POJĘCIE POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka – sztuka rządzenia państwem. Zw. ze sprawowaniem władzy lub dążeniem do jej pozyskania.
Polityka gospodarcza – sposób sprawowania władzy, kierowania sprawami wew. i zew. państwa przez organy rządowe. dążenie do udziału we władzy lub wywierania wpływu na jej podział. sztuka mediacji, kompromisu i perswazji. dział. władzy państw., rządu, w dziedzinie społ., gosp., kulturalnej., wojskowej; spraw wew. państwa i stosunków z innymi krajami oraz wzajemnych stosunków klas i grup społecznych.
Gospodarka – (najczęściej): system służący wspólnemu celowi, jakim jest zaspokojenie potrzeb społeczeństwa przez produkcję dóbr i usług, ograniczonych ilościowo i ich podział między członków społeczeństwa.
Wg Hausnera: (przedmiotowo): wkład zinstytucjonalizowanych zależności, którym się steruje przez odpowiednie strojenie kluczowych parametrów regulujących zależności gospodarcze; (podmiotowo): układ zinstytucjonalizowanych zachowań i reakcji społecznych, na których oddziałuje się poprzez instytucje.
Narzędzia polit. g. – są wykorzystywane do procesu sterowania działaniami poszczególnych podmiotów dla osiągnięcia założonych celów.
3 grypy definicji polit. g, eksponujące.: stronę przedmiotową (cele, środki ich osiągnięcia), str. podmiotową (gł. na szczeblu centralnym), str. przedmiotowa i podmiotowa (uogólniające).
Polityka gospodarcza: realizowana w skali kraju, na szczeblu lokalnym i ponadnarodowa.
Rząd – podmiot realizujący polit. g. odnoszącą się do całego kraju.
Liberalizacja gosp. powoduje nasilenie powiązań międzyn. (integrację), powoduje to poddanie się kontroli międzyn., w polit. g. prowadzi to do 2 tendencji: oddawania przez krajowe władze cent. części kompetencji organizacjom międzyn. (np. UE); przekazywania przez krajowe władze cent. większych kompetencji organom teryt. (woj., pow., gminy.
2 aspekty polit. g.: 1) dział. praktyczna (zmierza do osiągnięcia określonych celów gosp. i socjalnych); 2) dyscyplina naukowa (zajmująca się analizą gospodarki i jej sterowaniem).
Przedstawione ujęcie pol. g. pozwala w jej ramach wydzielić: podmiot, przedmioty, cele i stosowane narzędzia [polityki g.].
Rząd – nie jest 1 kreatorem pol. g.; część decyzji rządowych wymaga zatwierdzenia przez parlament; a część rozwiązań gosp. jest przez parlament inicjowana.
Podmioty, na które oddziałuje pol. g.: indywidualni obywatele, podmioty gosp., inne instytucje i organizacje.
Wzrost gospodarczy – (podstawowe zadanie p. g.); proces ilościowy zmian w gosp., będących następstwem zwiększenia potencjału materialnego i osobistego.
Rozwój gosp. – (w lit. ek. omawiany wraz ze wzrostem g.); składają się na niego strukturalne oraz inne zmiany we wzroście gosp. Wzajemne oddziaływanie tych pojęć.
wzrost – zwiększenie dochodu i bogactwa mat. kraju.
rozwój – zmiany ek. i społeczne.
CELE I INSTRUMENTY P. G.
Cel – nieodłączna cecha p. g., którą zamierza się poprzez nią osiągnąć.
Cele społ.-polit. – zalicza się do nich gł. swobodę działania, sprawiedliwość, bezp. i postęp.
swoboda dział. (postępowania) – zgodnie z indywid. Zobowiązaniami a najwyższy jej poziom zapewnia konkurencja
spraw. – przekłada się zwłaszcza na spr. ekonomiczną
bezp. – stosowane w podziale wew.: zapewniając ład w państwie; zew.: zw. ze sposobem kształtowania stosunków międzynarodowych
postęp – rozwój nauki i wdrażanie nowych technologii
W wyniku postępu, przeobrażają się: kwalifikacje personelu, problemy wytwórcze i wytwarzane dobra, struktury organizacyjne.
Cele polit. – społ. są ze sobą ściśle powiązane.
Cele polit.-gosp. są bardziej skonkretyzowane niż społ.-polit.
