Bront Jerzy, Nowacka B., (?) Różnorodność związków małżeńskich na świecie
ZRÓŻNICOWANIE MAŁŻEŃSTW ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ MAŁŻONKÓW
MONOGAMIA 90% społeczeństw
Monogamia otwarta- dopuszcza się posiadanie kochanki/kochanka (skryte lub jawne) bez rozpadu małżeństwa
Monogamia zamknięta- brak relacji pozamałżeńskich, inaczej dochodzi do rozwodu
Monogamia zamknięta:
Z możliwością powtórnego zawarcia związku
Monogamia zamknięta sztywna- po śmierci partnera zostaje się wdową/wdowcem aż do śmierci (Korsyka, Grecja, Amisze)
POLIGAMIA
POLIGINIA tj. wielożeństwo
Poliginia otwarta- Afryka, m.in. Nigeria. Żony mają domy oddalone od domu męża, wiodą niezależne życie, mają nieoficjalnych kochanków
Poliginia zamknięta- Kraje arabskie
POLIANDRIA- wielomęstwo
Zazwyczaj małżeństwa poliandryczne zawierane są przez braci, występuje najczęściej w społecznościach biednych, gdzie potrzeba co najmniej dwóch mężczyzn, by utrzymać rodzinę- ma znaczenie ekonomiczne, ale również jest sposobem na przeludnienie.
Występuje głównie w Tybecie, Nepalu
MAŁŻEŃSTWO MULTILATERALNE (grupowe, wzajemna poligamia)
Co najmniej 4 osoby, każda z każdą jest w związku małżeńskim. Ma charakter partnerski, a zatem charakteryzuje (a przynajmniej powinna charakteryzować) je symetryczność ( równa lub prawie równa liczba żon i mężów)
Możliwości zawierania takich związków:
-Dwie pary łączą się w związek
- Para małżeńska dobiera sobie żonę lub męża (np. przy nadmiarze pracy w gospodarstwie), nie ma ograniczeń formalnych- występuje to w Tybecie, północno-wschodnich Indiach, kiedyś u hipisów
- Do poliandrycznego małżeństwa dochodzi druga żona- w Tybecie
- Do poliginicznego małżeństwa dochodzi drugi mąż (który np. był wcześniej kochankiem jednej z żon)
Postaci małżeństwa multilateralnego:
- wszyscy partnerzy zajmują taką samą pozycję- równe prawa i obowiązki
- małżonkowie dzielą się na małżonków głównych i pobocznych- plemię Dierów z Australii
ZRÓŻNICOWANIE MAŁŻEŃSTW ZE WZGLĘDU NA CZAS TRWANIA
Związki trwałe- sztywne, bezkompromisowe
- względnie trwałe- małżonkowie chcę by małżeństwo było trwałe, ale nie upierają się przy tym, że takie muszą one być. Gdy związek nie jest satysfakcjonujący para może się rozejść
- do śmierci- nacisk struktur państwowych i religijnych na parę.
Małżeństwo na próbę- wcześniejsze niż jakiekolwiek inne (np. Lud żyjący na Kalahari)- zanim wejdzie się w poważny związek, wchodzi się w niestabilne i krótkotrwałe związki, dzięki temu dziewczyna jest „doświadczona”
- W Europie i Ameryce małżeństwa na próbę są częściowo realizowane- tzw. sprawdzanie się
3) Małżeństwo czasowe
- Bliskie jest małżeństwu na próbę, tyle że zawierane jest w dowolnym okresie życia i w dowolnych sytuacjach życiowych.
- np. ludzie w górach Atłasu (zawierane na zasadzie umowy formalnej, celem pozyskania pracownika dla rodziny poprzez tworzenie relacji powinowactwa)
Małżeństwo odnawialne (bliskie czasowemu)- odnawiane co jakiś czas, kontrakt wymagający odnawiania przysięgi co jakiś czas, inaczej małżeństwo przestaje być ważne
Małżeństwo seryjne - mężczyzna lub kobieta wchodzi raz za razem w związki małżeńskie, biorąc rozwód z poprzednim małżonkiem lub po jego śmierci. O seryjności można mówić, gdy jest co najmniej 3-4 razy w życiu zawarte małżeństwo.
