Czynniki wpływajace na rozmieszczenie organizmow.

Czynniki abiotyczne to czynniki natury fizycznej określające warunki środowiska nieorganicznego (przyrody nieożywionej). Wpływają one na rozmieszczenie organizmów zarówno w skali globu (biomy), jak i w poszczególnych biocenozach. Człowiek, zanieczyszczając środowisko naturalne (powietrze, glebę, wodę), zmienia czynniki abiotyczne na danym obszarze, przez co wpływa na skład jego flory i fauny.

Do czynników abiotycznych zaliczamy:

1. typ gleby,

2. ukształtowanie powierzchni terenu,

3. skalistość ziemi,

4. czynniki chemiczne np.: skład chemiczny atmosfery i wód, zwłaszcza ich zasolenie,

5. klimat,

6. wilgotność powietrza,

7. temperaturę,

8. światło,

9. ciśnienie atmosferyczne,

My po krótce schrakteryzujemy takie czynniki abiotyczne jak gęstość ośrodka, energia świetlna temperatatura, nasłonecznienie oraz wiatr.

Gęstość ośrodka - to wartość, która jest zdecydowanie inna w środowisku wodnym a inna w środowisku lądowym. Gęstość wody jest o wiele wyższa niż gęstość powietrza. Woda stawia więc o wiele większy opór zwierzętom, które się w niej poruszają. Czynnie poruszające się w środowisku wodnym zwierzęta aby poruszać się w niej sprawnie przyjęły w drodze ewolucji opływowe kształty.

W środowisku lądowym powietrze stawia poruszającym się organizmom o wiele mniejszy opór. Dla zwierząt naziemnych zachowanie opływowych kształtów nie jest więc aż tak ważne. Częściej wykształcają się rogi które chronią przed napastnikami. Kształty zwierząt lądowych są bardzo zróżnicowane i są przystosowaniami do wielu czynników środowiska.

W powietrzu jest o wiele trudniej się utrzymać niż w wodzie, która ma większą od powietrza gęstość i wyporność. Niewiele grup zwierząt, takie jak owady, zdecydowana większość ptaków i nietoperze, przystosowało swoją budowę do aktywnego lotu.

Energia świetlna -promieniowanie słoneczne to najważniejsze źródło energii na Ziemi, od którego zależy istnienie wszelkiego życia na naszej planecie. Promieniowanie słoneczne ma bardzo szeroki zakres. Jednak tylko niewielki wycinek tego promieniowania, czyli światło widzialne, aktywne w procesie fotosyntezy, może być wykorzystane przez organizmy żywe.

Fotosynteza jest procesem uzależnionym od istnienia energii słonecznej. Cały rytm życia roślin, ale i zwierząt, zależy od rytmu nasłonecznienia Ziemi. Zmniejszanie i zwiększanie aktywności życiowej zależnie od nasłonecznienia lub jego braku, nazywane jest fotoperiodyzmem.

Organizmy żyjące w miejscach, gdzie dociera mało promieni świetlnych, na przykład na dużych głębokościach w wodzie (na przykład krasnorosty), przystosowane są do korzystania z niebieskozielonej części promieniowania słonecznego. Posiadają cząsteczki barwników, dzięki którym wychwytywanie tego zakresu promieniowania świetlnego jest możliwe.

TEMPERATURA - jest to bardzo istotny czynnik mający duży wpływ na każde życie i działający w sposób ograniczający na organizmy występujące na Ziemi.

Większość organizmów żyjących na naszej planecie żyje w strefach geograficznych, w których średnie temperatury mieszczą się pomiędzy 0 a 30 stopniami Celsjusza. Poniżej 0 stopni Celsjusza zamarza woda słodka. Powyżej górnej, dla istnienia większości form życia, granicy temperatury (czyli około 40-50 stopni C) zachodzi nieodwracalny proces denaturacji białek.

Dla każdego gatunku określa się najniższą wartość temperatury, tak zwane minimum, poniżej której umierają z wychłodzenia i najwyższą możliwą wartość temperatury, czyli maksimum, powyżej którego organizmy giną. Optimum termiczne zawiera się pomiędzy tymi skrajnymi temperaturami.

Istnieją dwie grupy organizmów zwierzęcych w różny sposób przystosowanych do zmian temperatury w środowisku. Wyróżnia się:

- zwierzęta zmiennocieplne, które mają temperaturę ciała zbliżoną do temperatury panującej na zewnątrz. Największą ich liczba występuje w klimacie okołorównikowym, ponieważ mają tam szansę być aktywne przez cały rok.

