Bilans to dwustronne zestawienie wartości zasobów majątkowych, czyli aktywów oraz źródeł ich finansowania, czyli pasywów sporządzone na określony dzień i w określonej formie.

 

1. Bilanse zestawia się według znormalizowanego wzoru opublikowanego w załączniku ustawy o rachunkowości.

2. Bilans zestawia się na koniec każdego roku obrotowego.

3. Rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również dla celów podatkowych.

 

Jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie, spełniła co najmniej dwa z następujących warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób,

2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość nie więcej niż 2.000.000 EURO,

3. przychody ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych-nie więcej niż 4.000.000 EURO

może sporządzić je w formie uproszczonej

Aktywa jednostki to kontrolowane przez nią zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

 

Zasoby wykazywane w bilansie podzielone są na dwie grupy oznaczone literami.Są to:

1. Aktywa trwałe

2. Aktywa obrotowe.

 

Aktywa obrotowe stanowią tę część aktywów jednostki, które w przypadku:

Ⴗ aktywów rzeczowych - przeznaczone są do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności,

Ⴗ aktywów finansowych - są płatne i wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia (np. lokaty), wystawienia (weksle), lub nabycia (np. opcje)

 

Aktywa trwałe to ta część aktywów jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych. Będą one wykorzystywane w jednostce przez okres dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego .

Aktywa - Zobowiązania = Kapitał własny

AT

I. Wartości niematerialne i prawne

Zalicza się do nich:

1. prawa spełniające następujące warunki:

• zostały nabyte przez jednostkę ( a więc nie są przez nią wytworzone)

• zaliczone zostały do aktywów trwałych (a więc o przewidywanym okresie

ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok)

• przeznaczone są do wykorzystania na własne potrzeby:

-autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne (w tym oprogramowanie komputerów),

licencje, koncesje

-prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych

-wartość stanowiącą równowartość know-how

2. nabytą wartość firmy-stanowiącą nadwyżkę ceny nabycia określonej jednostki lub

zorganizowanej jej części, nad wartością godziwą przejętych aktywów netto

3. koszty zakończonych prac rozwojowych- prowadzonych przez jednostkę we

własnym zakresie, poniesionych przed rozpoczęciem produkcji nowych wyrobów lub

stosowaniem nowej technologii .

II. Rzeczowe aktywa trwałe

Rzeczowe aktywa trwałe to zasoby mające postać rzeczy, zaliczone do aktywów

trwałych, którymi są:

1.      Środki trwałe

2.      Środki trwałe w budowie

 

A. Środki trwałe - to rzeczowe aktywa trwałe spełniające następujące warunki:

Ⴗ są kompletne i zdatne do użytku

Ⴗ przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok

Ⴗ przeznaczone są na potrzeby jednostki

 

Zalicza się do nich:

·  nieruchomości: grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntów, budynki, lokale,

obiekty inżynierii lądowej i wodnej, spółdzielcze - własnościowe prawo do lokalu

·  maszyny i urządzenia

·  środki transportu

·  ulepszenia w obcych środkach trwałych

·  inwentarz żywy

 

B. Środki trwałe w budowie - zaliczone do aktywów trwałych:

-przyszłe środki trwałe w okresie ich budowy i montażu,

-ulepszenia już istniejących środków trwałych ( w trakcie modernizacji czy przebudowy)

III. Należności długoterminowe

Należności długoterminowe - to ta część należności jednostki, które stają się wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Uwaga:

Nie zalicza się do nich należności z tytułu dostaw i usług, które w całości

(niezależnie od terminu wymagalności) stanowią składnik aktywów krótkoterminowych

IV. Inwestycje długoterminowe

Inwestycje - to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z następujących okoliczności:

Ⴗ przyrostu wartości nabytych aktywów,

Ⴗ uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend,

 

Do inwestycji zalicza się:

1. nieruchomości (grunty, budynki i inne obiekty)

2. wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały

nabyte w celu osiągnięcia korzyści majątkowych;

3. długoterminowe aktywa finansowe, którymi są

       a. udziały lub akcje w obcych jednostkach nabyte w celu sprawowania nad nimi kontroli,

współkontroli lub wywierania znaczącego wpływu oraz osiągania innych korzyści,

b. papiery wartościowe nabyte w celu osiągania przychodów w formie odsetek, dywidend

i innych pożytków (obligacje, listy zastawne, skrypty dłużne, certyfikaty inwestycyjne),

      udzielone pożyczki,

c. inne długoterminowe aktywa finansowe (np. lokaty bankowe, odsetki które staną się

wymagalne po upływie 12 miesięcy naliczone od aktywów finansowych,

długoterminowe należności z tytułu leasingu finansowego),

4.inne inwestycje długoterminowe, do których zalicza się inwestycje w metale czy dzieła sztuki.

V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

Występują wtedy gdy wartość podatkowa aktywów przewyższa ich wartość bilansową, a wartość

podatkowa zobowiązań jest niższa od ich wartości bilansowej i w związku z tym występują

ujemne różnice przejściowe, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia

podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia.