Skonkretyzowanymi celami p. g. są: wyważony i stabilny wzrost gosp., niska st. bezr., niska i stabilna inflacja, równowaga zew. (zrównoważony bilans płatniczy).
Optymalne i pożądane wskaźniki: st. bezr. 5%, infl. 2%, roczne tempo wzrostu g. 3%, saldo bil. płatniczego 0%.
Instrumenty polityki gosp.
Sprawne osiąganie celów ek. w p. g. wymaga: sposobu harmonizowania i synchronizowania planów produkcyjnych uczestników życia gosp., który ograniczałby powstanie nadwyżek podaży i popytu na rynku dóbr kons. i prod.); sposobu max. wykorzystania ogr. zasobów ek. do jak najlepszego zaopatrzenia społ. w dobra rzeczowe i usługi.
Rozwiązanie tych problemów można powierzyć: samoczynnej regulacji rynkowej, polit.-gosp. oddziaływaniu organów państw., jednoczesnemu wykorzystywaniu działania rynku i organów państwowych.
Co napędza wzrost i rozwój gospodarczy?
Jaką rolę w obszarze polityki gospodarczej powinno pełnić państwo?
3 filary – sprawnej gospodarki: 1) mechanizm rynkowy (przy nadmiernym zdominowaniu gosp., może prowadzić do dużego zróżnicowania dochodów wywołującego niezadowolenie społ.; 2) system instytucjonalny (tworzą go obow. przepisy, procedury i instytucje nadzorujące ich przestrzeganie, nieformalne normy moralne, kulturowe; może prowadzić do nadmiernego zbiurokratyzowania gospodarki; 3) zasadach społ. obywatelskiego (sprzyja zapewnieniu rozsądnych proporcji między rynkiem a systemem instytucjonalnym.
UWARUNKOWANIA POLITYKI G.
*wew. (endogeniczne): uw. doktrynalne, polit.-ustrojowe, zw. z kapitałem ludzkim, kapitałowe, przyrodnicze –zasobowe, ekologiczne.
* zew. (egzogeniczne): uw. wynikające z międzynarodowej sytuacji polit. zw. z relacjami z innymi państwami w szczególności z sąsiednimi odnoszące się do przynależności do międzyn. ugrupowań polit., militarnych i gosp. wynikające z warunków wymiany międzyn.
Ustrój polityczne wraz z ustrojem gospodarczym tworzy ustrój państwowy.
DEMOKRATYCZNY, AUTORYTARNY I TOTALITARNY
Doktryna liberalizmu gospodarczego – gosp. rynkowa jest systemem stabilnym – interwencja państwa niepożądana, bo: rynek zapewnia optymalną alokację środków kierowanie się indywidualnymi interesami każdego podmiotu przynosi korzyść całemu społeczeństwu – harmonia indyw. i społ. interesów rynkowo zorientowane społ. jest bardziej przedsiębiorcze, inicjatorskie, elastyczne liberalizm – podstawa progres. systemu gosp.
Rola państwa w gosp.: zapewnienia wew. i zew. bezpieczeństwa, ochrony praw własnościowych, ochrony konkurencji, utrzymania sprawności rynku pieniężnego, dbałość o dobra publ. np. edukację.
Podstawowe założenia lib. g.: dążność do utrzymania stabilnego poziomu cen i zew. równowagi ek., regulacje agregatywnego popytu, orientowanie przedsięwzięć gosp.-polit. średnio- lub długookresowo, formułowanie i utrzymywanie stabilnych reguł gosp. (stałego tempa przyrostu pieniądza w obiegu, wyrównanego budżetu państwa).
Min. funkcje państwa: stanowienie i gwarantowanie respektowania prawa; pilnowanie siły i stabilności waluty krajowej; zapewnienie bezpieczeństwa wew. i zew. kraju; ograniczanie funkcji socjalnych.
Doktryna interwencjonizmu państwowego – wskazuje że liberalny rynek zawodzi: inflacja, bezrobocie (zachodzi konieczność korygowania przez państwo postępowania podmiotów rynku nierówności społ., zagrożenia środ. nat. nie może pełnić funkcji alokacyjnych w długich okresach nie racjonalny podział dóbr i dochodów.
