Świat po II wojnie światowej

Świat po II wojnie światowej - konspekt

POLITYCZNA I GOSPODARCZA ROLA USA

Związki z Europą:

W wyniku II wojny światowej zmienił się układ sił na arenie międzynarodowej. Dotychczasowe mocarstwa: Anglia, Francja i Niemcy uległy poważnemu osłabieniu. Na czoło wysunęli się zwycięzcy wojny: USA i ZSRR.

Lata powojenne przyniosły zmagania między nowymi potęgami o dominację w świecie. Europa została podzielona na strefy wpływów.

Do 1947r USA tolerowało ekspansywną politykę ZSRR.

Związek Radziecki zmierzał do podporządkowania sobie coraz większych obszarów poprzez:

Wspieranie partii komunistycznych działających w Europie Zachodniej

Wspieranie partyzantki komunistycznej w Grecji

Roszczenia terytorialne wobec Turcji (zagarnięcie cieśnin: Bosfor i Dardanele)

Ingerencja w sprawy wewnętrzne Iranu

O zajęciu stanowiska przeciw ZSRR zadecydował również fakt prób wykradzenia USA planów budowy bomby atomowej.

Oraz anty imperialistyczna kampania Stalina

Powstanie ONZ- Organizacji Narodów Zjednoczonych:

Geneza powstania:

Wybuch II wojny światowej- załamanie bezpieczeństwa na świecie

Podpisanie przez Churchila i Roosvelta dokumentu: Karty Atlantyckiej określającej zasady powojennego porządku świata

Zawarcie w 1942r przez 26 państw koalicji umowy zwanej Deklaracją Narodów Zjednoczonych o prowadzeniu wojny, aż do całkowitej kapitulacji Niemiec

Konferencja w Dumbarton Oaks w 1944r opracowanie projektu Karty Narodów Zjednoczonych

Luty 1945 Konferencja w Jałcie- ustalenie daty założenia ONZ na 25.04.1945r

5.04.1945r- konferencja założycielska w San Francisko

Cele ONZ:

Utrzymanie pokoju na świecie

Ochrona praw człowieka

Czuwanie nad poszanowaniem zobowiązań międzynarodowych

Wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju narodów świata

Struktury ONZ:

Zgromadzenie Ogólne (składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich) jest organem o największym znaczeniu

Rada Bezpieczeństwa (składa się z pięciu stałych członków-Chiny, Federacja Rosyjska, Francja, USA, WB- i 10 niestałych wybieranych co 2 lata przez Zgromadzenie Ogólne Odpowiedzialna za utrzymanie pokoju

Rada Gospodarczo – Społeczna (54 członków wybieranych na 3 lata) Zajmuje się podejmuje problemy gosp, społ, kulturalne

Rada Powiernicza (5 stałych członków) Nadzoruje administrację na poszczególnych terytoriach

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- (ma siedzibę w Hadze, 15 sędziów na 9 lat) Wydaje opinie w kwestiach prawnych

Sekretariat (10 sekretarzy) Koordynuje pracę administracji ONZ. Sekretarz Ganeralny Kofe Anan.

Plan Marshalla:

W 1946r Europa zostaje jawnie podzielona na strefy wpływów (od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem) przechodzić miała żelazna kurtyna.

W 1947r przestają ignorować komunizm. Wyraz poparcia dla, stawiających opór sowietyzacji, krajów to Plan Marshalla:

Był to europejski plan pomocy gospodarczej, dla państw zniszczonych po wojnie

USA oferowało im dostawy towarowe

Oferowało kredyty na korzystnych warunkach: w formie bezzwrotnych i niskooprocentowanych pożyczek długoterminowych

Utworzono Organizację Współpracy Gospodarczej

4.07.1947r prezydent USA – Harry Truman nakreślił zasady życia społeczeństwa wolnego świata:

Doktryna Trumana:

Rządy powinny sprawować władzę na podstawie zgody rządzonych

władza pochodząca z wyboru

Poszanowanie praw człowieka jako podstawa pokoju na świecie

Wolny przepływ informacji i myśli

Swoboda podróży i wymiany gospodarczej

Uchwalenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 10.12.48r.

Pakt Połnocno-atlantycki

4.04.1949r doszło w Waszyngtonie do podpisania Paktu – NATO zobowiązującego państwa członkowskie do wzajemnej pomocy wojskowej w wypadku napaści zbrojnej. (eliminował z umowy Kolonie).

