Podstawowe zasady doboru pieśni podczas liturgii

Podstawowe zasady doboru pieśni podczas liturgii

Rzeczą niezbędną w praktyce muzyczno-liturgicznej każdego organisty jest umiejętność odpowiedniego doboru śpiewanych pieśni i części stałych. O pierwszych można by wiele mówić i powoływać się na mnóstwo przepisów kościelnych oraz tradycji Kościoła. Wybór części stałych jest zależny przede wszystkim od “widzi mi się” organisty (ale oczywiście nie tylko), i nie ma potrzeby dłuższego rozwodzenia się nad tym zagadnieniem.

“Zabrania się wykonywania w ramach liturgii piosenek religijnych, których tekst często nie jest w ogóle religijny, a muzyka z reguły posiada charakter świecki” (IEP o muzyce, 15)

“Repertuar utworów, czy to śpiewanych, czy wykonywanych na instrumentach, musi zgadzać się z myślą przewodnią dnia liturgicznego lub przynajmniej zgadzać się z okresem liturgicznym, jak również odpowiadać treściowo danej czynności liturgicznej”(MS, 32 i IEP o muzyce,8 )

“Ponieważ liturgia jest dziełem całego Ludu Bożego, dlatego podczas jej sprawowania należy mieć na względzie dobro duchowe wszystkich zgromadzonych niż poszczególnych jednostek (WOMR nr 313). Ten wzgląd należy mieć zawsze na uwadze przy włączaniu w ramy liturgii odpowiednich śpiewów.

Wszystkie śpiewy przeznaczone do użytku liturgicznego mają mieć aprobatę Konferencji Episkopatu Polski, albo przynajmniej Władzy Diecezjalnej. Nie wolno w liturgii wykonywać utworów o charakterze świeckim”(IEP o muzyce, 9-10)



Najważniejsze informacje do zapamiętania (korzystając z OWMR) :

Śpiew na wejście (OWMR, 47):

Rozpoczyna celebrację

Umacnia jedność zgromadzonych

Wprowadza ich umysły w przeżywanie misterium okresu liturgicznego lub święta

Towarzyszy procesji kapłana i usługujących

Śpiew na przygotowanie darów (OWMR, 74)

Trwa przynajmniej do chwili, gdy dary zostaną złożone na ołtarzu

Zasady wykonywania tego śpiewu są takie same, jak w odniesieniu do śpiewu na wejście

Może zawsze towarzyszyć obrzędom przygotowania darów, także wtedy, gdy nie ma procesji z darami.

Śpiew na komunię (OWMR, 86-87)

Rozpoczyna się kiedy kapłan przyjmuje Najświętszy Sakrament

Wyraża duchową jedność komunikujących poprzez zjednoczenie głosów

Ukazuje radość serca i w pełniejszym świetle objawia „wspólnotowy” charakter procesji zdążającej na przyjęcie Eucharystii

Śpiew trwa, dopóki Sakrament jest rozdawany wiernym

Trzeba zadbać o to, aby i śpiewacy mogli dogodnie przystąpić do Komunii św.

Śpiew na uwielbienie po komunii świętej (OWMR, 88)

 “Po rozdaniu Komunii św. zależnie od okoliczności kapłan i wierni przez pewien czas modlą się w ciszy. Jeśli okaże się to stosowne, całe zgromadzenie może też wykonać psalm lub inną pieśń pochwalną albo hymn”

Uwagi:

Wszystkie śpiewy powinny być dostosowane do przypadającego święta, uroczystości, (mogą nawiązywać do wspomnienia) oraz części roku liturgicznego

Śpiew na przygotowanie darów powinien mówić o miłości lub/oraz przygotowaniu i gotowości do ofiary samego siebie Bogu

Komunia święta przede wszystkim powinna mówić o Chrystusie jako pokarmie. Mogą być także użyte śpiewy adoracyjne.

Nielogiczne jest wykonywanie pieśni poświęconych NMP podczas komunii lub uwielbienia po komunii św.

Uwielbienie po komunii świętej powinno być skierowane przede wszystkim do Boga Ojca.

OWMR ani inne dokumenty nic nie mówią na temat pieśni na zakończenie: można więc ją opuścić. Dobrą jednak tradycją jest jej wykonywanie (korzystając z zasad doboru podobnych jak do pieśni na wejście)

Układając propozycje pieśni należy też brać pod uwagę antyfony na dany dzień

Korzystając z powyższych wytycznych daję przykład pieśni na jedną z niedziel:

Antyfona na wejście: Panie, niech dotrze do Ciebie moja modlitwa, nakłoń ucho na moje wołanie.

Antyfona na komunię: Pan jest moim pasterzem, niczego mi nie braknie, pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć, orzeźwia moją duszę.