Porządek gosp.: kto i jak decyduje o tym które dobra powinny być wytwarzane i w jakich ilościach, w jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społ., w jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społ. między członków społ.
Ustroje ek., wg 2 kryteriów: własności środków produkcji, sposobu regulacji procesu gosp.
Ustroje ek. wg kryterium własności:
indywidualistyczne (kapitalistyczne) – gł. formą własności środków produkcji i trwałych dóbr konsumpcyjnych jest własność jednostkowa, podm. własności są osoby fiz., rodziny i zrzeszenia osób;
kolektywistyczne – dominuje własność państwowa i innych organizacji publiczno-prawnych.
Ustroje ek. wg sposobu regulacji pr. gosp.:
kompetetywne (konkurencyjne) – działania ek. uczestników regulowane są przez mechanizm rynkowy;
gosp. regulowanej adm. – kierunki i rozmiaru produkcji społecznej oraz sposobu jej podziału ustalane są w drodze adm. organów władzy.
Uwarunkowania zw. z cz. ludzkim.
Społeczne (przedsiębiorczość, umiejętności organizacyjne, dyscyplina, solidność zawodowa, odpowiedzialność, kultura przemysłowa, innowacyjność i solidarność społeczna).
Demograficzne (liczba i struktura ludności kraju) – określa potencjał zasobów pracy żywej w kraju, liczebność różnych grup odbiorców produkcji społecznej.
Uwarunkowania kapitałowe.
Inwestycje – racjonalne zaangażowanie środków gosp. w przedsięwzięcie gosp., mające na celu pomnożenie majątku.
Ze wzgl. na formy majątku, inwestycje:
rzeczowe (budynki, budowle, śr. obrotowe, maszyny, grunty)
finansowe (udziały, pożyczki długot., papiery wartościowe)
niematerialne (licencje, patenty, kształcenie).
Inwestowanie w majątek wymaga nakładów kapitałowych.
Przedsięwzięcie inwestycyjne wymaga otoczenia prawnego: praw; obowiązku i stosunków między uczestnikami procesu inwestycyjnego.
Uwarunkowania przyrodnicze.
Struktura zasobów przyrodniczych: zasoby surowców mineralnych, zróżnicowanie przestrzeni geogr.-gosp., położenie danego obszaru w kontekście geopolitycznym i tranzytowym.
Gł. formy wykorzystania zasobów przyr.: eksploatacja (wydobywanie surowców min.) i lokalizacja (umiejscowienie i rozmieszczenie obiektów w przestrzeni geograficznej).
Problematyka ochrony środ. – 3 zasady:
I zasada prewencji – kreowanie prawnego obowiązku zapobiegania powstawaniu zagrożeń lub szkód środowiskowych;
II sprawcy – nakłada obowiązek usuwania zagrożeń, ponoszenia kosztów przez sprawców zanieczyszczeń oraz likwidacji szkód powstałych w wyniku prowadzonych dział. gosp.;
III kooperacji – zobowiązuje do współpracy i wspólnego działania w zakresie ochrony środowiska.
Uwarunkowania egzogeniczne – zew.
Podstawowy podział org. międzyn.: organizacje rządowe i pozarządowe.
Organizacje, ze wzgl. na teryt. zasięg: powszechne (zrzeszają członków z całego świata, np. ONZ); regionalne (skupiają państwa na ograniczonym terytorium, np. UE).
PODSTAWY POLITYKI BUDŻETOWEJ I PIENIĘŻNEJ
Polityka budżetowa – zajmuje się racjonalnym kształtowaniem wielkości i struktury dochodów i wydatków budżetowych.
Polityka pieniężna (polit. monetarna) – polega na oddziaływaniu na podaż pieniądza i kurs walutowy.
Rozwój społ.-g. i wzrost g. kraju – zależy od: mechanizmu rynkowego, polityki (polit. g. obejmująca polit. pieniężną i budżetową.
Mechanizm rynkowy – wiąże się z funkcjonowaniem rynku i grą sił rynkowych (podaż, popyt, konkurencja).
2 wymiary polityki budżetowej i pieniężnej, wg Fukuyamy:
- zakres polityki budżetowej i pien. obejmujący zbiór f-cji i celów realizowany przez podmioty polityki budżetowej i pieniężnej w ramach tej polityki;
- siła podmiotów polit. b. i p. określana jako zdolność tych podmiotów do planowania i realizowania polityki oraz egzekwowania prawa w sposób jasny i dla wszystkich zrozumiały.
