Kpc 30 listopada 2011

SĄD C.D. - WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

Są 3 rodzaje właściwości sądu: dwa to pojęcia ustawowe z kpc (rzeczowa i miejscowa), a trzecia – właściwość funkcyjna (funkcjonalna) – pojęcie doktrynalne. Miejscowa i rzeczowa – zakres spraw, które może rozpoznawać dany sąd, a funkcjonalna – zakres czynności pełnionych przez dany sąd.

Właściwość sądu należy do pojęcia przesłanek procesowych. Wśród wszystkich przesłanek procesowych właściwość sądu stoi na pierwszym miejscu, bo aby dany sąd mógł przeprowadzić jakiekolwiek postępowanie, musi być sądem właściwym. Jeżeli sąd stwierdzi swoją niewłaściwość, powinien przekazać sprawę sądowi właściwemu.

→ Przeszkoda procesowa: niewłaściwość sądu.

Niewłaściwość sądu może być w pewnych wypadkach usunięta inaczej niż przez przekazanie sprawy właściwemu sądowi. Np. są rodzaje niewłaściwości, która może być usunięta za pomocą umowy stron.

Właściwość rzeczowa sądu – pojęcie ustawowe, art. 16 i 17 kpc.

Oznacza zakres spraw, które mogą rozpoznawać poszczególne sądy pierwszej instancji, ale różnego rzędu. Kwestia ta powstaje tylko w takich państwach, gdzie pierwszej instancji mogą być sądy kilku rzędów (np. w Polsce to są sądy rejonowe i okręgowe).

Art. 16 jasno reguluje kwestię właściwości rzeczowej – generalnie wszystkie sprawy do sądu rejonowego, poza tymi, które przepisy szczególne przekazują do sądu okręgowego. Takim przepisem jest przede wszystkim art. 17, który w wielu punktach wymienia sprawy przekazane do sądu okręgowego. Jest bardzo często nowelizowany (np. z uwagi na inflację).

Art. 17 – sprawy przekazane do sądu okręgowego:

1. Sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenie dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa i o rozwiązanie przysposobienia.
   
   Sprawy o prawa niemajątkowe – głównie prawo rodzinne i o ochrona dóbr osobistych. Do SO będą należeć sprawy rodzinne:
   → unieważnienie małżeństwa
   → ustalenie istnienia/nieistnienie małżeństwa
   → rozwód
   → separacja na żądanie jednego z małżonków – a zgodny wniosek obojga małżonków, to postępowanie nieprocesowe
   
   ! Gdzie odbywa się sprawa o przysposobienie? W postępowaniu nieprocesowym.
   
   Sprawy o ochronę dóbr osobistych:
   → naruszenia z art. 23 kc
   → np. naruszanie tajemnicy korespondencji
   → obraza itp.
   → i inne
   
   Jeżeli łącznie z prawem niemajątkowym strona dochodzi roszczenia majątkowego, to łączność ta powoduje, że cała sprawa należy do sądu okręgowego. Np. powództwo o rozwód i jednocześnie z żądaniem alimentów.
   
   

2. Sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych (plus wynalazki, wzory użytkowe ip przemysłowa itp.):
   
   → zarówno sprawy majątkowe, jak i niemajątkowe
   
   

3. Roszczenia wynikające z prawa prasowego:
   
   → np. o naprawienie szkody wyrządzonej opublikowanym materiałem prasowym
   → prawa niemajątkowe i majątkowe
   
   

4. Sprawy o prawa majątkowego o wysokiej WPS:
   
   → obecnie do 75 000 złotych – rejon, a powyżej – okręg
   → wyłączenia jednak: alimenty, sprawy o naruszenie posiadania, o rozdzielność majątkowa między małżonkowi i inne

   
   Dwa wypadki, kiedy niewłaściwy sąd okręgowy może stać się właściwym:
   
   a) Art. 18 -jeśli SR właściwy do danej sprawy przy jej rozpoznawaniu stwierdzi, ze jest zagadnienie prawne, może ją przekazać SO do rozpoznania – postanowienie z uzasadnienie. SO nie musi przyjąć sprawy, bo może ją jeszcze przed pierwszą rozprawą zbadać, uznać, że nie ma skomplikowanych okoliczności i zwrócić ją do SR (tego samego albo inne). Postanowienie na posiedzeniu niejawnym i w składzie trzech sędziów.
   
   b) Art. 205 – powództwo wytoczył do SR prawidłowo powód, ale pozwany wytoczył przeciwko powodowi powództwo wzajemne przed SO i jeśli pozwany zgłosi taki zarzut, sprawa trafi do SO, gdzie rozpoznane zostaną powództwo główne i wzajemne razem.

WPS – musi ją podać powód. Jeżeli dochodzi roszczenia pieniężnego, nie musi – stanowi ją sama dochodzona kwota pieniężna. Jeżeli jednak zgłasza roszczenie majątkowe niepieniężne, musi ją określić.