Do różnic przejściowych ujemnych powodujących powstanie ,,aopd'' zalicza się m.in..:

• odpisy amortyzacyjne dokonywane w ciężar kosztów - w wielkości przewyższającej amortyzację uznawaną przez przepisy podatkowe za koszt uzyskania przychodów,

• rezerwy z tyt. napraw gwarancyjnych,

• naliczone odsetki z tyt. zwłoki w zapłacie zobowiązań,

• naliczone ujemne różnice kursowe

2. Inne rozliczenia międzyokresowe

Obejmują poniesione w bieżącym okresie koszty (poniesione z góry), dotyczące przyszłych

okresów jeżeli ich aktywowanie trwa dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, czyli te które

kwalifikują się do czynnych rozliczeń międzyokresowych długoterminowych, np..:

• opłacony za dwa lata czynsz za wynajem powierzchni

• zapłacone z góry odsetki od wieloletniej umowy pożyczki

Moment poniesienia tych kosztów znacznie wyprzedza ich wpływ na osiągnięte efekty

gospodarcze w postaci przychodów.

Aktywa obrotowe

I. Zapasy

Zapasy to aktywa rzeczowe:

Ⴗ przeznaczone do sprzedaży w toku zwykłej działalności gospodarczej,

Ⴗ będące w trakcie produkcji przeznaczonej na sprzedaż,

• mające postać materiałów lub dostaw surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w

trakcie świadczenia usług,

 

Na zapasy składają się:

1. materiały - nabyte w celu zużycia na własne potrzeby (głównie przetworzenia) lub też zużywane na inne potrzeby, np. konserwacji i remontów maszyn, na utrzymanie czystości i higieny, na potrzeby administracji itp. Materiały zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym.

2. półprodukty i produkty w toku - niegotowe jeszcze produkty własnej produkcji oraz wykonane roboty i usługi przed ich zakończeniem.

·        półprodukty - przeszły określone etapy przetwarzania w danym podmiocie i są składowane

przejściowo przed przekazaniem do kolejnej fazy obróbki.

·        produkty w toku to ta część produktów pracy, która w danym momencie znajduje się w

pewnym nie zakończonym etapie przerobu i podlega dalszemu przetwarzaniu.

3. produkty gotowe - wyroby gotowe, zakończone usługi i roboty odpowiadające warunkom odbioru przez kupujących (w danym podmiocie przeszły już wszystkie etapy przetwarzania).

4. towary - składniki majątku nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

5. zaliczki na dostawy - zaliczki wypłacane kontrahentom na poczet dostaw towarów, materiałów, produktów, które do dnia bilansowego nie zostały rozliczone

II. Należności krótkoterminowe

Należności krótkoterminowe - ogół należności z tytułu dostaw i usług, a także całość lub ta część pozostałych należności, które mają zostać zapłacone w ciągu 12 miesięcy.

W zależności od tytułu, z jakiego wynika należność jednostki wyróżnia się:

a. należności z tytułu dostaw i usług

b. należności z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń ( od budżetów, urzędu

celnego, ZUS ),

c. inne należności ( np. od pracowników z tytułu pobranych przez nich zaliczek oraz innych osób

fizycznych i prawnych, np. ubezpieczycieli, związków zawodowych),

d. należności dochodzone na drodze sądowej.

III. Inwestycje krótkoterminowe

To nabyte aktywa w celu osiągnięcia korzyści finansowych, przeznaczone do obrotu w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zalicza się do nich :

1.      Krótkoterminowe aktywa finansowe

2.      Inne inwestycje krótkoterminowe (np. niezaliczane do długoterm.

inwestycje w metale szlachetne)

 

Krótkoterminowe aktywa finansowe to przeznaczone do obrotu w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego:

·        udziały lub akcje

·        inne papiery wartościowe (np.: obligacje, bony pieniężne i skarbowe)

·        udzielone pożyczki, których spłata przypada w okresie nie dłuższym niż 12 m.

·        inne - płatne i wymagalne w okresie dłuższym niż 3 m-ce, lecz nieprzekraczającym 12 m-cy od dnia bilansowego ( np.: lokaty terminowe)

Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się również:

środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:

• środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych,

• inne środki pieniężne: środki pieniężne w drodze, czeki i weksle obce, płatne w okresie nie

dłuższym niż 3 miesiące od dnia bilansowego oraz lokaty terminowe w banku o terminie

zapadalności krótszym niż 3 miesiące,

• inne aktywa pieniężne: np.: należne dywidendy z tytułu posiadanych udziałów lub akcji.