3 f-cje ek. państwa (w ramach polit. b.):
I stabilizacyjna – by gospodarka pozostawała w stanie pełnego zatrudnienia przy stabilnych cenach;
II alokacyjna – państwo oddziałuje na kierunki alokacji zasobów w gosp. przez nabywanie dóbr oraz nakładanie podatków i wypłacanie subsydiów;
III dystrybucyjna – dot. sposobu podziału dóbr wyprodukowanych przez całe społeczeństwo między jego członków.
Najważniejsze cele polit. gosp., - spójności gosp.: 1) zrównoważony wzrost i rozwój gosp. 2) wysoki poziom zatrudnienia. 3) Równowaga w stosunkach gosp. z zagranica.
Narzędzia ogólnej polityki gosp.
Ze wzgl. na ich charakter (rodzaj):
Ekonomiczne (parametryczne):
- polit. b. (stawki podatkowe, subwencje, dotacje celowe, ulgi podatkowe)
- polit. p. (stopy pr. banku c.,: referencyjna, lombardowa, depozytowa, redyskontowa, stopa rezerw obow.; operacje otwartego rynku).
2. Pozaek. (nieparametryczne):
- prawne (odpowiednie akty normatywne)
- inf.-programistyczne (zadania planów i programów, prognozy, inf.)
- moralne (odznaczenia, wyróżnienia, apele.
Ze wzgl. na sposób odziaływania:
*bodźcowe (nakłaniające) – bez formalnego przymusu nakłaniają do zachowania zgodnego z zamierzeniem podmiotu polityki, np. ulgi podatkowe,
*imperatywne (autorytarne, władcze) – mają cechy przymusu nakazującego, ograniczającego lub polecającego określone zachowania lub działania przedmiotów polityki.
Efekty polit. b. i p.: I pozytywne lub negatywne, II satysfakcjonujące lub niesatysfakcjonujące.
Polityka: skuteczna (gdy osiąga założone cele), efektywna (gdy jej efekty czy korzyści przewyższają poniesione nakłady) i użyteczna (gdy przyczynia się do wzrostu dobrobytu społ.)
Zagadnienia, w obszarze oceny polit. b. i p.: korzyści i koszty określonych działań dla państwa, jako całości korzyści i koszty dla danej dziedziny w stosunku, do której działania są bezpośrednio kierowane uzyskany wpływ inny od zamierzonego (pozytywny, neutralny i negatywny) alternatywne i lepsze śr. do ocenienia działania, korzyści i kosztów bezp. i pośr.
Elementy polityki budżetowej.
Sektor finansów publicznych:
Sektor instytucji rządowych i sam.:
- szczebel centralny (budżet państwa, państwowe fundusze celowe)
- inne podmioty (zakłady budżetowe, gosp. pomocnicze, szkoły wyższe, śr. specjalne, instytucje kultury, inne)
- szczebel lokalny (budżet j. s. t., gminne, powiatowe, wojewódzkie fundusze celowe)
- inne podmioty sam. t. (zakłady budżetowe, gosp. pomocnicze, szkoły wyższe, śr. specjalne, instytucje kultury, inne).
Narzędzia polityki: podatki zasiłki dla bezrobotnych wydatki zw. z tworzeniem nowych miejsc pracy i finansowaniem programu zmiany kwalif. zaw. wydatki promujące restrukturyzację gosp. w układzie branżowym i przestrzennym wydatki promujące rozwój dobrej przedsiębiorczości wydatki na roboty publ. deficyt budżetowy dług publ. poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających kredyty.
Budżet, dążenie do optymalnego ukształtowania: I wielkości budżetu w stosunku do dochodu narodowego (PKB), II struktury dochodów i wydatków budżetowych z uwzgl. dążenia do znacznego udziału wydatków na zadania rozwojowe.
Budżet może być:
zrównoważony (dochody = wydatki),
nie zrównoważ. (nadwyżka budżetowa – przewaga dochodu lub deficyt budżetowy – przewaga wydatków).
System podatkowy.
Podatek – cena płacona przez obywateli państwa za ochronę własności i zapewnienie im bezpieczeństwa.
Podatki, powinny być:
Powszechne (proporcjonalne) – równe bez przywilejów.
