20.Obraz miasta w literaturze. Porównaj różne realizacje tego motywu w literaturze XIX wieku.

Literatura XIX wieku charakteryzowała się powstawaniem nowych nurtów oraz nowych technik literackich, które były zaprzeczeniem poprzedniej epoki, czyli romantyzmu. Nastąpiło więc odejście od tematyki stawiającej na indywidualizm jednostki na rzecz podejmowania przez twórców kwestii społecznych. Istotą chociażby realizmu było jak najpełniejsze przedstawienie życia ludzkiego i problematyki codzienności. Przez to autorzy skupiali się mocniej na większych skupiskach ludzi, a co za tym idzie miast XIX wieku.

Tłem wydarzeń w ,,Ojcu Goriot” Balzaka jest XIX-wieczny Paryż., miasto wielkich karier i możliwości dla bohaterów powieści. Paryż lat dwudziestych XIX wieku to miejsce, w którym można obserwować wiele sprzeczności – ujawniają się one zwłaszcza w kontraście warunków życia warstw najuboższych i arystokracji ukazanym w powieści z całą brutalnością realizmu. Wiele uwagi Balzac poświęcił przedstawieniu dwu środowisk: biedoty zamieszkującej w pensjonacie pani Vauquer i arystokracji – bywalcom salonów, miłośnikom sztuki (teatr) i swobodnych związków uczuciowych. Bardziej zróżnicowaną grupę bohaterów stanowią w powieści pensjonariusze: studenci, niekochany stary ojciec, odtrącona córka, stara panna, bezbarwny przeciętniak, szlachetny przestępca. Świat paryskiej elity jest bardziej jednorodny. Różnice dotyczą w zasadzie tylko pochodzenia. Nowobogaccy uzyskują jednak pozycję towarzyską podobną arystokracji rodowej, ponieważ łączy ją z nią fakt posiadania wielkich dóbr.

W ,,Lalce” Bolesława Prusa widzimy obraz Warszawy, która zdominowała powieść i stała się wręcz głównym bohaterem. Stanowi tło dla przedstawionych wydarzeń, ale samo przedstawione jest też jako żywa istota. Podane fragmenty powieści ukazują nam, że tak naprawdę w tym mieście funkcjonują dwa światy: "Warszawa bogatych" i "Warszawa biednych". Prus w powieści przedstawia miejsca, w których mieszka arystokracja i dzielnice brudne, biedne, w które lepiej nie zapuszczać się po zmroku. Mamy więc dwie przestrzenie w jednym mieście. "Lepsza Warszawa" to obszar między Kolumną Zygmunta a Pomnikiem Kopernika. Jest elegancka, gwarna i kolorowa. Inne reprezentacyjne części miasta - uwiecznione w powieści - to Aleje Ujazdowskie i Łazienki, czyli miejsca spotkań zamożnych mieszkańców stolicy. Gorsza Warszawa to opisane Powiśle i Nalewki. Tutaj nie ma kamienic, kolorów. Domy to rudery, pozapadane w ziemię, zamieszkane przez nędzarzy, biednych robotników. Są to ludzie, którzy żyją w skrajnej nędzy. Przedstawiona przez autora Warszawa bardzo mocno urzeczywistnia jej ówczesny obraz.

Akcja ,,Ziemi obiecanej” Reymonta toczy się w latach 80. XIX wieku, a głównym bohaterem jest Łódź. Reymont ukazuje świat przemysłowego miasta Łodzi końca XIX wieku. Przedstawia ją jedna nie jako arkadię, lecz jako miejsce bezwzględnej walki o byt, świat wielkich fabrykantów, bogatej finansjery oraz zwykłych „geszefciarzy”, którzy robią wielkie interesy, oszukują, używają podstępu, a przede wszystkim bezwzględnie wykorzystują robotników.
Wielu uciekinierów do „ziemi obiecanej” czeka bieda, bezrobocie, głód. Robotnicy pracują w strasznych warunkach, przeczących zasadom bezpieczeństwa. Nikt nie dba o higienę pracy, nie minimalizuje ryzyka wypadków; tych, którzy tracą w nich zdrowie, czeka straszny los: cierpienie, nędza, bezrobocie – nikt nie troszczy się o ich byt. Wrażliwa na los biednych próbuje być narzeczona Karola Borowieckiego, Anka, dostaje jednak za to reprymendę od narzeczonego. Łódź w opisie Reymonta to jednocześnie miasto wielkich karier i wielkich możliwości: wciąż powstają nowe zakłady i fabryki.