B.IV Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Obejmują poniesione w bieżącym okresie koszty (poniesione z góry), dotyczące przyszłych

okresów jeżeli ich aktywowanie trwa w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, czyli te które

kwalifikują się do czynnych rozliczeń krótkoterminowych, np.: opłacone przez jednostkę z góry za rok

czynsze, ubezpieczenia majątkowe i osobowe, prenumerata czasopism

Aktywa - Zobowiązania = Kapitał własny

I. Kapitał ( fundusz ) podstawowy, którym jest:

-       kapitał zakładowy - w spółkach akcyjnych, będący równowartością określonej w statucie i

zgodnej z wpisem do rejestru handlowego kwoty, która podlega wpłaceniu przez akcjonariuszy ( w

formie pieniężnej lub aportów niepieniężnych ), stanowiąc podstawę działania spółki

-       kapitał zakładowy ( udziałowy) - w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, będący

równowartością udziałów wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki oraz wpisem do

rejestru handlowego,

-      fundusz udziałowy - w spółdzielniach, będący równowartością wniesionych udziałów

członkowskich, w wysokości określonej w statucie spółdzielni,

-        fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych, stanowiący równowartość majątku

przekazanego przedsiębiorstwu do jego dyspozycji, jako część mienia będącego własnością SP.

 

II. Kapitał ( fundusz ) zapasowy - tworzony ustawowo (w spółkach akcyjnych) lub zgodnie ze statutem lub umową spółki, z następujących źródeł:ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej, z innych źródeł ( np. z dopłat wspólników, z zysku). Kapitał zapasowy można przeznaczyć na pokrycie strat, zwrot dopłat lub podwyższenie kapitału podstawowego ( zakładowego).

III. Kapitał (fundusz ) z aktualizacji wyceny- tworzony ustawowo w momencie przeszacowania środków trwałych, a także inwestycji długoterminowych

IV.Pozostałe kapitały ( fundusze ) rezerwowe, których tworzenie jednostka może przewidywać w statucie lub umowie celem zatrzymania w spółce zysku netto przeznaczonego do stabilizowania wysokości dywidendy w latach przyszłych lub na pokrycie zadań specjalnych ( np. prac badawczych ).

V.Zysk ( strata ) z lat ubiegłych - niepodzielony zysk ( lub niepokryta strata ) osiągnięty w latach poprzedzających rok obrotowy, za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe.

VI.Zysk ( strata ) netto - czyli wynik finansowy netto, jaki jednostka osiągnęła w roku obrotowym, za który sporządzane jest sprawozdanie

I. Rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

Jednostki posiadające osobowość prawną tworzą rezerwę z tyt. odroczonego podatku dochodowego w

wysokości kwoty podatku wymagającej zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic

przejściowych, tj. różnic które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia

podatku dochodowego w przyszłości..

Do różnic przejściowych dodatnich powodujących powstanie rezerwy z tyt. odroczonego podatku

dochodowego zalicza się m.in..:

• należne jednostce (ale jeszcze niezrealizowane) odsetki przy wycenie udzielonych pożyczek, należność, lokat bankowych,

• naliczone dodatnie różnice kursowe

2. Rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne

3. Pozostałe rezerwy

Utworzone rezerwy na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa zobowiązania.

Są to rezerwy utworzone jako bierne rozliczenia międzyokresowe - tzw. koszty poniesione z dołu,

stanowiące pewną formę wiarygodnie oszacowanych zobowiązań przypadających na bieżący okres,

które nie podlegają obowiązkowi fakturowania przed dniem bilansowym, np.:

• rezerwy na poczet planowanych kosztów zużycia energii,

• kosztów związanych ze świadczeniami pracowniczymi jak premie, nagrody, odprawy emerytalne i

rentowe

II. Zobowiązania długoterminowe

Część zobowiązań jednostki, które są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

 

Uwaga:

Do zobowiązań długoterminowych nie zalicza się zobowiązań z tytułu dostaw i usług, zobowiązań wobec pracowników i innych, które wiążą się z normalnym cyklem operacyjnym.

Zaliczane są one w całości do zobowiązań krótkoterminowych, nawet jeśli są wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

 

 

Zobowiązania długoterminowe wykazuje się w podziale na następujące grupy:

1. kredyty i pożyczki,

2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych ( obligacji, skryptów dłużnych, bonów, weksli własnych ),

3. inne zobowiązania finansowe ( z tytułu opcji )

4. inne zobowiązania długoterminowe ( z tytułu umów leasingu finansowego).

III. Zobowiązania krótkoterminowe

Ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a także całość lub ta część pozostałych zobowiązań,

które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Na zobowiązania krótkoterminowe składają się:

1. kredyty i pożyczki

2. zobowiązania z tyt. emisji dłużnych papierów wartościowych

3. inne krótkoterminowe zobowiązania finansowe

4. zobowiązania z tytułu dostaw i usług ( tę grupę zobowiązań stanowią głównie zobowiązania wobec dostawców),

• do 12 miesięcy

• powyżej 12 miesięcy

zaliczki otrzymane na dostawy - wykazuje się zainkasowane od nabywców, także potwierdzone Fa Vat zaliczki (zadatki, przedpłaty) na poczet dostaw i usług

zobowiązania wekslowe

zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń ( wobec budżetów, urzędu celnego, ZUS i innych instytucji publicznych),

zobowiązania z tytułu wynagrodzeń - będące zobowiązaniami wobec pracowników za wykonaną na rzecz jednostki pracę,

inne zobowiązania - np. z tytułu ubezpieczeń majątkowych ( wobec ubezpieczycieli), wobec pracowników z tytułu należnych im ekwiwalentów za używanie prywatnych samochodów do celów służbowych, z tytułu kosztów podróży służbowej i inne.