Pewne – oznaczone w wysokości, terminach i sposobach płatności wynikających z przepisów prawa.
Dogodne – pobierane w takim czasie i takim sposobem, które jest najwygodniejszy dla podatnika.
Tanie – jak najmniej zniekształcające działania rynku, aby społ. nie ponosiło ciężaru i aby były szybko w dyspozycji budżetu państwa.
Optymalne systemy podatkowe:
JASNOŚĆ CELU (przeznaczone do gromadzenia określonych wpływów w celu finansowania wydatków publ.; ma zrównoważyć budżet kraju w określonym czasie; redukcja dochodu narodowego; uwzgl. zróżnicowaną zdolność podatników do płacenia podatków);
STRATEGIA (stabilny i spójny, zapewniający podejmowanie długoterm. decyzji inw.; sprawiedliwe pobranie części wartości zasobów; pomaga w prowadzeniu dział. gosp.; elastyczny – reaguje na zmiany w gosp.-społ.
SPÓJNOŚĆ I ELSTYCZNOŚĆ (mechanizmy pozwalające na wcześniejsze konsultacje pomiędzy podatnikami a podmiotami „podatkowymi”; zrozumiały, jasny i łatwo dostępny; uwzgl. powiązania między podatkami; minimalizuje obciążenia adm. po stronie podatków.
SPRAWIEDLLIWOŚĆ I PRZEJRZYSTOŚĆ STOSOWANIA PRZEPISÓW (zasady pod. – dostępne dla podatników; podatek egzekwowany przez organy pod. spójnie i konsekwentnie; jasny i znany tryb rozstrzygania sporów; spójne z szerszym prawem międzynarodowym.
POZYTYWNA POSTAWA ORG. POD. – WSPÓŁPRACA (instruowanie; dialog org. pod. – przeds.; zasada wzajemnego zaufania).
Minister fin. – kluczowym podmiotem polityki budżetowej, członek Rady Min.
Adm. rządowa odpowiada za:
- realizację dochodów z podatków bezp. i pośr. oraz opłat
- koordynowanie i org. współpracy fin., kredytowej i płatniczej z zagranicą, współpraca z międzyn. org. fin.
- realizacja przepisów dot. ceł
- finansowanie jednostek realizujących zadania, objęte budżetem p. i finansowanie sam. t.
- dochodzenie należności SP
- gry losowe, gry na automatach
- rachunkowość, prawo dywizowe
- bilans finansów sektora publ.
- prognozowanie bilansu płatniczego
- nadzór nad org. kontroli skarbowej
- koordynacja kontroli fin. I audytu wew. w jednostkach sektora fin. publ.
- ceny.
RADA UNII EUROP. – podmiot dla państw czł. oddział. na polit. budż. – gł. organ decydujący, prawodawczy i koordynacyjny. [Przedstawiciele rządów państw czł.]. Razem z KE odpowiada za spójność działań zew. w zakresie bezp., gospodarki i rozwoju. {Koordynacja ogólnej polityki państw czł.}. Razem z PE – jest upoważniona do uchwalania unijnego budżetu.
Inne ważne cele polityki gospodarczej:
Obniżenie obciążeń fiskalnych.
Wzrost aktywizacji zawodowej.
Wzrost wydatków rozwojowych i uzasadnionych wydatków socjalnych.
Przyspieszenie prywatyzacji.
Liberalizację gospodarki.
Ograniczenie długu sektora instytucji rządowych i sam. w relacji do PKB poprzez stopniowe ograniczanie nierówności fiskalnej.
Przygotowanie gospodarki Polski do wprowadzenia euro.
Kryzys finansowy (końcem listopada 2008 r.) – plan stabilności i rozwoju dla Polski. Zakłada on:
Zachęcanie do inwestowania (wzrost limitu i gwarancji dla gosp. i rynku fin.; kredyty dla MŚP; przyspieszenie inw. współfin. przez UE; zaliczka od KE na wdrażanie śr. unijnych; odnawialne źr. Energii.
Wzrost popytu konsumpcyjnego (2-stopniowa skala PIT; reforma VAT).
26 list. 2008 r. – przyjęty plan naprawy gospodarczej opracowany przez UE. Cele:
Pobudzić popyt, wzmocnić zaufanie konsumentów.
