwalczaniu bezrobocia?

10. WyjaÊnij poj´cie inflacji.
11. Na czym polega inflacja popytowa?
12. Jakie sà przyczyny wymiany mi´dzynarodowej?

Grupa II

1. Na czym polega interwencjonizm paƒstwowy?
2. WyjaÊnij rol´ paƒstwa w gospodarce.
3. WyjaÊnij poj´cie polityki monetarnej.
4. Co to jest podatek?
5. Wymieƒ rodzaje wydatków bud˝etu paƒstwa.
6. Kiedy w bud˝ecie wyst´puje deficyt bud˝etowy?
7. WyjaÊnij poj´cie wzrostu gospodarczego.
8. W jaki sposób mierzymy rozwój gospodarczy?
9. WyjaÊnij poj´cie bezrobocia.

10. Na czym polega aktywna polityka paƒstwa w zwalczaniu bezrobocia?
11. Na czym polega inflacja kosztowa?
12. Wymieƒ sposoby ograniczania wymiany mi´dzynarodowej?

Krzy˝ówka nr 3
Rozwià˝ krzy˝ówki, a nast´pnie w kilku zdaniach scharakteryzuj has∏o
z∏o˝one z dwóch wyrazów, zawarte w zaznaczonych polach.

1. Wskaênik s∏u˝àcy do mierzenia inflacji (dwa wyrazy).

2. Mo˝e byç zagraniczny, hurtowy, detaliczny.

3. Obowiàzkowe Êwiadczenie pobierane przez paƒstwo i samorzàdy lokalne bez ˝adnego

bezpoÊredniego Êwiadczenia wzajemnego na rzecz podatnika.

4. Okres s∏abej koniunktury w gospodarce.

5. Waluta stosowana w wi´kszoÊci paƒstw Unii Europejskiej.

6. Wyst´puje, kiedy dochód bud˝etowy jest wi´kszy od wydatków bud˝etowych.

7. Prace organizowane w ramach aktywnej polityki rzàdowej przy zwalczaniu bezrobocia.

8. Zmiany gospodarcze zwiàzane z cyklicznym rozwojem gospodarki rynkowej, to cykl .........

9. Wyst´puje w bud˝ecie, je˝eli wydatki rzàdowe sà wi´ksze od dochodów bud˝etowych.

10. Okres o˝ywienia gospodarczego.

11. Sytuacja, w której ludzie, którzy mogà i chcà pracowaç, poszukujà pracy, ale nie sà w sta-

nie jej znaleêç.

12. Rodzaj polityki gospodarczej, której celem jest kszta∏towanie iloÊci pieniàdza w obiegu.

13. Rodzaj polityki gospodarczej, która dotyczy dochodów i wydatków bud˝etowych.

14. Sta∏e zwi´kszanie zdolnoÊci danego kraju do produkcji towarów i us∏ug po˝àdanych przez ludzi.

15. Ca∏kowity zakaz przywozu lub wywozu pewnych towarów.

1. Najcz´Êciej stosowany miernik do oceny kondycji paƒstwa (skrót).

2. Zosta∏a utworzona w wyniku traktatu w Maastricht (dwa wyrazy).

3. Najwa˝niejszy podmiot gospodarczy zarówno ze wzgl´du na zakres, jak i mo˝liwoÊci dzia-

∏ania w gospodarce.

4. Mo˝e byç rynkowa, narodowa.

5. Mi´dzynarodowà organizacjà, regulujàcà zasady handlu mi´dzynarodowego jest Âwiato-

wa Organizacja Handlu – podaj stosowany skrót nazwy tej organizacji.

6. Rodzaj polityki paƒstwa, która obejmuje ró˝norodne formy pomocy finansowej dla bezro-

botnych.

7. Op∏ata pobierana przez paƒstwo, wed∏ug okreÊlonych stawek, za przejÊcie towaru przez

granic´ celnà.