Fundusze specjalne tworzone są poprzez zaliczenie ich równowartości do kosztów działalności lub z zysku pozostającego do dyspozycji jednostki, z przeznaczeniem ich na określone cele, np.:

A.     zakładowy fundusz świadczeń socjalnych - przeznaczony na finansowanie

działalności mającej na celu zaspokojenie potrzeb socjalnych pracowników i ich rodzin

B. inne fundusze specjalne, np. fundusz nagród i premii .

IV. Rozliczenia międzyokresowe

1. Ujemna wartość firmy

Stanowi różnicę powstałą przy zakupie jednostki między cena nabycia, a wyższą od niej wartością

godziwą przejętych aktywów netto.

2. Inne rozliczenia międzyokresowe

Obejmują m.in.. następujące rozliczenia międzyokresowe przychodów:

• środki pieniężne, w tym subwencje i dopłaty, otrzymane na sfinansowanie nabycia lub budowy środków trwałych,

• przyjęte nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny środki trwałe, środki trwałe w budowie oraz WNP,

• objęte ugodą zobowiązania przewidziane do umorzenia

Rachunkowość to system ewidencji gospodarczej odzwierciedlający w formie pieniężnej

zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w danej jednostce, pozwalający

na przedstawienie jej sytuacji majątkowej, finansowej i wynik finansowy.

Rachunkowość jest sformalizowanym systemem, który charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Wyrażenie wszystkich procesów i operacji gospodarczych w mierniku pieniężnym,

pozwalającym sprowadzić je do wspólnego mianownika.

2. Dokonywanie zapisów księgowych wyłącznie na podstawie dokumentów źródłowych,

stwierdzających fakt wystąpienia operacji gospodarczych. Niedozwolone są zapisy księgowe

nieudokumentowane.

3. Stosowanie do zapisów bieżących specyficznych urządzeń księgowych (konta).

4. Realizacja zasady podwójnego zapisu, która umożliwia prowadzenie bieżącej kontroli w

zakresie poszczególnych urządzeń księgowych.

5. Zachowanie ciągłości ewidencji księgowej dzięki stosowaniu metody „ od bilansu do bilansu”

6. Wzmocnienie kontroli wewnętrznej rachunkowości przez systematycznie przeprowadzaną

inwentaryzację.

Podział rachunkowości dla celów zarządzania:

Rachunkowość finansowa - obejmuje rachunkowość, która jest przygotowana dla potrzeb

zewnętrznych odbiorców informacji ekonomicznej dla: GUS, Urzędu Skarbowego, ZUS-u,

banków, dostawców, kontrahentów

Rachunkowość zarządcza - jest przeznaczona do podejmowania decyzji przez zarząd jednostki

gospodarczej i jej celem jest dostarczanie informacji dla optymalizacji i stabilizacji

funkcjonowania podmiotu

Rachunkowość podatkowa - służy przygotowaniu i prowadzeniu tych informacji ekonomicznych,

które są niezbędne, dla prowadzenia terminowych obowiązków podatkowych

Uregulowania krajowe w zakresie rachunkowości

Realizując zobowiązanie Polski, wynikające z artykułów 68-70 Układu Europejskiego

o Stowarzyszeniu Rzeczypospolitej Polskiej z Unią Europejską uchwalono w dniu 29 września

1994 r. ustawę o rachunkowości (ostatnia nowelizacja z dnia 24 października 2005 r.)

Rozporządzenie Ministra Finansów z 2001 roku w sprawie zakresu i organizacji Komitetu

Standardów Rachunkowości, który został powołany w celu ogłaszania Krajowych Standardów

Rachunkowości (KSR).

Ustawa o Rachunkowości art.10 ust.3 - W sprawach nieuregulowanych w ustawie o

rachunkowości jednostka może stosować KSR, a w przypadku ich braku Międzynarodowe Standardy

Rachunkowości MSR (od 1.01.2003 r. zwane Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości

Finansowej MSSF).

Krajowe Standardy Rachunkowości (KSR) np.:

1. Obowiązuje od dnia 29.08.2003 r. - Rachunek przepływów pieniężnych

2. Obowiązuje od 30.09.2004 r. - Podatek dochodowy

Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie z 1991 r. (znowelizowana w 1994 r. i ostatnio

w 2000 r.) definiuje zasady funkcjonowania grupy zawodowej niezależnych ekspertów -

weryfikatorów, określa reguły nadzorowania rachunkowości i sprawozdawczości w jednostkach

gospodarczych.