Określanie WPS:

→ nie wlicza się do niej odsetek (piszemy „z odsetkami” i sąd sam je obliczy)
→ w wypadku kumulacji roszczeń, zlicza się ich wartość WPS może zostać przez sąd sprawdzona na posiedzeniu niejawnym. Brak oznaczenia WPS – brak formalny pozwu.

Do doręczenia – sąd zwraca uwagę, a potem zarzut pozwanego – tylko przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

Gdyby było kilka sądów właściwych, to pdaje się sprawę temu, którego wskaże ppozwany.

Gsy przekazanei o przekaznaiu do niższego rzędu – na posęępwanie przysługuje azżalenia, w wyiniku zazalenia jak niższa instacja. Jak to wyższej – rak zażaelenia.

WPS wpływa nw właściwośc rzeczowa, ale i na inne kwestie. Również na koszty – wysokośc odpłaty od powu oblicza się wg WPS.. WPS ma też znaczenie przy wynagrodzeniu pełnomocników.

Właściwość miejscowa

Oznacza zakres spraw, które mogą rozpoznawać poszczególne sądy w zależności od ich okręgu działania. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości dzieli Polskę na okręgi sądowego. Jeżeli powód już zna rząd sądu, musi teraz określić, który sąd danego rzędu będzie właściwy.

W procesie mamy trzy rodzaje właściwości miejscowej (podział ustawowy):

1. ogólna

2. przemienna

3. wyłączna

Ogólna – charakter zasadniczy i daje wyraz zasadzie, że powód podąża za sądem pozwanego. Ogólnie właściwy jest sąd pozwanego. Sądem pozwanego jest sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania bądź siedziby. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwym jest dla niego sąd pobytu.
Dla osób prawnych – sąd miejsca siedziby pozwanej osoby prawnej.

Pozwany Skarb Państwa – sądem właściwym jest miejsce siedziby jednostki organizacyjnej SP, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (np. komenda, w której policjant pełni służbę).

Przemienna – w pewnych sytuacjach określonych w kpc (art. 32 i następne) powód może wybrać:

• sąd właściwości ogólnej (pozwanego)

• inny sąd wskazany w ustawie

Np. powództwo o alimenty, ustalenie pochodzenie dziecka itp. można wytoczyć w sądzie miejsca zamieszkania uprawnionego (powoda) – art. 32. Art. 35 – powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie szkodzące.

Wyłączna – nie można wytoczyć powództwa ani przed sąd właściwy ogólnie, ani tym bardziej przemiennie, a wyłącznie przed sąd wymieniony w ustawie. Np. wszystkie powództwa dotyczące praw rzeczowych na nieruchomości należą do sądu miejsca położenia tej nieruchomości. Powództwo z tytułu roszczeń spadkowych – tylko sąd spadku (sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy). Ze stosunku małżeństwa – sąd, gdzie małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania.

→ Powód ma wybór między kilkoma sądami w kilku przypadkach:

1. Gdy wytacza powództwo przeciwko kilku osobom, dla których właściwe są różne sądy (np. przeciwko kilku dłużnikom solidarnym).

2. Jeżeli nieruchomość jest położona w kilku okręgach sądowych.

Źródło właściwości miejscowej:

1. Ustawowa

2. Umowna

3. Delegacyjna

Właściwość miejscowa ustawowa – do tej pory omówiona/

Właściwość miejscowa umowna – art. 46: strony mogą się umówić na piśmie, że właściwy miejscowo do rozpoznania miejscowo ich sprawy będzie inny sąd niż wskazany w ustawie. Nie mogą jednak naruszyć ta umową przepisów o właściwości wyłącznej. A więc tylko właściwość miejscowa ogólna i przemienna (rzeczowej oczywiście nie można zmienić).
Taka umowa może zostać zawarta w umowie materialnoprawnej, z której wynika spór albo może być tak, że dopiero po wyniknięciu sporu strony zawierają klauzulę dodatkową, którą dołączają do umowy i określają w niej tę właściwość – klauzula prorogacyjna.

Umowa taka ma ten skutek, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej, właściwość w niej uregulowana ma charakter wyłączny.

→ Jeżeli powód wytacza powództwo przed sąd umówiony, ale niewłaściwy w ustawie, powinien wyjaśnić w pozwie tę kwestię (Art. 187 punkt 2 kpc).

Właściwość miejscowa delegacyjna – właściwość wynikająca z orzeczenia sądu. Sąd może w kilku wypadkach wyznaczyć sąd właściwy.

Np. sąd właściwy z ustawy nie może prowadzić postępowania z powodu nie dającej się usunąć przeszkody, sąd przełożony wyznaczy inny sąd (art. 44 kpc). Czy art. 45 kpc.

4