XXV. ORGANIZACJA ZAKŁADU NAPRA WY ZEGARÓW I ZEGARKÓW

1. Rodzaje zakładów usługowych

Naprawą zegarów i zegarków w Polsce zajmują się zakłady usługowe dla ludności, które mogą być indywidualne lub uspołecznione.

Zakład indywidualny prowadzi zegarmistrz posiadający odpowiednie kwalifikacje zawodowe i uprawnienia rzemieślnicze, np. dyplom mistrzowski. Osoby prowadzące prywatne zakłady rzemieślnicze należą do cechu, który jest społeczno-zawodową organizacją rzemieślników. Cech Zegarmistrzów sprawuje opiekę nad indywidualnymi zegarmistrzami. Do zadań cechu należy m.in.:

• szerzenie zasad etyki zawodowej, w szczególności czuwanie nad jednolitością cen za wykonane usługi,

• organizowanie pomocy dla członków cechu w dziedzinie podnoszenia kwalifikacji zawodowych,

• współdziałanie ze spółdzielniami rzemieślniczymi, które prowadzą działalność w zakresie zaopatrywania rzemieślników w surowce, materiały, części, zamienne, maszyny i narzędzia pracy.

Zegarmistrz prowadzący indywidualny zakład usługowy sam przyjmuje zegary do naprawy, sam je naprawia i sam wydaje z naprawy, korzystając czasem z pomocy czeladników i uczniów. Jest on organizatorem swojego zakładu i osiąga tym lepsze wyniki im racjonalniej go zorganizuje.

Zakładami uspołecznionymi są spółdzielnie, w których pracuje większa liczba zegarmistrzów. Spółdzielnia od przedsiębiorstwa państowego różni się tylko tym, że jest własnością jej członków. Działalność spółdzielni ujęta jest w ogólnopaństwawych planach gospodarczych. Spółdzielnie usługowe tworzą jeden organizm gospodarczy zarządzany centralnie.

Każda spółdzielnia ma własny samorząd. Kierownik spółdzielni czuwa nad sprawInością jej działalności i często sam prowadzi księgę napraw, w której zapisuje się przyjęte do naprawy zegary oraz zegarki i rozdziela poszczególnym zegarmistrzom zatrudnionym w spółdzielni. Po wykonaniu naprawy zegarmistrz podpisuje się wksiędze, że naprawę wykonał. W razie reklamacji klienta, musi zegarek poprawić.

W spółdzielniach zrzeszających większą liczbę członków sprawy administracyjne zleca się osobom odpowiednio do tego przygotowanym, a zegarmistrze zajmują się tylko pracą w warsztacie. Wydajność pracy znacznie wzrasta, jeśli każdy zegarmistrz naprawia tylko jeden rodzaj zegarów lub zegarków. Nabiera wtedy większej wprawy, co umożliwia lepsze wykonanie naprawy.

2. Rodzaje i systemy napraw

Naprawy przyjętych zegarków można podzielić na następujące rodzaje:

• Naprawa mała - bez rozbierania mechanizmu, np.:

- założenie sprężynki zapadki,

- wymiana koła naciągowego i zapadkowego,

- wymiana wskazówek, szkła lub innych części koperty.

• Naprawa średnia - po częściowym rozebraniu mechanizmu, np.:

- wymiana sprężynki wodzika,

- wymiana sprężyny napędowej,

- dobranie i zamocowanie brakującego palca przerzutowego,

- usunięcie niedokładnego chodu zegarka bez dobierania części zamiennych,

- usunięcie przyczyny wadliwego nastawiania wskazówek.

• Naprawa duża - po zupełnym rozebraniu mechanizmu, np.:

- wymiana osi, włosa, balansu lub innej ważnej części mechanizmu.

- usunięcie przyczyny zatrzymywania się zegarka,

- usunięcie przyczyny niedokładnego chodu zegarka,

- dobranie i ustawienie brakujących palet,

- usunięcie przyczyny wykotwiczania się zegarka,

- oczyszczenie mechanizmu i wyregulowanie.

Każda z tych napraw może być wykonana systemem indywidualnym, seryjnym lub potokowym.

System indywidualny ma obecnie największe zastosowanie, zarówno w indywidualnych zakładach usługowych jak i w spółdzielniach zegarmistrzowskich. System ten polega na tym, że zegarmistrz bierze do naprawy tylko jeden zegar lub zegarek i wykonuje w nim sam wszystkie operacje, aż do ukończenia pracy. Naprawa taka jest dobra, ale mało wydajna.

