J. Culler: Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie

• nie ma sensu pytać, co to jest literatura, bo 1) teoria przejmuje pojęcia z różnych dziedzin „nieliterackich”, 2) istnieje literackość zjawisk nieliterackich;

• przed rokiem 1800 - literatura to „piśmiennictwo”, „wiedza książkowa”;

• od 1800 (pani de Staël O literaturze) - literatura jako fikcja pisarska;

• literatura - to, co dane społeczeństwo uważa za literaturę - zbiór tekstów, zaliczanych w poczet dzieł literackich;

• literaturę cechuje brak znaczenia praktycznego, ma skupiać uwagę i skłaniać do refleksji;

• wypowiedź wyrwana z kontekstu, pozbawiona swojej pierwotnej funkcji, może być interpretowana jako literatura;

• literatura - akt mowy, / zdarzenie tekstualne budzące uwagę szczególnego rodzaju; różni się od innych aktów mowy - udzielania informacji, zadawania pytań, składania obietnic.

Literatura jako wysuwanie na I plan języka:

• na ogół czytelnik zauważa szczególne uporządkowanie języka wtedy, gdy tekst się uzna za literacki, nie odwrotnie.

Literatura jako integracja języka:

• tekst, w którym język jest najważniejszy, niekoniecznie musi być dziełem literackim.

Literatura jako fikcja:

• fikcyjność - to nie tylko postacie i wydarzenia,

• kontekst fikcji literackiej zostawia otwarte pole dla rozważań, czego ta fikcja dotyczy.

Literatura jako przedmiot estetyczny:

• Kant: „celowość bez celu”,

• pomost między światem materialnym i duchowym.

Literatura jako twór intertekstualny i autoteliczny:

• dzieła tworzone są z innych dzieł - intertekstualność,

• dzieło istnieje poród innych tekstów dzięki relacjom, w jakich do nich pozostaje,

• autoteliczność - dzieło o innych dziełach, o próbach naśladowania ich formy itp.

Te właściwości dzieła literackiego są też konsekwencją ujmowania czegoś jako literackiego.

• literackość literatury może polegać na napięciu, interakcji między materiałem językowym a konwencjonalnym wyobrażeniem czytelnika na temat tego, co to jest literatura;

• żadna z właściwości nie jest ostatecznie definiująca;

• uniwersalizm literatury i rola w kształtowaniu świadomości narodowej;

• literatura miała być szczególnym rodzajem piśmiennictwa, którego zadanie to cywilizowanie różnych warstw społecznych;

• literatura ma wzywać do bezinteresowności, uczyć wrażliwości i sztuki wnikliwej obserwacji;

• może być narzędziem ideologicznym, może ideologię demaskować;

• ułatwia nawiązanie kontaktu ze światem, ale i wywołuje pragnienie czegoś nowego;

• instytucja umożliwiająca powiedzenie wszystkiego, co można sobie wyobrazić, potrafi dowieść bezsensu tego, co uważano za sensowne, może zakwestionować zasadniczość dowolnego pojęcia;

• domena działalności elity kulturalnej, „kulturalny kapitał”;

• krytykuje i demaskuje nakładane przez siebie ograniczenia.

1

---