CIĘCIE DRZEW I KRZEWÓW OZDOBNYCH

Każdy gatunek czy odmiana ma charakterystyczny sposób wzrostu i budowania rozgałęzień. Nie zawsze jednak wzrost i rozwój drzewa czy krzewu jest taki, jakiego oczekiwaliśmy. Czasem wynika to z nieprawidłowości we wzroście egzemplarza który posiadamy, często również z faktu, iż kupując daną odmianę nie mieliśmy wystarczających informacji na temat jej wzrostu. Ze względu na powody, dla których wykonujemy cięcie, możemy wyróżnić cięcie przyrodnicze (czyli pielęgnacyjne - tym rodzajem cięcia zajmiemy się w niniejszym artykule) oraz cięcie nieprzyrodnicze (czyli techniczne - stosowane w przypadku kolizji koron drzew z zabudowaniami czy ciągami komunikacyjnymi).

Bez względu na powody, dla jakich tniemy drzewa i krzewy ozdobne, cięcie jest zawsze naszą ingerencją w naturalny wzrost i rozwój rośliny, dlatego powinniśmy wykonywać je ostrożnie i z rozwagą - tym bardziej, iż cięcie drzew i krzewów ozdobnych nie jest zabiegiem prostym w wykonaniu. Aby zabieg ten właściwie prowadzić należy znać biologię poszczególnych gatunków a nawet odmian. Ważną rzeczą jest np. znajomość na jakich pędach zawiązują się pąki kwiatowe i jak są rozmieszczone. Właściwy termin i rodzaj cięcia dla różnych gatunków jest różny - zależy od wymagań roślin i ich zastosowania w naszym ogrodzie czy na działce. Niektóre drzewa i krzewy ozdobne nie wymagają cięcia w ogóle, inne tniemy w czasie zimowego spoczynku, a jeszcze inne dopiero po kwitnieniu.

Rodzaje cięcia pielęgnacyjnego

Podstawowym rodzajem cięcia pielęgnacyjnego jest cięcie formujące. W przypadku drzew ma ono za zadanie utrzymanie dominacji przewodnika (czyli pędu głównego w stosunku do pozostałych pędów tworzących koronę drzewa), niedopuszczenie do powstania rozwidleń gałęzi pod ostrym kątem (zabieg ten przeciwdziała wyłamywaniu się dużych konarów i gałęzi - rys. 1). W przypadku krzewów polega ono przede wszystkim na skróceniu pędów, w celu zagęszczenia niższych partii, a także usunięciu pędów zbędnych, krzyżujących się i konkurujących o światło. Ten rodzaj cięcia ma szczególne znaczenie w przypadku roślin młodych.
Przydatne jest również wykonanie cięcia prześwietlającego, którego zadaniem jest rozluźnienie korony i dopuszczenie światła do jej wnętrza. Tego rodzaju cięcia nie powinno się nadużywać - jednorazowo można usunąć nie więcej niż 15% masy korony drzewa. Nie należy ciąć starych i grubych gałęzi, gdyż powstające rany są duże i źle się zabliźniają.
Usunięcie gałęzi lub pędów suchych, chorych i połamanych, to cięcie sanitarne. Usuwając martwe gałęzie trzeba unikać uszkodzenia żywych tkanek aktywnych podczas gojenia ran po cięciu. Pomocny będzie tutaj rysunek 2.

Czasem może okazać się również konieczne wykonanie cięcia korygującego, które wykonuje się na już ukształtowanych w sposób niewłaściwy koronach starszych drzew i krzewów. W przypadku roślin starszych konieczne może się również okazać wykonanie cięcia odmładzającego. Polega ono na sukcesywnym usuwaniu starych, chorych i uszkodzonych konarów i gałęzi. Jego celem jest pobudzenie rośliny do wytwarzania nowych i silnych pędów. Trzeba mieć jednak świadomość ryzyka ponoszonego przy wykonywaniu cięcia odmładzającego, gdyż stare i często osłabione rośliny, nie zawsze właściwie reagują na takie cięcie.

Terminy cięcia.

Prace związane z cięciem zawsze wykonujmy w dni słoneczne i suche. Podstawowym czynnikiem decydującym o terminie cięcia jest pora kwitnienia. Od lutego do momentu rozpoczęcia wegetacji przycinamy krzewy i drzewa kwitnące latem i jesienią. Co roku możemy przycinać krzewy kwitnące latem na pędach jednorocznych, takie jak np. wrzosy. Z przyciętych gałązek rozwiną się nowe i zakwitną jeszcze w tym samym roku. Krzewy kwitnące latem na pędach wieloletnich przycinamy rzadziej, raz na kilka lat, aby nie ograniczyć zbytnio kwitnienia roślin.

W powyższym terminie nie wolno ciąć krzewów zakwitających wiosną, takich jak forsycja, krzewuszka, lilak, złotlin i wiele innych. Rośliny te tworzą pąki kwiatowe latem ubiegłego roku i gdybyśmy je przycięli przed kwitnieniem, po prostu nie mogły by zakwitnąć. Dlatego też tniemy je dopiero po kwitnieniu, skracając przekwitłe pędy o 1/3 ich długości.