ZRÓŻNICOWANIE ZE WZGLĘDU NA TO Z KIM I KIEDY ZOSTAJĄ ZAWARTE
Wyłącznie własna decyzja - społeczeństwa zbieracko- łowieckie, współczesna Ameryka (od poł. XX w) itd.
Decyzja podjęta przy udziale rodziców lub innych członków rodziny (Indianie Nawaho)
Małżeństwa aranżowane - bez pytania młodych o zgodę, często widzą się po raz pierwszy na ceremonii ślubnej (np. Arabia Saudyjska, Indie, Afganistan, Meksyk)
- Aranżowane w okresie dziecięcym lub dorastania
Kobieta ma swobodę- Eskimosi- kobieta po dorośnięciu może zrezygnować, bądź po krótkim pożyciu wziąć łatwy rozwód
Dziewczyna nie ma swobody odrzucenia zaręczyn (kraje arabskie, Chiny)
-Aranżowane w okresie dorosłości
Decyzję o małżeństwie podejmują wyłącznie rodzice (Europa przed XXw.)
ZRÓŻNICOWANIE ZE WZGLĘDU NA OTWARTOŚĆ LUB ZAMKNIĘTOŚĆ ZWIĄZKU NA INNE OSOBY
Wyłączność i pełna wierność
Narzucana głównie w kulturze patriarchalnej (za zdrady ostre kary, spotykają głównie kobiety), jak również w Pirenejach (mała liczba mieszkańców, po zdobyciu partnera pozostaje tylko wyłączność i bycie wiernym)
Potajemni kochankowie
Oficjalni kochankowie- współmałżonkowie mają świadomość istnienia kochanków i bardziej lub mniej ich akceptują (Sparta, Włochy i Francja w późnym renesansie)
Lojalność bez ścisłej wyłączności- Osoby lojalne nie muszą być wierne (wspólne wychowanie dzieci, wspieranie siebie nawzajem, ale każde z małżonków posiada swój krąg znajomych (Francja do XX w., lud Tongów z Rodezji)
ZRÓŻNICOWANIE ZE WZGLĘDU NA WIEK WSPÓŁMAŁŻONKÓW
Równolatkowie lub w wieku zbliżonym
Znaczne różnice wiekowe
ZRÓŻNICOWANIE ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB I MOŻLIWOŚCI KOŃCZENIA ZWIĄZKU
Łatwe rozwody- głównie wtedy, gdy występuje matrylokalność z matrylinearnością (większość Indian Ameryki Pn.), lub w krajach arabskich, gdzie rozwody są łatwe jedynie dla mężczyzn.
Trudne rozwody- w krajach z silną konserwatywną ideologią polityczną i patriarchalną religią (państwa w których dominuje katolicyzm, ortodoksyjne odłamy protestantyzmu lub judaizm)
Brak rozwodów
Rozwody zabronione (chrześcijaństwo w nurcie konserwatywnym, sekty chrześcijańskie, tradycyjny nurt hinduizmu w Indiach)
Rozwody bez znaczenia- nie przeprowadza się go, ale nie ma top wpływu na decydowanie o następnych związkach (ludy z terenu Nigerii)
MAŁŻEŃSTWO- sformalizowany związek dwojga lub więcej osób ma funkcję przygotowującą do założenia rodziny, a gdy zostanie ona założona, to jej służy. Małżeństwo pełni nie tylko funkcję prokreacyjną, ale także funkcję lojalnego, wzajemnego wspierania się,, f. ekonomiczną, f. intymno-seksualną, metafizyczną (ekstatyczną)- wzajemne uzupełnianie się
KONKUBINAT- forma bliska związkowi małżeńskiemu; niesformalizowane bycie razem w sposób intymno-seksualny, wspólne spełnianie zadań ekonomicznych, a także rodzinnych (gdy pojawia się dziecko)