XXXII Niedziela Zwykła
Części stałe: ks. I. Pawlak
W: Pójdź do Jezusa
Pd: Gdzie miłość wzajemna i dobroć
K: O Panie, Tyś moim pasterzem
U: Chlebem życia posileni
Z: Ojcze z niebios, Boże Panie
Jehan Alain - Litanies

lub

W: Pójdźmy do Pana
Pd: Wszystko Tobie oddać pragnę
K: Jam jest Pasterz dobry
U: Panie mój, cóż Ci oddać mogę
Z: Ty wszechmocny Panie
J.S. Bach - Toccata, Adagio i fuga C-dur (BWV 564)



Pieśni na wejście nawiązują do antyfony przeznaczonej również na ten moment. Pieśni na przygotowanie darów odpowiadają przesłaniu albo do miłości braterskiej albo do złożenia siebie w ofierze Bogu. Pieśni na komunię nawiązują do antyfony na komunię. Pieśni na uwielbienie chwalą Boga (Ojca) oraz w pewien sposób nawiązują do antyfony na wejście. Pieśni na zakończenie umacniają jedność wiernych i wychwalają Boga.























Zasady doboru pieśni kościelnych na poszczególne części roku liturgicznego

Śpiew wiernych to niezwykle ważny element Mszy świętej, zespajający całą celebrację. Dlatego bardzo istotną sprawą jest odpowiednie dobranie pieśni. Mają one wprowadzić w liturgię oraz podkreślić tematykę liturgii słowa. Tak więc śpiewy winne nawiązywać do okresu liturgicznego, konkretnego święta lub wspomnienia na dany dzień, rodzaju czynności liturgicznej oraz tematyki czytań. Stąd też pojawia się konieczność znajomości czytań liturgii mszalnej. Najpopularniejszą formą obecną w polskiej liturgii jest pieśń zwrotkowa, lecz nie należy lekceważyć formy dialogowanej (psalmodycznej) wykonywanej przez organistę (scholę) i wiernych naprzemiennie. Poniżej w kilku zdaniach postaram się przybliżyć zagadnienia związane z doborem śpiewów na poszczególne części roku liturgicznego.

1.Adwent

Jest to okres bezpośrednio przygotowujący do uroczystości Bożego Narodzenia. Tematem dominującym jest radosne oczekiwanie i prostowanie drogi nadchodzącemu Zbawicielowi. W odnowionej liturgii podkreślono podział okresu Adwentu na dwie części: do 16 grudnia (przygotowanie wiernych na ostateczne przyjście Chrystusa) i po 17 grudnia (bezpośrednie przygotowanie do pamiątki historycznego przyjścia Chrystusa w Betlejem).

I okres Adwentu:

II okres Adwentu:

Do wykorzystania podczas mszy świętych roratnich polecam następujące pieśni:

2. Okres Bożego Narodzenia

Wspominamy wtedy Narodzenie Zbawiciela, przy doborze pieśni nie można się ograniczyć wyłącznie do tajemnicy żłóbka betlejemskiego, pamiętajmy o wyrażeniu wdzięczności za dary. Z zasobu funkcjonujących w naszym kraju kolęd do użytku liturgicznego wybierajmy te podkreślające treść teologiczną i świadectwo wiary, natomiast kolędy w rodzaju: Lulajże Jezuniu, Jezus Malusieńki możemy wykorzystać na zakończenie liturgii. W starszych wydaniach Śpiewnika ks. Siedleckiego znajdował się dość klarowny podział na kolędy do użytku liturgicznego i tzw. kolędy domowe, do wspólnych śpiewów poza obrzędami liturgicznymi. Tak więc w liturgii możemy wykorzystać następujące kolędy:

Na przypadającą w tym okresie Uroczystość Objawienia Pańskiego polecamy następujące kolędy:

3. Okres Wielkiego Postu

Jest to 40-dniowy okres przygotowujących wiernych do tajemnicy paschalnej. W tradycji zachował się prawie wyłącznie pasyjny charakter pieśni, jednak bardzo istotny jest okres przygotowania przez pokutę. Od Środy Popielcowej do końca czwartego tygodnia Postu przydatne będą pieśni pokutne i o tematyce chrzcielnej, np.:

Od V Niedzieli Wielkiego Postu możemy wykorzystać pieśni traktujące bezpośrednio o Męce Pańskiej, np.:

Pieśni te są także przydatne w czasie Drogi Krzyżowej i adoracjach w trakcie całego okresu Wielkiego Postu

4. Okres Wielkanocny

Okres ten trwa od Niedzieli Wielkanocnej aż do Uroczystości Zesłania Ducha Świętego. DO III niedzieli winniśmy śpiewać pieśni opisując fakt Zmartwychwstania Chrystusa, w późniejszym okresie będą przydatne pieśni traktujące o tajemnicy odrodzenia przez chrzest, o nowym życiu oraz zjednoczeniu z Jezusem. Pieśni proponowane na precesję rezurekcyjną:

W oktawie Wielkanocy i w niedziele wielkanocne:

Na Wniebowstąpienie Pańskie:

Na Uroczystość Zesłania Ducha Świętego:

5. Uroczystości i święta Pańskie

Część Świąt Pańskich włączone jest na stałe do poszczególnych okresów liturgicznych, np. Boże Narodzenie, Wielkanoc itp. Jednak istnieje szereg dni Pańskich, które chociaż przypadają w określonych terminach, ale nie są związane z żadnym okresem liturgicznym.