8. Rodzaj polityki paƒstwa polegajàcej na organizowaniu prac interwencyjnych, publicznych

i sezonowych.

9. Ograniczona iloÊç dóbr, jakie mogà byç sprowadzane do danego kraju.

SPRAWDZIAN NR 4

Propozycje pytaƒ kontrolnych sprawdzajàcych wiedz´ i umiej´tnoÊci

uczniów po rozdziale IV

Grupa 1
1. Przedstaw procedur´ podejmowania dzia∏alnoÊci gospodarczej dla

osób fizycznych.

2. Co to jest koncesja?
3. Jaka instytucja prowadzi rejestr przedsi´biorców?
4. Jakie informacje powinny si´ znaleêç w oznaczeniu podmiotu gospo-

darczego?

5. Jakie sà cele sporzàdzania biznesplanu?
6. WyjaÊnij poj´cie etyki w biznesie.
7. Przedstaw co najmniej 4 zasady zarzàdzania ma∏à firmà prowadzàce do

sukcesu.

Grupa 2
1. Przedstaw mo˝liwe formy ewidencji podatkowej osoby fizycznej prowa-

dzàcej dzia∏alnoÊç gospodarczà.

2. Co oznacza poj´cie REGON?
3. Jaki urzàd nadaje numer identyfikacji podatkowej (NIP)?
4. Czy ka˝dy przedsi´biorca musi dokonaç zg∏oszenia rejestracyjnego

w zakresie podatku VAT i podatku akcyzowego?

5. Dla kogo tworzymy biznesplan?
6. Jakie post´powanie mo˝emy nazwaç etycznym?
7. Jakie sà motywy podejmowania dzia∏alnoÊci gospodarczej – podaj co

najmniej 4 przyk∏ady.

Krzy˝ówka nr 4
Rozwià˝ krzy˝ówk´, a nast´pnie w kilku zdaniach scharakteryzuj has∏o
zawarte w zaznaczonych polach.

1. Wspólnie z nim mo˝esz za∏o˝yç spó∏k´.

2. Jednym z g∏ównych czynników sukcesu w biznesie jest jasno okreÊlona i przemyÊlana .....

3. Ta cz´Êç rynku, w której niewielka grupa nabywców oczekuje zaspokojenia konkretnych

potrzeb i cz´sto jest gotowa zap∏aciç za to wy˝szà cen´.

4. Znajdujà si´ w nim informacje o podmiotach, na które przepisy ustawy nak∏adajà obo-

wiàzek uzyskania do niego wpisu. Prowadzi je Krajowy Rejestr Sàdowy.

5. Mo˝esz go uzyskaç w banku na uruchomienie dzia∏alnoÊci gospodarczej, ale pami´taj, ˝e

póêniej musisz go sp∏aciç z odsetkami.

6. Decyzja administracyjna, pozwalajàca na podj´cie dzia∏alnoÊci gospodarczej w sferze,

w której takie inicjatywy sà ustawowo ograniczone.

7. Dokument planistyczny, wyznaczajàcy cele przedsi´biorstwa oraz okreÊlajàcy sposoby

ich osiàgni´cia.

8. Np. etyczne lub sàdowe.

9. W urz´dzie tym musimy dokonaç zg∏oszenia rejestracyjnego w zakresie podatku VAT.

10. Numer identyfikacji podatkowej w skrócie.

11. Numer ten uzyskujemy przy rejestracji dzia∏alnoÊci gospodarczej w G∏ównym Urz´dzie

Statystycznym.