Pragnę tutaj zwrócić Waszą uwagę, aby przy wyborze terminu cięcia zachować dużą ostrożność i zdobyć dokładne informacje na temat każdej rośliny. W wielu miejscach (artykułach czy książkach) można znaleźć ogólniki i uproszczenia wprowadzające nas w błąd. Przykładem są tawuły, które najczęściej tnie się przed rozpoczęciem wegetacji. Są jednak wyjątki, takie jak tawuła wczesna, zakwitająca już od kwietnia, którą należy ciąć dopiero po kwitnieniu.

Nieco odmiennymi kryteriami posługujemy się w przypadku cięcia roślin żywopłotowych. Żywopłoty formowane z drzew i krzewów liściastych przycina się dwa razy w roku (na przedwiośniu i w lipcu lub sierpniu). Za każdym razem usuwa się większą część ostatniego przyrostu. Żywopłoty iglaste przycina się raz w roku na wiosnę przed rozpoczęciem wegetacji lub w sierpniu po zakończeniu wzrostu.

Skoro już wiemy mniej więcej, co i kiedy ciąć - zobaczmy teraz czego lepiej nie ciąć. Krzewy i drzewa roślin iglastych z reguły nie wymagają cięcia (oczywiście poza wspomnianymi wyżej żywopłotami). Można je przycinać na przedwiośniu, jeżeli prowadzone mają być w postaci sztucznych form (np. kolumna, stożek, kula). Czasem wymagają również usunięcia uszkodzonych lub porażonych przez choroby gałęzi. Źle znoszą przycinanie azalie, ketmie syryjskie, magnolie, oczary omszone, perukowce podolskie, sumaki octowce, wawrzynki wilcze łyka i złotokapy. Unikamy również cięcia drzew, których korona została uformowana już w szkółce. W takim przypadku usuwamy jedynie pędy wyrastające wadliwie lub konkurujące z przewodnikiem. Nie powinno się także ciąć pnączy, których dużym walorem dekoracyjnym jest wiotki pokrój, dlatego też formowanie jest tu najmniej potrzebne. Cięcie pędów traktujemy jako ostateczność w przypadku zbytniego zagęszczenia rośliny i wykonujemy je wiosną.

Technika cięcia

Aby uniknąć błędów przy cięciu, warto przestrzegać kilku zasad. Pamiętajmy, zatem, aby pędy rosnące skośnie przycinać prostopadle do osi lub ewentualnie lekko w skos od pąka (chodzi o to, aby rana powstała w skutek cięcia była jak najmniejsza). Jednakże pędy rosnące zupełnie pionowo lepiej będzie przyciąć pod skosem. Zwiększymy wprawdzie powierzchnię rany, ale w przypadku opadów, woda będzie po skosie spływała szybciej, co ułatwi zaschnięcie rany i zmniejszy ryzyko wystąpienia infekcji. Pędy twarde z małym rdzeniem tniemy około 1/2 cm nad pąkiem skierowanym na zewnątrz krzewu. Pędy miękkie z dużym rdzeniem, lepiej natomiast ciąć nieco wyżej (około 1 cm nad pąkiem). Dłuższych kawałków pędu nie pozostawiamy, gdyż jest to szkodliwe i może być przyczyną zasychania końców pędów.

Cięcie zbyt skośne - niebezpieczeństwo uszkodzeń i infekcji chorobowych

Zbyt daleko od pąka - prowadzi do obumierania końców pędu

Zbyt blisko pąka - narusza prawidłowy rozwój pąków

Prawidłowo - zapewniamy zdrowy wzrost ciętego pędu

Usunięcie kilku drobnych pędów jest z reguły korzystniejsze, niż jednego pędu grubego. Przy usuwaniu gałęzi grubszych powstają większe rany, co w dużym stopniu zagraża roślinie infekcją. Rany o średnicach mniejszych niż 10 cm zasmarowujemy preparatem Funaben lub farbą emulsyjną z dodatkiem środka grzybobójczego, takiego jak np. Topsin M. Rany o większej średnicy, jakie mogą powstać przy cięciu dużych drzew, trzeba zabezpieczyć podwójnie - na brzegu (około 2 cm) smarujemy jednym ze środków wspomnianych powyżej, natomiast wewnętrzną część rany pokrywamy specjalnym środkiem impregnującym, nabytym w sklepie ogrodniczym.

Każde cięcie wykonujemy starannie. Nie wolno dopuścić do wyłamywania gałęzi i otarć kory. Może być to szczególnie trudne w przypadku cięcia grubych konarów i gałęzi. Sposób usuwania grubych gałęzi przedstawia rys. 3.

Rys. 3. Grube gałęzie usuwamy w 3 etapach: A - cięcie podcinające na głębokość około 1/4 średnicy gałęzi B - cięcie docinające, wykonywane do chwili oderwania się nasady usuwanej gałęzi C - cięcie wyrównujące, którym usuwamy kikut po wyłamanej gałęzi

1

Rys. 1. Po lewej stronie nasada o ostrym kącie pomiędzy konarami, w tym przypadku w wyniku przyrostu na grubość obu konarów zachodzi zjawisko tzw. klina, które prowadzi może prowadzić do wyłamania. Po prawej stronie nasada siodełkowa nie stwarzająca ryzyka wyłamania i nie wymagająca cięcia.

Rys. 2. Gałęzie martwe usuwamy sposobem na obrączkę. Najpierw nieco dalej odcinamy uschniętą gałąź, a następnie na styku drewna martwego i żywego wykonujemy cięcie wyrównujące.

---