Uroczystość Trójcy Przenajświętszej:

Boże Ciało:

Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa - nawiązuje do Wielkiego Piątku, wskazuje na istnienie grzechu i konieczność zadośćuczynienia.

Uroczystość Chrystusa Króla - głosi powszechne panowanie Jezusa

6. Uroczystości i Święta Najświętszej Marii Panny - mają ścisły związek z tajemnicą wcielenia. Oddajemy cześć Marii, jako Matce Syna Bożego

Niepokalane Poczęcie NMP

NMP Królowej Polski oraz NMP Częstochowskiej

NMP Matki Kościoła

Wniebowzięcie NMP

NMP Różańcowej

7. Uroczystości Świętych Pańskich - przypominają nam o rzeszach tych, którzy przeszli ziemską wędrówkę i cieszą się obecnością wraz z Bogiem w niebie

Uroczystość Wszystkich Świętych

8. Msze za zmarłych

Pieśni w liturgii za zmarłych powinny obrazować naszą wiarę z zmartwychwstanie i ufność w Boże Miłosierdzie.

Przedstawione powyżej przykłady pieśni nie wyczerpują tematu. Przy repertuaru powinniśmy kierować się treścią i formą, unikać banalnych zwrotów. (Przygotowane na podstawie artykułu Marii Szymanowicz "Propozycje doboru śpiewów mszalnych na cały rok liturgiczny")















Muzyka instrumentalna w kościele

Mówiąc o muzyce liturgicznej, mamy na myśli czynności liturgiczne SENSU STRICTO: sakramenty św., w tym szczególnie Eucharystia, Liturgię Godzin (głównie Nieszpory), różnego rodzaju poświęcenia i błogosławieństwa oraz procesje. W zakres naszych rozważań nie wchodzą więc liczne nabożeństwa (PIA EXERCITIA), pielgrzymki, koncerty muzyki religijnej itp. Wypowiedź niniejsza dotyczy wyłącznie samodzielnej, autonomicznej muzyki instrumentalnej. Nie zajmujemy się więc towarzyszeniem instrumentalnym do śpiewu. Przedmiotem naszego zainteresowania będzie zatem tzw. "muzyka czysta", wykonywana bądź na jednym instrumencie - solo (przede wszystkim na organach), bądź na wielu instrumentach (zespół instrumentalny). Trzeba również wskazać na istniejące niebezpieczeństwo pomieszania dwóch różnych tematów: instrumentów muzycznych i muzyki na nich wykonywanej. Takiego rozróżnienia brakuje nawet w instrukcjach Stolicy Apostolskiej i Episkopatu Polski. Czasami owo przeplatanie jest niezbędne, gdyż trudno mówić o muzyce nie wspominając o jej źródle. Niemniej jednak instrumenty w naszym przypadku stanowić będą temat drugorzędny, a na pierwsze miejsce wysuniemy samą muzykę.

I. WSKAZANIA INSTRUKCJI "MUSICAM SACRAM"

Instrukcja mówi łącznie o muzyce instrumentalnej i samych instrumentach (n. 62-67). Przytoczmy obszerne fragmenty tych punktów:

INSTRUMENTY MUZYCZNE MOGĄ BYĆ WIELCE POŻYTECZNE W CZYNNOŚCIACH LITURGICZNYCH, CZY TO WTEDY GDY TOWARZYSZĄ ŚPIEWOWI, CZY TEŻ GRAJĄ SOLOWO. W KOŚCIELE ŁACIŃSKIM NALEŻY MIEĆ W WIELKIM POSZANOWANIU ORGANY PISZCZAŁKOWE (...) INNE NATOMIAST INSTRUMENTY MOŻNA DOPUŚCIĆ DO KULTU BOŻEGO WEDŁUG UZNANIA I ZA ZGODĄ KOMPETENTNEJ WŁADZY TERYTORIALNEJ, JEŻELI NADAJĄ SIĘ LUB MOGĄ BYĆ PRZYSTOSOWANE DO UŻYTKU SAKRALNEGO, JEŻELI ODPOWIADAJĄ GODNOŚCI ŚWIĄTYNI I RZECZYWIŚCIE PRZYCZYNIAJĄ SIĘ DO ZBUDOWANIA WIERNYCH(n. 62).