• 800 000 EURO - gdy jednostka przekroczy (osiągnie) ten pułap w przypadku przychodów netto,

ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy to musi

prowadzić rachunkowość;

• muszą prowadzić jednostki samorządowe, banki i spółki handlowe;

• 800 000 EURO netto - kurs z 30.09. NBP

Po wejściu Polski do UE istnieje obowiązek zapoznawania się z unijnymi

aktami prawnymi, w szczególności z rozporządzeniami, mającymi status

obligatoryjny. Stosuje się je bezpośrednio nie zaś za pośrednictwem prawa

krajowego.

Dyrektywy UE dotyczące bezpośrednio rachunkowości:

• IV Dyrektywa EWG z 25.07.1978 r - określa zasady sporządzania, publikowania i ogłaszania sprawozdań finansowych (ogólna rachunkowa)

• VII Dyrektywa EWG z 13.06 1983 r - określa zasady sporządzania, publikowania i ogłaszania skonsolidowanych sprawozdań finansowych (sprawozdawczość skonsolidowana)

• VIII Dyrektywa EWG z 10.04.1984 r - dotyczy kwalifikacji wymaganych od audytorów.

Rozporządzenia UE w zakresie rachunkowości dotyczą MSR/MSSF

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 1606/2002 19.07.2002 r.

Określa rodzaje jednostek, które obligatoryjnie rozpoczną stosowanie MSR/MSSF, począwszy od okresu obrotowego rozpoczynającego się 1 stycznia 2005 r. lub później. Dotyczy jednostek sporządzających skonsolidowane sprawozdania finansowe spółek, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu giełdowego któregokolwiek z państw członkowskich.

Harmonizacja rachunkowości w skali międzynarodowej

Problemem harmonizacji rachunkowości, w tym auditingu zajmują się:

• Unia Europejska za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej - rynek wewnętrzny,

• Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB - powstała w 1973 r.),

• Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC).

Rachunkowość jednostki obejmuje:

1. przyjęte zasady (politykę ) rachunkowości,

2. prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych,

ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

3. okresowe ustalenie lub sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu

aktywów i pasywów,

4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,

5. sporządzenie sprawozdań finansowych,

6. gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej

dokumentacji przewidzianej ustawą,

7. poddanie badaniu i ogłoszeniu sprawozdań finansowych w przypadkach określonych

ustawą; jednostki wymienione w art. 64 ust.1 mają obowiązek poddawania sprawozdań

finansowych corocznemu badaniu przez biegłych rewidentów i ogłaszanie ich w Monitorze

B, a w przypadku spółdzielni w Monitorze spółdzielczym.

Co najmniej dwa z poniższych warunków:

- 50 osób - zatrudnienie średnioroczne

- 5 000 000 EURO - przychody netto

- 2 500 000 EURO - aktywa

Sprawozdania finansowe:

• bilans

• rachunek zysków i strat

• informacja dodatkowa (np. o zatrudnieniu, itp.)

Jednostki mające obowiązek poddawania sprawozdania finansowego corocznemu

badaniu i ogłaszaniu muszą dodatkowo sporządzać:

• zestawienie zmian w kapitale własnym;

• sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych;

Niektóre jednostki ( banki, sp. z o.o., itp. ) muszą sporządzać sprawozdania z działalności.

Elementy składowe rachunkowości

Tradycyjnie w rachunkowości wyodrębnia się następujące jej elementy składowe:

• Księgowość

• Rachunek kosztów

• Sprawozdawczość finansową

Księgowość stanowi część rejestracyjną rachunkowości. Jej głównym zadaniem jest ewidencja

zdarzeń gospodarczych zaistniałych w konkretnej jednostce gospodarczej, których efektem jest

odzwierciedlenie zmian w zasobach tej jednostki (majątku), zmian w źródłach finansowania

majątku, czyli kapitałach i zobowiązaniach jednostki, a także ujęcie efektów działalności

jednostki, na podstawie zaistniałych kosztów i przychodów. Księgowość stanowi tym samym

prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Pojęcie ksiąg rachunkowych obejmuje:

1. dziennik,

2. księgę główną ( ewidencji syntetycznej ), w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z

zasadą podwójnego zapisu,

3. księgi pomocnicze ( ewidencji analitycznej ),

4. zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych,

5. wykaz składników aktywów i pasywów ( inwentarz )

Rachunek kosztów - badanie i transformowanie, według przyjętego modelu, informacji o

kosztach działalności podmiotu służących użytkownikom do oceny sytuacji,

podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich realizacji.

Sprawozdawczość finansowa - źródło informacji o sytuacji finansowej, majątkowej,

wynikach oraz przepływie środków pieniężnych jednostki dla podejmowania decyzji

ekonomicznych.

Rachunkowości przypisuje się do spełnienia następujące funkcje:

Funkcja informacyjna, czyli dostarczanie informacji różnym jej użytkownikom i wykorzystywanie przez

nich informacji dla różnych celów, a mianowicie dla potrzeb zarządczych, kontrolnych, analitycznych,

planistycznych i statystycznych.