12. Forma opodatkowania – p∏acimy go od przychodów ewidencjonowanych.

13. Mo˝esz go osiàgnàç, je˝eli b´dziesz dobrze zarzàdza∏ firmà.

14. Nazwa podatku od towaru i us∏ug.

SPRAWDZIAN NR 5

Propozycje pytaƒ kontrolnych sprawdzajàcych wiedz´ i umiej´tnoÊci

uczniów po rozdziale V

Grupa 1
1. WyjaÊnij poj´cie popytu na prac´.
2. Jaki podmiot wyst´puje na rynku pracy po stronie poda˝y?
3. Na czym polega aktywne poszukiwanie pracy?
4. Jakie elementy musi zawieraç list motywacyjny?
5. Jakiego rodzaju mogà byç umowy o prac´?
6. Kiedy pracodawca nie mo˝e wypowiedzieç umowy o prac´?
7. Jaki dokument musi wydaç pracodawca pracownikowi po wygaÊni´ciu

umowy o prac´?

8. Jakie dokumenty nale˝y przedstawiç, rejestrujàc si´ w urz´dzie pracy?
9. Wymieƒ co najmniej 4 formy pomocy, jakiej mo˝e spodziewaç si´ bezro-

botny absolwent w urz´dzie pracy.

Grupa 2
1. WyjaÊnij poj´cie poda˝y pracy.
2. Jaki podmiot wyst´puje na rynku pracy po stronie popytu?
3. Jakie sà sposoby aktywnego poszukiwania pracy?
4. Jakie elementy musi zawieraç ˝yciorys?
5. Na czym polega nawiàzanie stosunku pracy?
6. Jakie informacje musi zawieraç umowa o prac´?
7. W jaki sposób mo˝na rozwiàzaç umow´ o prac´?
8. Podaj co najmniej 4 warunki, jakie nale˝y spe∏niç, aby uzyskaç status

bezrobotnego absolwenta.

9. Jakie sà obowiàzki bezrobotnego absolwenta?

Krzy˝ówka nr 5
Rozwià˝ krzy˝ówk´, a nast´pnie w kilku zdaniach scharakteryzuj has∏o
zawarte w zaznaczonych polach.

1. Oferowana jest za wykonanà prac´.

2. Okres nieprzekraczajàcy 3 miesi´cy, na który zosta∏a zawarta umowa o prac´.

3. Piszesz o tym w ˝yciorysie (ukoƒczone szko∏y).

4. Osoba po podpisaniu umowy o prac´.

5. Niezb´dne na ka˝dym stanowisku pracy; zbiór umiej´tnoÊci.

6. Musisz jà podpisaç, nawiàzujàc stosunek pracy.

7. èród∏o prawa, np. pracy.

8. Rodzaj umowy o charakterze umowy cywilnoprawnej, która nie daje np. prawa do urlopu.

9. Znajdziesz jà w og∏oszeniach lub na tablicach og∏oszeniowych w urz´dzie pracy.

ROZWIÑZANIA DO SPRAWDZIANÓW

1. Sprawdzian nr 1
1c, 2a, 3b, 4c, 5c, 6a, 7c, 8a, 9c, 10b.

Krzy˝ówka nr 1

2. Sprawdzian nr 2
1b, 2a, 3c, 4c, 5b, 6c, 7a, 8c, 9a, 10c, 11a, 12b.

Krzy˝ówka nr 2

Krzy˝ówka nr 3

Krzy˝ówka nr 4

Krzy˝ówka nr 5

KARTY PRACY UCZNIA

KARTA PRACY UCZNIA NR 1
Uwa˝nie obserwuj wypowiedzi i zachowania uczestników dyskusji.
Swoje wnioski zapisuj „na goràco” w Arkuszu Obserwacyjnym.

osoba 6

osoba 5

osoba 4

osoba 3

osoba 2

osoba 1

Zachowanie:

yraz twarzy

yraz oczu

on g∏osu

Gestykulacja

Czy wypowiedê

jest zrozumia∏a.

KARTA PRACY UCZNIA NR 2 – komisja poselska ds. polityki socjalnej
paƒstwa
1. Zwi´kszenie dotacji dla organizacji pozarzàdowych zajmujàcych si´ po-

mocà najubo˝szym.