PRZY DOPUSZCZANIU I UŻYWANIU INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ MENTALNOŚĆ (INGENIUM) I TRADYCJE POSZCZEGÓLNYCH NARODÓW. JEDNAKŻE TO, CO WEDŁUG OGÓLNEGO PRZEKONANIA I PRAKTYKI ODPOWIADA WYŁĄCZNIE MUZYCE ŚWIECKIEJ, NALEŻY CAŁKOWICIE USUNĄĆ Z WSZELKICH CZYNNOŚCI LITURGICZNYCH, A TAKŻE Z NABOŻEŃSTW. WSZYSTKIE ZAŚ INSTRUMENTY MUZYCZNE DOPUSZCZANE DO KULTU BOŻEGO POWINNY BYĆ UŻYWANE W TEN SPOSÓB, BY ODPOWIADAŁY ŚWIĘTOŚCI OBRZĘDÓW, DODAWAŁY BLASKU KULTOWI BOŻEMU I SŁUŻYŁY ZBUDOWANIU WIERNYCH (n. 63).

JEST RZECZĄ KONIECZNĄ, BY ORGANIŚCI ORAZ INNI MUZYCY ARTYŚCI, NIE TYLKO UMIELI BIEGLE GRAĆ NA POWIERZONYM INSTRUMENCIE, ALE POSIADALI TAKŻE ZNAJOMOŚĆ DUCHA ŚWIĘTEJ LITURGII I WNIKALI WEŃ CORAZ GŁĘBIEJ, TAK, BY WYPEŁNIAJĄC, CHOĆBY TYLKO CZASOWO, SWOJĄ FUNKCJĘ, UŚWIETNIALI OBRZĘD ZGODNIE Z NATURĄ POSZCZEGÓLNYCH JEGO CZĘŚCI I UŁATWIALI WIERNYM UCZESTNICZENIE W NIM (n. 67).

W związku z powyższymi punktami komentator instrukcji podaje dwa wskazania:

  1. konieczność uzasadnienia pożytku pastoralnego wynikającego z użycia konkretnych instrumentów

  2. niezbędność zachowania "ducha sakralnego" podczas gry na instrumentach

Zauważa przy tym, że często się zdarza, iż instrumenty tradycyjne, w praktyce mało już używane, mogą się okazać bardzo przydatne w świątyni podczas świętych czynności.

II. WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z ZALECEŃ INSTRUKCJI "MUSICAM SACRAM"

Uważne studium zacytowanych wyżej punktów nasuwa do rozważenia określone wnioski. Najistotniejsze z nich to:

  1. ODPOWIEDNI INSTRUMENT W tym miejscu trzeba przytoczyć n. 29 Instrukcji Episkopatu Polski o Muzyce Liturgicznej po Soborze Watykańskim II z 1979 r.: POZA ORGANAMI WOLNO UŻYWAĆ W LITURGII INNYCH INSTRUMENTÓW Z WYJĄTKIEM TYCH, KTÓRE SĄ ZBYT HAŁAŚLIWE LUB WPROST PRZEZNACZONE DO WYKONYWANIA WSPÓŁCZESNEJ MUZYKI ROZRYWKOWEJ. WYŁĄCZA SIĘ Z UŻYTKU LITURGICZNEGO, ZGODNIE Z TRADYCJĄ, TAKIE INSTRUMENTY, JAK FORTEPIAN, AKORDEON, MANDOLINĘ, GITARĘ ELEKTRYCZNĄ, PERKUSJĘ, WIBRAFON ITP. Instrukcja wyraźnie mówi o samych instrumentach, a nie o muzyce. Trzeba jednak dopowiedzieć, że na każdym instrumencie, także na organach, można wykonywać muzykę klasyczną, poważną, ale także rozrywkową, świecką, a nawet prymitywną. Dlatego tak ważną jest rzeczą używanie instrumentów w sposób właściwy BY ODPOWIADAŁY ŚWIĘTOŚCI OBRZĘDÓW, DODAWAŁY BLASKU KULTOWI BOŻEMU I SŁUŻYŁY ZBUDOWANIU WIERNYCH (MS n. 63).

  2. WŁAŚCIWY REPERTUAR Ogólne zasady odnośnie do doboru repertuaru w liturgii podał J. Gembalski: na rozpoczęcie liturgii utwór podniosły lub kontemplacyjny, zależnie od charakteru święta; na przygotowanie darów solowe offertorium (zapewne chodzi tu o krótki utwór solowy); na Komunię św. stosowne preludium chorałowe. Autor bierze pod uwagę wyłącznie muzykę organową. Będzie to repertuar podstawowy, ale nie jedyny. Trzeba go poszerzyć także o muzykę wykonywaną na innych instrumentach. Typowym przykładem wykonywania muzyki instrumentalnej w ramach liturgii jest sakrament małżeństwa. W żadnej innej czynności liturgicznej nie wykonuje się powszechnie tak wiele muzyki instrumentalnej, jak właśnie w tym przypadku. Ale też w żadnej innej czynności nie popełnia się na raz tyle nadużyć. Muzyka z gruntu świecka, uczuciowa, o subiektywnym charakterze, zdobyła sobie w sakramencie małżeństwa poczesne miejsce. Cała gama utworów "Ave Maria", różnorakie marsze weselne, "Poemat" Z. Fibicha, "Largo" G. F. Haendla i wiele innych utworów - ot o repertuar wykonywany podczas tej liturgii. Podobnie ma się sprawa z uroczystymi pogrzebami i mszami za zmarłych (marsze żałobne, preludia Chopina itp.). Nie odnoszą skutku żadne zakazy. Bez echa pozostaje zarządzenie Episkopatu Polski zawarte w cytowanej już Instrukcji o muzyce: NIE WOLNO WYKONYWAĆ W LITURGII UTWORÓW O CHARAKTERZE ŚWIECKIM (n. 10). Nikt też nie przejmuje się faktem, że taki repertuar desakralizuje liturgię, która staje się tłem do koncertu nie mającego nic wspólnego ze sprawowanym obrzęd em. Trzeba się zatem zapytać, jaką muzykę wolno stosować w ramach liturgii? Na pewne zasady, na podstawie sformułowań zebranych opracowań zachodnich, zwrócił uwagę ks. J. Waloszek:

