W dzisiejszych czasach bardzo modny jest powrót do natury, dlatego też coraz więcej z nas stara się żyć w zgodzie z nią. Obecnie w kosmetyce coraz powszechniej używa się substancji pochodzenia naturalnego, które odpowiednio stosowane nie powodują szkodliwych skutków ubocznych i są łatwiej przyswajalne przez organizm. Składniki naturalne stosowane w kosmetykach mogą być trojakiego pochodzenia : zwierzęcego, roślinnego oraz mineralnego.

Do substancji pochodzenia mineralnego zalicza się kopaliny, które po przerobie są stosowane do produkcji kosmetyków lub do zabiegów kosmetycznych. Są to przede wszystkim glinki w formie masek które rozrabia z wodą, w pudrach do ciała, jako substancje koloryzujące w mydłach, jako składnik soli do kąpieli, jako substancje matujące w kremach i lotionach, w dezodorantach i antyperspirantach jako składniki absorbujące pot.

Do surowców pochodzenia zwierzęcego wykorzystywanych w kosmetyce należą wyciągi z łożysk, które stosuje się przede wszystkim do produkcji kremów, ampułek i miękkich masek do skóry atroficznej i źle ukrwionej np. placenta.

Tłuszcze zwierzęce to kolejny składnik pochodzenia zwierzęcego. Lanolina jest to produkt odpadowy powstający w procesie czyszczenia wełny owczej z tłuszczopotu. Ma skład zbliżony do serbum pokrywającego naszą skórę. Jest dobrze wchłaniana, ma zdolności penetracji aż do warstwy ziarnistej naskórka. Stosowana jako podstawa maści i kremów o budowie emulsji w/o. Ponadto tłuszcze zwierzęce mogą pełnić funkcje czynnika zmiękczającego nasz naskórek. Istotnymi substancjami pochodzenia zwierzęcego są lecytyny zaliczane do emulgatorów typu o/w. Na skórę lecytyny wpływają zmiękczająco co ułatwia resorpcję i penetracje aktywnych składników preparatu, hamują także przetłuszczanie się skóry i włosów, wpływają stabilizująco na piane, a jednocześnie w mydłach i szamponach są czynnikiem natłuszczającym.

Do znanych substancji pochodzenia zwierzęcego należą wosk pszczeli, kit pszczeli mleczko pszczele i.t.d. Wosk pszczeli jest emulgatorem , wykorzystuje się go również do wytwarzania podstaw maści, kremów, sztyftów. Mleczko pszczele jako substancja odżywcza i witalizująca w kremach i emulsjach. Propolis stosowany jest natomiast w pielęgnacji skóry, leczeniu trądziku, egzem, grzybic, paradontozie. Produkty pszczele mogą uczulać ze względu na obecność składników kwiatowych co ogranicza ich stosowanie w kosmetykach.

Ze skór ryb pozyskiwany jest kolagen, białko tkanki łącznej. Jest odpowiedzialny za elastyczność skóry, jego ubytek powoduje powstawanie zmarszczek, w trakcie jej starzenia. Jest stosowany w kosmetykach, zwłaszcza w kremach i maściach przeciwzmarszczkowych. Stosuje się go też jako wypełniacz w chirurgii kosmetycznej.

Poza tym do substancji pochodzenia zwierzęcego należą substancje zapachowe : piżmo – substancja wydzielana przez gruczoły np. piżmowca; cybet – gruczołowa wydzielina ssaka cywety;, ambra – znajdująca się w jelitach kaszalota. Substanje te maja bardzo przenikliwy zapach, który staje się przyjemny po rozcieńczeniu. Stosowane są jako utrwalacze zapachów, zastosowane w większej ilości nadają im niepowtarzalny charakter.

Obecnie coraz częściej rezygnuje się z substancji pochodzenia zwierzęcego zastępując je substancjami pochodzenia roślinnego, które są niezwykle cennym składnikiem wielu kosmetyków. Substancje czynne występujące w roślinach kumulują się w pewnych ich częściach , ilość ich jest różna w zależności od wieku rośliny warunków klimatycznych i gleby. Ważne jest to , aby rośliny były zdrowe, nie porażone przez choroby grzybowe czy wirusowe, nie zanieczyszczone pyłem, nie skażone szkodliwymi pozostałościami chemicznych środków ochrony roślin.