Zmniejszyć koszty społ.; wyhamowanie redukcji miejsc pracy.
Plan w przypadku ponownego ożywienia gospodarczego, by gosp. eur. była konkurencyjna; wspomaganie innowacji.
Technologie niskoemisyjne.
Gł. reguły fiskalne procesu budżetowego w Polsce:
wynik budżetu (sejm nie może ustawić większego deficytu b. państwa niż przewidziany w projekcie ustawy b.);
wydatki (cele i wysokość ustalona w ust. / uchwale budżetowej i w planie fin.);
rozchody (obow. nieprzekraczalny limit);
dług publ. (obow. zakaz zaciągania pożyczek, udzielania gwarancji i poręczeń fin; nie może przekraczać 60% wartości rocznego PKB);
zaciąganie zobowiązań (cel i kwota zaciąganych przez SP pożyczek podlegają ograniczeniom ustawowym);
udzielanie poręczeń i gwarancji (przez jednostki sektora, wysokość wg ust.);
inne ograniczenia (zakres aktywów w jakie mogą być lokowane wolne śr. fin. określonych jednostek sektora).
Elementy polityki pieniężnej.
Podstawowe narzędzia pol. pien.:
+ stopy procentowe Banku Centralnego,
+ operacje otwartego rynku,
+ stopa rezerw obowiązkowych.
3 warianty polityki: ekspansywny, restrykcyjny, neutralny).
Ekspansywny – zwiększenie nom. podaży pien. (obniżenie stóp pr. BC, skupowanie pap. w. przez BC, obniżanie stopy rezerw obow.).
Restrykcyjny – zmniejszenie nom. podaży pien. (podwyższenie stóp pr., sprzedaż pap. w., podwyższanie stóp rezerw ob.).
Neutralny – minimalne reagowanie BC i poddanie się wolnemu rynkowi.
Narzędzia polit. p. dzielimy na:
- administracyjne (rezerwa obowiązkowa, pułapy i limity kredytowe, blokady środków);
- ek.-adm. (kredyt redyskontowy, lombardowy, refinansowy w r-ku kredytu);
- rynkowe (operacje otwartego r., stopy procentowe BC);
- działania inf.-perswazyjne.
Uw. dla prowadzenia polityki pien. w Polsce.
NBP – Centralny Bank. [Organy: Prezes NBP, RPP i Zarząd NBP].
PREZES – powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6 lat.
RPP [Prezes NBP (przewodniczący), eksperci w różnej liczbie - na 6 lat]. Ustala corocznie założenia pol. p. i przedkłada je do wiadomości Sejmowi.
Zadania NBP: organizowanie rozliczeń pieniężnych; działalność dewizowa; bankowa obsługa budżetu państwa; regulowanie płynności banków i ich refinansowanie; warunki dla rozwoju systemu bankowego; opracowanie statystyki pieniądza i bankowej, bil. pł. o międzyn. pozycji inw.; inne zadania ustawowe.
EBC – Europ. Bank Centralny (bank wspólnej waluty euro. Podmiot w pełni niezależnym. [Rada Prezesów, Zarząd i Rada Ogólna]. Cel: zarządzanie euro, utrzymywanie stabilności cen w strefie euro). Odpowiada za kształtowanie i wdrażanie polit. g. i p. UE. Współpracuje z EUROP. SYSTEMEM BANKÓW C.
POLITYKA WZMACNIANIA EFEKTYWNOŚCI GOSPODARKI
Czynniki w kształtowaniu ładu rynkowego:
+ system prawny – swobodne zawieranie dział. gosp.
+ minimalizacja wpływy władz polit. na działanie rynków
+ powstanie i dział. sam gosp.
+ silna klasa średnia
+ wpływ zasad religijnych
+ zasady etyki biznesu i handlu.
2 podejścia do polityki konkurencji:
I Szerokie – instytucje państwa, wspierają tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi konkurencji na rynku.
II Wąskie – polit. konk. + polit. antymonopolowa.
Czynniki decydujące o pojawieniu się konkurencji na rynku: istnienie samodzielnych przedsiębiorstw, prywatna własność środków produkcji, gospodarka towarowa.
Zwolennicy globalizacji – podkreślają wzrost specjalizacji i podziału pracy między podmiotami gosp., państwami – obniżenie kosztów.