    1. zasada funkcjonalności. Wymaga ona upodobnienia charakteru muzyki do natury wydarzenia liturgicznego, to znaczy tym bardziej można uznać muzykę za liturgiczną, im bardziej jest ona zdolna do wyświetlenia, uwyraźnienia pewnych cech liturgii czy modlitwy chrześcijańskiej.

    2. zasada trzeźwości. W liturgii chodzi o uobecnienie zbawienia, o dostęp do prawdziwej wolności. Według kardynała J. Ratzingera dziś liturgię Kościoła wielu uważa za obszar uszczuplający swobodę, ograniczający wolność. Stąd rodzi się akcentowanie pierwszeństwa małej grupy przed całym Kościołem. Muzyka staje się najbardziej odpowiednim narzędziem dla zamanifestowania tożsamości grupy. W efekcie następuje coś w rodzaju antyliturgii: grupa bowiem celebruje siebie, a nie liturgię, w której jedynym Liturgiem jest sam Jezus Chrystus. Stąd też powstaje muzyka hałaśliwa, ekstatyczna, która daje iluzję wolności, a nawet uciechę niszczenia. Blisko stąd do muzyki satanistycznej.

    3. zasada komunikatywności. Dzieło muzyczne powinno się charakteryzować swoistą przynależnością do wspólnoty kościelnej. Kompozytor i wykonawca powinni być związani ze wspólnotą, z Kościołem, winni być jego członkami. Posługiwać się językiem Kościoła będzie w stanie jedynie ten, kto do niego należy, kto uczestniczy we wspólnej modlitwie i życiu sakramentalnym. Taki związek ukazuje historia muzyki kościelnej. Z chwilą, kiedy artysta przestał służyć wspólnocie, stawał się od niej niezależnym, muzyka została pozbawiona swego religijnego posłannictwa. Począwszy od czasów baroku, poprzez klasycyzm, a zwłaszcza romantyzm, aż do dni współczesnych, twórcy obracają się najczęściej w świecie własnej subiektywności, w kręgu swoich wewnętrznych przeżyć i doznań. Muzyka stała się obca życiu: rodzinie, pracy, społeczności religijnej. Wygnano ją z "kraju normalnego życia" i tym samym owo życie skazano na powszedniość, prozaiczność, banalność.

    4. zasada obiektywizmu. Trzy okresy świetności muzyki kościelnej: Szkoła Notre Dame, epoka Dufay'a i Palestriny oraz epoka Bacha posługiwały się tym samym językiem muzycznym w kompozycjach religijnych i świeckich. Umożliwiało to technikę parodiowania. Jeśli muzyka skomponowana ze świeckim tekstem mogła stać się utworem religijnym, to dlatego, że sama w sobie nosiła sakralne wartości. Muzyka musi więc powrócić do swojej istoty, do początków i nie być niczym innym, jak tylko muzyką. Istnieje bowiem pierwotne pokrewieństwo między zjawiskiem muzycznym a ekspresją religijną. Celem, sensem jednego i drugiego jest uwielbienie Boga. Odejście od tego celu jest subiektywizacją. Konsekwencją zaś obiektywizacji jest UNITAS muzyki, modlitwy i liturgii. Wyraża się to w tendencjach do zachowawczości stylistycznej i archaizacji.

    5. zasada otwartości na słowo. Słowem można uwyraźnić kultyczny charakter muzyki. Ten jednakże przysługuje jej niezależnie od tekstu. Sama mowa nie wystarcza. Muzyka dopełnia słowo. "W wewnętrznym ukierunkowaniu tekstów powinna ona znaleźć wskazówki dla swej własnej wypowiedzi" (J. Ratzinger). Muzyka otwarta na słowo powinna odpowiadać swym charakterem temu, co urzeczywistnia wspólnota zgromadzona w imię Jezusa. Musi być ona zdolna do wywołania poczucia niezwykłości, podniosłości tajemniczości, świętowania, powinna podkreślać charakter świętych czynności. Nie może być jednak wyłącznie interpretatorem tekstu, nośnikiem emocji. Musi być muzyką wewnętrznie logiczną, nie lekceważącą rygorów formy. Otrzymaliśmy więc bardzo ogólną odpowiedź na pytanie: jaki repertuar? Konkrety muszą być rozstrzygane doraźnie, w oparciu o PRINCIPIA GENERALIA.