Podpisały go: USA, WB, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Norwegia, Islandia, Kanada, Portugalia, potem Grecja, Turcja Iran, Korea, Filipiny

SKUTKI II WOJNY ŚWIATOWEJ:

śmierć 50 mln ludzi na froncie, w wyniku bombardowań, w obozach koncentracyjnych, w wyniku masowych egzekucji:

Niemieckie obozy zagłady: Bełżec, Sobibór, Treblinka,

koncentracyjne: Oświęcim-Brzezinka, Stutthof, przejściowe: Pruszków

Eksterminacja, akcje A-B i Kraków

Radzieckie obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie- miejsca kaźni: Katyń, Charkowo i Miednoje

30 mln inwalidów

migracje ludności związane ze wcześniejszymi przesiedleniami:

Powroty Polaków wysiedlonych w głąb Niemiec, ZSRR,

Przesiedlanie Niemców z obszarów oddanych pod administrację radziecką, polska i czechosłowacką

Zniszczenia wojenne.

Formą pomocy dla zniszczonych krajów była amerykańska organizacja UNRRA

Oczekiwanie na reformy społeczne:

Wzrost dążeń lewicowych związany ze wzmocnieniem autorytetu ZSRR , podczas gdy wiele ugrupowań prawicowych skompromitowało się różnymi formami kolaboracji

Żądanie reform: upełnorolnienie (oddanie ziemi chłopom, nadanie gruntów bezrolnym), zniesienie własności prywatnej- nacjonalizacja przemysłu

Zmniejszenie roli Anglii, Francji, Niemców na arenie międzynarodowej. Wzrost roli ZSRR i USA- niekwestionowanych zwycięzców w wojnie

Podział świata na strefy wpływów Europa śr-wsch - Stalin

Rywalizacja supermocarstw

Rozpad imperiów kolonialnych

Powstanie państw w nowych granicach i reparacje wojenne:

Niemcy: straciły Królewiec na rzecz ZSRR, oraz zagarnięte ziemie polskie

Polska: granica zach- Odra-Nysa Łużycka, granica wschodnia na linii Curzona, granica pd- Spiż-Orawa, przyłączenie Prus Wsch i Gdańska,

Rumunia: straciła na rzecz ZSRR Besarabię i Bukowinę

Czechosłowacja: straciła na rzecz ZSRR Ruś Zakarpacką

Finlandia: straciła bazę wojskową koło Helsinek, część Kareli na rzecz ZSRR (Reparacje)

Węgry: wróciły do granicy sprzed 1938r

Włochy: zmuszone były do zapłacenia reparacji wojennych

Ustanowienie DEKLARACJI PRAW CZŁOWIEKA - 10.12.1948r

Powstanie ONZ- Organizacji Narodów Zjednoczonych:

Geneza powstania:

Wybuch II wojny światowej- załamanie bezpieczeństwa na świecie

Podpisanie przez Churchila i Roosvelta dokumentu: Karty Atlantyckiej określającej zasady powojennego porządku świata

Zawarcie w 1942r przez 26 państw koalicji umowy zwanej Deklaracją Narodów Zjednoczonych o prowadzeniu wojny, aż do całkowitej kapitulacji Niemiec

Konferencja w Dumbarton Oaks w 1944r opracowanie projektu Karty Narodów Zjednoczonych

Luty 1945 Konferencja w Jałcie- ustalenie daty założenia ONZ na 25.04.1945r

25.04.1945r- konferencja założycielska w San Francisko

Cele ONZ:

Utrzymanie pokoju na świecie

Ochrona praw człowieka

Czuwanie nad poszanowaniem zobowiązań międzynarodowych

Wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju narodów świata

Struktury ONZ:

Zgromadzenie Ogólne (składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich) jest organem o największym znaczeniu

Rada Bezpieczeństwa (składa się z pięciu stałych członków-Chiny, Federacja Rosyjska, Francja, USA, WB- i 10 niestałych wybieranych co 2 lata przez Zgromadzenie Ogólne - odpowiedzialna za utrzymanie pokoju

Rada Gospodarczo – Społeczna (54 członków wybieranych na 3 lata) - zajmuje się podejmuje problemy gosp, społ, kulturalne

Rada Powiernicza (5 stałych członków) - nadzoruje administrację na poszczególnych terytoriach

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- (ma siedzibę w Hadze, 15 sędziów na 9 lat) - wydaje opinie w kwestiach prawnych

Sekretariat (10 sekretarzy) Koordynuje pracę administracji ONZ. Sekretarz Ganeralny Kofe Anan.

POZYCJA POLITYCZNA I MILITARNA ZSRR:

Po wojnie ZSRR powiększyło swe terytoria kosztem Finlandii, Polski, Japonii, Rumunii, Czechosłowacji

W wyniku zwycięstwa Armii Czerwonej nad Hitlerowskimi Niemcami ZSRR jako super mocarstwo poczęło prowadzić działania w celu zdobycia jak największej ilości wpływów:

INKORPORACJA

Włączenie w skład terytoriów ZSRR Litwy, Łotwy i Estonii- Państw bałtyckich

Tłumiono dążenia niepodległościowe wśród ujarzmionych narodów w granicach:

Zwiększenie liczby łagrów, notoryczne bezprawne aresztowania za rzekome sprzyjanie hitlerowcom

Przesiedlanie na azjatyckie pustkowia Tatarów krymskich, Komuchów, narody azjatyckie, Inguszów, Czeczeńców,

Przeciwstawianie rozluźnieniu ideologicznemu obywateli – zmuszali do ślepego posłuszeństwa Stalinowi – propaganda

EKSPORT REWOLUCJI:

Do państw pozostających poza granicami ZSRR, jednak ściśle od niego uzależnionych należały: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.

W krajach tych miejscowe partie komunistyczne pozorowały koalicyjność z rządami, po czym przejmując resorty spraw wewnętrznych (informację i propagandę) z pomocą Armii Czerwonej przejmowały władzę.

Organy bezpieczeństwa uniezależniano od partii i podporządkowywano prywatnemu sekretarzowi Stalina (NGB)

Komunizm ponadto był atrakcyjny dla ludzi ponieważ:

Liczono na liberalizację stosunku wobec obywateli

Ludzi przekonała również proponowana reforma rolna (nadanie ziemi chłopom), pozorna gdyż byłaby sprzeczna z Zasadami komunizmu.

Nie występował pod nazwą komunizm

REWOLUCJA LOKALNA:

Rewolucja w Jugosławii i Chinach

Kontrola partyzantki komunistycznej Josipa Broz Tity nad większością terytoriów Jugosławii, z pomocą Armii Czerwonej zdobyła władzę w kraju.

Niestety niezależność rządu Tity od ZSRR nie była na rękę Stalinowi. Oskarżył ich więc o błędy. Tito nie ugiął się jednak i przeciwstawił Związkowi Radzieckiemu co uratowało Jugosławię przed wejściem do bloku radzieckiego.

Powstanie KOMINFORMU:

22-27.09.47r konferencja przedstawicieli komunistów ZSRR, Polski, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii, Jugosławii, Bułgarii, Francji, Włoch

utworzono Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych

celem była koordynacja walki z imperializmem wymiana doświadczeń i pomoc w 1949r powołano do życia Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)

celem wymiana towarowa, doświadczeń, surowcowa, pomoc techniczna.

SPOSOBY SOWIETYZACJI PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

INKORPORACJA

Włączenie w skład terytoriów ZSRR Litwy, Łotwy i Estonii- Państw bałtyckich

Tłumiono dążenia niepodległościowe wśród ujarzmionych narodów w granicach:

Zwiększenie liczby łagrów, notoryczne bezprawne aresztowania za rzekome sprzyjanie hitlerowcom

Przesiedlanie na azjatyckie pustkowia Tatarów krymskich, Kamuków, narody azjatyckie, Inguszów, Czeczeńców,

Przeciwstawianie rozluźnieniu ideologicznemu obywateli – zmuszali do ślepego posłuszeństwa Stalinowi – propaganda

EKSPORT REWOLUCJI:

Do państw pozostających poza granicami ZSRR, jednak ściśle od niego uzależnionych należały: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.

Organy bezpieczeństwa uniezależniano od partii i podporządkowywano prywatnemu sekretarzowi Stalina (NGB)

Komunizm ponadto był atrakcyjny dla ludzi ponieważ:

Liczono na liberalizację stosunku wobec obywateli

Ludzi przekonała również proponowana reforma rolna (nadanie ziemi chłopom), pozorna gdyż byłaby sprzeczna z Zasadami komunizmu.

Nie występował pod nazwą komunizm

Czechy – W 1946r w wyborach zwycięża Komunistyczna Partia Czechosłowacji. Obejmuje ona kierownictwo Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, związków zawodowych i armii. Do 48r następuje likwidacja wszelkich organizacji społecznych i niezależnej prasy. W 48 konstytucja określa ustrój państwa jako Demokrację ludową.

Węgry – w 1949r w maju odbywają się zafałszowane wybory, w których wygrywają komuniści. Nowa konstytucja również określa ustrój państwa jako republikę ludową.

Rumunia – w październiku 1944r powstaje Narodowy Front Demokratyczny (komuniści+socjaldemokraci) po sfałszowanych wyborach parlamentarnych Rumunia staje się demokracją ludową

Bułgaria – wybory w 1945r zostały zbojkotowane przez socjaldemokratów i ludowców z powodu towarzyszących im przekłamań i terroru. Odpowiedziąna to były masowe aresztowania wśród opozycji, a nowo uchwalona konstytucja w 1947r wprowadziła ustrój demokracji ludowej.

REWOLUCJA LOKALNA:

Rewolucja w Jugosławii i Chinach

Kontrola partyzantki komunistycznej Josipa Broz Tity nad większością terytoriów Jugosławii, z pomocą Armii Czerwonej zdobyła władzę w kraju.

UKŁAD WARSZAWSKI

14.05.55r W Warszawie ZSRR, Bułgaria, Albania, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia, Węgry podpisały wielostronny układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy w wypadku napaści zbrojnej na jedno, lub kilka państw paktu. Układ był wzmocnieniem bloku radzieckiego w odpowiedzi na powstanie RFN i NATO. Zastępował Kominform. 1.07.1991r. podpisano protokół o jego likwidacji.

POSTANOWIENIA POCZDAMSKIE W SPRAWIE NIEMIEC

Po wojnie terytorium Niemiec zostało podzielone na strefy wpływów: amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką. Każde z tych państw miało odmienne cele związane z otrzymanymi obszarami.

21.01.1946r w radzieckiej strefie okupacyjnej powstała Socjalistyczna Partia Jedności – partia rządzaca z W Pieckiem i O. Grotewholem na czele

w strefach amerykańskiej i brytyjskiej zorganizowano wybory wygrane przez socjaldemokratów i liberałów c Władzą najwyższą na podzielonych terytoriach miała być Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec składająca się z głównodowodzących sił zbrojnych powyższych krajów

Przeprowadzono denazyfikację kraju: likwidację faszystowskiego ustawodawstwa, organizacji i ukaranie zbrodniarzy wojennych

Zarządzono demokratyzację ustroju politycznego

Zdemonopolizowano gospodarkę- dekartelizacja

Przeprowadzono demilitaryzację kraju i zmuszono Niemców do zapłacenia reparacji wojennych

Niemcy ponadto utraciły ziemie na wschodzie na rzecz Polski i ZSRR

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC

1.01.1947r strefy amerykańska i Brytyjską połączono w Bizonię ze stolicą we Frankfurcie nad Menem. Początkowo stojąca na uboczu Francja 8.04.1949r. połączyła się z Bizonią tworząc Trizonię.

Rada Gospodarcza Bizonii zyskała uprawnienia izby niższego parlamentu

Rada Krajowa stała się izba wyższą

Rada Administracyjna przejęła funkcję rządu

Strefę tą objęto Planem Marshalla

W odpowiedzi na te postanowienia ZSRR doprowadziło do zawieszenia Sojuszniczej Rady Kontroli – doszło do Konfliktu berlińskiego

W kwietniu 1948r Moskwa odcięła Berlin od dostaw prądu i transportu lądowego z Zachodu

Państwa Zachodnie w związku z tym zorganizowały dostawy drogą lotnicza – tzw. most powietrzny

7.09.1949r z Trizonii utworzono RFN- Republikę Federalną Niemiec z prezydentem Teodorem Heussem i kanclerzem Konradem Adenauerem

7.10.1949r z radzieckiej strefy okupacyjnej utworzono NRD – Niemiecka Republikę Demokratyczną. Prezydentem został Wilhelm Pieck, premierem Otto Gertwohl tzw Berlin wschodni dzielił od zachodniego mur Berliński

PROCES NORYMBERSKI

14.11.1945r w Norymberdze przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym odbył się proces zbrodniarzy wojennych z okresu II wojny światowej. Na ławach zasiadło 24 oskarżonych. Postawiono im zarzuty: Zbrodni przeciwko ludzkości, pokojowi, zbrodnie wojenne i podżeganie do aktów przemocy. Zarządzono 12 wyroków śmierci, 3 dożywocia.

POWSTANIE WĘGIERSKIE

23.10. 1956r wybuchło powstanie węgierskie- demonstracje młodzieży i robotników

24.10.1956r ogłoszono, że premierem zostanie Irme Nagry, który POWOŁAŁ Rząd jedności Narodowej w listopadzie ogłosił wystąpienie z Układu Warszawskiego

Na wieść o tym 4.listopada na Węgry wkroczyły wojska radzieckie- rozpoczęły się walki w Budapeszcie. Opór został krwawo stłumiony (1958 Nagy –ego skazano na śmierć)

KRYZYS POLITYCZNY W CZECHOSŁOWACJI

W styczniu 1968r natomiast miała miejsce wiosna praska w Czechosłowacji. I sekretarzem został A. Dubczek.

Zniesiono cenzurę, pozwolono na samodzielność związków zawodowych, zezwolono na podróże i kontakty z zachodem.

Odpowiedzią ZSRR na to było 20.08.1968r wkroczenie wojsk Układu warszawskiego i aresztowanie nowych władz.

JAPONIA

Po wojnie znalazła się pod okupacją aliantów.

Utrzymano tu władzę cesarza Hirohito

Ogłoszono konstytucję

Stworzono kartę praw gwarantujących swobody obywatelskie

Zarządzono demilitaryzację

Ukarano zbrodniarzy wojennych

Zreformowano rolnictwo i oświatę

Japonia otrzymała od USA pomoc gospodarczą

8.09.1951r podpisano w San Francisko traktat pokojowy, który przywrócił Japonii niepodległość. Uznała ona niepodległość Korei, zrzekła się Tajwanu, Wysp Kurylskich i południowego Sahalinu, zyskała prawo do własnej armii.

CHINY

Po wojnie zaostrzył się konflikt miedzy komunistyczna partią Chin (Meo Tse-tung) a Kuomintangiem (z Czang-Kaj)

Od 1946r kraj objęła wojna domowa wspierana przez ZSRR i USA

W październiku 1949r Utworzono Chińska republikę Ludową

Łączyło się to z ewakuacją Czanga na Tajwan

Wprowadzono w kraju terror

Zlikwidowano misje katolickie

Rozpoczęto zbrojenie armii

Represjonowano inteligencję

Tworzono obozy pracy

KOREA

W maju 1948r. Powstała w północnej części Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna pod władzą ZSRR,

natomiast w południowej części (kontrolowanej przezUSA) przeprowadziło wybory- powstała republika Korei.

Armia północnokoreańska w czerwcu 1950r przekraczając 38 równoleżnik rozpoczęła działania zbrojne przeciwko stronie amerykańskiej. Doszło do wojny zakończonej 27.07.1953r podpisaniem rozejmu w Phanmdżonie

WIETNAM

2.09.45R. powstała w południowej części powstała Demokratyczna Republika Wietnamu (kontrolowana przez Francję)

Od tego czasu narastał konflikt między południem a komunistycznym Wietnamem Północnym.

W lipcu 1946r. Początek działań zbrojnych. W 1951 napływ pomocy z USA. 1975r obalenie władz Wietnamu Pd.

POLSKA PO WOJNIE

Władzę po wojnie sprawował Rząd Tymczasowy kontrolowany przez komunistów. Anglia, USA i ZSRR zadecydowały o powstaniu Tymczasowego rządu Jedności Narodowej z Osóbka-Morawskim na czele. Wicepremierami zostali Gomułka i Mikołajczyk.

Szybko okazało się, ze koalicyjność rządu z przedstawicielstwem za granicą była fikcją

W Moskwie w marcu 1945r rozpoczął „się proces szesnastu” – przywódców polskiego podziemia aresztowanych pod nieprawdziwymi zarzutami i skazanych za akty terroru na żołnierzach Armii czerwonej.

ZSRR PO WOJNIE

5.03.1953r. ZSRR stanęło w obliczu śmierci Stalina. Rozpoczęła się walka o władzę między G. Malenkowem, Ł Berią, i Mołotowem i Chruszczowem.

9.06.1953r wybuchło powstanie w NRD – ludność domagała się obniżek cen i demokratycznych wyborów. Manifestacje zostały krwawo stłumione.

Po wyeliminowaniu Berii, wielka trójka objęła władzę w kraju. Rozpoczęła się tzw. Odwilż

W lutym 1956r w Moskwie odbył się XX zjazd KPZR podczas którego, pierwszy sekretarz nikita Chruszczow w tajnym referacie potępił zbrodnie stalinowskie, skrytykował kult jednostki i wypaczenia socjalizmu

ZSRR nawiązało stosunki dyplomatyczne z Jugosławią

W październiku 1955r zarządzono amnestię,

w kwietniu 1956r zlikwidowano Kominform,

zrezygnowano również z przymusowej kolektywizacji