Przeciwnicy globalizacji – wskazują na utratę miejsc pracy, wyzysk krajów słabo rozwiniętych przez wysoko, degradację środowiska nat. i powstawanie władzy ponadnarodowej.
Polityka strukturalna.
To oddziaływanie państwa na układ elementów gosp. narodowej w relacji między tymi elementami.
Charakteryzuje się poprzez: mierniki ilościowe (wielkość zatrudnienia, produkcji inwestycji), mierniki jakościowe (stopień nowoczesności produkcji, wykształcenie pracowników, innowacyjność gospodarki).
Kryteria opisu struktury gosp.:
Terytorialne: światową, kontynentalną, regionalną międzynarodową, krajową, regionalną wewnątrzkrajową, lokalną.
a. układ przedmiotowy gosp.: działy, gałęzie, sektory;
b. instytucjonalne: rodzaj instytucji regulujących dział. g., sposób działania, własność środków produkcji i swoboda gospodarcza w sektorach.
Cele polityki strukturalnej:
Poprawa efektywności ek. gosp.
Uodpornienie na kryzysy gosp.
Zwiększenie wzrostu gosp.
Przeciwdziałanie bezrobociu.
Unowocześnienie gospodarki.
Zwiększenie konkurencyjności produktów gospodarki wew. na rynkach międzynarodowych.
Kierowanie strukturą rozwoju gosp. kraju.
Postacie polityki strukturalnej:
Dostosowawcza – wprowadzanie przez rząd zmian, (rozwój nowych dziedzin gosp. ważnych dla gosp. i społ., nowoczesne; długie funkcjonowanie; restrukturyzacja istniejących gałęzi – zachowanie konkurencyjności; ochrona przed upadkiem wybranych dziedzin gosp.);
Zapobiegawcza wykorzystanie mechan. rynkowego – zwiększenia efektywności i wzrostu gosp.; stymulowanie rozwoju MŚP;
Antycypacyjna – przewidywanie nowych warunków działania.
Restrukturyzacja – proces zarządzania zmianami w sektorze lub przedsięb., funkcjonującym w warunkach głębokich przemian społ.-ek. z przechodzeniem do gospodarki rynkowej.
Celem rest. – zapewnienie warunków przetrwania, poprzez:
+ zwiększenie konkurencyjności przeds. i oferowanych wyrobów lub usług, niwelacja słabości;
+ poprawa wyników ek., redukcja kosztów, osiągnięcie rentowności, odzyskanie płynności;
+ zwiększenie wartości przeds., rozszerzenie możliwości pozyskania kapitału wśród poten. inwestorów.
Udział państwa – cele: +przyspieszenie przekształceń, +ograniczenie wpływu konkurencyjności krajowej i zagr. na sytuacje przekształcanych podmiotów, +mediacje i zachowanie spokoju społ., +złagodzenie skutków społ. wywołanych grupowymi zwolnieniami, +ograniczenie stosowania metod produkcji i szkodliwych dla społeczeństwa i środowiska.
Zagospodarowanie kraju – obszar działalności władz mających na celu najbardziej racjonalne z punktu widzenia kraju rozmieszczenie dział. gosp. i kształtowanie procesów społ. w przyszłości.
Lokalizacja produkcji, która odpowiada:
- występowaniu zasobów nat.,
- sieci osadniczej,
- stanowi i planom rozwoju infrastruktury,
- zachowaniu bezp. wew. i zew.
- prowadzeniu innej dział. gosp. lub społ.,
- oszczędzaniu środowiska naturalnego.
Polityka regionalna – odmiany:
Wspieranie finansowe regionów najsłabiej rozwiniętych gospodarczo.
Wspieranie finansowe regionów, które w opinii władz polit.-adm. oraz ekspertów mogą mają wyjątkowo sprzyjające warunki, żeby utworzyć w nich ośrodki tzw. „bieguny wzrostu dla całej gospodarki kraju”.
Finansowanie restrukturyzacji gospodarki regionów.
Inwestycje publ. w rozwój infrastruktury techn.-ek. i społ.
Proces planowania przestrzennego, który zapewnia ład w gospodarowaniu przestrzenia.
Podejmowanie przedsięwzięć finansowych ze środków publ. i prywatnych.
Dofinansowanie instytucji pozarządowych, których cele działalności jest rozwój gospodarczy i społeczny regionu.