PARAMETRY CHARAKTRERYZUJĄCE METODĘ ANALITYCZNĄ:

1.SELEKTYWNOŚC

-zdolność metody do oznaczania lub wykrywania określonej grupy związków lub jonów.

-Jako stopień zakłóceń pomiaru przez substancje towarzyszące.

-Selektywność podlega stopniowaniu-najwyższym stopniem selektywności jest SPECYFICZNOŚC

2. SPECYFICZNOŚC

-zdolność metody do oznaczania lub wykrywania ściśle określonego związku lub jonu.

- Inne substancje towarzyszące (matryca) nie mają wpływu na analizę

3.DOKŁADNOŚC

- zdolność metody do uzyskania wyników analizy najbardziej zbliżonych do rzeczywistej zawartości analitu.

Dokładność możemy wyznaczyć tylko wtedy gdy znamy rzeczywistą wartość stężenia analitu.

O dokładności decydują błędy systematyczne a miarą dokładności jest błąd względny i bezwzględny.

A)Pierwszą metodą pomiaru dokładności jest 9-cio krotny pomiar w 3-ech zakresach stężeń:

I-II-III 0-10mg/ml

IV-V-VI 10-30 mg/ml

VII-VIII-IX 30-60mg/ml

B)Kolejną metodą jest odzysk 6-ciu pomiarów –badamy ile substancji tracimy w czasie analizy

C)Ostatnia metoda-porównanie wartości średniej arytmetycznej 6-ciu pomiarów do rzeczywistej wartości analitu.

Do wyznaczania dokładności często stosuje się certyfikowane materiały odniesienia-wzorce.

4)PRECYZJA

-rozrzut wyników otrzymanych daną metodą.

- o precyzji decydują błędy przypadkowe

-do porównywania precyzji stosuje się parametry statystyczne

-z precyzją wiążą się 2 pojęcia:

A)POWTARZALNOŚC-ocena precyzji wyników analizy uzyskanych w jednym dniu, przez tego samego analityka, na jednakowym sprzęcie z użyciem tych samych odczynników w krótkim czasie (np. kilka godzin)

B)ODTWARZALNOŚC-ocena precyzji wyników analizy uzyskanych przez innego analityka, w innym laboratorium, w różnych dniach na innym sprzęcie i z użyciem innych odczynników

5)LINIOWOŚC

-zdolność metody do uzyskiwania mierzonej wartości parametru wprost proporcjonalnej do stężenia analitu

-Liniowość to parametr konieczny w analizach instrumentalnych

-współczynnik korelacji prostej musi być jak najbardziej zbliżony do cyfry 1

-współczynnik korelacji =1 gdy prosta przechodzi przez wszystkie punkty

- prosta (równanie represji) zaczyna się w punkcie „0”

6)WYKRYWALNOŚC

- (tzw. D.L)- najmniejsze stężenie analitu jakie możemy wykryć daną metodą analityczną

-oznaczyć jakościowo: potwierdzić lub zaprzeczyć obecność analitu

DL= gdzie S-odchylenie standardowe, a-współczynnik kierunkowy prostej

7)OZNACZALNOŚC

- najmniejsze stężenie analitu jakie można oznaczyć ilościowo z zadowalającą precyzją i dokładnością

-zależy od wartości ślepej próby, rozrzutu a najbardziej od czułości

QL= Gdzie QL-oznaczalność , S-odchylenie standardowe, a-współczynnik kierunkowy prostej

8)CZUŁÓŚC

- najmniejsza różnica oznaczanego składnika w próbce, jaką można wykryc daną metodą analityczną

-wyznacza się dla krzywych kalibracji

-Czułość =tang. Kąta alfa

9)ZAKRES METODY

- obszar pomiędzy górnym i dolnym przedziałem stężeń w których można przeprowadzić oznaczenie z akceptowaną precyzją i dokładnością.

-wyznacza się go przy pomocy próbek zawierających substancję oznaczaną w dolnej i górnej wartości stężeń, zakresu stężeń

-Np. NORMA: 0,1-0,5µg/kg

R: 0,1µg/kg, 0,5µg/kg + dwa roztwory kontrolne np. 0,2 i 0,4 µg/kg

WALIDACJA METODY ANALITYCZNEJ

WALIDACJA-potwierdzenie w sposób udokumentowany i zgodny z dobrą praktyka laboratoryjną (bądź dobrą praktyką analityczną- syn.), że METODY, PROCEDURY I APARATURA KONTROLNO-POMIAROWA prowadzą do uzyskania zaplanowanych wyników.

-w wyniku przeprowadzania procesu walidacji sporządza się raport lub protokół końcowy, który jest podstawą do wydania świadectwa kwalifikacji dla danej metody.

