Materiały dydaktyczne. Seminarium magisterskie Społeczna Psychologia Twórczości. Dr Joanna Kwaśniewska

KRYTERIA GUILFORDA

Praktyczny poradnik dla studentów, którzy zdecydowali się prowadzić badania przy pomocy metodologii Guilforda.

Zdecydowałeś się na prowadzenie badań zgodnie z metodologią Guilforda.

Pamiętaj, aby we wstępie teoretycznym napisać teoretyczną definicję kryteriów Guilforda. Pamiętaj, abyś umiał te definicje odróżniać od ich operacjonalizacji – na egzaminie magisterskim już nie raz padło takie pytanie.

W części METODA koniecznie stwórz rozdział Zmienne i ich wskaźniki. Wstaw tam tabele, w której opiszesz, co jest wskaźnikiem (operacjonalizacją) każdego kryterium – czyli jak to wszystko będziesz liczyć (w napisaniu tego rozdziału pomoże Ci ten tekst – nie krępuj się z niego korzystać).

Prawdopodobnie dałeś swoim osobom badanym jedno z poniższych zadań lub jakąś ich modyfikację:

• Nietypowe zastosowanie

• Niezwykłe konsekwencje

• Tytuł do obrazka

• Uzupełnienie komiksu

Masz już odpowiedzi od osób badanych. Gratulacje! To już coś. Pozostaje teraz pytanie, jak to wszystko policzyć. Mam nadzieję, że pewne wyobrażenie na temat sposobu liczenia miałeś już przed przeprowadzeniem badania – dzięki temu mogłeś uniknąć kilku subtelnych błędów, które potem trudno byłoby Ci naprawić.

Poniższa tabelka pomoże Ci w odpowiedzi na pytanie:

• Jakie są procedury liczenia

• Jakie możesz napotkać trudności

• Jakimi przykładami możesz się wesprzeć

PŁYNNOŚĆ MYŚLENIA		WSKAZÓWKI DLA BADACZA, czyli jak to liczyć?
Teoretyczne definicje zmiennych, czyli o czym nie można zapomnieć w części teoretycznej	łatwość wytwarzania pomysłów	Policz oddzielnie dla każdego badanego, ile wygenerował pomysłów w odpowiedzi na dane zadanie. Ważne, abyś wcześniej (przygotowując materiały) poprosił osoby badane, by każdy pomysł zapisywali w oddzielnej linii. Ułatwi Ci to liczenie teraz pomysłów. Potencjalna trudność: nawet, jeśli osoba badana pisała każdy pomysł w oddzielnej linijce, może Ci być trudno określić, czy rzeczywiście w jednej linijce jest tylko jeden pomysł, jeśli osoba badana w sposób bardzo rozwlekły i opisowy przedstawiła swój pomysł. Przykład 1: osoba badana miała napisać, co by było, gdyby drzewa potrafiły latać. Napisała m.in.: Ptaki przestałyby latać samodzielnie i bardzo by utyły i bociany zamawiałyby drzewa do Afryki, aby jak taksówki przewiozły je do Polski. W tym przykładzie mamy trzy konsekwencje, mimo, że osoba badana zapisała je wszystkie w jednej linii: Ptaki przestałyby latać samodzielnie i ptaki bardzo by utyły bociany zamawiałyby drzewa do Afryki, aby jak taksówki przewiozły je do Polski. Jest to ważne, gdyż powinniśmy przyznać osobie badanej za tę wypowiedź 3 pkt za płynność, a nie 1 pkt. Przykład 2: osoba badana miała napisać, co by było, gdyby drzewa potrafiły latać. Napisała m.in.: Mogłyby nam spadać na głowę gałęzie, korzonki, listki i grube badyle. W tym przykładzie są 4 pomysły. Wprawdzie wszystkie z kategorii spadania na głowę, ale pomysły są 4, więc przyznajemy 4 pkt za płynność.
Wskaźniki, czyli co napisać w części: METODA > Zmienne i wskaźniki	liczba wygenerowanych pomysłów

