SYTUACJA PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ

- działania Czechów, które zmierzały do połączenia ze Słowakami;

- czasopisma: 1915 „Cesko-slovenska samostatnost” (Francja), 1917 „Cesko-slovensky denik” (Rosja);

- 1918 Praga  wielka feta z okazji 50 rocznicy położenia kamienia węgielnego pod budowę Teatru Narodowego (symbolistyczny budynek z napisem „Narod sobe”); manifestacja i przemowa Aloisego Jiraska, który mówił o połączeniu Czechów i Słowaków;

- 27.10.1918 powstanie Czechosłowacji  prezydent T.G. Masaryk, premier Karel Kramar;

- euforia z odzyskania niepodległości, ale też szok po I wojnie światowej, pomieszanie radości z niepokojem;

- oprócz tych nastrojów, powstaje też wyrosłe z XIX wieku rusofilstwo – silny podziw dla rewolucji październikowej i nowego komunistycznego państwa rosyjskiego;

- 1921  czeska partia komunistyczna, rewolucja proletariacka w Czechach, silna reprezentacja w parlamencie; Czechosłowacja na 1. miejscu w Europie jeśli chodzi o pomoc społeczną;

- Masaryk był zwolennikiem reform komunistycznych, ale nie drastycznych;

- komunizm przyciągnął też wielu młodych ludzi, którzy mieli stać się założycielami głównych grup literackich;

- 1929-1933 światowy kryzys ekonomiczny

• w całej Europie narodziły się radykalne ugrupowania, wręcz faszystowskie;

• także w Czechach radykalizacja programu;

• 1929 bolszewizacja komunistycznej partii, na czele Klement Gottwald;

• z drugiej strony osoby o mniej radykalnych poglądach;

• wyraźne też tendencje antyfaszystowskie: Leva Fronta (1929), Obec Jeskych spisovatelu (1934) – przeciw faszyzmowi;

POEZJA PO I WOJNIE ŚWIATOWEJ

1. Proletarska literatura – 1921 w Brnie powstała grupa Literarni Skupina; sztuka proletariatu, kult serca, robotnicy, klasa robotnicza, wezwanie do międzyludzkiej solidarności; przedstawiciele: Fr. Goetz, C. Jerabek, L. Blatny;

- współpracował S.K. Naumann (był jednym z założycieli partii komunistycznej), „Cerven”, „Kmen”, „Proletkult” – jego czasopisma komunistyczne;

- 1923 „Rude zpevy” – poezja agitacyjna, wezwanie do rewolucji, orientacja lewicowa;

- potem Naumann został wydalony z partii i zwrócił się ku miłosnej poezji „Pisne o jedne veci” (pośw. żonie);

- Josef Hora

• w 1929 również wydalony z partii, wcześniej współpracował jednak z „Rudym pravem”;

• 1915 „Basne” – opozycja materii i ducha, zmysłów i rozumu, witalizm, pragnienie pełnego życia;

• 1920 „Strom v kvetu” – cywilizm, witalizm; „Pracujici den” – poezja proletariacka;

• 1927 „Stromy ve vetru”- impresje z wizyty w Rosji, podziw dla nieskończoności czasu i przestrzeni;

• 1929 „Deset let” – rozczarowanie politykami, korupcją;

- Jindrich Horejsi - 1921 „Hudba na namesti” parafraza słów F. Sramka, idee anarchistyczne;

- Jiri Volker

• urodzony w 1900, zmarł w 1924;

• przyjaźnił się z członkami grup „Devetsil” i „Literarni Skupina”, ale sam do żadnej nie należał;

• 1921 „Host do domu” – chrześcijańskie motywy, humanizm, wiara, możliwość odkupienia zła ciężką pracą;

• 1921 „Svaty koperek” – w czasopiśmie Naumanna „Cerven”  wolny tok asocjacji, politematyczność, nawiązanie do Appolinaire’a;

• 1923 „Tezka hodina” – przejście od wiary w jednostkę do wiary w kolektyw  w tym tomiku także charakterystyczne dla Volkera ballady (nawiązanie do romantyzmu, ale tematyka społeczna, np. „Balada o ocich topicovych” o trudnym losie robotników, ale też wiara w ludzką pracę i poprawę losu);

• napisał też programowe teoretyczne teksty w duchu marksizmu;

GRUPA DEVETSIL

- przedstawiciele: Vitezslav Nezval, V. Vancura, K. Teige (+J. Seifert);

- dystans od poezji cywilizacyjnej i kubizmu, głosili powrót do przyrody;