Do najważniejszych grup związków pozyskiwanych ze świata roślinnego które interesują przemysł kosmetyczny należą flawonoidy, fitohormony, garbniki, saponiny, cukry, enzymy, olejki eteryczne

Pierwsze z nich flawonoidy posiadają działanie uszczelniające naczynia krwionośne i przeciwzapalne. Działają również przeciwrodnikowo i są od pewnego czasu stosowane w kosmetykach anty-age.

Garbniki natomiast stosuje się w kosmetyce dla ich działania ściągającego. W wyniku reakcji między garbnikiem a białkami skóry na uszkodzonej skórze powstaje trudno przenikliwa błona chroniąca zakończenia nerwów przed działaniem różnych bodźców i hamująca wydzielanie. Mają zastosowanie w produkcji preparatów kąpielowych, szamponów przeciwłupieżowych, lotionów, mydeł leczniczych, kremów i maseczek do pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej, balsamów oraz kremów przeznaczonych do masaży pojędrniających ciało.

Saponiny charakteryzują się natomiast zdolnością obniżania napięcia powierzchniowego na granicy fazy wodnej co powoduje wytwarzanie obfitej piany. Dzięki tej właściwości są wykorzystywane w kosmetyce do produkcji szamponów, płynów do kąpieli, pieniących past do zębów. Wyciągi z roślin zawierających saponinę wchodzą w skład kremów, żeli i mydeł stosowanych w leczeniu cellulitu. Są stosowane jako naturalne emulgatory.

Kolejna grupa związków to fitohormony czyli hormony roślinne. Pobudzają regenerację naskórka oraz produkcję kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Przez aktywację procesów odnowy komórkowej wyraźnie wygładzają zmarszczki i opóźniają efekty starzenia się skóry. Przeciwdziałają jej wiotczeniu, przywracają jędrność oraz poprawiają elastyczność naskórka.

Cukry dzielą się na jednocukrowe czyli glukoza, fruktoza stosowane w maseczkach; dwucukry – sacharoza, laktoza w kosmetyce stosowane jako składnik preparatów do odżywiania skóry, oraz polisacharydy wykorzystywane do produkcji kosmetyków o postaci żelu, do masek kosmetycznych, kremów i maści. Śluzy roślinne i gumy to również wielocukrowce tworzą na błonach śluzowych i skórze cienki film ochronny. Działają nawilżająco, łagodzą podrażnienia likwidują spierzchnięcia i wypryski alergiczne, zapobiegają nadmiernej utracie wilgoci. Zastosowanie to produkcja kremów, logionów, mleczek i maseczek. Do wielocukrów należy także skrobia, która stanowi podstawę zasypek i pudrów.

Kolejna grupa związków to enzymy, które są biokatalizatorami regulują metabolizm komórek i tkanek. Są one w preparatach rzadko stosowane w czystej postaci. Jedynym ze sposobów wykorzystania enzymów są peelingi enzymatyczne do usuwania zrogowaciałego naskórka bez podrażnienia skóry Nowym produktem jest koenzym Q10 . Działa regenerująco, stymuluje procesy odnowy naskórka i odtwarza białka strukturalne skóry. Wyraźnie wygładza i spłyca zmarszczki. Rewitalizuje, wzmacnia skórę oraz zapobiega jej wiotczeniu

Surowce naturalne mają tę zaletę że są szeroko rozpowszechniane i akceptowane przez szeroką rzeszę ludzi jako pozytywne podczas gdy substancje syntetyczne kojarzą nam się jako chemiczne, sztuczne i nienaturalne. Zdecydowanie większość osób ceniących sobie naturalne składniki zawarte w kosmetykach będzie zadowolona z tego co obecnie się dzieje. Zastępowanie substancji syntetycznych produktami naturalnymi jest bardzo celnym rozwiązaniem idącym w dzisiejszych czasach w bardzo dobrym kierunku- ku naturalności.

Bibliografia

Alicja Marzec: Chemia kosmetyków. Toruń: Dom Organizatora, 2005.

Wiesław Malinka: Zarys chemii kosmetycznej. Wrocław: Volumed, 1999

Imke B. Peters: Kosmetyka. Warszawa: REA, 2002

Bohumir Hlava: Rośliny kosmetyczne. Waeszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Lesne, 1984