  3. RESPEKTOWANIE ROKU LITURGICZNEGO I SAMEJ CZYNNOŚCI LITURGICZNEJ Stosownie do pozwolenia Instrukcji Episkopatu Polski (n. 19) muzyka instrumentalna dozwolona jest zawsze, poza częścią Triduum Paschalnego (na temat muzyki instrumentalnej w tym okresie zob. w poprzednim numerze LITURGIA SACRA). Muzyka ta musi być jednak zgodna z charakterem okresu liturgicznego. Jeśli chodzi o muzykę organową, to "z doborem odpowiednich utworów każdy wykształcony i biegły w grze organista nie będzie miał kłopotu. Literatura organowa powstająca od wieków właśnie z myślą o liturgii, obfituje w dzieła nadające się praktycznie na każdy okres liturgiczny lub święto". Problem stanowi czas od GLORIA mszy wieczornej Wielkiego Czwartku, do GLORIA mszy Wigilii Paschalnej, który zwyczajowo przyjął się jako okres bez gry na instrumentach. Wynika to z traktowania muzyki wyłącznie jako ozdoby świętych czynności. Niepoślednią rolę odgrywa tu także moment psychologiczny, by muzyka na Zmartwychwstanie zabrzmiała jako znak radości. Prawdopodobnie jednak w niedługim już czasie problem ten zniknie. Komentator Instrukcji "Musicam Sacram" wyraża nadzieję, że prawo liturgiczne doczeka się dalszej reformy. "Któż bowiem - pisze - zaprzeczy pożytkowi, jaki można uzyskać z dobrej gry organowej w poszczególnych częściach liturgii (...) To samo można powiedzieć na przykład o Triduum Paschalnym, o adoracji krzyża itd." W każdej mszy św. solowa muzyka instrumentalna możliwa jest zawsze na wstępie, na przygotowanie darów, na Komunię św., na uwielbienie i na zakończenie. Godna uwagi jest muzyka na uwielbienie po Komunii św. Spełnia ona tam wyjątkową rolę - medytacyjną. Sama staje się liturgią. Odpowiednie miejsce może znaleźć muzyka instrumentalna w sprawowaniu innych sakramentów, w Liturgii Godzin, a także podczas procesji, gdzie tak ważną rolę odgrywają zespoły instrumentalne.

  4. wysoki poziom wykonawczy. Oficjalne dokumenty Kościoła, a także wypowiedzi muzyków kościelnych i liturgistów podkreślają ważność tego przymiotu. Instrukcja Episkopatu Polski tak na ten temat mówi: PRZY WYBORZE REPERTUARU MUZYCZNEGO NALEŻY UWZGLĘDNIAĆ MOŻLIWOŚCI WYKONAWCÓW. LEPIEJ JEST BOWIEM WYKONAĆ DOBRZE JAKIŚ UTWÓR PROSTY, NIŻ WYKONYWAĆ ŹLE RZECZY TRUDNIEJSZE. Muzyków instrumentalistów dotyczą także słowa wybitnego organisty - wirtuoza J. Gembalskiego, który stwierdza, iż "warunkiem, by solowa muzyka organowa była rzeczywiście elementem uświetnienia liturgii, a tym samym niosła jakieś przesłanie kulturowe, musi być jej odpowiedni poziom artystyczny. Nie wszyscy więc organiści będą mogli w ten sposób ubogacać nasze msze św. i nabożeństwa". Z dotychczasowych wywodów wynika, że muzyka instrumentalna nie jest dodatkiem do liturgii. Może być i jest rzeczywiście liturgiczną, jeśli spełni określone warunki. Instrukcje rzymskie preferują muzykę związaną ze śpiewem. Jest to zrozumiałe, gdyż przez wiele stuleci głównym gatunkiem muzyki liturgicznej był chorał gregoriański. Dziś zmieniło się spojrzenie na liturgię i związaną z nią muzykę. Stąd też z całym przekonaniem możemy stwierdzić, że muzyka instrumentalna mieści się w "formach prawdziwej sztuki", które dopuszcza się do służby Bożej (KL n. 112).











Jak dobierać pieśni do poszczególnych części Mszy Świętej?

Kilka wskazówek:

Śpiew na wejście ma (wg OWMR):

zapoczątkować celebrację liturgiczną,

pogłębić jedność zgromadzenia,

skierować myśl wiernych na tajemnicę okresu liturgicznego lub święta,

towarzyszyć procesji kapłana i asysty,
Proponuję, aby na wejście zagrać przynajmniej dwie zwrotki danej pieśni, gdyż zbyt krótki śpiew nie spełni mocnego akcentu rozpoczęcia celebracji liturgicznej. Śpiew ten lepiej jest zacząć wcześniej i wykonać kilka zwrotek niż zacząć tylko jedną.