Funkcję zarządczą spełnia rachunkowość poprzez dostarczanie informacji dla potrzeb zarządzania, w tym

podejmowania decyzji przez kierownictwo jednostki, a także przez użytkowników zewnętrznych, np.

kredytodawców, inwestorów czy kontrahentów.

Funkcja kontrolna rachunkowości polega na tym, iż dane zawarte w dokumentach, księgach rachunkowych

i sprawozdaniach finansowych służą dokonywaniu kontroli wewnętrznej i kontroli zewnętrznej.

Funkcja analityczna - dokonywanie analizy finansowej na podstawie sprawozdań finansowych,

Funkcja planistyczna - dane o zdarzeniach gospodarczych zarejestrowane w księgach rachunkowych,

tworzące informacje ex post są podstawą do podejmowania decyzji na przyszłość i tworzenia informacji

ex ante poprzez system planów, budżetów.

Funkcja sprawozdawcza - związana jest ze sporządzaniem różnego rodzaju sprawozdań finansowych

zarówno periodycznych, jak i dorywczych na podstawie informacji dostarczanych przez rachunkowość

Funkcja statystyczna jest w głównej mierze obowiązkiem zewnętrznym jednostek. Nałożone są na nie

formalne obowiązki składania sprawozdań do organów statystycznych, które wykorzystują je do tworzenia

obrazów i ocen już nie w skali jednostkowej lecz szerszej, a mianowicie w skali branż, regionów, jednostek

administracyjnych, czy w skali krajowej

Użytkownikami informacji pochodzących z rachunkowości są:

a. użytkownicy wewnętrzni: kierownictwo jednostki, pracownicy,

b. użytkownicy zewnętrzni: inwestorzy, kredytodawcy, dostawcy, klienci,

rząd i jego agendy, społeczeństwo.

Przedmiotem rachunkowości są procesy gospodarcze mające miejsce w jednostkach

gospodarczych oraz posiadane przez nie zasoby biorące udział w tych procesach.

Na proces gospodarczy składają się określone zjawiska nazywane w rachunkowości

operacjami gospodarczymi. Operacje te wywierają wpływ na majątek ( zasoby ) jednostki,

źródła ich finansowania oraz wyniki działalności ( dokonania ) w postaci zysku lub straty.

Operacjami gospodarczymi są np. zakup surowców czy towarów za gotówkę, bądź z

zaciągnięciem długu u dostawcy, sprzedaż towarów , czy produktów, wypłata wynagrodzeń

pracownikom, zużycie surowców w procesie produkcji, pobranie gotówki z banku do kasy oraz

wiele innych.

Operacje gospodarcze podlegają w rachunkowości zarejestrowaniu, muszą być one

wyrażone w mierniku pieniężnym, czyli w polskich złotych i groszach.

Głównym obszarem zainteresowania rachunkowości są operacje gospodarcze zaistniałe w

przeszłości i wycenione w cenach historycznych.

Podmiotami rachunkowości z punktu widzenia formalnego (według przepisów rachunkowości ) są:

1. spółki handlowe (kapitałowe : akcyjne i z o.o., osobowe: partnerskie, komandytowo-akcyjne ), i spółki

prawa cywilnego ( tworzone bez wyłącznego udziału osób fizycznych np. spółka z o. o. i osoba fizyczna )

oraz inne osoby prawne ( przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, szkoły wyższe, fundacje, instytuty

naukowe ) z wyjątkiem Skarbu Państwa i NBP,

2. osoby fizyczne, spółki jawne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych oraz partnerskie

prowadzące działalność gospodarczą, jeśli osiągną określoną wysokość przychodów,

3. jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami

wartościowymi , przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej

lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość

przychodów,

4. gminy, powiaty, województwa i ich związki a także państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie

1. jednostki budżetowe i ich gospodarstwa pomocnicze,

2. zakłady budżetowe,

3. fundusze celowe,

5. jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej , z wyjątkiem spółek wymienionych powyżej

6. zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki nie posiadające osobowości prawnej oraz

7. zagraniczne osoby fizyczne, prowadzące na terytorium RP działalność osobiście, przez osobę

upoważnioną, przy pomocy pracowników,

8. jednostki nie wymienione powyżej, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub

subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego gmin lub funduszów

celowych - od początku roku obrotowego, w którym te dotacje lub subwencje zostały im przyznane

Metoda podmiotowa

Pomiar, rejestracja i obserwacja zdarzeń gospodarczych jest prowadzona z punktu widzenia

konkretnej jednostki gospodarczej prowadzącej działalność gospodarczą.

Metoda bilansowa

Zasoby i zjawiska gospodarcze ujmuje się w jednostce gospodarczej dwustronnie, tzn. następuje

systematyczne ustalanie równowagi między mierzalnymi cechami obserwowanych zdarzeń oraz

środków. Konsekwencją tej metody jest zasada podwójnego księgowania.