- „Novy zivot pred novym umenim” – sztuka drugorzędna, przede wszystkim powrót do natury (o czym świadczy już sama nazwa);

- z początku sztuka proletariacka, ale potem stworzyli własny gatunek: POETYZM = „umeni zivota”, wg nich wszystko co nas otacza jest poezją;

- wiersze nie mają pełnić funkcji agitacyjnej, politycznej;

- programowe teksty: V. Nezval „Papousek na motocyklu”, K.Teige „Manifest poetismu” 1924, 1929, 1930 (3 manifesty)

- powrót do liryki wewnętrznej, łańcuchowego tworzenia literackich obrazów, inspiracje w rozrywkach (cyrk, kino, mecze sportowe) i w podróżach (egzotyczne, nieznane kraje);

- inni przedstawiciele: K. Biebl; krytycy: B. Vaclavek; artyści: F. Muzika, J. Styrsky, Toyen;

- różne akcje, np. czytanie wierszy na głos, taniec, różne figury;

- „Revolucni zbornik devetsil” 1922 główny tomik

• „Podivuhodny kouzelnik”, wiersz Nezvala – charakterystyczny motyw czarodzieja, u niego wiele motywów cyrkowych, sztukmistrzowskich;

- K. Biebl – z początku poezja proletariacka 1924 „Verny hlas”, ale gdy przystąpił do Devetsilu, zmienił styl;

- V. Vancura - „Rozmame leto” („Kapryśne lato”) – wyraźne motywy cyrkowe;

- J. Seifert – „Sama laska” (1923), „Na vlnach TSF” (1925) – radość, chęć życia

- na przełomie 20. i 30. lat rozchodzą się drogi Devetsilu;

- lata 30. twórczość poetycka rozchodzi się z polityką, pojawiają się refleksje o charakterze egzystencjalnym, sens życia, strach przed śmiercią;

- generacja „Mezi-generace” – pesymistyczny pogląd na życie;

TWÓRCY KATOLICCY

- tematyka biblijna, problemy moralne, walka ze słabościami i grzechem;

- objawione prawdy Kościoła nie są sprzeczne z naukami przyrodniczymi (nauka św. Tomasza);

- stworzenie człowieka jako spojenie boskiej kreacji z przyrodą, byli oni zdania, że dekatolizacja Czech była historyczną koniecznością;

- typowa poezja – medytacja, spirytualna;

- B. Reynek

• ulubiony gatunek to litania, odwołania do czeskiego baroku (zepchniętego na margines) – „Had na snehu” 1924, „Rybi supiny” 1922;

• blisko mu do ekspresjonizmu; motyw śmierci, ale też harmonijnego życia;

• katastroficzny obraz świata „Rozlehly rybnik Belzebubu” – motyw przemijania, rozpad świata to wg niego zasłużona kara dla ludzkości, oczekiwanie na nowe potopy, które mają oczyścić człowieka;

- J. Zahradnicek

• smutek, pesymizm, który w dalszych zbiorach zmienia się w spokój człowieka, który odnalazł swoją wiarę;

• „Navrat” 1931, „Jeraby” 1933, „Ziznive leto”;

• podstawa = wiara w Boga, tęsknota za boską doskonałością;

• zwycięstwo ducha, Bóg jako podstawa ludzkiej egzystencji;

• późniejsze zbiory – miłość do ziemi, zjednoczenie z Bogiem (którego obrazuje słońce), obrazy wsi, miłość do Boga jednoznaczna z miłością do ziemi;

• postać św. Wacława – duchowe odrodzenie narodu;

- F. Halas

• założyciel Devetsilu w Brnie, oraz czasopisma „Pasmo”;

• „Sepie” 1927 – zamiast poetystycznego zachwytu są obrazy nocy, śmierci, cmentarza, samotności

• dominuje jesień (a porą roku poetystów była wiosna), melancholia, katastrofizm;

• „Torzo nadeje” 1938, „Stare zeny” 1935 – 5 zwrotek o ciałach starych kobiet; z tym wierszem polemizował Naumann, który napisał „Stari delnici;

• Halas odpowiedział wierszem „Stare delnice” – łączył swój światopogląd z tym co mu zarzucał Naumann;

- V. Zavada - „Panechida” 1927;

- V. Holan

• „Triumf smrti”, „Vanuti”, „Oblouk” 1930 – poezja medytacyjna, poszukiwanie nowych środków wyrazu;

• zaskakujące metafory (trochę jak Przyboś);

• odwoływanie się do abstrakcji, trudne obrazowanie i język, wymagają dużo uwagi od odbiorcy;