GIĘTKOŚĆ MYŚLENIA		WSKAZÓWKI DLA BADACZA, czyli jak to liczyć?
Teoretyczne definicje zmiennych, czyli o czym nie można zapomnieć w części teoretycznej	Gotowość do zmiany kierunku myślenia	Sędziowie kompetentni otrzymują instrukcje, w których są proszeni o uporządkowanie pomysłów w każdej ankiecie z osobna. Każdy sędzia ocenia ankiety samodzielnie. Każdy sędzia ocenia ankiety w innej losowej kolejności. Sędziowie czytają po kolei wypowiedzi każdego badanego. Mają za zadanie wyobrazić sobie sposób rozumowania badanego i utworzyć kilka kategorii, do których mogliby w logiczny sposób przyporządkować pomysły badanego. Każdy z sędziów ma zapisać liczbę kategorii dla każdej osoby badanej na ODDZIELNEJ ANKIECIE (chodzi o to, aby sędziowie nie pisali po oryginalnie wypełnionych przez badanych testach). Wpisuje tam numer badanego i obok tego numeru liczbę kategorii. Następnie zsumuj oceny sędziów, dla każdego badanego osobno. Przykładowo: sędzia pierwszy naliczył się 5 kategorii, drugi 4 kategorii, a trzeci 5 kategorii. Suma: 14. Podziel przez liczbę sędziów. Przykład: 14 dzielone przez 3 = 4,66. Uśrednione wyniki sędziów stają się współczynnikiem giętkości myślenia danej osoby. Pod koniec, oblicz przy pomocy alpha Cronbacha rzetelność oceny sędziów kompetentnych. Jeśli okazało się, że powyżej 0,6 to możesz się cieszyć! Potencjalna trudność: jeśli okaże się, że rzetelność oceny sędziów jest poniżej 0,6 to należy rozważyć zbadanie jeszcze przynajmniej jednego sędziego. Przykład: Co by było, gdyby drzewa potrafiły latać? Trzeba by było nosić kaski, żeby coś nie spadło na głowę Z map zniknęły by lasy, bo nie byłoby wiadomo, gdzie się obecnie znajdują Ludzie nie mogliby umawiać się pod gruszą Mogły by wylecieć wszystkie drzewa z ogródka Ruch lotniczy byłby zagrożony zderzeniem z drzewami Samoloty musiałyby latać wyżej W tym przykładzie sędzia zauważył trzy kategorie. 1) coś odrywa się od lecącego drzewa, 2) drzewa mogą już nie być na tym obszarze, na którym były do tej pory, 3) ryzyko zderzenia drzewa z innym obiektem latającym. Oczywiście sędziowie nie muszą nazywać tych kategorii pisemnie, ale dobrze, aby sami dla siebie starali się je odróżniać. Niektórym sędziom bardzo pomaga możliwość notowania/ zakreślania na kartkach z pomysłami badanych. Aby im to umożliwić niektórzy badacze przepisują wszystkie odpowiedzi osób badanych do pliku Word i drukują takie dokumenty w tylu egzemplarzach, ilu jest sędziów. Trzeba przy tym pamiętać, by każdy sędzia sprawdzał w innej kolejności.
Wskaźniki, czyli co napisać w części: METODA > Zmienne i wskaźniki	Liczba kategorii, do których można przyporządkować wygenerowane pomysły