Metoda momentów i okresów sprawozdawczych

Umożliwia liczbowe określenie:

• wielkości zasobów gospodarczych i źródeł ich finansowania w dowolnym momencie bilansowym tzn. na konkretny dzień kalendarzowy

• rozmiarów procesów gospodarczych, jakie zaistniały między dwoma momentami bilansowymi, czyli w okresie sprawozdawczym

Metoda grupowania

Polega na ewidencji na odpowiednich urządzeniach księgowych (kontach) operacji o jednorodnej lub

zbliżonej treści ekonomicznej.

Metoda wyceny

W rachunkowości uwzględnia się te zdarzenia gospodarcze, które można ująć wartościowo w

przeliczeniu na walutę krajową.

Zasady rachunkowości można podzielić na trzy grupy:

1. zasady uniwersalne,

2. zasady nadrzędne (podstawowe),

3. zasady szczegółowe.

Zasady uniwersalne są stosowane powszechnie we wszystkich krajach, niezależnie od ich

ustroju politycznego i systemu gospodarczego:

Zasada podwójnego zapisu

Wynika z metody bilansowej polegającej na rozpatrywaniu majątku podmiotu z dwóch punktów

widzenia: form majątku i źródeł finansowania tego majątku

Każda operacja księgowa musi być ujęta:

1. na co najmniej dwóch kontach (zapis podwójny),

2. na jednym koncie po stronie Winien, a na drugim po stronie Ma, czyli po przeciwnych stronach (dwustronny zapis),

3. w identycznej wysokości na obu kontach (jednakowy zapis)

Zasada periodyzacji

Polega na podzieleniu okresu działalności gospodarczej każdego podmiotu na stale powtarzające się

odcinki czasu: np.. miesiąc, rok. Odcinki te nazywają się okresami obliczeniowymi, obrachunkowymi

lub sprawozdawczymi.

Zasada memoriałowa polega na ujęciu w danym okresie wszystkich operacji gospodarczych

dotyczących przedsiębiorstwa (zarówno przychodów jak i kosztów) w momencie ich wystąpienia a

nie w momencie zapłaty.

Zasada współmierności - w księgach rachunkowych i wyniku finansowym należy ująć wszystkie

osiągnięte, przypadające na rzecz jednostki przychody i związane z nimi, a więc współmierne do

nich koszty ich osiągnięcia,

Przykład

W jednostce wytworzono w bieżącym okresie 100 sztuk produktów o łącznym koszcie wytworzenia

1500 zł, a koszcie jednostkowym 15 zł. Sprzedano w bieżącym okresie 60 sztuk produktów za 1400

zł, a więc w tej kwocie powstał przychód (obrót) ze sprzedaży bieżącego okresu. Kosztem

współmiernym (porównywalnym) z tym przychodem nie jest cała kwota poniesionych kosztów, czyli

na wytworzenie 100 sztuk produktów, czyli 1500 zł, lecz koszty, które przyczyniły się do powstania

tego przychodu, czyli z nimi współmierne w kwocie: 60 sztuk sprzedanych produktów x 15 zł

(jednostkowy koszt wytworzenia), co daje kwotę 900 zł. Niesprzedane produkty w ilości 40 szt. x 15

zł, czyli w kwocie 600 zł stanowią zasoby jednostki, które dadzą korzyści ekonomiczne (przychody)

w następnych okresach.

Zasada współmierności kosztów i przychodów ma podstawowe znaczenie dla ustalenia wyniku

działalności jednostki za dany okres.

Zasada kontynuacji działania - przyjmuje się, iż dana jednostka będzie w najbliższej

przyszłości, tak jak w minionych latach prowadziła działalność gospodarczą.

Zasada ciągłości

Stosowanie zasady ciągłości ma na celu uzyskiwanie za poszczególne okresy sprawozdawcze

porównywalnych informacji o majątku jednostki, źródłach jego sfinansowania oraz wyniku

działalności. Dlatego z okresu na okres powinny być stosowane te same zasady grupowania

operacji gospodarczych, wyceny składników majątkowych, ustalania wyniku finansowego,

przedstawiania informacji w sprawozdaniach finansowych.

Wiernego i rzetelnego obrazu (ang. true and fair view)

Rachunkowość ma zapewnić rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej, finansowej

i wyniku finansowego jednostki.

Zasada przewagi treści nad formą

Przestrzeganie jej polega na prezentowaniu zgromadzonej informacji zgodnie ze stanem faktycznym,

nawet wtedy kiedy to koliduje z formą prawną. Operacje gospodarcze muszą być ujmowane i

rozliczane zgodnie z ich charakterem i rzeczywistością ekonomiczną

Zasada istotności

Polega na tym, że w rachunkowości są prezentowane te informacje, które mają ważne znaczenie

dla przedsiębiorstwa i dla skuteczności procesów decyzyjnych.

