Anastazja Sierant
KONSPEKT LEKCJI HISTORII W GIMNAZJUM.
Temat lekcji – Panowanie Bolesława Krzywoustego.
Cele lekcji
Uczeń:
Poprawnie posługuje się terminami: statut, seniorat, senior, trybut, wojewoda,
Określa czas wydarzeń związanych z panowaniem Bolesława Krzywoustego: 1097- podział państwa przez Władysława Hermana, 1108 r. wypędzenie z kraju Zbigniewa, 1109 r. – najazd niemiecki i obrona Głogowa, 1116 r. – przyłączenie Pomorza Gdańskiego, 1138 r. – testament Bolesława Krzywoustego.
Wyjaśnia okoliczności objęcia tronu książęcego przez Władysława Hermana,
Wymienia przyczyny decyzji Władysława Hermana o podziale Polski między jego synów,
Charakteryzuje konflikt pomiędzy Zbigniewem i Bolesławem Krzywoustym.
Przedstawia przyczyny i przebieg najazdu niemieckiego na Polskę w 1109 r.
Omawia znaczenie podboju i chrystianizacji Pomorza przez Bolesława Krzywoustego,
Podaje zasady zawarte w statucie Bolesława Krzywoustego,
Wskazuje na mapie zmiany terytorialne wynikające z postanowień testamentu Bolesława Krzywoustego,
Ocenia konsekwencję decyzji Bolesława Krzywoustego.
Metody:
Praca z tekstem podręcznika,
Elementy wykłady.
Praca z tekstem źródłowym,
Praca z mapą,
Metoda aktywizująca – drzewko decyzyjne.
Formy pracy:
Indywidualna, zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
Podręcznik,
Mapa ścienna Polski z czasów panowania Bolesława Krzywoustego,
Karta pracy,
Wyświetlenie wizerunków omawianych władców: Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego.
.
Przebieg zajęć
Rekapitulacja wtórna
Po czynnościach organizacyjnych, sprawdzeniu obecności, podaniu tematu i celów lekcji, nauczyciel w rozmowie z uczniami krótko przypomina wiadomości z lekcji poprzedniej.
Wprowadzenie do tematu
Przed omówieniem panowania Bolesława Krzywoustego, należy przybliżyć rządy ojca Krzywoustego, którym był Władysław I Herman. Początek jego panowania przypada na rok 1079 – do roku 1102. Herman nie koronował się na króla. Za jego rządów duży wpływ na politykę mieli możni duchowni, i świeccy.
Rozwinięcie
Nauczyciel podczas krótkiego wykładu charakteryzuje rządy Władysława Hermana,
Nieporadność i brak umiejętności rządzenia krajem wykorzystał palatyn Sieciech, który w owym czasie sprawował bezwzględne rządy w kraju. Władysław Herman uznał swojego nieślubnego syna Zbigniewa i wydzielił mu osobną dzielnicę, Śląsk. Jego decyzja spowodowała podział na dwa państwa polskie. Trwały walki Sieciech ze Zbigniewem i jego młodszym bratem Bolesławem Krzywousty. Z czasem wyeliminowano Sieciecha i zmuszono księcia Władysława Hermana do wydzielenia dzielnic, czyli oddzielnych części państwa dla siebie i swoich synów Zbigniewa i Bolesława, które przedstawiały się w następujący sposób: Zbigniew Wielkopolskę, Kujawy i Ziemia łęczycko-sieradzka; Bolesław Krzywousty: Małopolska i Śląsk. Mazowsze i Kraków pozostały pod bezpośrednią władzą księcia Władysława Hermana.
Uczniowie odszukują wymienione dzielnice na mapie „Polska za panowania Bolesława Krzywoustego” ze str.213 podręcznika.
Uczniowie poznają przyczyny konfliktu miedzy synami Władysława Hermana, oraz jego konsekwencje.
Nauczyciel mówi:
Narastał konflikt pomiędzy synami Władysława Hermana. Bolesławem i Zbigniewem, które to wykorzystał Niemiecki cesarz Henryk V i wykorzystując słabość państwa zamierzał zdobyć jego terytorium. Pomyśle powstrzymanie najazdu niemieckiego przez Bolesława Krzywoustego w 1109 r., obrona Głogowa i porażka Niemców koło Wrocławia – Psie Pole przesądziło o zwycięstwie Krzywoustego w walce z bratem.
4. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie tekstu zatytułowanego „Podbój Pomorza ze s.214 podręcznika. Po przeczytaniu uczniowie odpowiadają na następujące pytania:
- W którym roku książę Bolesław Krzywousty przyłączył do Polski Pomorze Gdańskie?