Na wejście nadają się pieśni:

Podkreślające wzajemną miłość i jedność zebranych

Okresowe

Tzw. Pieśni mszalne: Boże lud Twój... itd.

Maryjne – tylko w święta i uroczystości maryjne (dotyczy to również pieśni maryjnych na zakończenie).

Do Pana Jezusa – tylko w uroczystości i święta Pańskie (Boże Ciało, Najświętszego Serca Jezusowego).

Do świętych – w ich uroczystości, itp.

Przygodne – tylko te, które skierowane są do Boga, inaczej: Pana, Boga Ojca, nigdy zaś do Jezusa Chrystusa – we Mszy On składa ofiarę Ojcu.

Śpiew na przygotowanie darów:

Powinien zgadzać się treściowo z obrzędem przygotowania darów, ze świętem przypadającym w dniu lub okresem liturgicznym. Należy śpiewać wszystkie pieśni mówiące o miłości Boga i bliźniego np. Wszystko Tobie, Przykazanie nowe, Gdzie miłość wzajemna...

Przygotowanie darów nie jest jeszcze składaniem ofiary, stąd nie można w tym miejscu śpiewać pieśni o ofiarowaniu Bogu chleba i wina, jak to proponują niektóre śpiewniki. Można też śpiewać pieśni okresowe, maryjne, przygodne – w zależności od treści dnia lub uroczystości.

Śpiew na komunię świętą:

Rozpoczyna się zaraz po słowach: Oto Baranek Boży…. Śpiewu tego nie należy przedłużać aż do puryfikacji, ale dać wiernym trochę czasu na osobiste dziękczynienie, kończąc cichą podgrywkę pieśni na komunię.

Trzy funkcje śpiewu na komunię:

okazać wspólnotowość przez śpiew wspólnoty komunikujących,

ma wyrazić radość,

ma nadać charakter bardziej braterski procesji tych, którzy przystępują do komunii.

Śpiew na dziękczynienie:

Canticum laudis – ma być skierowany do Boga Ojca (inne określenia: Stwórcy, Pana, Władcy), a nie do Jezusa Chrystusa. Chrystus we Mszy występuje jako pośrednik, nie należy w tym miejscu śpiewać pieśni adoracyjnych ku czci Najświętszego Sakramentu, jak np. Chwała i dziękczynienie, Wielbię Ciebie, Cóż Ci Jezu damy, Niech będzie chwała itp.

Odpowiednimi pieśniami są:

Alleluja. Zbawienie chwała i moc.
Boga naszego chwalcie wszystkie ziemie.
Chrystus Pan karmi nas.
Chwalcie Pana wszyscy.
Chwała Ojcu i Synowi. x3
Czego chcesz od nas, Panie.
Dałeś nam chleb z nieba.
Dziękczynne pieśni.
Dzięki, o Panie.
Dziękujemy Ci, Ojcze nasz.
Głoś imię Pana.
Najwyższemu Panu chwała.
Niech błogosławiony będzie Bóg.
Panie mój, cóż Ci oddać mogę.
Panie nie opuszczaj nigdy.
Całym Cię sercem.
Chwalcie o dziatki.
Jerozolimo, chwal Pana nad pany.
Nie nam o Panie, nie nam, ale Twemu.
Radośnie Panu hymn śpiewajmy.
Skosztujcie i zobaczcie.
Śpiewajcie Panu pieśń nową.
Upadnij na kolana.
Wychwalajcie Pana, bo jest dobry + Chwała Ojcu.
Uwielbiaj duszo moja sławę Pana.
Cały świat niech śpiewa tę pieśń.
Dziękujemy zawsze za wszystko Bogu.
Niechaj będzie uwielbiony.
Pójdźmy, pokłońmy się Panu.
Wszystko, co żyje, niech wielbi Pana.
Śpiew na rozesłanie:

Powinien w nim być uwzględniony temat zachęta do spełniania dobrych uczynków oraz do wychwalania i uwielbienia Boga, np. z cyklu pieśni mszalnych: Na stopniach Twego (ostatnia zwrotka), Błogosław, Panie, Twojemu ludowi, itp. Można też grać pieśni z okresu liturgicznego, itp.

opr. Krzysztof Tomiak, na podstawie wykładów o. dra Krzysztofa Tarwackiego OMI











I, II, III, IV Niedziela Adwentu. Rok C. Komentarz do okresu Adwentu, propozycje pieśni.

Zdaję sobie sprawę, że dla większości ludzi przychodzących do kościoła, Adwent kojarzy się z pieśniami typu: "Archanioł Boży". Chcąc jednak, by pieśni korespondowały z tematem adwentowego oczekiwania, warto powoli kształtować ludzkie "skojarzenia". Oczywiście nie zachęcam do rewolucyjnych rozwiązań, bo to do niczego dobrego nie prowadzi. Mądrym rozwiązaniem "problemu" jest granie tychże pieśni, z drugiej części Adwentu, na koniec Mszy Świętej. Adwent to tylko cztery niedziele. Poniżej podaję prawie 40 tytułów pieśni oddających ducha Adwentu, czym odrzucam argumentację mówiącą, iż jeśli zastosuje się do podziału okresu Adwentu na dwie części to nie ma co grać.