System seryjny polega na tym, że bierze się do wykonania: 3 lub 6 sztuk zegarków z podobnymi wadami i równocześnie pracuje się przy wszystkich. Wielkim ułatwieniem pracy tą metodą jest czyszczarka z uchwytem wibracyjnym do czyszczenia sześciu zegarków jednocześnie. Dlatego przyjmując zegarek do naprawy należy od razu zakwalifikować go do jednej z grup:

• czyszczenie zwykłe,

• czyszczenie z wymianą niektórych części,

• naprawa z dorabianiem części.

Wydajność pracy systemem seryjnym znacznie wzrasta. Można go stosować z korzyścią zwłaszcza w większych pracowniach indywidualnych i spółdzielniach zegarmistrzowskich, a nawet w dwuosobowych zakładach usługowych.

System seryjny wymaga jednak lepszego wyposażenia technicznego warsztatu. Oprócz podręcznych narzędzi, które każdy zegarmistrz powinien posiadać, potrzebne są takie maszyny i urządzenia, jak: tokarka, nabijarka, czyszczarka i spraiwdzarka. Oczywiście w naprawie indywidualnej maszyny te również są bardzo pożądane.

Powinno się także usystematyzować pracę w ciągu tygodnia:

• w poniedziałki - naprawa zegarów,

• we wtorki - zwykłe naprawy i czyszczenie zegarków,

• w środy, czwartki i piątki - skomplikowane naprawy i dorabianie części,

• w soboty - uzupełnienia napraw, czyszczenie, załatwianie ekspedycji

i korespondencji oraz zamawianie brakujących części zamiennych.

Schemat ten nie powinien być sztywny. Można go zmieniać zależnie od okoliczności, szczególnie w jednosobowej pracowni, gdzie drobne naprawy trzeba czasem wykonać na poczekaniu.

System potokowy jest najbardziej postępową formą orrganizacji produkcji, a może być także stosowany do naprawy zeegarów i zegarków. Tą metodą naptawia się zegary w większych zakładach w Moskwie, Leningradzie i innych miastach. System potokowy polega na tym, że zegar naprawia wiele osób, z których każda wykonuje swoją z góry zaplanowaną operację.

Rozbieranie mechanizmu, czyszczenie i mycie części wykonują pracownicy przyuczeni, nie mający wysokich kwalifikacji. Wymyte części są układane w specjalnych pojemnikach z przegrodami na poszczególne zespoły.

Składanie mechanizmu odbywa się na taśmie potokowej, podobnie jak składa się nowe mechanizmy. Każdy pracownik montuje w mechaniźmie jeden zespół i przekazuje mechanizm następnemu. Uszkodzone części zastępuje się nowymi.

Przy stosowaniu potokowego systemu napraw konieczna jest kontrola wykonanej naprawy, nie tylko po jej ukończeniu, ale również w czasie poszczególnych jej faz. Kontrolę sprawują specjalnie wyuczeni i uzdolnieni pracownicy. Stała kolejność sprawdzania przyśpiesza pracę i zapobiega przeoczeniom usterek. Po wyregulowaniu zegar nie różni się do nowego.

System potokowy może stosować dany zakład tylko do takich zegarów, do których ma części zamienne. Nie można więc tą metodą naprawiać zegarów antycznych i innych, do których części trzeba dorabiać.

3. Przyjmowanie do naprawy

W małym zakładzie usługowym zegarmistrz sam przyjmuje zegary do naprawy i sam z naprawy oddaje. W większych zakładach i spółdzielniach czynności te są podzielone.

Przede wszystkim należy ustalić, jakie rodzaje zegarów i zegarków dany zakład przyjmuje do naprawy. Zegarki naręczne stanowią obecnie największą grupę. Budziki, zegary biurkowe, ściennne i podłogowe stanowią oddzielną grupę zegarów domowych.

Zegarmistrz przyjmujący do naprawy powinien mieć odpowiednie przybory i narzędzia, mianowicie: otwierak do kopert, klucz uniwersalny do odkręcania kopert wodoszczelnych, dostatecznie silne lupy, kilka wkrętaków różnych rozmiarów, chwytki i szczypce oraz sprawdzarkę, która pozwala na szybkie określenie rodzaju uszkodzenia zegarków, które jeszcze działają, ale wykazuują różne wady. Przyjmujący do naprawy powinien być dobrym fachowcem, aby mógł się łatwo zorientować, jakie zegarek ma wady i jakiego rodzaju naprawy wymaga. Może także zapytać klienta, jakie wady zauważył w swoim zegarku.

