GRANICA wstęp BN, Włodzimierz Wójcik

Rozdział I

Zofia Nałkowska urodziła się 10 listopada 1884 roku w Warszawie. Dziejom życia i pracy ojca (Wacława Nałkowskiego, uczonego, geografa, publicysty) poświęciła książkę Życie wznowione. Znaczną część historii dalszej rodziny odczytać można z losów bohaterów Domu kobiet oraz Niecierpliwych. Elementy biograficzne sporadycznie pojawiają się również w innych utworach. W domu rodzinnym pisarka uzyskała staranne przygotowanie z zakresu wiedzy ogólnej. Nałkowscy skupiali wokół siebie grono wybitnych osobowości przełomu XIX i XX w. Pod opieką rodziców uczyła się sztuki pisania, dla Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej opracowała kilka artykułów geograficznych. Przez kilka lat pomagała ojcu w pracy naukowej. Uczęszczała na prywatną pensję, która ukończyła z wyróżnieniem. Z powodu braku w Kongresówce wyższych uczelni dla dziewcząt i braku środków materialnych na studia za granicą nie kontynuowała nauki. Fakt ten boleśnie dotknął ambitną dziewczynę i zmusił do samokształcenia. Wychowana w środowisku wybitnych społeczników

Nałkowska zawsze była silnie zaangażowana we współczesność. Czynnie występowała z żądaniem równouprawnienia kobiet (Uwagi o etycznych zadaniach ruchu kobiecego). Zabiegała o utworzenie Związku Zawodowego Literatów Polskich, od 1920 włączyła się czynnie do pracy jako członek zarządu tegoż związku. Opiekowała się więźniami pracującymi w towarzystwie „Patronat”. Uczestniczyła w działalności PEN-Clubu. Była członkiem Polskiej Akademii Literatury, troskliwie opiekowała się młodymi pisarzami. W latach okupacji, narażając życie, organizowała w Warszawie konspiracyjne życie literackie. Brała udział w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskiej w Polsce. W Polsce Ludowej brała także aktywny udział w życiu państwowym: jako poseł do Krajowej Rady Narodowej i do Sejmu.

Zmarła w Warszawie 17 grudnia 1945 roku. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Powązkach.

„Świat książek”

Nałkowska już w latach swojej młodości studiowała dzieła historyczne, filozoficzne, socjologiczna, historycznoliterackie, pochłaniała ją literatura piękna. W prowadzonych systematycznie od czternastego roku życia Dziennikach notowała uwagi o przeczytanych książkach. Przed 1914 niektóre publikowała jako recenzje. Chętnie sięgała po współczesną literaturę polską, francuską, rosyjską a także niemiecką, angielską, skandynawską.

Zawsze fascynowała się współczesnością, zwłaszcza aktualnymi prądami literackimi i artystycznymi. Czytała najwybitniejsze dzieła swego czasu i każdorazowo starała się konfrontować z własną praktyką pisarską ich kształt ideowo-artystyczny. W okresie Młodej Polski czytała dzieła Schopenhauera, Nietzschego, Bergsona, Kierkegaarda, Wilde’a, Ibsena, Dostojewskiego, Brzozowskiego, Irzykowskiego, Przybyszewskiego, Żeromskiego, Flauberta… W dwudziestoleciu interesowała się twórczością: Prousta, Schulza, Uniłowskiego, Gombrowicza, Witkiewicza, Peipera, Kuncewiczowej…

Modernistyczne doświadczenia

Debiut literacki Nałkowskiej przypadł na okres największych osiągnięć literackich Młodej Polski, dojrzałość literacką osiągnęła w dwudziestoleciu międzywojennym, w Polsce Ludowej pomnożyła swój dorobek o dalsze, najwyższej miary dzieła.

W pierwszym okresie twórczości Nałkowskiej przełamują się, często rozbieżne, prądy, dążenia i tendencje artystyczne jakie niesie modernizm, z indywidualnymi doświadczeniami i głęboką wiedzą pisarki o życiu.

Jej twórczość tego czasu znajdowała się pod wpływem dwu modeli sztuki:

1. Pierwszy model posiada XIXwieczną genezę europejską, zrodził się z kryzysu wartości, skłaniał się ku irracjonalizmowi i pesymizmowi. Jego reprezentanci interesowali się symbolizmem i impresjonizmem. W swych dziełach wyrażali znużenie ale i bunt przeciw zastanym normom i obyczajowości. Głosili że sztuka posiada własne autonomiczne cele i powinna zająć się indywidualnością ludzką i jej przeżyciami (rola artysty jako kapłana).

2. Drugi model posiadał rodzimą genezę, ukształtowała się w kraju który od ponad stu lat nie posiadał własne państwowości. Twórczość pisarzy tego nurtu miała raczej charakter realistyczny, podejmowała aktualną tematykę.

Twórczość pisarską rozpoczyna Nałkowska w okresie kiedy do głosu dochodzą już tendencje rozrachunkowe z modernizmem. Prawie we wszystkich utworach pierwszego okresu jej twórczości istnieje napięcie pomiędzy akceptowaniem estetycznym i ideowym założeń modernizmu a próbą ich przezwyciężenia.

W kręgu problematyki kobiecej

Nałkowska zadebiutowała jako poetka. Mając 14 lat w 1898 na łamach „Przeglądu Tygodniowego”

1