2. Paƒstwo p∏aci 50% czynszu wszystkim rodzinom ˝yjàcym na poziomie

minimum socjalnego, niezale˝nie od wielkoÊci i standardu lokalu, jaki
zamieszkujà.

KARTA PRACY UCZNIA NR 3 – komisja poselska ds. polityki zatrud-
nienia
1. P∏acenie przez pó∏ roku pracodawcom 50% najni˝szej pensji za ka˝de-

go zatrudnionego bezrobotnego, je˝eli w danej firmie przepracuje on co
najmniej rok.

2. Darmowa komunikacja miejska dla bezrobotnych.

KARTA PRACY UCZNIA NR 4 – komisja poselska ds. polityki rodzinnej
paƒstwa
1. Wyd∏u˝enie o pó∏ roku p∏atnego urlopu wychowawczego matkom.
2. Znaczne zwi´kszenie zasi∏ku wyp∏acanego matkom gdy urodzi si´

3 dziecko i ka˝de nast´pne.

KARTA PRACY UCZNIA NR 5 – uczniowie – wyborcy

L.P.

Projekt ustawy

Zwi´kszenie dotacji dla
organizacji pozarzàdo-
wych zajmujàcych si´
pomocà najubo˝szym

Paƒstwo p∏aci 50% czyn-
szu wszystkim rodzinom
˝yjàcym na poziomie mi-
nimum socjalnego, nieza-
le˝nie od wielkoÊci i stan-
dardu lokalu, jaki zamiesz-
kujà

P∏acenie przez pó∏ roku
pracodawcom 50% naj-
ni˝szej pensji za ka˝dego
zatrudnionego bezrobot-
nego, je˝eli w danej fir-
mie przepracuje on co
najmniej rok

Darmowa komunikacja
miejska dla bezrobotnych

Wyd∏u˝enie o pó∏ roku
p∏atnego urlopu wycho-
wawczego matkom

Znaczne zwi´kszenie za-
si∏ku wyp∏acanego mat-
kom, gdy urodzi si´
3. dziecko i ka˝de nast´pne

Organizacje pozarzàdowe lepiej gospodarujà pie-
ni´dzmi ni˝ paƒstwo. Mo˝e to spowodowaç mniej
Êmiertelnych ofiar mrozu wÊród bezdomnych zimà,
wi´cej ciep∏ych posi∏ków. Jednak ten wydatek spo-
woduje, ˝e ktoÊ inny nie dostanie pieni´dzy – np.
bezrobotni, emeryci lub piel´gniarki

Poprawi si´ Êciàganie czynszu, wi´c administracja
b´dzie bardziej mog∏a zadbaç o budynki, zrobiç ko-
nieczne remonty. Jednak w przypadku, kiedy wszy-
scy dostanà pieniàdze, ludzie samotni zajmujàcy du-
˝e, kilkupokojowe mieszkanie niech´tnie b´dà je za-
mieniali na mniejsze. W ten sposób biedne wielo-
dzietne rodziny, mieszkajàce w jednym pomieszcze-
niu, zostanà pozbawione szans na wi´kszy lokal

Mo˝e zach´ciç to pracodawców do zatrudniania bez-
robotnych na d∏u˝ej. Nale˝y jednak pami´taç, ˝e je-
˝eli damy pieniàdze bezrobotnym, to zabraknie ich
dla bezdomnych, piel´gniarek czy emerytów

U∏atwi dojazd do pracodawców i mo˝e zwi´kszyç
skutecznoÊç poszukiwania pracy. Jednak ktoÊ inny
za t´ komunikacj´ b´dzie musia∏ zap∏aciç i prawdo-
podobnie zdro˝ejà wszystkie bilety

Matki otrzymajà mo˝liwoÊç lepszej opieki nad dziec-
kiem, nie b´dà musia∏y p∏aciç opiekunkom dziecka.
Z drugiej strony pracodawcy jeszcze mniej ch´tnie
b´dà zatrudniaç m∏ode kobiety, które mogà zostaç
matkami, zwi´kszy si´ bezrobocie wÊród m∏odych
kobiet

Z jednej strony zach´ci to kobiety do posiadania
wi´kszej liczby dzieci, a tak˝e wspomo˝e rodziny
wielodzietne, które sà przewa˝nie biedniejsze. Z dru-
giej strony pieni´dzy nie dostanà inni (bezdomni,
bezrobotni, piel´gniarki itp.)