Jeśli jakiś zegarek przyjmuje się pierwszy raz do zakładu, nie należy przyjmować go tylko do regulacji, jak tego często klient wymaga. Zawsze trzeba liczyć się z tym, że oprócz oczyszczenia, nasmarowania i regulacji trzeba będzie jeszcze wykonać inne zabiegi np. wypolerować czopy, ułożyć włos itp. Zdarza się bowiem, że po oczyszczeniu zegarek gorzej chodzi, gdyż niektóre współpracujące i nieco zużyte części zmieniły swoje położenie. Zegarek taki wymaga gruntownej naprawy.

Drobniejsze prace, jak wstawienie szkła, wymiana wskazówek lub silniejsze ich umocowanie, dokręcenie nastawnika, założenie nowej główki, wymiana sprężynki, zapadki itp., można wykonać na poczekaniu. Nie należy jedanak wykonywać od razu takich napraw, od których zależy dokładność wskazań zegarka.

Po ustaleniu wad i usterek zegarka oraz ceny naprawy należy wypełnić zlecenie naprawy na którym wpisuje się nazwę zegarka, rodzaj naprawy, termin wykonania, cenę naprawy i ustaloną z klientem wartość zegarka. Zlecenie to jest ponumerowanym drukiem ścisłego zarachowania. Kopia zlecenia z pieczątką zakładu i podpisem przyjmującego służy jako dowód przyjęcia zegarka do naprawy z którym klient zgłosi się po jego odbiór.

Oprócz wypisywania zleceń i dowodów przyjęcia do naprawy zakład powinien prowadzić księgę napraw w której wpisuje się każdy zegar i zegarek przyjęty do naprawy.

4. Wydawanie z naprawy

Kontakt z klientem zgłaszającym się po odbiór nie powinien ograniczyć się tylko do wydania naprawionego zegara lub zegarka i podjęcia należności. Należy jeszcze udzielić mu koniecznych czasem informacji odnośnie konserwacji zegara, a w razie potrzeby przestrzec przed powtórnym uszkodzeniem.

Często klienci mają wątpliwości czy można w razie potrzeby cofnąć wskazówki zegara. Należy więc upewnić klienta, że można cofać wskazówki wszystkich chodzików, natomiast wskazówek niektórych zegarów bijących nie powinno się cofać. Wskazówki budzików można cofać tylko wtedy, gdy wskazówka godzinowa znajduje się w pewnym oddaleniu od wskazówki nastawczej budzenia.

Budziki trzeba nakręcać wieczorem, gdyż wtedy nastawia się również czas budzenia. Zegarek naręczny powinno się nakręcać rano, aby balans mający większą amplitudę wskutek silniej napiętej sprężyny, mógł łatwiej pokonywać hamujące wpływy wstrząsów. Zegarki z kalendarzem powinno się nakręcać wieczorem, aby silniej napięta sprężyna mogła łatwiej pokonać opór przestawiania datownika, co następuje o północy.

Wyciągnięcie wałka naciągowego do pozycji nastawczej w zegarku powinno wykonywać się paznokciami, przechylając je jak dźwignie. Ma się wtedy lepsze wyczucie i nie ciągnie się bez potrzeby. Wskazówki można cofać tylko wtedy, gdy ćwiertnik nie ma za dużego tarcia. W przeciwnym razie nie powinno się cofać, zwłaszcza raptownie, gdyż można wyszczerbić palety.

Zegarek odawany z naprawy powinien być nakręcony i nastawiony na właściwą godzinę. Przy oddawaniu zegarka należy przestrzec klienta, aby chronił go przed kurzem, wilgocią nagłymi zmianami temperatury, magnetyzmem, kwasami i ich parami oraz silnymi wstrząsami i uderzeniami, a wtedy znacznie przedłuży jego trwałość. Zależnie od potrzeby można udzielić mu jeszcze innych rad i wskazówek, aby jego zegarek dokładnie wskazywał czas do następnej naprawy.

Niektórzy zegarmistrze po naprawie zegarka rysują znaki i cyfry na wieczku koperty. Nie jest to potrzebne i szpeci wieczko, ale dobrze jest prowadzić księgę napraw, w której wpisuje się wszystkie naprawiane zegarki.

Zwykle zegarmistrz wystawia gwarancję na dokładność chodu naprawionego zegarka i przyjmuje wszelkie reklamacje klienta. Nie można jednak zapewnić sekundowej dokładności chodu zegarka niskiej klasy albo już bardzo zniszczonego, gdyż z biegiem czasu nawet dobry zegarek markowy traci początkową dokładność.

Na nowy zegarek kupiony w sklepie otrzymuje się roczną gwarancję. Zakłady usługowe po naprawie zegarka dają gwarancję na pół roku lub mniej, gdy zegarek jest w gorszym stanie. Dowodem gwarancji jest zwykle stempel z podpisem i terminem ważności, umieszczone na odwrotnej stronie kopi zlecenia naprawy.