Zasada ostrożności - ponieważ w dużym stopniu wiąże się z ostrożną wyceną, dlatego nazywana

jest także zasadą ostrożnej wyceny. Według niej ustalając wartość składników majątkowych oraz

wynik finansowy należy przyjmować „pesymistyczny” punkt widzenia, tzn. nie zawyżać wartości

majątku i przychodów, i nie zaniżać zobowiązań i kosztów.

Przykład

Np. zapasy produktów, które wytworzyliśmy i przyjęliśmy do magazynu wyceniając je po koszcie

wytworzenia w kwocie 1000 zł. Część zapasów na skutek dłuższego przechowywania utraciła swą

wartość użytkową, a część z nich na skutek konkurencyjnej obniżki cen utraciła wartość rynkową.

Według cen rynkowych zapasy te są aktualnie warte nie 1000 zł lecz 800, dlatego w sprawozdaniu

finansowym należy ująć ich wartość w kwocie 800 zł, a kwota 200 zł obniży wynik działalności

jednostki w danym okresie.

Przykład

Od odbiorców naszych produktów należy nam się kwota 3000 zł. Należność od jednego z odbiorców w

kwocie 400 zł najprawdopodobniej nie będzie mogła być wyegzekwowana. Dlatego realna wartość

należności wynosi nie 3000 zł lecz 2600 zł.

Zasada ta wywodzi się z nieustannej niepewności i ryzyka towarzyszącego działalności gospodarczej

Zasada indywidualnej wyceny, według której oddzielnie wycenia się każdy poszczególny

składnik aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów , jak również strat i

zysków nadzwyczajnych.

Zasada realizacji opiera się na założeniu, że zyski powstają dopiero w momencie sprzedaży lub

dokonania czynności równoważnej. Jeżeli np. wzrastają ceny rynkowe posiadanego przez

jednostkę zapasu towarów albo kursy giełdowe papierów wartościowych nabytych po niższych

cenach, to chociaż wartość rynkowa tych towarów lub papierów wartościowych wzrosła, to zysk z

tego tytułu uznaje się za zrealizowany dopiero w momencie ich sprzedaży

Zasada zakazu kompensat oznacza, iż ważne kategorie rachunkowości należy w sprawozdaniu

finansowym wykazywać oddzielnie.

Przykład

Jednostka na koniec okresu sprawozdawczego wykazuje w ewidencji należności od odbiorców w kwocie

600 zł oraz zobowiązania w kwocie 400 zł. Nie można wykazać w sprawozdaniu, iż jednostka posiada

należności tylko w kwocie 200 zł, to znaczy w kwocie nadwyżki należności nad zobowiązaniami. W

sprawozdaniu finansowym musi być pokazany pełny obraz rozrachunków, a więc muszą być pokazane

oddzielnie należności i oddzielnie zobowiązania.

Przykład

Jednostka w bieżącym okresie zrealizowała przychody ze sprzedaży towarów w kwocie 1200 zł. Za

powyższy towar musiała zapłacić dostawcy cenę nabycia w kwocie 900 zł. W sprawozdaniu należy

pokazać oddzielnie przychód 1200 zł i oddzielnie wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia

(koszt związany z tym przychodem) 900 zł. Wykazanie tylko marży na sprzedaży 300 zł byłoby błędem.

Zasada porównywalności sprawozdań zmierza do tego, by wszyscy użytkownicy sprawozdań

finansowych mieli możliwość porównania tych sprawozdań w poszczególnych okresach w

przeszłości i przyszłości. Zasada ta wymaga względnej stałości stosowanych metod i rozwiązań.

Zasada bezstronności oznacza, że informacje zawarte w sprawozdaniach nie są

selekcjonowane i są przedstawiane obiektywnie.

Zasada dokumentacji polega na dokumentowaniu każdego zdarzenia gospodarczego będącego

przedmiotem ewidencji. Nie może być ewidencji bez odpowiedniego dowodu księgowego (art. 20

Ustawy o rachunkowości).

Zasada jasności wszelkie informacje dostarczane przez rachunkowość w postaci sprawozdań muszą

być zrozumiałe dla ich odbiorców. Stąd też wszystkie pozycje bilansowe muszą wynikać z ewidencji

prowadzonej na kontach, zweryfikowanej podczas inwentaryzacji.

Wszystkie zasady rachunkowości prowadzą do sporządzenia i publikowania

sprawozdań porównywalnych i jednolicie interpretowalnych w skali

międzynarodowej.

Trwałe

 

• Wartości niematerialne i prawne

• Rzeczowe aktywa trwałe

• Należności długoterminowe

• Inwestycje długoterminowe

• Długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

Obrotowe

• Zapasy

• Należności krótkoterminowe

• Inwestycje krótkoterminowe

• Krótkoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

PASYWA

Zobowiązania i rezerwy

na zobowiązania

• Rezerwy

• Zobowiązania

• krótkoterminowe

• długoterminowe

Kapitał własny

 

• Kapitał podstawowy

• Kapitał zapasowy

• Kapitał rezerwowy

• Zysk (strata) netto

---