- każda metoda analityczna przed wprowadzeniem do rutynowego stosowania musi być poddana walidacji

-walidację przeprowadza się w oparciu o kryteria walidacyjne

KRYTERIA WALIDACYJNE-NAJWAŻNIEJSZE TO SPECYFICZNOŚC

PRZYKŁADY:

1)Metoda identyfikacji kwasu acetylosalicylowego z zastosowaniem odczynnika X

KRYTERIUM-SPECYFICZNOŚC

2)Metoda oznaczania pozostałości ołowiu w tkankach jadalnych pochodzenia zwierzęcego za pomocą elektroforezy kapilarnej.

NORMA: 0,1-0,15 µg/kg

KRYTERIA- SPECYFICZNOŚC , WYKRYWALNOŚC OZNACZALNOŚC, ZAKRES METODY

3)Metoda oznaczania zawartości paracetamolu w tabletkach preparatu APAP firmy UPS za pomocą HPLC

-KRYTERIA WALIDACYJNE-WSZYSTKIE PARAMETRY CHARAKTERYZUJĄCE METODĘ ANALITYCZNE BĘDĄ KRYTERIUM WALIDACYJNYM

STATYSTYCZNE OPRACOWANIE WYNIKÓW-NIEZBĘDNY ELEMENT WALIDACJI

-CELEM STATYSTYCZNEGO OPRACOWANIA WYNIKÓW JEST POSZUKIWANIE I OCENA BŁĘDÓW.

-SŁUŻY RÓWNIEŻ WYSZUKIWANIU NAJLEPSZYCH METOD ANALITYCZNYCH

-MA NA CELU IDENTYFIKACJĘ GRANIC BŁĘDU

-DOTYCZY TAKICH POJĘĆ JAK PRECYZJA I DOKŁADNOŚC

BŁĘDY W ANALIZIE CHEMICZNEJ

BŁĄD- w analizie chemicznej to to różnica między rzeczywistą wartością analitu a ilością oznaczalną.

-Błędy możemy podzielić na 3grupy

1)BŁĘDY SYSTEMATYCZNE- mają największe znaczenie dla procesu analizy, dążymy do ich maksymalnego wyeliminowania

-DZIELĄ SIĘ NA 4 PODGRUPY:

A)BŁĘDY METODYCZNE- błędy w postępowaniu analitycznym

B)BŁĘDY OPERACYJNE- błąd w wykonywaniu analizy

C)BŁĘDY APARATUROWE- błędy zewnętrzne i wewnętrzne, np. popsute lub źle wyskalowane urządzenia.

D)BŁĘDY KONTAMINACYJNE- zanieczyszczenie próbki

2)BŁĘDY PRZYPADKOWE(inaczej elementarne)

-błędy na które nie mamy wpływu. Również błędy, które w sposób nie znaczny wpływają na naszą analizę

3)BŁĘDY GRUBE(pomyłki)

-uniemożliwiają właściwe przeprowadzenie analizy

RODZAJE BŁĘDÓW POD WZGLĘDEM WARTOŚCI

A)BŁĄD WZGLĘDNY

-stosunek błędu bezwzględnego do wartości prawdziwej

Ered= , Ered=

B)BŁĄD BEZWZGLĘDNY

-różnica między wartością rzeczywistą a wartością otrzymaną

Eabs=I Xi- µ I

PODSTAWOWE KRYTERIA STATYSTYCZNE OCENY WYNIKÓW ANALIZY

-PODSTAWOWYM CELEM OCENY STATYSTYCZNEJ JEST POSZUKIWANIE I ELIMINACJA BŁĘDÓW POPEŁNIANYCH W ANALIZIE

-DZIĘKI OCENIE STATYSTYCZNEJ MOŻEMY WYBRAC NAJLEPSZĄ METODĘ ANALITYCZNĄ ORAZ WYZNACZYC GRANICĘ BŁĘDU DANEJ ANALIZY

PARAMETRY OCENY STATYSTYCZNEJ:

1)ŚREDNIA ARYTMETYCZNA

-średnia arytmetyczna to parametr, który najmniej odbiega od wartości rzeczywistej, ale z drugiej strony nigdy nie możemy przyjąć, że jest wartością rzeczywistą

-najczęściej w analizie podaje się wartość przybliżoną średniej

2)MEDIANA- Me- (wartość środkowa, wartość przeciętna lub drugi kwartyl)

-(ilość wyników parzysta)M=

-(ilość wyników nieparzysta) M=

-WYNIKI PORZĄDKUJEMY ROSNĄCO!!