- Jakie były główne grody Pomorza?
-W jaki sposób polski książę zamierzał zwiększyć swoje wpływy na nowo zdobytych terenach?
W ten sposób Krzywousty zjednoczył ziemie polskie. Polska obroniła swą niezależność i przestała płacić Czechom trybut. W wyniku ciężkich walk w latach 1113-1122 rycerze polscy zajęli Szczecin i podporządkowali Krzywoustemu całe pomorze.
Na polecenie nauczyciela uczniowie zapoznają się z informacjami dotyczącymi uzbrojenia rycerzy Bolesława Krzywoustego podręcznik strona 214.
Następnie porównują wyposażenie wojska z XII W. z bronią wojowników z czasów Mieszka I (podręcznik strona 197).
Uczniowie odczytują biogram Bolesława Krzywoustego ze strony 212 podręcznika i zapisują w zeszycie najważniejsze osiągnięcia władcy.
Nauczyciel przedstawia okoliczności podjęcia decyzji Krzywoustego dotyczącej następstwa. Uczniowie zapoznają się z tekstem „Statut Krzywoustego str. 2014-2015 podręcznika i wyjaśniają pojęcia seniorat i senior.
Następnie na podstawie informacji z podręcznika i mapy „ Początek rozbicia dzielnicowego” (Podręcznik strona 215 wskazują na mapie ściennej dzielnice senioralną oraz ziemie przyznane poszczególnym synom Bolesława Krzywoustego.
Książę polski traktując całą ziemię jako swoją własność (państwo patrymonialne), mając kilku synów i chcąc zapobiec walkom o władzę ustanowił podział państwa i zasadę obejmowania zwierzchniej władzy w Polsce. Tak zwana ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego została przyjęta na kilka lat przed śmiercią księcia Bolesława i z pewnością potwierdzona na wielu możnych duchownych i świeckich. Krzywousty myślał iż w ten sposób zapobiegnie rozbiciu państwa.
Ustawa sukcesyjna dzieliła nasz kraj na dzielnice dziedziczne – mogły one ulec dalszym podziałom. Miała służyć zabezpieczeniu synów Krzywoustego i ich następców podział układał się w następujący sposób: Władysław: Śląsk i ziemia lubuska, Bolesław Kędzierzawy: Mazowsze i Kujawy, Mieszko Stary: Zachodnia Wielkopolska z Poznaniem, Henryk: Ziemia sandomierska, Kazimierz nie otrzymał żadnej ziemi, ponieważ był za młody lub jeszcze się nie urodził. Dzielnica niedziedziczna senioralna – pozwalała księciu seniorowi (najstarszemu) sprawować władzę nad juniorami. Dzielnica senioralna obejmowała prawdopodobnie: ziemię krakowską z Krakowem, ziemie łeczycko-sieradzką, część wielkopolski z Gnieznem i Kaliszem. Senior miał zwierzchność lenną nad Pomorzem . Senior posiadał w stosunku do juniorów szczególne uprawnienia – prerogatywy – prowadzenie polityki zagranicznej, inwestytura dostojników kościelnych także w dzielnicach juniorów, mianowanie kasztelanów w grodach ziem juniorów, naczelne dowództwo wojskowe, zwierzchność sądownicza nad juniorami.
Po śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138 r. rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego w Polsce. Toczyły się walki wewnętrzne ,mające na celu pogłębienie rozdrobnienia i konsekwentne ograniczenie pozycji seniora.
Klasa zostaje podzielona na trzy lub cztery grupy. Każdy zespół otrzymuje kartę pracy „ Testament Krzywoustego” i uzupełnia umieszczony w niej schemat drzewka decyzyjnego. W tym celu uczniowie rozpatrują jakie decyzje mógłby podjąć Bolesław Krzywousty, a także określają cele, które mu przyświecały. Następnie przedstawiają pozytywne i negatywne skutki obu rozwiązań.
Liderzy poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi a wyznaczona osoba zapisuje wnioski w odpowiednich miejscach schematu drzewka decyzyjnego zawieszonego na tablicy.
IV. Podsumowanie
W celu podsumowania i przypomnienia najważniejszych wiadomości z lekcji nauczyciel zadaje pytania naprowadzając na najważniejsze kwestie omawianego tematu.
V. Rekapitulacja pierwotna
Na podstawie wiadomości zdobytych na lekcji uczniowie rozwiązują zadania z podręcznika
VI. Zalecenie pracy domowej
Ćwiczenie z podręcznika.