Oczywiście wyjątkiem od tej reguły jest Msza wotywna o NMP - Roraty. W razie nieścisłości proszę o komentarze

Poniżej: Przydział pieśni adwentowych do dwóch części tego okresu
Propozycje pieśni na wszystkie niedziele Adwentu Roku C

"Dwie główne idee adwentowe podzieliły ten okres na dwie części: pierwsza do 16 grudnia akcentuje oczekiwanie na drugie przyjście Chrystusa w dniu ostatecznym; druga część od 17 grudnia jest czasem duchowego przygotowania na uroczyste obchody Narodzenia Pańskiego. Podział ten widoczny jest w tekstach liturgicznych, daje się również zauważyć, choć mniej wyraźnie, w pieśniach adwentowych. Na swój sposób stwarzają one klimat radosnego i pobożnego oczekiwania na spotkanie z Chrystusem "przy żłóbku", a kiedyś w wieczności".
Źródło: Śpiewnik Kościelny. Ks. Jan Siedlecki, red. K. Mrowiec, Kraków 2001, s. 17. por. G.M Skop, Exsultate Deo, Kraków 2004, s.294.

Zgodnie z powyższym podziałem, pieśniami odpowiadającymi poszczególnych częsciom są:

Część pierwsza (do 16 grudnia):

Część druga (od 17 grudnia)

Propozycje pieśni

I Niedziela Adwentu, C,

R: Raduj się ziemio
Przybądź Panie, bo czekamy
Głos wdzięczny
Jak błyskawica znak Twój jaśnieje
W tym świętym czasie oczekiwania
O: Serce me do Ciebie wznoszę
Przyjdź do nas, przyjdź
K: Jezu, Jezu do mnie przyjdź
Pójdź do Jezusa
Przyjdźcie do mnie wszyscy
Pan zstąpił z nieba
Dz:Czego chcesz od nas Panie
Z: Pan blisko jest
Pan jest blisko, już przychodzi
Niebiosa rosę
Wypatrujcie tęsknie
Archanioł Boży

II Niedziela Adwentu, C,

R: Przybądź Panie
Oto Pan przybywa
Przygotujcie drogi dla Pana
O: Hejnał wszyscy zaśpiewajmy
K: Idzie, idzie Bóg prawdziwy
Pan Jezus już się zbliża
Dz: Dziękujemy Ci Ojcze nasz (szczególnie zwrotka 8)
Niech z serca płynie pieśń
O Boże dzięki Ci składamy
Panie mój, cóż Ci oddać mogę
Z: Grzechem Adama
Oto Pan Bóg przyjdzie
Zdrowaś bądź Maryja
Boże wieczny, Boże żywy

III Niedziela Adwentu, C, Niedziela Gaudete

R: Raduj się ziemio
Radujcie się zawsze w Panu (antyfona)
Niech się radują niebiosa i ziemia
O: Głos wdzięczny
Rorate coeli (zwrotka 4)
Oto Pan przybywa
K: O Panie, Ty nam dajesz
Zbliżam sie w pokorze
Dz: Radośnie Panu hymn śpiewajmy
Dzięki o Panie
Z: Oto Pan Bóg przyjdzie
Błogosławiona Jesteś Maryjo
Mądrości, która
Po upadku człowieka grzesznego

IV Niedziela Adwentu, C,

R: Archanioł Boży Gabryjel
Oto Panna Pocznie
Błogosławiona jesteś Maryjo
O: Grzechem Adama
Panie w ofierze
K: Chrystus Pan karmi nas
Spuście nam na ziemskie niwy
Dz: Magnificat
Błogosławiony Pan Bóg Izraela
Z: Mądrości, która
Spuście rosę niebiosa z góry
Zdrowaś bądź Maryja


















Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bierzmowanie - liturgia, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
Śpiewy podczas nabożeństw, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
Śpiewy podczas mszy pogrzebowej, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
Śpiewy podczas Sakramentu Małżeństwa, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
Zasady doboru pieśni, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
Instrukcja Episkopatu ds.Muzyki, Dokumenty Zasady doboru pieśni, instrukcja Episkopatu i.t.p
ZASADY DOBORU STALI NA CZĘŚCI MASZYN - Lab 8, Studia, Materiałoznastwo, Metaloznastwo i Podstawy Obr
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas dziań ratowniczo gaśniczych [1]
Podstawowe zasady podczas Diety Dukana 2
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas dziań ratowniczo gaśniczych [1]
Zasady doboru podstawowych urządzeń rozdzielczych i przewodów
Podstawowe zasady udzielania pomocy przedlekarskiej rany i krwotoki
Podstawowe zasady strzelania
7. 6 - PODSTAWOWE ZASADY RUCHU DROGOWEGO, materiały metodycz

więcej podobnych podstron