3)MODA- wartość, która występuje najczęściej

-MODY nie można traktować jako wartość rzeczywistą!!!

4)ROZRZUT- różnica między wartościami skrajnymi

5)ODCHYLENIE STANDARDOWE- odchylenie standardowe pojedynczego pomiaru.

-jest to pierwiastek sumy kwadratów odchyleń wyników, dzielony przez liczbę wyników.

-odchylenie standardowe służy do oceny precyzji

- gdzie: Xi-nasz wynik, -średnia, M-nasze wyniki,

6)WZGLĘDNE ODCHYLENIE STANDARDOWE(RSD)-potrzebne do klasyfikacji metody.

- pozwala porównywać precyzję wyników dla różnych wartości oznaczanego składnika

-pod względem wartości względnego odchylenia standardowego porównuje się również precyzję różnych metod.

-RSD=

KLASYFIKACJA METOD POD WZGLĘDEM WARTOŚCI RSD:

A)PRECYZYJNE 0,1

B)NAUKOWE 0,1-0,3%

C)MAXO DUO XADNE 0,3-3 %

D) ORIENTACYJNE 3-10%

E)TECHNICZNE 10%

7)SĄ JESZCZE TAKIE PARAMETRY JAK: średnie odchylenie standardowe, wariancja czyli kwadrat odchylenia standardowego, KTÓRE SŁUŻĄ DO TESTÓW STATYSTYCZNYCH

OCENĘ STATYSTYCZNĄ WYNIKÓW ANALIZY ZAWSZE TRZEBA DOŁĄCZYC PRZY PROCESIE WALIDACJI !!!!!

ETAPY POSTĘPOWANIA ANALITYCZNEGO

-Postępowanie analityczne jest procesem złożonym

-Każdy etap postępowania jest równie ważny i może wpłynąć na wynik analizy

PROBLEM BADANY

E

A

OBIEKT BADANY

D

C

B

OPRACOWANIE(ANALIZA) WYNIKU

POMIAR

PRZYGOTOWANE PRÓBKI

PRÓBKA

ANALIZA PROBLEMU BADAWCZEGO KRYTERIA

-niezbędna jest wiedz o technikach jakie mamy do dyspozycji

- jaka jest precyzja metod w obrębie danych technik

- ile możemy zrobić pomiarów

- jakie będą koszty

- ile mamy czasu na przeprowadzenie analizy

A

ZNAJĄC TE KRYTERIA OPRACOWUJEMY PROBLEM I PRZYGOTOWUJEMY PLAN NP. W POSTACI POWYŻSZEGO SCHEMTAU:

B

: POBIERANIE PRÓBKI

C

: PRÓBKA BADANA

D

: POMIAR, KTÓRY DOSTARCZA WYNIKU

E

: OPRACOWANIE WYNIKU- ODCZYTUJEMY WYNIK KOŃCOWY

: INFORMACJA ZWROTNA-CZY METODA NADAJE SIĘ DO ANALIZY

RODZAJE PRÓBEK:

1)PRÓBKA PIERWOTNA- część partii materiału, bądź część partii produktu, pobrana z jednego miejsca produktu niepakowanego bądź z jednego opakowania jednostkowego

-nieopakowane oznacza, że np. pobieramy wodę z morza, liście z drzewa itp.

Z PRÓBKI OGÓLNEJ POBIERA SIĘ PRÓBKĘ REPREZENTACYJNĄ-JEST TO CZĘŚĆ PRÓBKI LABORATORYJNEJ SPECJALNIE WYSELEKCJOWANA W TAKI SPOSÓB ABY REPREZENTOWAŁA WSZYSTKIE ISTOTNE WŁAŚCIWOŚCI DLA DANEGO UKŁADU. W PRZYPADKU UKŁADÓW HOMOGENNYCH POBRANIE TAKIEJ PRÓBKI JEST PROSTE BO KAŻDA CZĘŚĆ UKŁADU JEST IDENTYCZNA(NP. CIECZE, GAZY)

-opakowanie jednostkowe np. silos beczka skrzynia.

BIERZEMY Z NIEJ JAKĄŚ CZĘŚĆ, KTÓRA NAZYWA SIĘ PRÓBKĄ LABORATORYJNĄ INACZEJ OGÓLNĄ

PRÓBKA PIERWOTNA

PRÓBKA REPREZENTACYJNA

ODWAŻKA ANALITYCZNA

ODWAŻKA ANALITYCZNA

PRÓBKA ANALITYCZNA

PRÓBKA ANALITYCZNA

ODWAŻKA ANALITYCZNA

PRÓBKA ANALITYCZNA

PRÓBKA LABORATORYJNA