Mo˝liwe skutki

KARTA PRACY UCZNIA NR 6
1. PodkreÊl s∏owa, które kojarzà Ci si´ z integracjà:

partnerstwo, wspó∏dzia∏anie, dominacja, wyzyskiwanie, stowarzyszanie
si´, podbijanie, wykorzystywanie, jednoczenie, zespalanie si´ w pewnà
ca∏oÊç, agresywne zaw∏aszczanie strony s∏abej przez stron´ silniejszà,
tworzenie ca∏oÊci z poszczególnych cz´Êci, scalanie, ∏àczenie si´.

2. Dokoƒcz zdanie:

Integracja jest to proces, który polega na .....................................................

3. Zapisz na kartce 3 argumenty, które przyjdà Ci na myÊl w zwiàzku z te-

matem (masz na to 5 min).

KARTA PRACY UCZNIA NR 7

LP.

W wi´kszoÊci sytuacji ˝yciowych podejmuj´ szybkie decyzje

Je˝eli podejm´ postanowienie, to niezale˝nie od przeszkód staram
si´ je zrealizowaç

¸atwo nawiàzuj´ znajomoÊci, nie sprawia mi problemu kontakt
z obcymi ludêmi niezale˝nie od ich wieku

Nigdy nie pope∏niam dwa razy tego samego b∏´du, umiem wycià-
gaç wnioski z sukcesów i niepowodzeƒ innych

Bardzo szybko przystosowuj´ si´ do nowego Êrodowiska

Lubi´ ryzykowaç

Umiem przewidywaç skutki moich dzia∏aƒ

Lista cech charakteru

TAK

ZA¸ÑCZNIKI

Za∏àcznik nr 1

Zamieszczona ni˝ej scenka ma charakter przyk∏adowy i zawiera opis

zachowaƒ uczniów wcielajàcych si´ w rol´ nauczyciela i ucznia. Kwestie
aktorów nie zosta∏y podane (uczniowie sami powinni zaimprowizowaç
dialog), poniewa˝ odczytane z kartki lub nauczone na pami´ç mog∏yby
straciç spontanicznoÊç. By∏oby najlepiej, aby nauczyciel, uk∏adajàc scen-
ki wykorzysta∏ sytuacje konfliktowe, które mia∏y miejsce w szkole.

Przyk∏ad

Rozmowa mi´dzy „nauczycielem” a „uczniem” na temat niew∏aÊci-

wego zachowania (ubioru, s∏ownictwa itp.). Nauczyciel przedstawia za-
rzuty, uczeƒ próbuje si´ broniç.

Wskazówki dla „nauczyciela” – podczas rozmowy siedzi za biurkiem,

przyjmuje sztywnà, oficjalnà wyprostowanà postaw´, b∏àdzi wzrokiem po
klasie, ani razu nie spoglàda na swojego rozmówc´. Poczàtkowo wstrzy-
muje si´ od jakiejkolwiek gestykulacji, z czasem zaczyna nerwowo stukaç
d∏onià o stó∏. Swoje kwestie „nauczyciel” wypowiada g∏osem zimnym
i oboj´tnym, kolejne próby usprawiedliwienia podsumowuje lekcewa˝à-
cym „no, byç mo˝e”, mimika wyra˝a znudzenie i niech´ç do rozmówcy.