ORYGINALNOŚĆ – pomiar ilościowy		WSKAZÓWKI DLA BADACZA, czyli jak to liczyć?
Teoretyczne definicje zmiennych, czyli o czym nie można zapomnieć w części teoretycznej	niezwykłość i niepowtarzalność pomysłów	KROK 1. Utworzenie listy wszystkich pomysłów wygenerowanych przez badanych i posegregowanie ich pod względem podobieństwa.	METODA 1 Przepisując odpowiedzi do Worda wpisuj z każdego wypełnionego kwestionariusza nowe odpowiedzi. Gdy pojawia się odpowiedź, którą już masz na liście lub bardzo podobna zaznacz jedynie, że ta odpowiedź powtórzyła się. Określ liczbę powtórzeń każdego pomysłu. METODA 2 Przepisz wszystkie pomysły wszystkich osób badanych do jednego dokumentu Word. Posegreguj pomysły w tym dokumencie, ustawiając je w tabeli. W oddzielnych rubrykach wstawiaj identyczne lub bardzo podobne pomysły. Zlicz liczbę powtórzeń każdego pomysłu z listy w każdej rubryce.
		KROK 2. Przypisanie punktów poszczególnym pomysłom.	METODA 1 (łatwiejsza, ale mniej rzetelna) Za każdy pomysł, który wystąpił tylko jeden raz przypisz 1 pkt. Za każdy pomysł, który powtórzył się (czyli wystąpił częściej niż jeden raz) przypisz 0 pkt. METODA 2 (trudniejsza, ale bardziej rzetelna) Ilość powtórzeń danego pomysłu staje się wstępną liczbą punktów przypisywaną danemu pomysłowi Np. Pomysł powtórzył się 9 razy to przypisujemy mu wstępnie 9 pkt. Zamiana punktów wstępnych na punkty właściwe. Polega to na odwróceniu skali punktowej. Im więcej punktów pomysł uzyskał na skali wstępnej tym mniej na właściwej, gdyż częściej pojawiał się w ankietach osób badanych, a przez to był mniej oryginalny. Punkty właściwe mogą np. przyjąć wartości od 1 do 5. (niektórzy badacze stosują wartości od 1 do 10). Pomysły, będące opisane punktami wstępnymi, zostały podzielone tak, że pod każdy punkt właściwy została przypisana podobna ilość powtórzeń różnych pomysłów z punktacją wstępną. Przykład: Pomysłów, które powtórzyły się 9 lub10 razy było łącznie 28 (takich, które powtórzyły się 9 razy było 18, takich, które powtórzyły się 10 razy było 18). Uzyskują one po 1 pkt właściwym, gdyż są najmniej oryginalne. Pomysłów, które powtórzyły się 8 razy było łącznie 30. Uzyskują one po 2 pkt właściwe, gdyż były trochę bardziej oryginalne. Pomysłów, które powtórzyły się 7, 6 lub 5 razy było łacznie 31. Uzyskują one po 3 pkt. właściwe. Pomysłów, które powtórzyły się 4, 3 lub 2 razy było łącznie 35. Uzyskują one po 4 pkt właściwe. Pomysłów, które pojawiły się tylko raz było łącznie 40. Uzyskują one po 5 pkt właściwych.
		KROK 3. Określenie, ile punktów za oryginalność zdobył każdy badany.	Teraz, gdy już wiesz, ile punktów uzyskuje każdy pomysł wróć do ankiet swoich osób badanych. Koło każdego pomysłu zapisz przypisaną mu liczbę punktów. Podsumuj liczbę punktów uzyskaną przez każdego badanego. Aby uzyskać bezwzględny wskaźnik oryginalności (niezależny od płynności) podziel uzyskany wskaźnik przez ilość pomysłów wytworzonych przez osobę badaną. Zrób to w SPSS – będzie Ci łatwiej.

Jeśli chcesz zmierzyć oryginalność w sposób jakościowy musisz prosić o pomoc sędziów kompetentnych.

• Minimalna liczba sędziów kompetentnych to 3 osoby, ale pamiętaj – im więcej sędziów tym lepiej!

• Jaka powinna być charakterystyka sędziów? Sędziowie w przypadku metodologii Guilforda powinni być ekspertami-praktykami od twórczości. Dobrze byłoby, gdyby skończyły szkolenie z zakresu twórczości (trening twórczości), były wprawione w ocenianiu twórczości innych (doktoranci, doktorzy, profesorowie), uczestniczyły w praktycznych zajęciach z zakresu twórczości. Ale nade wszystko ważne jest, aby sędziowie byli inteligentni i twórczy!!!

• Każdy sędzia powinien oceniać pomysły w nieco innej kolejności.

• Przed oceną pomysłów sędziowie powinien przejrzeć wszystkie pomysły.

• Sędziowie powinni oceniać pomysły względem siebie, a nie względem jakiegoś ideału – chodzi o to, aby wykorzystali całą zaproponowaną im skalę oceny.

5