- zwierzęta stałocieplne to organizmy mające bardzo wysokie tempo metabolizmu. Tak wysokiemu tempu metabolizmu towarzyszy wysokie zużyciu energii oraz duża produkcja ciepła. Zwierzęta stałocieplne zasiedlają tereny chłodne częściej niż organizmy zmiennocieplne. Stałocieplne zwierzęta potrafią utrzymać stałą temperaturę ciała nawet w niskich temperaturach koła podbiegunowego.

Istnieje wiele zwierząt, które wykształciły zdolność niedopuszczania do utraty ciepła, w nawet bardzo zaskakujący sposób. Niektóre z nich mają umiejętność wpadania w stan do hibernacji, czyli do popadania w stan odrętwienia na czas pogorszenia się warunków klimatycznych. Potocznie hibernację taką nazywa się snem zimowym. Innym typem hibernacji jest tak zwana estywacja, czyli sen letni, na który zapadają zwierzęta w klimacie podzwrotnikowym i gorącym.

Poziom temperatury ma również duży wpływ na rozwój organizmów roślinnych. Dla roślin bardzo ważna jest woda. Wysokie temperatury środowiska powodują bardzo intensywne parowanie wody i duże jej braki w organizmie roślinnym. W niskich temperaturach woda zamarza a wtedy rośliny nie mogą z niej korzystać. Wiele drzew okrytozalążkowych, które rosną na obszarach z okresami niskich temperatur, zrzuca więc liście i przechodzi w stan spoczynku zimowego.

Woda - bardzo ważny, konieczny do życia składnik każdego organizmu, warunkuje istnienie wszelkiego życia na Ziemi. Około 70-80% masy tkanek większości organizmów żywych stanowi woda.

Woda to kluczowy czynnik ograniczający występowanie poszczególnych gatunków na danym obszarze. Na terenach ubogich w wodę organizmy przystosowały się do życia, najczęściej wykształcając umiejętność magazynowania wody lub ograniczając jej utratę z organizmu.

Rośliny przystosowujące się do różnych warunków z różnym dostępem do wody, dzieli się na następujące grupy ekologiczne:

hydrofity, higrofity, mezofity oraz kserofity.

Kserofity- rośliny mogące żyć w siedliskach suchych. Kserofity dzielimy na:

Sklerofity: suchorośla takie jak trawa wydmuchrzyca piaskowa.

Sukulenty: rośliny magazynujące w swoich tkankach wodę: kaktusy, rośliny grubszowate.

Hydrofity- rośliny wodne np. gąbka rogatek,

Higrofity- rośliny lubiące dużą wilgotność środowiska (np. zawilec gajowy).

 NASŁONECZNIENIE

  Światło jest czynnikiem , który ma podstawowe znaczenie przede wszystkim dla roślin samożywnych żyjących w wodzie , ale także dla zwierząt , zwłaszcza posługujących się wzrokiem. Promienie świetlne padające na powierzchnię wody częściowo się od niej odbijają, a częściowo przenikają w głąb . Ilość wpadających promieni zależy od ich kąta padania . Czyli więcej światła wnika do wody w porze południowej niż rano i wieczorem , więcej latem niż w innych sezonach.

W wodzie promienie światła ulegają pochłanianiu przez cząsteczki wody , a szczególnie przez cząsteczki sestonu , a także substancji rozpuszczonych , zwłaszcza barwnych .

Głównym czynnikiem decydującym o ilości światła przenikającego w wodzie jest ilość sestonu , czyli zawiesiny utrzymującej się w toni wodnej , który najsilniej pochłania światlo. W jeziorach , stawach i zbiornikach zaporowych o długim czasie retencji, jest to głównie seston autochtoniczny ( fito- i zooplankton , detrytus ). W rzekach i w zbiornikach o krótkim czasie retencji wody , okresowo także zawiesina allochtoniczna , zwłaszcza po ulewnych opadach powodujących spływ zawiesin z lądu .

 
WIATR

Czynniki abiotyczne to również takie zjawiska jak powodzie, susze czy silne wiatry. Czynniki związane ze zjawiskami klimatycznymi mogą powodować rozległe szkody w drzewostanach. Przykładem może być tu wichura, która w roku 2004 zniszczyła setki hektarów lasów w Tatrach Słowackich