Wskazówki dla „ucznia” – poczàtkowo jest zdenerwowany i przej´ty,

du˝o i gwa∏townie gestykuluje, patrzy wprost na nauczyciela, mówi bar-
dzo szybko i z naciskiem, próbuje go przekonaç do swoich racji. Zniech´-
cony reakcjà nauczyciela, a zw∏aszcza brakiem kontaktu wzrokowego, za-
czyna „b∏aznowaç”, jego zachowanie – mimika, ton g∏osu, treÊç wypowie-
dzi stajà si´ lekcewa˝àce i aroganckie.

Za∏àcznik nr 2
– zakup lodówki
– wp∏ata na lokat´ bankowà
– zakup polisy na ˝ycie
– zakupy w ˝ywnoÊciowe w hipermarkecie „Tesco”
– op∏ata za kurs j. angielskiego
– wyjazd na wycieczk´ sobotnio-niedzielnà
– zakup p∏yty z nagraniami „Ich Troje”
– zakup najnowszej gry komputerowej
– zakup programu komputerowego Microsoft Office
– op∏ata za hydraulika
– kupno gazety do nauki j´zyka obcego
– prezent urodzinowy dla kolegi

Za∏àcznik nr 3
– bu∏ka 6 sztuk
– coca-cola
– bilet do kina

– gazeta
– p∏yta kompaktowa
– hamburger
– chipsy
– przejazd komunikacjà
– ciastko lub inne s∏odycze
– guma do ˝ucia

Za∏àcznik nr 4

Nauczyciel wciela si´ w rol´ pracodawcy, przes∏uchujàcego kandyda-

tów na dane stanowisko. Przebieg kolejnych rozmów kwalifikacyjnych po-
winien byç podobny, tak aby uczniowie mogli wy∏owiç ró˝nice w zachowa-
niu kandydatów. Aby scenki wypad∏y wiarygodnie, mo˝na wczeÊniej roz-
daç uczniom wytyczne, okreÊlajàce ich zachowanie.

Scenka nr 1 – kandydat jest bardzo pewny siebie; mówi podniesio-

nym g∏osem, przerywa rozmówcy, chwali swoje umiej´tnoÊci, lekcewa˝à-
co wypowiada si´ o innych, szeroko gestykuluje, siedzi na krzeÊle w nie-
dba∏ej pozycji.

Scenka nr 2 – kandydat jest nierzetelny; przychodzi na rozmow´

spóêniony, podaje niewiarygodny powód swojego spóênienia, w trakcie
rozmowy okazuje si´, ˝e umieÊci∏ w CV nieprawdziwe informacje. Nie pa-
trzy na swojego rozmówc´, na ka˝de „niewygodne” pytanie nerwowo re-
aguje wybuchem oburzenia.

Scenka nr 3 – kandydat wzbudza zaufanie; odpowiada logicznie na

pytania, jest uÊmiechni´ty, patrzy na swojego rozmówc´, aktywnie s∏ucha,
przestrzega form grzecznoÊci.

Scenka nr 4 – kandydat jest bardzo nieÊmia∏y; mówi cicho (na pogra-

niu szeptu), jàka si´, wcià˝ powtarza te same informacje, siedzi skulony
na brzegu krzes∏a, ani razu nie podnosi g∏owy, wykonuje nerwowe gesty.

Scenka nr 5 – kandydat zachowuje si´ podobnie, jak aktor nr 3; jest

elokwentny, sympatyczny, sprawia wra˝enie osoby kompetentnej, jednak
od czasu do czasu ostro krytykuje swojà wczeÊniejszà firm´ i doÊç natar-
czywie dopytuje si´ o wysokoÊç zarobków.

NOTATKI

Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
ul. Âwi´tojerska 5/7, 00-236 Warszawa
Wydanie pierwsze
Arkuszy drukarskich: 5
Sk∏ad i ∏amanie: AGAL Albert Kuciƒski
Druk ukoƒczono w marcu 2003
Druk i oprawa: