ROMAN DMOWSKI (1864-1939)

• Prezes Komitetu Narodowego Polskiego KNP – 1917-1919

 Polski działacz niepodległościowy, postulujący w pierwszym etapie zjednoczenia wszystkich ziem polskich i uzyskanie autonomii w ramach Imperium Rosyjskiego, a później odzyskanie niepodległości w oparciu o sojusz z Rosją i ententą, zaś w opozycji do państw centralnych (w szczególności Niemiec). – za państwami ententy

• Utworzył Legion Puławski (1914-1915)

• Współzałożyciel Nowej Demokracji

• Podpisał Traktat Wersalski (1919) z Paderewskim

JÓZEF PIŁSUDSKI (1867-1935)

• Naczelny Wódź Armii Krajowej

• Naczelny Wódź

• Naczelnik Państwa od 1918 do 1921

• Pierwszy marszałek Polski - 1920

• Dwukrotny premier Polski - 1926–1928 i 1930

• Generalny Inspektor Sił Zbrojnych – 1926-1935

Polski działacz społeczny i niepodległościowy, żołnierz, polityk, mąż stanu; od 1892 członek Polskiej Partii Socjalistycznej i jej przywódca w kraju. Wierzył w teorie najsłabszego ogniwa a były nim Austro-Węgry. Uważał, że można tam było najwięcej wytargować. Opowiedział się po stronie państw centralnych. Dążył do uzyskania ograniczonej autonomii Polski. – za państwami centralnymi

• Dostanie władzy od Rady Regencyjnej 14 listopada 1918

• Utworzył Legiony Polskie (1914-1916)

• Wyprawa wileńska – zdobył Wilno 21 kwietnia 1919

• Powołanie rządu Moraczewskiego (formalna nazwa - Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) 1918 – 1919

• Powołanie rządu Paderewskiego od 16 stycznia 1919 do 9 grudnia 1919

• Bunt Żeligowskiego (przeprowadzono na polecenie Piłsudskiego) 1920 – zajęcie Wilna

• Uchwalenie Konstytucji (wprowadzenie urzędu prezydenta RP) 1921

• Przewrót majowy 1926 – rządy sanacji

• Wskazanie I. Mościckiego na prezydenta (czerwiec 1926)

• Wprowadzenie systemu autorytarnego

• Przed śmiercią wskazał Walerego Sławka na następcę Ignacego Mościckiego

II Rzeczpospolita Polska – 1918-1939

Wojna – 1939-1945 – RP

PRL – 1952-1989

III RP – 1989 - teraz

JĘDRZEJ MORACZEWSKI (1870-1944)

Gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. 

• 46h pracy tygodniowy / 8h dziennie

• Ubezpieczenie narodowe

• Urlopy płatne

• Reforma rolna (chcieli by chłopi poszli na wojnę i walczyli za swoja ziemie/ ustawa nie weszła w życie)

• Powszechne prawo wyborcze (obejmuje kobiety)

• Zagwarantował prawo do strajku

• Zagwarantował legalne związki zawodowe

• Ubezpieczenie chorobowe

IGNACY JAN PADEREWSKI (1860-1941)

• Premier 1919

• Minister Spraw Zagranicznych RP 1919

• Mediator pomiędzy obozem Piłsudskiego a Dmowskiego

• Powrót do kraju 1918

• Wybuch powstania wielkopolskiego po jego przybyciu 26 grudnia 1918

• Podpisanie traktatu wersalskiego 28 czerwca 1919

WŁADYSŁAW GRABSKI (1874-1938)

Gabinet pod kierownictwem premiera Władysława Grabskiego, powołany 23 czerwca 1920 roku przez Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Leopolda Skulskiego.

• szef rządu wymienił reformę rolną i konieczność powołania banku emisyjnego

• utworzenie Rady Obrony Państwa.

• zgoda się na wycofanie polskich wojsk na linię Curzona (określoną przez Radę Najwyższą Ententy 8 grudnia 1919)

• przekazanie Wilna Litwie.

• Dodatkowo polski premier przystał na niekorzystne dla Polski decyzje w sprawie podziału Śląska Cieszyńskiego, Orawy, Spisza (planowany plebiscyt zastąpiono rozpatrzeniem sprawy przez Radę Ambasadorów) i kontroli nad Gdańskiem.

Władysław Grabski złożył dymisję swego rządu 24 lipca 1920. Na czele gabinetu zastąpił go Wincenty Witos

WINCENTY WITOS

• Premier – (od 24 lipca 1920 do 13 września 1921, od 28 maja 1923 do 14 grudnia 1923 i od 10 maja 1926 do 14 maja 1926)

• od 1914 w PSL „Piast” (prezes ugrupowania w latach 1918–1931)

•  prezes Polskiej Komisji Likwidacyjnej

• w 1945 prezes nowo powstałego Polskiego Stronnictwa Ludowego.

Premier złożył dymisję 27 maja 1921. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski nie przyjął jej jednak i nalegał, aby Witos pozostał szefem rządu.

Nowa koalicja, na czele której jako premier stanął Wincenty Witos, została nazwana przez jej oponentów Chjeno-Piastem (od nazw głównych partii wchodzących w jej skład). 

Premierzy potem: Ponikowski, Śliwiński, Nowak, Sikorski

Drugi rząd Wincentego Witosa został utworzony 28 maja 1923.

W swoim expose Witos zasygnalizował plany wprowadzenia:

• podatku progresywnego,

• rozparcelowanie 400 tys. morgów ziemi,

• reformę walutową,

• uchwalenie ustaw o inspekcji pracy i ubezpieczeniach od bezrobocia.

Gabinet Witosa stosunkowo szybko skonfliktował się z Piłsudskim, który pełnił wówczas stanowisko przewodniczącego Ścisłej Rady Wojennej.

Popularność gabinetu Witosa spadała także ze względu na:

• pogarszającą się sytuację gospodarczą – hiperinflację,

• obniżkę płac realnych,

• załamanie produkcji,

• akcje strajkowe

• dodatkowo rząd wprowadził oszczędności budżetowe, co wywołało niezadowolenie wśród zatrudnionych w sektorze państwowym.

Premierzy potem : Grabski, Skrzyński

Trzeci rząd Witosa został utworzony 10 maja 1926

14 maja 1926 o godzinie 17.30 rząd podał się do dymisji, a prezydent Wojciechowski złożył swój urząd^[30]. Obowiązki głowy państwa przejął marszałek Sejmu Maciej Rataj, który na premiera desygnował wskazanego przez Piłsudskiego Kazimierza Bartla. Rozpoczęły się rządy sanacji w Polsce.

EDWARD ŚMIGŁY-RYDZ (1886-1941)

Także: Edward Rydz, Edward Rydz-Śmigły, ps. „Śmigły”, „Tarłowski”, „Adam Zawisza” – polski wojskowy, polityk, 

• marszałek Polski 1936

• generalny inspektor Sił Zbrojnych, ( 1935 po śmierci Piłsudskiego)

• Naczelny Wódz w wojnie obronnej 1939 r., formalnie przez 17 dni

• Następca prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju

• dowódca III batalionu Legionów Polskich

1 września 1939 r., w pierwszym dniu kampanii wrześniowej, Ignacy Mościcki mianował go Wodzem Naczelnym. Dzień po agresji ZSRR na Polskę przekroczył wraz ze Sztabem Naczelnego Wodza granicę Rumunii, gdzie został internowany.

BOLESŁAW BIERUT (1892-1956)

• Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej KRN – 1944 – 1947

• Prezydent RP – 1947 – 1952

• I Sekretarz KC PZPR – 1948 – 1956 (następca Ochab, potem Gomułka)

• Prezes Rady Ministrów – 1952-1954 (poprzednik i następca Cyrankiewicz)

WŁADYSŁAW GOMUŁKA

• Sekretarz PPR – 1943-1948

• Więzienie 1951 – 1954

• I Sekretarz KC PZPR – 1956 – 1970 (poprzednik E. Ochab)

Obiecał dużo społeczeństwu jednak szybko wycofał się z nich.

• Uwolnienie kardynała Stefana Wyszyńskiego ( w więzieniu od 1953 do 1956)

• Podpisano umowę regulującą status prawny wojsk radzieckich w Polsce

• Podpisano umowę z ZSRR o repatriacja Polaków 1957 (powrót do kraju ojczystego osób (np. jeńców wojennych, osób internowanych lub przymusowo przesiedlonych), które wskutek różnych przyczyn znalazły się poza jego granicami)

• Powołanie ZOMO (z powodu czerwca 1956, strajk poznański)

• Likwidacja Tygodnika „Po Prostu” (od 1947 do 1957)

• Zaostrzenie kursu do Kościoła (1957)

• usuwanie znaków religijnych z miejsc publicznych,

• usuniecie religii ze szkoły,

• stworzenie naukowego światopoglądu u młodzieży,

• nowe przepisy podatkowe

• ograniczenie budownictwa sakralnego

• Postępująca cenzura

• Wycofano się z planów kolektywizacji rolnictwa

• Nastąpiła częściowa destalinizacja systemu

PODWYŻKA CEN 13 GRUDNIA 1970 – STRAJKI, dowołanie Gomułki

EDWARD GIEREK (1913-2001)

• Członek Rady Państwa

• I Sekretarz KC PZPR 1970-1980 (poprzednik Gomułka, następca Kania)

Tzw. gierkowska dekada, czyli okres sprawowania przez Edwarda Gierka władzy w latach 1970–1980, charakteryzował się w pierwszej połowie dynamicznym rozwojem gospodarczym PRL, aby w drugiej połowie zakończyć się wieloaspektowym kryzysem gospodarczym, który w efekcie doprowadził do upadku jego rządów oraz w dalszej perspektywie do upadku systemu socjalistycznego w Polsce.

Reforma gospodarcza miała opierać się na

• Zasadzie selektywnego rozwoju

• Rozwoju produkcji proeksportowej

• Wprowadzeniu bodźców motywujących i zwiększenie wydajności pracy

• Po strajku 1970 (Stocznia) zamrożono podwyżkę cen od 1 stycznia 1971 na 2 lata

• Polityka inwestycyjna

• Polityka konsumpcyjna

Główną strategią nowej idei było przyspieszenie modernizacji technicznej przez wykorzystanie zachodnich technologii

18. Główni przedstawiciele władz partyjnych i państwowych PRL

Sekretarz Generalny PZPR - Bolesław Bierut (od 1954 I sekretarz KC PZPR)

I Sekretarze PZPR:

Bolesław Bierut (1948-56, od 1954 taka nazwa)

Edward Ochab (1956)

Władysław Gomułka (1956-70)

Edward Gierek (1970-80)

Stanisław Kania (1980-81)

Wojciech Jaruzelski (1981-89)

Mieczysław Rakowski (1989-90)

Premierzy RP/PRL:

Edward Osóbka-Morawski (1944-47 premier RP)

Józef Cyrankiewicz (1947-52, premier RP)

Bolesław Bierut (1952-54, prezes Rady Ministrów PRL)

Józef Cyrankiewicz (1954-70, premier PRL)

Piotr Jaroszewicz (1970-80)

Edward Babiuch (1980)

Józef Pińkowski (1980-81)

Wojciech Jaruzelski (1981-85)

Zbigniew Messner (1985-88)

Mieczysław Rakowski (1988-89)

Czesław Kiszczak (1989)

BChJN - Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej

ZN - Zgromadzenie Narodowe

BBWR - Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

GISZ - Generalny Inspektor Spraw Zbrojnych

NWSZ - Naczelny Wódz Sił Zbrojnych

OZN (Ozon) - Obóz Zjednoczenia Narodowego

COP - Centralny Okręg Przemysłowy

FON - Fundusz Obrony Narodowej

FOM - Fundusz Ochrony Morskiej

LOW - Lądowa Obrona Wybrzeża (Stanisław Dabek, Oksywa)

KOP - Korpus Ochrony Pogranicza

NKWD - Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR

SGO - Samodzielna Grupa Operacyjna

MCK - Międzynarodowy Czerwony Krzyż

GG - Generalne Gubernatorstwo (na ziemiach zaboru III Rzeszy, zarządzał nim Hans Franck)

KWC - Kierownictwo Walki Cywilnej

SZP -Służba Zwycięstwu Polski

NSZ - Narodowe Siły Zbrojne

BCh - Bataliony Chłopskie

PPR -Polska Partia Robotnicza (od 1942 do 1948 – potem PZPR)

ZPP - Związek Patriotów Polskich (1943 do 1946)

KRN - Krajowa Rada Narodowa (sylwester ’43-’44 do 1947, koniec po sfałszowanych wyborach)

SL - Stronnictwo Ludowe

SD - Stronnictwo Demokratyczne

TRJN - Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (od 1945 do 1947)

UB - Urząd Bezpieczeństwa

KBW - Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego

MO - Milicja Obywatelska

WiN - Wolność i Niezawisłość

BSD - Blok Stronnictw Demokratycznych

UPA - Ukraińska Powstańcza Armia

KC - Komitet Centralny

ZSL - Zjednoczone Stronnictwo Ludowe

ZMP - Związek Młodzieży Polskiej

SP - Służba Polsce

MBP - Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

KPIK - Klub Postępowej Inteligencji Katolickiej

PGR - Państwowe Gospodarstwo Rolne

CUP - Centralny Urząd Planowania

MZO - Ministerstwo Ziem Odzyskanych

KKK - Klub Krzywego Koła (od 1955 do 1962, zamkniecie za Gomułki)

FJN - Front Jedności Narodu

ZBoWiD - Związek Bojowników o Wolność i Demokrację

KPZR – Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

MRN – Miejska Rada Narodowa ( czerwiec 1956, strajki w Poznaniu)

WUBP – Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego

ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych

KPRP – Komunistyczna Partia Robotników Polskich (1918- 1939)

PKWN – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (od 1944)

ChZJN – Chrześcijański Związek Jedności Narodowej (chjeno piast)